Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAMgAvarIla lekha gunhegArI jagat ANi kriyAsthAna vyAkhyAna : DaoN. sau. nalinI jozI zabdAMkana : DaoN. sau. anItA botharA dUradarzanavara 'krAima peTrola', 'sAvadhAna iMDiyA', 'lakSya' i. kAryakrama baghatAnA mana agadI khinna hotaM, becaina hotaM, du:khI hotaM ANi khola manAta eka vicAra taraMgato kI, 'kharaMcaca ! hA avasarpiNI kAlacakrAcA 'dukhamA ArA' Ahe'. kiDanaeNpiMga, repa, khUna, cAilDa aeNbjUjameMTa, bAbA bhoMdUgirI, hyumana Traphika, sAyabara kaeNphe-krAima,khaMDaNI i. aneka gunhyAMcyA darzanAnaM mana hAdarUna jAte. vicAra yeto - arere ! aneka prakAracyA duHkhAMnI he jaga gacca bharalaM Ahe. lahAna bAlakApAsUna te vRddha vyaktIMparyaMta pratyekajaNa koNatyA nA koNatyA prakArAne zoSita hota Ahe, pIDita hota Ahe ANi ciMtana surU hote kI - ApaNa bha. mahAvIrAMcyA samayIca janmAlA Alo asato tara kitI bare jhAle asate ! azA prakArace krAima nA pahAvayAsa miLAle asate, nA loka tyA krAimace baLI jhAle asate. 'satyaM, zivaM, suMdaraM' azA jagAcA ApaNahI AsvAda ghetalA asatA. paNa vAstavikatA azI nAhI - sUtrakRtAMgAtIla (sUtrakRtAMga zrutaskaMdha 2, adhyayana 2) 13 kriyAsthAnAMce varNana vAcatAnA, 'vartamAnAta cAlU asalelI gunhegArIcI jhaLa kamI Ahe kI kAya ?' ase vATU lAgate. uttarAdhyayanasUtra (31.12), AvazyakasUtra (tehatIsa bola), tattvArthasUtra (6.6) i. graMthAtahI azA prakAracyA kriyAsthAnAMce varNana Ahe. tyA sarvAMce mULa sUtrakRtAMga AgamAta sApaDate. yAcAca artha asA kI bha. mahAvIrAMcyA veLI suddhA suSTa-duSTa, sajjana-durjana, cAMgalyA-vAITa pravRttI hotyA. tyAMnI yathAzakya lokAMnA sadupadeza deNyAcA prayatna kelA. hiMsecyA jagAta bha. mahAvIrAMnI prakAzAcA jhota TAkUna, samAjApAsUna te vaiyaktika manAtalyA dvaMdvAparyaMta darzana karavile. ApaNa ApalyA kalpanAzaktInehI jitakyA hiMsaka viSayAMnA sparza karU zakalo nasato tyAhUna adhika-sAmAjika, rAjakIya, kauTuMbika, Arthika, dhArmika, vaiyaktika azA aneka prakAracyA gunhyAMce, tyA kALI bha. mahAvIrAMnI ApalyA upadezAcyA mAdhyamAtUna, kriyAsthAnAMcyA rUpAne, pratyakSa svarUpaca ApalyAsamora varNile. hiMsemAgIla preraNA, tyAsAThI kelI gelelI pravRttI va tyAce hota asalele pariNAma azA tIna mudyAMnA sparza karaNArA upadeza tyAMnI dilA. abhyAsAtUna ase lakSAta Ale kI tyAveLace gunhe ANi AttA hota asalele gunhe, yAta kAhI moThA pharaka nAhI. vaiyaktika dRSTyA mANUsa nirAzeta jAUna kazI AtmahatyA karato ithapAsUna te theTa samAjAta rAhana nAtI-parivArAsAThI itarAMcIhI kazI piLavaNuka karato yethaparyaMta-azA sarva prakAracyA vicArAMnI bharalelI hI kriyAsthAne Aheta ra suddhA jitakI viSayAMcI vividhatA nasela titakI vividhatA bha. mahAvIrAMna kriyAsthAnAMcyA dvAre nidarzanAsa ANUna dilI Ahe. svata:ca adhika sukhAta asAve, mI sarvAMvara sattA cAlavAvI. mAjhyA kAmavAsanecI pUrtI vhAvI, khUpa paise miLavAveta hI tyA sarva kriyAsthAnAMmAgacI preraNA Ahe va tyAsAThI avalaMbilele khAlIla vegavegaLe hiMsaka mArga Aheta. * pArivArika kuzalatesAThI, nAtI-gotI-parivAra-mitramaMDaLI yAMcyA bhalyAsAThI, bharabharATIsAThI, devIdevatAMsaThi - aneka prakAracyA jIvAMcI hiMsA mhaNaje 'arthadaMDa va pariNAmasvarUpa pApakarmAMcA baMdha. * svata:sAThI va dusar2yAsAThI, koNatehI prayojana nasatAnA vinAkAraNa - mhaNaje nA hI zarIrAsAThI, nA hI upajIvikA mhaNUna, nA hI putra-patnI-pazu i. cyA poSaNAsAThI, nA gharAcyA saMrakSaNAsAThI, nA prANyAcyA rakSaNAsAThI paNa tarIhI vanaspatIMce chedana-bhedana karaNe, Aga lAvaNe, prANyAMcI cAmaDI kADhaNe, DoLe ukhaDaNe, upadrava karaNe i. dvArA jIvAMnA vinA prayojana zikSA deNe mhaNaje 'anarthadaMDa' va pariNAmasvarUpa vairAcA baMdha.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ * ApaNa mArale jAU kiMvA Apale saMbaMdhI mArale jAtIla yA bhItIne viSArI sarpa, vyAghra, siMha, viMcU i. prANyAMnA taseca krUra, hiMsaka vRttIcyA mANasAMnAhI, tyAMcI kAhIhI cUka nasatAnA to hiMsaka Ahe', ase samajUna va svata:lA bhItI vATate' mhaNUna tyAMnA daMDa deNe, mAraNe mhaNaje 'hiMsAdaMDa' va pariNAmasvarUpa pApakarmAcA baMdha. * ApalyA upajIvikesAThI jara koNI zikAra karata asela, va to mRgAcyA zikArIsAThI gelA asatAnA, jAtA-jAtA vATeta disaNAre kabUtara, cimaNI, mAkaDa i. prANyAMnA vinAkAraNa mAraNe kiMvA jara zetI karata asela tara zetI karatAnA itara vanaspatIMce acAnaka chedana-bhedana hoNe mhaNaje 'akasmAtdaMDa' va pariNAmasvarUpa pApakarmAMcA baMdha. yA akasmAtdaMDAce vartamAnasvarUpa ase Ahe kI ekhAdyA gunhegArAlA gunhA karatAnA koNI pAhilyAsa, to sAkSa deU naye mhaNUna tyAlA mAraNe kiMvA ekhAdyAlA mAratAnA tyAcyA vATeta je-je yetIla tyAMnA uDaviNe. ___* AI-vaDIla, bhAU-bahINa, patnI-putra-kanyA ase sarvAMnI miLUna ekatra kuTuMbAta rAhaNe va ApalyAca kuTuMbAtIla lokAMnA zatrU samajUna mAraNe. athavA gAvAta, nagarAta, zaharAta lUTa, corI hota asatAnA jo luTArU athavA cora nasato tyAlA tase samajUna mAraNe mhaNajeca saMzayita hAca gunhegAra kiMvA eka saMpUrNa jAtaca gunhegArIsAThI badanAma (jazI pAradhI jamAta-cora jamAta mhaNUna badanAma) hA 'dRSTiviparyAsa daMDa' va pariNAmasvarUpa pApakarmAMcA baMdha * svata:cyA sukhasuvidhesAThI va sarva kAhI svata:lA prApta vhAve yA vRttIne - dusar2yAcyA jaminI, ghare baLakAvaNe, sarakAracyA paizAvara DallA mAraNe, janatecyA hitAsAThI jamA kelele paise svata: lubADaNe, paravAnagIzivAya jAstakhANI khodaNe, moThamoThyA zikSaNasaMsthA ubhArUna moThamoThAle Donezansa gheNe, minarala vaoNTara banaviNyAsAThI pANI usaNe azA aneka prakAre sarvaca dezAta, vegavegaLyA starAvara kRtrima va naisargika donhI prakAracyA cor2yA va khoTAraDepaNA calU asato. adattAdAna va mRSApratyayAcI he navyAne surU jhAlele sarva prakAra tethe sahaja joDatA yetIla. hukUmazAhI va rAjezAhI soDUna sarvAMcyA hitAsAThI lokazAhI ANalI tarI pApAcaraNAlA lagAma nAhI. karjamAphI, zikSaNa, bacatagaTa i. cAMgalyA soyItahI cor2yAmAr2yA cAlUca. AjacyA pariprekSyeta cAlU asalele he sarva gunhegArIce prakAra mRSApratyayika' (jhUTha) va adattAdAnapratyayika' (corI) Aheta va pariNAma svarUpa pApakarmAMcA baMdha. * bha. mahAvIrAMcI dRSTI mhaNaje prakAzajhota. jikaDe vaLavU tikaDe prakAza. hA prakAzAcA jhota tyAMnI sAmAjikatekaDUna vaiyaktika AyuSyAkaDe phiravilA. baeNTarI svata:vara ANalI. ApalyA aMtarAtmyAta DokAvUna pahile. manAtIla saMkleza, khinnatA, nakArAtmaka vicAra, cAMgalyA-vAITa goSTI, sarva khaLabaLI i. muLe Apale citta vinAkANa hIna-dIna-durmanaska hote. he 'adhyAtmapratyayika' (AtmyAsaMbaMdhI) kriyAsthAna Ahe. tyAcA pariNAma krodha-mAnamAyA-lobha vADhata jAtAta, vAITa-duSTa vicAra vADhatAta, nirAzA yete va majala AtmahatyeparyaMta pohocate. * abhimAnAne, madAne, ahaMgaMDa bALagalyAne - dusar2yAMnA kamI lekhaNe, niMdA karaNe, avahelanA karaNe i. vRttI baLAvatAta. kAhIhI asatAnA kiMvA kAhIhI nasatAnA suddhA ApaNa kazAkazAcA mAja karata asato - zrImaMtIcA, rAjakAraNAcA, sattecA, gharANezAhIcA, rUpAcA, zaktIcA, tyAtUna guMDagirIcA, uccanIcatecA, he sarva mAnapratyayika Aheta. ahaMgaMDAce Ajace svarUpa ApalyAlA puDhIla zabdAta vyakta karatA yeIla. thoDA-adhika jJAnAcA svAda jarI ghetalA tarI sAhitya saMmelanAta, zAstrajJAMcyA samAjAta kiMbahunA nobala pAritoSika miLaviNyAsAThI aneka 'pula' lAvale jAtAta va ekamekAMce pAya oDhale jAtAta. kSetra koNatehI aso, pratyeka ThikANI mIca puDhe asAve. krIDA aso kI sAhitya aso kI kalA aso - 'ahaMseTuM' (mI zreSTha) 'duiyaM kaNi8 (dusarA kaniSTha) hI vRttI va pariNAmasvarUpa janma-maraNa cakrAta bhramaNa va vizeSata: narakagamana. * Apale prabhutva va Apale svAmitva sthApana karaNyAsAThI choTyAtalyA choTyA aparAdhAsAThI moThyAtalI moThI
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ zikSA. kuTuMbAta sarvAMnI mAjhe aikAve, saMpUrNa gharAdArAvara mAjhAca hukUma asAvA, pratyekAne mAjhyAca AjJeta gaDhe - asA dhAka, azI hiTalarazAhI va tazI pratyekAcyA manAta dahazata nirmANa karaNe hA bha. mahAvIrAMcyA zabdAta 'mitradoSapratyaya' hoya. kauTuMbika hiMsAcArAce Ajace svarUpa puDhIla zabdAta vyakta karatA yeIla. navarA kitIhI dArUDyA asalA va ajibAta kartRtvavAna nasalA, bAyakoca cAra gharacI kAme karUna poTa bharata asalI tarI navar2yAne bAyakolA baDaviNe va 'mIca tujhA svAmI' hI bhAvanA nirmANa karaNe. ___ sAsUne-naNaMdane sunezI bhAMDaNa karaNe, raoNkela otaNe, kADyA TAkaNe, vAMjha mhaNUna ekhAdIcA apamAna karaNe, vidhavA mhaNUna tilA hiNaviNe, tI samora AlyAsa apazakuna mAnaNe, ghaTasphoTa, huMDAbaLI, strIbhrUNahatyA he sarva kauTuMbika doSa Aheta. azA prakAre striyAMnA zikSA deNyAta striyAMcAca puDhAkAra asato. AIvaDilAMnA jIva nakosA vATaNe ithapAsUna te sunecyA chaLAparyaMta. pariNAmasvarUpa pArivArika kleza, daurmanasya va durbhAvanA nirmANa hotAta. ___ * adhyAtmAcyA nAvAkhAlI buvAbAjI, gaMDe-dore-tAIta, hipnaoNTijhama, hAtacalAkhI i. dvAre bhaktAcyA khar2yAkhoTyA zraddhecA phAyadA gheUna svata:cI gairamArgAne AjIvikA karaNe, paise kamAvaNe va tyAsAThI dusar2yAMcI phasavaNUka, lUTa, labADI, gaLA kApaNe, Arthika va laiMgika piLavaNUka karaNe, hA 'mAyApratyayikadaMDa' Ahe. ase vAgatAnA tyaMnA tyAcA kadhIhI pazcAttApa hota nAhI. pApabhIrU mANUsa thoDA tarI ghAbarato paNa azI phasavegirI karaNArI mANase dusayAlA cukIce paTavUna deNyAta yazasvI hotAta. koDage, nigaragaTTa, nirdAvalele, hAtAbAhera gelele asatAta. je karatAtatyAta tyAMnA cUka vATataca nAhI. nA pazcAttApAcI bhAvanA, nA sudhAra, nA zalya. azAhI mAnasazAstrIya bhAvanAMcA AviSkAra yethe dAkhavilA Ahe. pariNAmasvarUpa azI mANase kapaTAkaDUna adhikAdhika kapaTAkaDe vaLUna durgatigamana karatAta. * prabaLa lobhAcyA AhArI jAUna maMtra-taMtra, jAraNa-mAraNa vidyA, vividha prayogAMcA vApara, karaNI, putraprAptIsAThI baLI, liMgapUjA, jAdUToNA, bhAnAmatI, kALIjAdU azA aneka devIdevatAMcyA va dharmAcyA nAvAkhAlI aghorI sAdhanA karaNe va ApaNa gairakRtya karata Ahota ase manAtahI yeU na deNe. kAhIhI karUna putra havA, dhanAcA haMDA havA, zatrUce vAToLe vhAyalAca have va azA cukIcyA goSTI sAdhya karaNyAsAThI kitIhI jIvahiMsA karAvI lAgalI tarI cAlela, koNatyAhI rahasyamaya sAdhanAMcA Azraya ghyAvA lAgalA tarI cAlela, laiMgika kAmavAsanA bhogaNyAsAThI kitIhI niMdanIya kAma karAve lAgale tarI cAlela. hA lobhapratyayika Ahe. azA vRttIMnI vAraMvAra AMdhaLe, muke, bahire hoNyAcI saMbhAvanA. * AtA bha. mahAvIrAMnI kaeNmerAcA phokasa ekadama badalalA. are baMdhUMno ! ghAbarU nakA. sarva jaga phakta gunhegArIneca bharalele nAhI. yA jagAta cAMgale loka suddhA Aheta. AtmakalyANa karaNArehI Aheta. AtmajJAnAne cAle AcaraNa karaNAre lokahI Aheta. azI mANase ajibAta bephikirIne vAgata nAhIta. durlakSa karata nAhIta. apramAdAne rAhatAta. niSpApa kriyA karatAta. kALajIpUrvaka karatAta. kazAtahI tyAMcA atireka nasato. khANyAta-piNyAtabolaNyAta-jhopaNyAta-uThaNyAta-basaNyAta sAvadhAnatA asate. maryAdA asate. pApaNyAMcI sUkSma ughaDajhApa suddhA agadI hozapUrvaka karatAta. hI 'IryApathika' kriyA hoya va pariNAmasvarUpa tyAMcyA pApakarmAMcA baMdha hota nAhI. bha. mahAvIrAMnI tyA kALacyA samAjAcyA pArzvabhUmIvara rekhATalele he citra, tinhI kALAta lAgU hoIla ase Ahe. yAta vADhatyA gunhegArIce 12 AyAma asUna pratyeka apapravRttIcA phokasa hA vegaLA Ahe. jaNUkAhI he 'satyameva jayate'ceca 13 episoDa Aheta. sAmAjika vAtAvaraNAta jA, rAjakAraNAta jA, asaMskRta samAjAta jA, gharAta jA, mitramaMDaLIta jA kiMvA adhyAtmAta jA - niSpApa sUkSma kriyepAsUna te janmajanmAMtarIcyA tIvra baMdhAparyaMta, varapAsUna te khAlaparyaMta, sarva starAce cAMgale-vAITa darzana karavile. AdarzavAda kasA asAvA he mahAvIrAMnA mAhIta Ahe paNa pUrNa AdarzavAda' jagAta asaNAra nAhI, hehI tyAMnA mAhIta Ahe. sarva jagat Arya, susaMskRta asAve', azA bhoLyAbhAbaDyA AdarzavAdAta kiMvA cukIcyA dhAraNeta bha. mahAvIra muLIca nAhIta. jainAMce koNatehI tIrthaMkara azA bhramAta muLIca nAhIta kI AmhI upadeza dilA kI jagAta jAdacyA kAMDIsArakhe sarvatra sukhada, zAMtatAmaya vAtAvaraNa nirmANa
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ hoIla, va tase asateca tara deva-manuSya yA donaca gatI asatyA. naraka-tiryaMca yA durgati astitvAtaca nasatyA. anAdikALApAsUna mokSa jevaDhA satya Ahe tevaDhIca gunhegArIce he 12 AyAmahI AdhI, AtA va naMtarasuddhA satyaca rAhaNAra Aheta. sadvicAra jevaDhe khare tevaDheca durvicArasuddhA. ___gautama buddhAsArakhe sarvaM duHkhaM' azA dRSTIne jagAkaDe pAhaNe ThIka nAhI. cArvAkAsArakhe 'RNaM kRtvA ghRtaMpavit' asehI jagAkaDe pAhaNe yogya nAhI, vaidikAMpramANe, 'duSTa khUpa jhAle mhaNUna avatAra gheUna tyAMce nivAraNa karapahI zakya nAhI.' jaina paraMparenusAra jaga he sukha-duHkhAMce saMmizraNa Ahe va rAhaNAra. cAMgalyA-vAITa pravRttI AdhI hotyA maMtarahI rAhaNAra. azA jagAce jase Ahe tase vAstavika svarUpa tIrthaMkara prakaTa karatAta, he tyAMce 'sarvajJatva' Ahe. sarvAMnA upadeza deNyAce kAmahI tIrthaMkara karatAta. paNa tarIhI kAhI jIva svata:madhye kAhIhI badala karata nAhIta. azA vyaktIMnA lagAma ghAlaNehI zakya nAhI. tyAMnAca jaina paribhASeta 'abhavI jIva' mhaTale Ahe. gunhyAMcI ekApekSA eka varacaDha rUpe sUtrakRtAMgAtIla yA adhyayanAta noMdavalI Aheta. satpravRttIMce mArgadarzanahI kele Ahe. koNatA mArga cokhALAyacA te vyaktIcyA vivekazaktIvara sopavale Ahe. tyAMcyA trikAladarzI prajJelA praNAma !!!