Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ strI jAtine daSTivAda aMga bhaNavAnA niSedha para eka vicAra [8] samAnatA : vyavahAra ane zAstra e banne strI jAtine zArIrika ane AdhyAtmika vikAsamAM puruSajAtinI samAna siddha kare che. zArIrika baLamAM che. rAmamUrtithI kumArI tArAbAI koI paNa rIte Utare tevI nathI. tevI ja rIte vAtrakalAmAM ane aneka prakAranA vicAramAM viduSI enI bisenTa kaI paNa vicAraka ke vaktA puruSathI Utare evAM nathI. te ja prakAre kavitvazaktimAM kaI paNa prasiddha puruSa karatAM zrImatI sarojinadevI pAchAM paDe tevAM nathI. kharI rIte niyama e che ke samAna sAdhana ane avasara maLe te strI paNa purU jeTaluM sAmarthya prApta karI zake che. zvetAMbara AcAryoe strIne puruSanI barAbara kevalajJAna ane mokSanI adhikAriNuM arthata zArIrika ane AdhyAtmika vikAsanI adhikAriNI siddha karela che. pramANa mATe juo prajJApanA . ; naMdI se. 21. A viSayamAM matabheda dharAvanAra digaMbara AcAryo sAme teoe (vetAMbarAcAryoe) bahu lakhyuM che. juo naMdI-TIkA pR. 131-33; prajJApanA-TIkA pR. 20-22; zAstravAto samuccaya-TIkA pR. 4rapa-430. AlaMkArika paMDita rAjazekhare madhyasthabhAvapUrvaka strI jAtine puruSajAtinI samAna varNavI che: puruSavat yoSito'pi kavirbhaveyuH / saMskAro hyAtmani samavaiti, na straiNaM pauruSaM vA vibhAgamapekSate / zrUyante dRzyante ca rAjaputryo mahAmAtyaduhitaro gaNikAH ausumiAhya jAgratihAra vacahyA' -kAvyamImAMsA, adhyAya 10. arthAt strIo paNa puruSanI jema kavi thaI zake, kAraNa ke saMskAra--zikSA e AtmAmAM Utare che. te kAMI strI jAti ke puruSa jAtinA bhedanI apekSA -paravA nathI karate. sAMbhaLavAmAM Ave che ane jovAmAM paNa Ave che ke
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ srIti ane jivAda [ 2073' rAjaputrI, mahAma`trInI putrI, gaNikA ane naTabhAryAe zAsana tema ja kavi hatI ane che. virodha: strIne dRSTivAda bhaNavA mATe je niSedha karAyele che temAM e prakAre vidha Ave che: (1) tarka daSTithI, (2) zAstranI maryAdAthI. (1) eka tarapha strIne kevalajJAna ane mokSa sudhdhAMnI adhikAriNI mAnavI ane bIjI tarapha dRSTivAdanI-zrutajJAna-vizeSanI paNu adhikAriNI na mAnavI --ayeAgya DarAvavI e evuM viruddha jaNAya che jema kAI te ratna soMpIne kahevuM ke tuM kADInI rakSA niha karI zake. ( 2 ) dRSTivAdanA adhyayananA niSedha karavAthI rAAstrakathita kAya kAraNanI maryAdAmAM paNa khAdha Ave che, te A rIte zukaladhyAnanA pahelA e pAda (aMza) prApta karyA vinA kevalajJAna utpanna nathI thatuM. pU nAmaka zrutanA jJAnanI prApti vinA zukaladhyAnanAM prathamanAM e pAda prApta nathI thatAM ane pUrva zruta e dRSTivAda eka hisse che. A maryAdA zAstramAM nirvivAda svIkAravAmAM AvI che. sutra sAthe pUrNavira" tattvA a. 9, se. 26, A kAraNathI strIne dRSTivAdanA adhyayananI adhikAriNI na mAnI kevalajJAnanI adhikAriNI mAnavI e spaSTa viruddha jaNAya che. dRSTivAdanA anadhikAranAM kAraNonA viSayamAM be pakSa che. pahelA pakSa jinabhadragaNI kSaNAzramaNa AdinA. e pakSa strImAM tucchava, abhimAna, iMdriyacAMcalya, matimAMdya AduiM mAnasika de khatAvIne tene dRSTivAdanA adhyayananA niSedha kare che. te mATe juo vizeSAvazyakabhASya gA. 552 A pakSa azudvipa zArIrika khIjo pakSa haribhadrasUri AdinA che. dveSa batAvIne teno niSedha kare che. jema ke " ca dvArAAMpratibaMdha: ? sAvivipro tato ToSAta -lalitavistarA pR. 11', nayaSTithI virodhanA paridvAra H daSTivAdanA adhikArathI strIne kaivalajJAna prApta karavAmAM je upara pramANe tattvA kacita kArya kAraNabhAvane virAdha dekhAya che te vastutaH virAdha nathI, kAraNa ke zAstra strImAM dRSTivAdanA ayanI yogyatA mAne che, paNa phakta zAbdika adhyayananA te niSedha kare che. < ;1
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1074 ] ( zreNipariNatau tu kAlagarbhavadbhAvato bhAvo'viruddha eva / " darzana ane ciMtana --lalitavistarA tathA enI municaMdrasUriSkRta paMjikA rR. 111, tapa, bhAvanA AdithI jyAre jJAnAvaraNIyanA kSayApazama tIvra thaI jAya che tyAre strI zAbdika pATha sivAya ja dRSTivAdanuM saMpUrNa ajJAna prApta karI zake che ane zukaladhyAnanA e pAda prApta karIne kaivalajJAna paNa prApta karI zake che. < yadi ca zAstrayogAgamyasAmarthya yo gAva se yabhAveSvati sUkSmedhvapi teSAM viziSTakSayopazamabhavaprabhAvayogAt pUrvadharasyeva bodhAtirekasadbhAvAdAdyazukladhyAnadvayaprApteH kevalAvAptikrameNa muktiprAptiriti na doSaH / adhyayanamantareNApi bhAvataH pUrvavitvasaMbhavAt iti vibhAvyate, tadA nirgranthInAmapyevaM dvitayasaMbhave doSAbhAvAt / -zAsravAtAM muddaya rR. 426. > 3 gurumukhathI zAbdika adhyayana karyAM vinA abhedha na thAya evA niyama nathI, kAraNa ke aneka mANaso evA dekhAya che ke je kAI paNa mANasa pAse bhaNyA vinA ja manana ane ciMtana dvArA potAnA ISTa viSayanu UMDuM jJAna meLavI zake che. have rahyo zAbdika adhyayananA niSedha. te niSedha A prazna upara aneka tarka-vitarka utpanna kare che; jema ke, je manuSyanI aMdara atha jJAnanI cogyatA mAnI zakAya, te manuSyane rAbdika adhyayana mATe agya mAnavA e keTaluM saMgata che? zabda e to ajJAnanuM sAdhanamAtra che. tapa, bhAvanA Adi anya sAdhanethI je mAsa ajJAna prApta karI zake che te mANasa te jJAna zabda dvArA saMpAdana karavAmAM ayeAgya che ema kahevu te kayAM sudhI nAjI che ? zAbdika adhyayananA niSedha mATe je tupaNu, abhimAna Adi mAnasika doSa dekhADavAmAM AvyA che te zuM puruSajAtimAM nathI hAtA? jo viziSTa puruSAmAM te doSone abhAva hovAthI puruSasAmAnya mATe zAbdika adhyayanane niSedha na karyAM te zuM puruSa samAna viziSTa strIone sa Mbhava nathI ? ane jo asaMbhava hAya to strImAkSanuM varNana paNa kema saMbhavI zake ? zAbdika adhyayana mATe je zArIrika doSAnI sabhAvanA karI che te paNa zuM adhI strIone lAgu paDe che? jo keTalIka strIomAM lAgu paDatI hAya to zuM keTalAka puruSomAM paNa zArIrika azuddhinI saMbhAvanA nathI ? AvI dazAmAM puruSajAtine UMDI strIjAti mATe zAbdika adhyayananA niSedha zA mATe
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ strIjAti ane dRSTivAda [ 195 karAyo ? A tarkonA saMbaMdhamAM sakSepamAM eTaluM ja kahevAnu` che ke mAnasika athavA zArIrika dekha batAvIne zAbdika adhyayananA je niSedha karAyelA che te prAyika jaNAya che; arthAt viziSTa strIe mATe adhyayananA niSedha nathI. AnA samanamAM ema kahI zakAya ke je viziSTa strIe! dRSTivAdanuM ajJAna, vItarAgabhAva, kevaLajJAna ane meAkSane prApta karavAmAM sama` thAya che, te pachI tenAmAM mAnasika doSatI sabhAvanA paNa kema hoI zake? tema ja vRddha, apramAdI ane paramapavitra AcAravALI strIomAM zArIrika azuddhi paNa kema batAvI zakAya ? jete dRSTivAdanA adhyayana mATe yogya mAnyA te puruSo paNa----jevA ke sthUlabhadra, dulika puSyamitra Adi--tucchava, smRtideya vagere kAraNothI dRSTivAdanI rakSA na karI zakayA. $ teNa citiyaM bhagiNINa iTi darisemi tti soharUvaM vivva / --Avazyaka vRtti, pR. 698-1. ' tato Ayariehi duvyAlaya pustamitI tassa bAyaNArio diSNI / tato so kavi divase vANaM dAUga Ayariyamuvaddhi bhai-mama vAyaNa detassa nAsati, jaM ca saNNAghare nANuppehiya, ato mama ajharatasya navamaM putraM nAkhihiti / tohe AyariyA citeti-jai tava eyarasa paramamehAviskha evaM jharatassa nAsai annarasa cirana caiva / --AvazyakavRtti, pR. 308. AvI vastusthiti hovA chatAM paNa strIo mATe ja bhaNavAnA niSedha krama karAye ? A praznane uttara e rIte ApI zakAya: ( 1 ) samAna sAmagrI maLavA chatAM paNa puruSonI sarakhAmaNImAM puruSo karatAM strIonu gheADI sakhyAmAM taiyAra thavuM, ane (2) bIjI aitihAsika paristhiti. (1) je pazcima vagere dezomAM te bhaNavA vagerenI sAmagrI puruSo samAna prApta thAya che tyAMnA tihAsa jovAthI A jANI rAkAya che ke strIo puruSonI tulya thaI zake che; paraMtu yogya vyaktionI sakhyA strIjAtinI apekSAe puSa jAtimAM vadhAre thAya che. ( 2 ) digambara AcArya kuMdakuMda sarakhAye paNa zArIrika ane mAnasi deSonA kAraNathI sarjAtane dIkSA mATe ayAgya karAvI che : liMgammi ya ityINaM, thaNaMtare NAhikakkhadesammi | bhaNio sumo kAo, tA kA hoinA ! | . --pAhuDagata sutrapAr3a gA. 24-25
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 ] darzana ane ciMtana ane vaidika vidvAnoe zArIrika zuddhine agrasthAna ApIne strI ane jAtine vedanA adhyayana mATe agya karAvI "zrIjI nadhAtA" ema kahyuM che. . A vidhI saMpradAyanI eTalI badhI asara paDI ke tene lIdhe strI jAtinI egyatA puSpa samAna mAnanAra zvetAMbara AcAryo paNa tene vizeSa adhyayana mATe ayogya batAvavA lAgyA haze. agiyAra aMga Adi bhaNAvavAno adhikAra mAnavA chatAM paNa phakata bAramA aMganA niSedhanuM kAraNa e paNa lAge che ke vyavahAramAM daSTivAdanuM mahatva sacavAya. te kALamAM vizeSapaNe zArIrika zuddhipUrvaka bhaNavAmAM veda Adi graMthenI mahattA samajAtI hatI. dRSTivAda badhAM aMgamAM pradhAna hatuM, eTalA mATe vyavahAradaSTithI tenI mahattA batAvavA mATe bIjA moTA pADozI samAjanuM anukaraNa thavuM svAbhAvika che. A kAraNathI pAramArthika dRSTie strIne saMpUrNa rIte e mAnavA chatAM paNa AcAryoe vyAvahArika daSTithI zArIrika azuddhine vicAra karI tene phakta zAbdika adhyayana mATe ayogya batAvI heya ema lAge che. bhagavAna gautamabuddhe strI jAtine bhikSapada mATe ayogya TharAvI hatI, paraMtu bhagavAna mahAvIre te prathamathI ja tene puruSanI samAna bhikSapadanI adhikAriNuM TharAvI hatI. A kAraNathI ja jaina zAsanamAM caturvidha saMdha prathamathI ja sthApita che ane sAdhu tathA zrAvakonI apekSAe sAdhvIo tathA zrAvikAonI saMkhyA AraMbhathI ja adhika rahelI che. paraMtu potAnA pradhAna ziSya AnaMdanA AgrahathI gautamabuddhe jyAre strIone bhikSapada ApyuM tyAre tenI saMkhyA dhIme dhIme ghaNI vadhI ane keTalIka zatAbdIo pachI azikSA, kuprabaMdha Adi keTalAMka kAraNathI temAMthI ghaNI strIo AcArabhraSTa thaI jene lIdhe bauddha saMdha eka prakAre dUSita manAvA lAge. saMbhava che ke A paristhitinI jene upara paNa kAMI asara paDI che, jethI digaMbara AcAryoe te strIone bhikSupada mATe paNa ayogya TharAvI ane zvetAMbara AcAryoe e pramANe nahi karatAM strI jAtine ucca adhikAra kAyama rAkhIne paNa temAM durbaLatA, IndriyacapaLatA Adi doSo vizeSa rUpathI batAvyA, kema ke sahacara samAjonA vyavahArane ekabIjA para prabhAva paDe te anivArya che. - jaina sAhitya saMzodhaka, khaMDa 3, aMka 3.