Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ svarAjya ane surAjya [26] have deza svarAjyanA sAtamA varSamAM praveza kare che te vakhate prajAe, prajAsevakoe, amaladAroe ane mukhya mukhya rAjyataMtravAhakoe vicAra karavAnI jarUra che ke prApta thayeluM svarAjya surAjyamAM pariNamyuM hoya te te keTale aMze ? tema ja e paNa vicAravAnuM prApta thAya che ke A svarAjya-saMcAlanane jhoka surAjyanI ja dizAmAM che ke kema? svarAjya ane surAjya eka nathI e kahevAnI jarUra hoya ja nahi. je eka hoya te koIne phariyAdanuM kAraNa rahe ja nahi. svarAjyanA sAtame varSe pahoMcavA chatAM dezamAM jyAM dekhA tyAM phariyAda ja mukhyapaNe saMbhaLAya che, phariyAda mAtra prajAnI ja nahi, prajAsevakenI paNa che. amaladArenI paNa che, ane rAjyadhurAvAhakanI paNa che. phariyAda badhI sAcI ja ane sAdhAra hoya che ema te nahi ja, chatAM e badhI vAta juThI ane nirAdhAra hoya che ema mAnI levuM e paNa evI ja bhUla che. phariyAda sAMbhaLavI, tenAM kAraNonI zedha karavI, temAM yathArthatA keTalI che e tapAsavuM ane je phariyAdanAM kAraNe hoya te tene jaladImAM jaladI nivAravAM e jIvatI jAgatI ane surAjyanI abhilASA sevatI janatA tema ja lekazAhI sarakAranuM anivArya kartavya che, svarAjya e te A phartavya bajAvavAnI bhUmikA pUrI pADe che. badhI jAtanI phariyAdonA havAle uparathI tema ja ene nivAravAnA prayatnamAM dekhAtI naMdana gati uparathI eTaluM te nirvivAda kahI zakAya ke hajI svarAjya surAjyamAM pariNamyuM nathI. surAjya nathI eno artha te kurAjya ja che agara te arAjya yA, arAjakatA che e nathI thato. eTaluM te kabUla karavuM joIe ke svarAjya prApta thayA pachInAM cha varSo eLe nathI gayAM. deza vizALa che, leke aneka saikAonI vahema tema ja bhramaNAjALathI grasta che. lekanA hADehADamAM akamadhyatA, ALasavRtti, bIjAo upara AdhAra rAkhI satiSa mAnavAnI vRtti ane e badhA upara dhArmikatAnI paDelI chApa-e badhuM jotAM koI paNa sarakAra ekAeka dhAryo pheraphAra karI ke karAvI zake nahi, tema chatAM maLeluM
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174} darzana ane ciMtana svarAja surAjyanI AgAhI te Ape ja che. enI dizA surAjyanI che. tene mukhya purA lekazAhI che. leke pote ja potAnA pratinidhio cUTe ane te pratinidhio lekahita arthe ja badhuM vicAre ane kare e surAjyanI dizA che. paNa dizA hevI te eka vAta ane te dizAmAM tvarita gatie sAcuM prayANa karavuM e bIjI vAta che. uMmaralAyaka strIpuruSo mata Ape, paNa te matadAna pAchaLa pUrI samajaNa, viveka ane nirbhayatA na hoya te e matadAna pikaLa jevuM sAbita thAya. cUMTAyelA pratinidhio cUMTAyA pachI saMpUrNapaNe lokahitanA praznamAM jAgatA na rahe te mATe prayatnazIla na rahe, te e paNa eka nATaka bhajavavA jevuM ja thAya. rAjyadhurAvAhake pitAnI sattAnA ja gulAma thaI jAya ane lekasaMparkathI vegaLA paDI pitAne koI judA varganA ja mAnavA jeTaluM gumAna seve te e paNa lokazAhInI mazkarI ja che. ApaNuM svarAjya loka zAhI upara cAle che e kharuM, paNa surAjya mATe lokazAhInA aMgeaMgamAM je baLa, je tAjagI, ane je kRti joIe te nathI. eTale surAjyanI dizAmAM hovA chatAM deza AgaLa vadhI zakto nathI, surAjyanuM sukha anubhavI zakto nathI. surAjyanuM paheluM lakSaNa e hevuM joIe ke kAma karI zake evA uMmaralAyaka koI paNa strIpuruSane bekAra rahevuM na paDe. Aje e sthiti nathI. akarmaNyatA hADohADamAM hovA chatAM paNa jIvavA mATe ghaNA loko kAma mAge che ane temane pUratuM kAma maLatuM nathI. gaNyAgAMThayA mANase kAmanA bejathI ghasAya che te lokone moTo bhAga bekArIthI ghasAya che. gAMdhIjIe potAnI hilacAla daramyAna e vAta dhyAnamAM rAkhelI ke dezanA kare! mANasone kAmamAM jetaravA hoya te zuM zuM kAma saraLatAthI temane gharabeThAM ApI zakAya. gAMdhIjInI A dRSTinI atyAre upekSA ja nathI thaI rahI, paNa kharI rIte kahIe te jANe-ajANe sarakArane hAthe e daSTine AtmA haNAI rahyo che. eTale atyAre ema kahI zakAya ke svarAjya hajI surAjyanuM prathama lakSaNa siddha nathI karyuM. surAjyanuM bIjuM lakSaNa e hevuM joIe ke dezane dareka nivAsI pite dhAre tevI keLavaNuM-jIvanaprada keLavaNI--saraLatAthI meLavI zake. Aje A sthiti che ja nahi. keLavaNuM meLavavAnuM eTaluM badhuM medhuM ane muzkela banI
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ svarAjya ane surAjya [ 175 gayuM che ke bahu gaNyAgAMDyA ja saraLatAthI te meLavI zake. bIjAo mATe te keLavaNuM levI-mAnasika saMskAra ane gyatA meLavavAM--ene artha che pitAnI juvAnI barabAda karavI; eTaluM ja nahi, paNa pitAnA piSake ane vaDIlene arthe peTe rAkhavA. gAMdhIjInA prayatnamAM e paNa eka vastu samAyelI hatI ke loke badhA ja sarakhI rIte keLavAya. A bAbatamAM paNa svarAjyasarakAra gAMdhIjInI daSTine vikasAvI zakI nathI. surAjyanuM eka lakSaNa e che ke temAM nyAya meM na hoya ane te meLavavAmAM jarAye muzkelI na hoya. Aje A bAbatamAM briTiza amala karatAM kaze ja sudhAre thayuM nathI. UlaTuM kAyadAnI gUe vadhavA sAthe nyAyanA pavitra Asana para beThelAo paNa pitAnI pharaja vadhAre bhUlatA dikhAya che. surAjyanuM eka lakSaNa e che ke temAM karanuM dhoraNa evuM hoya ke karane bharanAra ane tene vasUla karanAra bemAMthI koIne hADamArI sahevI na paDe ane saraLatAthI sarakAranA hAthamAM kara Ave. Aje AthI sAva UlaTuM che. kara bharanAranI herAnagatine sarakArane aMdAja ja nathI. enI vasUlAtamAM goTALA kevA thAya che ene paNa jANe pUre khyAla koIne Avato nathI. ane sarakAranA khajAnAmAM kara AvavAne badale moTA pramANamAM te vacce ja ke bharakhAI jAya che ene paNa sAca tola keI ne heya ema lAgatuM nathI. Ane lIdhe prajA upara karanuM bhAraNa vadhavA chatAM tene lAbha prajAne maLatA nathI ane sarakArane paisAnI khoTa UbhI ja rahe che. A mATe bahumukhI vecANaverAne dAkhalo TAMkI zakAya. meTA amaladAremAM haiyAukalata joItA pramANamAM hota to emaNe kyArano ukela kADhyo heta ema kAI kahe te tene avagaNuM nahi zakAya. surAjyanuM eka lakSaNa e paNa che ke temAM saune vaidakIya sAravAra saraLatAthI maLe ane te posAya tevI hovI joIe. Aje A sthiti nathI. jANe paisAdAra ja jIvavA sarjAyA che ane bIjAne jIvavAne te hakka nathI, e vastu atyAranI sarakArI, ardhasarakArI ke khAnagI vaidakIya sAravAra karanAra saMsthAonA vyavahArathI tarI Ave che. madhyama varganA ane tethIye UtaratA varganA leke kevA kaSTa sAravAra meLave che ane e meLavavA jatAM peTe kevA pATA bAMdhavA paDe che! je sAravArathI sAjA thavAya te ene kArI ghA kevo lAge che ane te keTalA vakhata sudhI tene mUMjhave che ene khyAla koI sattAgIne AvatA hoya te paNa eka sAruM lakSaNa gaNAya.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 ]. darzana ane ciMtana - surAjyanAM ghaNAM lakSaNe darzAvI tenA astitva-nAstitva vize carcA laMbAvI zakAya, paNa e jarUrI nathI. tema chatAM eka dAkhalo TAMka joIe. je chApAne hevAla jaTho na hoya te te javAbadAra maMtrIe jovAnI vicArasaraNuM upara prakAza nAkhe che. muMbaI prAMtanA eka maMtrIne pUchavAmAM AvyuM ke maMtrIonA pagAra pUrato che ke nahi ? maMtrI mahAzaye apUrato kahyAnuM chApAmAM AvyuM che. prazna e che ke apUrate kayA arthamAM moTA meTA. udyogapationI AvakanI sarakhAmaNamAM ke "a" varganA rAjyanA rAjAonA sAliyANuonI sarakhAmaNImAM ? jo ema hoya to te apUrato avazya che. paNa janatAnA moTA bhAgane je sagavaDe che te karatAM maMtrIonI sagavaDa ochI che ke vadhAre ? je vadhAre hoya te apUrata na kahI zakAya. chevaTe te teo janatAnA pratinidhi che, nahi ke mAtra mAladAranA. huM dhAruM chuM, maMtrIone rahevAnI agavaDa nahi hoya, pozAka tema ja khAnapAnanI nahi hoya, ane aMgata parivArane tAlIma ApavAnI paNa nahi heya. paNa dhAre ke evI kAMI hoya te te agavaDa ja temane mATe pUrate pagAra gaNavI joIe, kema ke teo chevaTe janatAnI sevA arthe e pade beThA che. leke kahyA kare che ke meTA meTA hoddedAronA pagAra bahu vadhAre che; khAsa karI cIna jevA dezanI sarakhAmaNIe te bahu vadhAre che. bIjI bAju amaladArene e apUratA lAge. te AmAM sAcuM zuM? vicAra karatAM jaNAze ke banne sAcA che. loko TIkA kare che te pitAnA jIvanadharaNa ane pitAnI. AvakanI daSTie. je ucca kakSAnA amaladArone pagAra apUrata lAgata heya temanuM mana vadhAre AvakavALAne sAme rAkhI vicAra karatuM hoya che. paNa je svarAye surAjyanI dizAmAM AgaLa vadhavuM hoya te UMce hoddo. dharAvanAra amaladAree potAnuM mAnasa badalavuM ja joIze. temaNe pitAne vicAra ryA pahelAM pitAnA hAtha nIcenA agavaDa bhogavatA adhikArIonI sagavaDa vadhAravAno vicAra prathama kara joIze, ane jyAM lagI sAmAnya janatAnuM jIvanadhoraNa UMcuM na Ave tyAM lagI temaNe agavaDa veDavAmAM kRtArthatA lekhavI joIze. ema na thAya te teo kadI sAmAnya janatAnI ane agavaDa bhogavatA hAtha nIcenA adhikArIonI sAcI prIti meLavI nahi zake. surAjyamAM AvI sAcI prIti meLavavI e ja dhana lekhAya che. Ama, badhuM cAle che tema cAlatuM hovA chatAM surAjyanAM kaI kaI lakSaNe spaSTa rIte AvirbhAva pAmatAM jAya che, e eka AzAspada ane jIvanaprada vastu che. AvAM lakSaNomAM, jenuM prabhAta UgyuM che ane je vicAranuM
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ svarAjya ane surAjya [ 17 dhyAna kheMce che evAM ekabe lakSaNone nirdeza Avazyaka che. AcArya vinebA bhAvenI bhUdAnayajJa pravRtti e eka krAntikArI mAnasane pUra rAka pUruM pADe che ane deza zarIramAM ekatra thayela ane jAmI gayela nirarthaka saMpattinA lehIne gati ApI dezazarIranI samadhAraNa tulA rAkhavAnuM kAma karI rahela che. gAMdhIjIe prAraMbhela ahiMsAnA sarvatomukhI yajJane e vistArI ane vikasAvI rahela che, jemAM lAkha ane karoDonI AjIvikAne prazna ukelavAno saMbhava che. gAMdhIjInuM bIjuM cirasevita svapna e hatuM ke buddhinI ekAMgI keLavaNInA sthAnamAM kriyApradhAna sarvAgI keLavaNuM dezamAM pratiSThA pAme, ane te prAmAbhimukha paNa bane. A svapnane mUrta karavAno prayatna te keTalAMye varSa thayAM cAlatuM hatuM, paNa hamaNAM e prayatna kAMIka meTA pAyA upara zarUAta karI che ane te paNa brAhmaNatvano yathArtha vAraso dharAvanAra AjIvana keLavaNuM tema ja lekakeLavaNune varela zrI. nAnAbhAI bhaTTa jevAne hAthe. A vastu Ama te sAdhAraNa lAge, paNa cAlu keLavaNI ane ucca keLavaNInA paDelA dhorI rastAothI jeo saMtuSTa nathI ane je kAMI dezane joIe tevuM ane gAmaDAMne pace tevuM zikSaNa mAgI rahyA che temane mATe Avazyaka kAryakSetra pUruM pADe che. dezanA keTalAye bhAgomAM koI ne koI nAnA pAyA upara supravRttio cAlatI dekhAya che. paNa uparanI be pravRttio eTalA mATe noMdhI che ke pahelI atyAre bhAratavyApI che, jyAre bIjI gujarAta vyApI chatAM chevaTe bhAratavyApI thavAnI pUrNa zakyatA dharAve che. AvI ja pravRttio kyAreka surAjyanI jhAMkhI karAvaze e cesa. -prasthAna, ogasTa 1953.