Book Title: Teja loka git ka Ek Naya Rupatanr
Author(s): Narottamdas Swami
Publisher: Z_Agarchand_Nahta_Abhinandan_Granth_Part_2_012043.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/211136/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'tejA'lokagItakA eka nayA rUpAntara zrI narottamadAsa svAmI pIThapati, rAjasthAnI jJAnapITha, bIkAnera tejAjI rAjasthAnake eka bahuta prasiddha loka-devatA haiN| ve jAtike jATa the aura nAgora paraganeke kasabe parabatasarake pAsa sthita kharanAla gA~vake nivAsI the| unakA vivAha kizanagar3hake pAsa sthita panera gAMvameM huA thaa| unakI patnIkA nAma bodala batAyA jAtA hai (gItoMmeM kahIM pemala aura kahIM sundara batAyA gayA hai)| jaba ve apanI patnIko lAne panera gaye hue the taba vahA~kI lAMchA gUjarIkI gAyoMko dhAr3avI mINe ghera kara le gaye / lAMchAkI pukArapara tejAjI unheM chur3Aneke lie 'vAra' car3he / gAyoMko chur3Ane meM unheM prANAntaka ghAva lage aura ve svargavAsI hae / yaha ghaTanA bhAdavA sudI 10 ke dina hii| tabhI se tejAjI devatAke rUpameM pUje jAne lage / rAjasthAnameM sthAna-sthAnapara unakI 'devaliyAM' pAyI jAtI hai| tejAjIkA sambandha nAgoMse bhI hai, sA~pake kATe hue ko tejAjIkI 'hA~tI' bA~dhate haiM jisase jahara nahIM car3hatA / tejAjIkA gIta, jise tejo' kahate haiM, bahuta prasiddha aura kRSaka janatAmeM bahuta lokapriya hai| bahuta lokapriya honeke kAraNa usake aneka rUpAntara bana gaye haiM / hindI aura rAjasthAnIke suprasiddha anveSaka zrI agaracanda nAhaTAne pilANIke gaNapati svAmIdvArA saMgRhIta aura anuvAdita rUpAntarako marubhAratIke prathama bhAgake dvitIya aMkameM prakAzita karavAyA thA / eka dUsarA rUpAntara kizanagar3hake paM0 vaMzIdhara zarmA bukselarane 'vIra kuMvara tejAjI' nAmaka pustakameM dUsare khaMDake rUpameM prakAzita kiyA thaa| zrI nAhaTAjIne 'marubhAratI ke pA~caveM bhAgake prathama aMkameM zrI bhAskara rAmacandra bhAlerAvakA eka lekha prakAzita karAyA thA jisameM hAr3aulI meM pracalita tejA viSayaka eka gItake aMza diye gaye haiM / nAhaTAjIne rAjasthAna bhAratIke pA~caveM bhAgake dUsare aMkameM tejAjIke sambandhameM eka lekha likhA jisameM prastuta lekhakake gIta-saMgrahake tIna apUrNa gItoM ko bhI prakAzita kraayaa| tejAjIse sambandhita eka anya gIta ajamerake zrItArAcanda ojhA dvArA prakAzita 'mAravAr3I strI-gIta saMgraha' meM chapA hai jo ghaTanAtmaka nahIM hai| tejAjIse sambandhita loka-gAthAyeM bhI janatAmeM pracalita haiN| hADautImeM pracalita lokagAthAko DaoN0 kanhaiyAlAla zarmAne prakAzita karavAyA hai| eka dUsarI lokagAthAkA prakAzana DaoN0 mahendra bhAnAvatane lokakalAke aMka 17meM kiyA hai| prastuta lekhakake saMgrahAgArameM lokagItoMkA vizAla saMgraha hai jo aneka satroMse prApta huA hai / isa saMgrahako sa~bhAlate samaya abhI pIle kAgajakI eka kApImeM pensilase likhA haA tejA gItakA rUpAntara upalabdha huA / yaha kApI lekhakako koI paiMtIsa-chattIsa varSa pUrva prApta haI thii| upalabdha rUpAntara gaNapati svAmIdvArA saMgRhIta rUpAntarase paryApta bhinnatA rakhatA hai / bhASAbheda bhI hai aura kathAbheda bhii| paM0 vaMzIdhara zarmA dvArA prakAzita rUpAntarake sAtha isakA kisI aMzameM sAmya hai| vaMzIdhara zarmAvAle rUpAntarameM kucha ghaTanAyeM lokagAthAvAlI kathA kI mila gayI hai jo isa rUpAntarameM nahIM haiM / isa rUpAntarakA aMtakA aMza khaMDita hai| yaha rUpAntara Age diyA jAtA hai / vividha : 319 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 2 tejo gIta kA rUpAMtara [1] gAjyo gAjyo jeTha-asADha kaMvara tejAjI lagato hI vUTho sAvaNa-bhAdavo dharatI-ro mAMDaNa meva kaMvara tejAjI Abhai-rI mAMDaNa camakai vIjaLI chataro-ro mAMDaNa chAjo kaMba ra tejAjI kUrva ro mAMDaNa marato kevar3o ... gorI-ro mAMDaNa paraNyo sAyabo sUto sukha bhara nIMda kaMvara tejAjI ! thArA sAthIr3A vIjai kAMkar3a bAjaro jhUThI jhUTha mata bola me jaraNI mAtA ! mhArA sAthIr3A hIDai raMga-rai pAlaNai jhUThI bolUM to rAma duvAI kaMvara tejAjI ! thArA sAthIr3A vIja kAMkar3a bAjaro kUNa bhAto bharai o jaraNI mAtA ! kuNa va lA bailAM-rI nIraNI ? bhAvaja bhAta bharai re kaMvara tejAjI ! bainar3a lAva bailA-rI nIraNI kaThai bhAta utArUM kaMvara tejAjI ! kaThai utArUM bailAM-rI nIraNI ? khejar3a heThe bhAta utAro bhAvaja mhArI ! dhaurai to utAro bailAM-rI nIraNI bhAto mor3o lAyI e bhAvaja mhArI ! dUjAM-ro dopAro tejAjI-ro jImaNo gharai mhArai kAma ghaNo re nAnar3iyA devara ! bhaiMsA-rI duvArI dina Ugiyo isar3o kAMI bhUkho re lhor3iyA devara ! isar3o bhUkhALU hai to lAva nI ghara-rI gorar3I kuNa mhArI sagAI karI bhAvaja mhArI ! kuNa paraNAyo pILA potar3AM vAvala thArI karI sagAI re kaMvara tejAjI! mAmAM to paraNAyo pILA potar3AM A lai thArI rAsa-pirANI bhAvaja mhArI ! khojyo to khaLakAyo ADA UmarAM bhojana to jIma padhAro lhor3iyA devara ! bhUkhA to gayAM to dhokhA mArasI bhojana to thAro mApha rAkho bhAva ja mhArI ! tejojI udamAdiyo cAlyo sAsarai kholo e bhacar3a-kiMvAr3a jaraNI mAtA ! bArai Ubho kaMvara lADalo dopArAM gharai kyU Ayo re kaMvara tejAjI !........." kAMI thArai haLa-rI hAla TUTI kaMvara tejAjI ! kAMI TUTI thArai nADI bAdhalI nahIM TUTI haLa-rI hALa jaraNI mAtA ! nahIM to TUTI nADI bAdhalo ........................''jaraNI mAtA ! tejo jAsI udamAdiyo sAsarai 320 : agaracanda nAhaTA abhinandana-grantha Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuNa tanai cALA cALyA kaMvara tejAjI ! kuNa to cur3alALI moso boliyo ! sAthIr3AM cALA cALyA a jaraNI mAtA ! bhAvaja cur3alALI moso boliyo sAthIr3A-rI rAMDa maro re kaMvara tejAjI ! bhAvaja rahajo o juga meM bAMjhar3I sAthIr3AM-rI vela vadho a jaraNI mAtA ! bhAvaja to phaLajo kar3ava nIMba jyUM 41 haMsakara hukama do jaraNI mAtA ! tejojI udamAdiyo jAsI sAsara ghar3I do je karo kaMvara tejAjI ! moratiyo kaDhAvAM sasvarai vAra- ro ghara josI-rai jAvo a bhUvA tejA-rI !" vAMco veda-purANa beTA josI kA ! kAMI suganAM nai jAsI tejojI sAsarai vAMcAM veda-purANa bhUvA tejA-rI ! mhAre to suganAM meM tejAjI rI devaLI vAMsAM khAla phor3AU~ beTA josI-kA ! UMco TerAUM hariye nIMba-Rs hiMdU dharama haTo kaMvara tejAjo ! thAro bAbala deto gAyAM dUjhatI gAyAM mhArai gora bharI beTA josI kA ! sakharI to le jA dho lI dUjhatI vAMcAM veda-purANa kaMvara tejAjI ! mhArai suganAM meM jAsI sAsara Aari karo vAva kaMbara tejAjI ! bAbala-rI chatar3ayAM bAMdho moLiyo paga dera bAra Avo bhAvaja mhArI ! kisoyaka bAgo devara lADalo kaThai karo vaNAva devara mhArA ! kuNAM-re chataDyAM meM bAMdho moLiyo bAgAM meM vaNAva karAM o bhAvaja mhArI / bAbala rI chataDyAM meM bAMdho moLiyo sUkA bAgAM karo re vaNAva kaMvara tejAjI ! mur3adAM-rI chatar3ayAM bAMdhI moLiyo ghor3e para jhATaka jINa kase re chorA cAkara-kA ! sakharo pilANa revata pAgar3o kaThai par3ayo pilANa kaMvara tejAjI ! kaThai paDyo lIlai-ro tAjaNo ? par3ava paDyo pilANa chorA cAkara kA ! khUMTai paDyo lIlai-ro tAjaNo ghor3o jINa nahIM jhelai re kaMvara tejAjI ! AMsUr3A nAkhe kAyara mora jyUM aNatolo ghI dIno tana lIlA revata ! kAraja - rI beLA mAtho dhUNiyo lIlA - dhIraja devo chorA cAkara kA ! AMsUr3A pUMcho hariyai rUmAla-sUM ghor3e jINa mAMDo re kaMvara tejAjI ! sakharo pilANa revata pANar3o haMsakara hukama devo jaraNI mAtA ! tejojI udamAdiyo cAlyo sAsara 2 ] sar3avar3a cAla cAlo re lIlA revata ! dina to ugAyo mALIjI-rai bAga-meM kholo bhacar3a kiMvAr3a beTA mALI -kA ! bArai to Ubho kaMvara lADalo tALA sajar3a jar3ayA lIlai ghor3e ALA ! kUMcI to le gayI gaDha-rI gUjarI sAyaba ko nAMva beTA mALI -kA ! sAyaba ke nAMva -lai tALA khula par3e kaThai vAsa vasai lIlai ghor3e ALA ! kisai rAjA-rI cAlo cAkarI ? khar3anAla mhAMro vAsa vasai beTA mALI kA ! rAyamala mUMtA - rai sigaratha pAvaNA vividha: 321 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kariyo gajaba inyAya kaMvara tejAjI ! tALA to tor3ayA bIjaLasAra-rA ghor3e ne ThANa baMdhAvo kaMvara tejAjI !" ghor3e - ghAsa nIrAvo kaMvara tejAjI ! karale - ne nIrAvo nAgara-velar3I khar3anALe ghAsa ghaNo re beTA mALI-kA ! velar3I vana chAyA nAgANe - rai gorava poto lA re chorA cAkara kA ! amala-rI manavArAM tejAjI -re sAtha-rI amalA meM to pUra chakiyA beTA mALI-kA / amalA - rA chakiyA jAsAM sAsare tUM chai bharama-ro vIra beTA mALI-kA ! mAragiyo batA de sahara panera- ro DUMgara va kaMvara tejAjI ! jIvaNI jAva sahara panera-nai goThAM jIma padhAro kaMvara tejAjI ! ari - bAga-bagIcA beTA mALI kA ! kuNAM-rA kahIjai kUvA vAvar3I ? rAjAjI-rA bAga-bagIcA kaMvara tejAjI ! rAyamala-mUtai-rA kUvA vAvar3I kAya- bAga lagAvo beTA mALI -kA ! kAya sUM khodAvo kUvA vAvaDI ? ha-sUM bAga lagAvAM re kaMvara tejAjI ! hAthAM sUM lagAvAM maravo - kevaDo kAya - bAga siMcAva beTA mALI -kA ! kAya-sU sicAvo maravA - kevar3o ? dUdha bAga siMcA kaMvara tejAjI ! dahiyAM sicAyo maravA ke var3o - bAga ninA beTA mALI-kA ! kAya-sU ninANo maravo- kevar3o ? khurapAM bAga ninANAM kaMvara tejAjI ! nakha-sUM ninANAM maravo var3o bAgAM meM kAMI rasAla re beTA mALI -kA !... bAgAM-meM dAr3ama-dAkha kaMvara tejAjI ! dhoLA phULAM maravo-kevar3o for gaLa phUla-mALA re beTA mALI -kA ! kuNAM-re pecAM maro - kevar3o ? rAjA - rai gaLa phUla-mALA kaMvara tejAjI ! rAyamala mUtA - sira-ro sevaro tana sona-rI murakI re beTA mALI kA ! thArI mALaNa-naM pairAUM bAMko vAlo tane paMcaraMga pAgha re beTA mALI kA ! thArI mALaNa nai oDhAUM bo-raMga cUnar3I [ 3 ] khar3iyA dhamala purAnA kaMvara tejAjI ! dinar3o to ugAyo sahara panera-meM ghor3a hoMsa karI re kaMvara tejAjI paNihArayAM camakI sahara panera-rI caLU doya pANI pAvo" kaThai vAsa vasai rai lIlai ghor3e ALA ! kise rAjA-rI cAlo cAkarI ? khar3anAla vAsa vasai " rAyamala mUMtA - re sigaratha pAvaNA pAnIr3oM kAMI mAMgore lhor3A bainoI ! jhArI to bhara lAUM kAcaM dUdha-rI devA lAkha badhAI bhoLI naNadala / pAtaLiyo naNadoI bAgAM Utaratho jhUThI jhUTha bola e bhAvaja mahArI ! mhAro to paraNyor3o nAgANaM desa meM jhUTha bolUM to rAmaduhAI bhoLI naNadala ! pAtaLiyo naNadoI bAgAM Utaratho 322 : agaracanda nAhaTA abhinandana grantha Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bugaco hAjara lA o chorI nAyAM kI ! gahaNo to paharo ratana - jar3Ava - ro nAnI maDhAM sIsa guMthAvo bhoLI naNadala ! coTI ghAlo vAsaga - nAga jyUM sIMpAM bhara suramo sAro bhoLI naNadala ! TIkI devo lAla siMdUra- rI paharo hAMsa gaLA - meM bhoLI naNadala ! Upara to paharo vAMko vAlo sAr3I - saLa ghAlo o bhoLI naNadala ! kAle resama -rI pairo kAMcaLI lUma lUmALA kasaNA bAMdho e bhoLI naNadala ! goror3e paMcAM para gajaro gaiMda-ro ari - DhoNI karU e bhAvaja mhArI ! kyAM-ro to karU jala-ro bevar3o ? motyAM- karo IMDhoNI a naNadala mhArI ! rUpai-ro to karo o jala-ro bevar3o cAlo pANI talAva a naNadala mhArI ! nijarAM ro meLo paraNyo sAyabo jhUThI jora bole o bhoLI bhAvaja ! mhAro to paraNyor3o nAgANai desa meM jhUThI bolU to rAmaduhAI bhoLI naNadala ! mhAro to naNadoI thAro sAyabo le lo sAtha sahelI bhoLI naNadala ! paraNyai-rI karo pichANA bhoLI naNadala ! kAMI to sainANI paraNyo sAyabo ? bhaMvara parA vala ghaNo bhoLI bhAvaja ! vAMkar3alI mUchAko paraNyo sAyabo paraNI-rI pichANa karo lhor3iyA bainoI ! kAMI to sainANI tejAjI - rI gorar3I sagaLAM meM sughar3a ghaNI "sahaMsa kiraNAM meM to sUraja Ugiyo [ 4 ] sAlA na jAya juhArayA kaMvara tejAjI sAlA nai juMhArathA caupar3a khelatA mAno rAma- juhArA sALAM mhArAM ! mujaro to mAno tejAjI- rai sAtha-ro mAnyA rAma- juhArA lhor3A bainoI ! mujaro to mAnyo tejAjI - rai sAtha-ro poto 'hAjara lA re chorA cAkara kA ! amalAM rI manavArAM tejAjI - Rs sAtha-rI sAsU-nai jAya juhArI kaMvara tejAjI sAsU-ne juhArI mahIr3o ghamor3atI mAno rAya-juhArA sAsU mhAMrI ! mujaro mAno tejAjI-rai sAtha-ro nita - rAkyAM- rA rAma - juhArA lIlai ghor3a ALA o ghara khAyo nugarA pAvaNAM AyA jyUM re pAchA ghiro lIlA revata / mukhar3A - bola saMbhALa jaraNI mAtA ! ghara AyA sAjana ne dIno oLabho le lai rupiyo roka o lAlAM pADosaNa ! ghar3I doya vilamAvo paraNyai syAma-ne thArA nai tUM hI manAya pemala gorI ! sALI thArI laMbI lagAma kaMvara tejAjI ! gorI to lUnI paga-rai pAgar3a sALI ne sela vAyo re kaMvara tejAjI ! gorI-ne vAyo vaLato tAjaNo karI gajaba inyAya o jaraNI mAtA ! ghara AyA sAjana nai dIno olabho khAja kALo nAga kaMvara tejAjI ! mhArI kUMkUM - rI DherI nai vAyo tAjaNo vividha : 323 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ithalava mukhar3A-sUM bola saMbhALa o jaraNI mAtA ! nAga khAjo lhor3A vIra-nai kaLajuga jora varatAyo me chorI pemala ! vIrai-sU vAlho paraNyo sAyavo kada taiM lADa laDAyo me chorI pemala ! kada sAjyA pIvara-sAsarA -meM lADa laDAyo ajaraNI mAtA! caMvarI-meM sAjyA pIvara-sAsarA manar3A-meM hubasa ghar3I paraNyA sAyaba ! kharanALe cAlU to pILo oDhatUM pauDhaNa-nai Thor3a batAvo sALI mhArI DAbariyA naiNAM meM niMdarA ghuLa rahI sALI thAro nega mAMgai re kaMvara tejAjI ! gorI to mAMgai khAMDiyo khoparo nAgANo sahara vasai asALI mhArI ! bALada bhara lAUM khAraka-khoparA rI sALI mhArI! gorI-nai deUMkhAraka-khoparA resama beja vaNo re kaMvara tejAjI! dAvaNa to dhoLA pILA pATa-rI phUlAM thArai seja bichAU kaMvara tejAjI ! osIco de lai re cur3alALI bAMya-ro sUtAM nIdaM na Avai apemala gorI ! gUjarI kuraLAyI baLatai kALajai sUro thAro nAMva suNyo kaMvara tejAjI ! gAyAM to gherI mINAM coraTAM ghara bhomIyai jI-rai jAvo lAchA gujarI ! bhoma to khAva sahara panera-rI bhomiyAM paira vasai kaMvara tejAjI ! bhomiyAM-rai bhedAM gAyAM nIkalI ghara gAMva-dhaNI-rai jAvo e lAchA gujarI ! hAsala to khAva sahara panera-rI ghara gAMva-dhaNI-rai gayI o lAchA gujarI........ gAMva-dhaNI-nai jAya juhArI lAchA gujarI gAyAM to gherI mINAM coraTAM gAMva-dhaNI ghara nahIM lAchAM gUjarI! kaMvara to bhoLA ghor3A dUbaLA ghara bhAMbhI-rai jA o lAchA gujarI ! helo to pADai caDhatI vAra-ro kuMDAM mhArai pANa Tharai lAchAM gUjarI! turiyAM para caDhiyA tejAjI-rA dhotiyA nita-rA pANa ThAro re beTA bhAMbho-rA ! nita-kA rejo tAgA TUTatA ghara DholI-rai jA o lAchA gujarI ! Dhola bajAva tiravI (?) vAra-ro DholI jAya juhArI lAchAM gUjarI......" DholAM Dora nahIM o lAchAM gajarI ! DAMko le gayA bALaka khelatA resama-rI Dora karo beTA DholI-kA ! DAMko karo bIjaLasAra-ro sUro thAro nAMva suNyo kaMvara tejAjI ! gorAM-meM rAMbhai bALaka-vAchar3A ghor3A para jINa mAMDo chorA cAkara-kA ! ....." kaThe par3ayo pilANa kaMvara tejAjI ! kaThai to paDyo lIlA-ro tAjaNo par3avai par3ayo pilANa chorA cAkara-kA! khUTe to par3ayo lIlA-ro tAjaNo 324 : agaracanda nAhaTA abhinandana-grantha Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghor3o joNa nahIM jhelai kaMvara tejAjI ! AMsUr3A nAkhai kAyara mora jyUM aNatolo ghI dIno lIlA revata ! kAraja-rI viriyAM mAtho dhUNiyo lIlai-nai dhIraja de re chorA cAkara kA ! sakharo to pilANa revata pAgar3o ghor3A para jINa mAMDo sUrA baLavaMta ! sakharo pilANo revata pAgar3o de de o bhaMvara-baMdUka suMdara gorI ! DhAla taravAra dAdAjI-rai hAtha-rI mahaMdI hAtha bharayA o kaMvara tejAjI ! dasto lAgailA bhaMvara-baMdUka-rai lAgai to lAgaNa de o suMdara gorI ! saiNAM-rI sainANI sAthai hAlasI sAthai to le ra padhAro kaMvara tejAjI ! jhagar3a-ro viriyAM dhur3alo DhAbasU lugAyAM-ro kAma nahIM A suMdara gorI ! sUrA to jUjhasI kAyara kAMpasI luLakara sAta silAma o sUraja nArAyaNa ! parataMgyA rAkhajo paraNyai syAma-rI DUMgara caDha hAMka karI kaMvara tejAjI cuga-cuga mArayA mINA coraTA o o DAgaLiye car3ha joya chorI dAsI !............. ' avar3a-chevar3a gAyAM vaiva lAchA gujarI ! vica-meM vaiva gajabI ghUmato khola phaLasai-rI khIla o lAchAM gUjarI! giNa-giNa melho bALaka vAchur3A gAmAM mhArI sagaLI AyI o kaMvara tejAjI ! gAyAM-ro mAMjhI Ayo nahIM kANo keraDo ke to sUraja-ro sAMDa karatI kaMvara tejAjI ! kai karatI ratha-ro bailiyo Ayo jyUM pAcho ghira jyA lIlA revata ! loyAM-rI tisAyI lAchA gujarI mAragiyA-sUM dUra ho jA o rAjA vAsaga ! lIlai-rai khAM meM cIthyo jAvasI mukhar3e-sU bola saMbhAla kaMvara tejAjI ! ghor3e sUdhI kara deUM devalI vacana deyara padhAro kaMvara tejAjI !....... kuNa sAkha bharai o rAjA vAsaga ! kuNa to kahIjai riMda-meM sAmadI cAMda-sUraja sAkha bharai o lIlai ghoDai ALA ! riMda-meM sAyadI khAMDiyo khejar3o mhAM para mahara karo o rAjA vAsaga !....... bAvana bhairU sAtha melo re rAjA vAsaga ! jUna to kher3e-rI causaTa jogaNyAM gAyAM mhArI sagalI AyI re mINAM coraTA ! gAyAM-ro mAMjhI nahIM Ayo kANo kerar3o kai sUraja-ro sAMDa ......'kai ratha-ro bailiyo Ayo jyU re pAcho ghira jA re lIlai ghor3e ALA ! ghor3a sUdhI kara dU thArI devaLI kANo kerar3o hAjara lAvo re cuga-cuga to mArU mINA coraTA mukha-sUto bola saMbhAla kaMvara tejAjI ! bainar3a re-kahIjai putara akalo kada-rI baina lAgai re mINAM coraTAM! kada to dInI bainar3a-nai kAMcaLI gaMgAjI meM baina karI re kaMvara tejAjI ! pusakara-dI paiDyAM-meM donI kAMcaLI vividha : 325