Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. zrImad laghurAjavAmI bhUmikA: I. sa. 1850 nI AjubAjunA samayane bhAratanA itihAsano saMkrAMtikALa gaNI zakAya; kAraNa ke marAThA ane mogalasarAono aMta tathA aMgrejI sattAnI vyApakatA ane sthirIkaraNano te kALa hato. rAjakIya, sAmAjika, sAMskRtika ane dhArmika kSetromAM avanavI ghaTanAo AkAra laI rahI hatI. A samaya-saMjogo daramyAna zrImad laghurAjasvAmIno janma thayo hato. janma ane bALapaNa: garavI gurjara bhUminA te samayanA pATanagara amadAvAda jillAnA dhoLakA tAlukAnA vaTAmaNa gAme vi. saM. 1910, Aso vada ekamanA roja A mahAbhAgyazALI punita AtmAno janma thayo. temanA pitAnuM nAma zrI kRSNadAsa gopALajI tathA mAtAnuM nAma kuzalAbAI hatuM. vaiSNava saMpradAyanuM A bhAvasArakaTuMba gAmamAM agragaNya gaNAtuM. A saMtativihIna kuTuMbane bALaka zrI lallubhAInA janmathI putraratnanI prApti thaI ane nirvazatAnuM du:kha TaLyuM. paraMtu kaoNlerAnI jIvaleNa bImArInA kAraNe cAra-cAra lagna karyA chatAM saMtAnavihIna rahelA kRSNadAsajI bALakanuM moM jovA jIvita rahI zakayA nahIM. 25
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ arvAcIna jaina jyotirdharo cAra-pAMca varSanA bALakane nizALe mUkavAno samaya thayo. A samaye ApaNI gAmaThI zALAo dhULiyA zALAo hatI. AvI eka grAmya zALAmAM lallujIne dAkhala karyA paraMtu abhyAsamAM temane ruci utpanna thaI nahi. gaNitanA AMka ke bhASAnAM kAvyo temane mukhapATha thatAM nahi eTale khapa pUratuM lakhatA-vAMcatA zIkhyA. eTalAmAM to vAraMvAra dukAnamAM besavAnuM cAlu thayuM ane zALAno abhyAsa baMdha thaI gayo. 26 bALakamAM pUrvanA uttama saMrakArono AbhAsa nAnapaNathI ja thavA lAgyo hato. sau sAthe vinaya ane premathI vartavuM, mahemAno pratye AdarabhAva rAkhI temanI sevA karavI ane gAmanI vividha komonA manuSyo vacce vivekapUrvakanA vyavahAra dvArA saMpa jaLavAI rahe tevI pravRttio karavI : A badhAM kAryo temanI susaMskAritAne pragaTa kare che. yuvAvaya ne gRhasthAvasthA : varSo vItatAM vAra lAgatI nathI. AjanuM bALaka vakhata jatAM yuvAna bane che. te jamAnAnA rivAja mujaba yuvAvaye temanAM lagna thayAM. pahelI patnInuM sagarbhAvasthAmAM ja avasAna thayuM tethI temanAM bIjAM lagna nAthIbAI nAmanI bhAvasAra yuvatI sAthe thayAM. gRhasthAvasthAnA nibhAva mATe AjIvikAnuM mukhya sAdhana dhIradhArano dhaMdho hato. prAmANika ne saraLa svabhAvanA lallubhAInI vRtti udAra hovAthI ghaNA loko temanI pAsethI paisA laI jatA te vyAjasahita parata paNa karatA; paraMtu ugharANI samayasara na Ave to paNa paisA vasUla karavA koI paNa jAtanAM AkarAM pagalAM bharavAnI vRtti temanA karuNAmaya aMta:karaNamAM UpajatI nahi, je temanA mAnavatAvAdI abhigamanI ApaNane jhAMkhI karAve che. temano gRhasthAzrama sukhamaya vyatIta thaI rahyo hato, tyAre temanA jIvanamAM eka AkarA karmano prabaLa udaya thayo. mAMdagI ne vairAgyotpatti : vi. saM. 1937mAM temane pItapAMDu nAmano roga (Anemia) lAgu thayo, jenA pariNAme bAra mAsamAM zarIra ThIkaThIka pramANamAM kSINa thayuM. aneka upacAro karavA chatAM ekeya upAya kAragata nIvaDyo nahi. - have zarIra vadhu Takaze nahi ema lAgavAthI potAnI khabara kADhavA AvanAra darekane teo patAsA ApatA ane potAnA doSonI kSamAyAcanA paNa mAgatA. A gaMbhIra mAMdagI lallubhAInA saMskArI AtmAmAM sAco vairAgya utpanna thavAmAM nimitta banI. vairAgyanI dhArA eTalI hada sudhI pahoMcI ke jo A roganuM upazamana thaze, to saMsAra-tyAga karI sAdhu thavuM tevI temaNe daDha pratijJA karI. azAtA karmano udaya jANe ke A pratijJAne vaza thato hoya tema halabalI UThayo ane acAnaka eka sAdhAraNa davAnA upacArathI temanA roganuM upazamana thaI gayuM. svAsthya prApti thatAM, pratijJAnusAra temaNe ane pADozI zrI devakaraNajIe munizrI harakhacaMdajInA darzane javAnuM nakkI karyuM. munizrI te vakhate surata birAjatA hatA. tethI sAyalA ne vaDhavANa kaeNmpa thaI banne gurujI pAse pahoMcyA ne dIkSA levAnI bhAvanA pradarzita karI. munizrIe temane bannene potapotAnA mAtA-pitAnI AjJA prApta karavA jaNAvyuM. teTalAmAM to
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad laghurAjasvAmI 27 lallujInA mAtuzrIne A samAcAra maLatAM teo paNa munizrI pAse pahoMcI gayAM ane munizrIne vinaMtI karI ke lalubhAI hAlamAM be varSa vairAgyabhAve ghare rahe, tyArabAda temane dIkSA letA pote rokaze nahi. Ama nakkI thatAM sau vaTAmaNa pAchA pharyA. vi. saM. 1940mAM dharmapatnI nAthIbAIe eka putraratanane janma Apyo, jenuM nAma mohana rAkhavAmAM AvyuM. bALaka jayAre savA mAsanuM thayuM tyAre lalalujI tathA devakaraNajI godharA mukAme gurune vaMdana karavA gayA ane dIkSAnI puna: mAgaNI karI. gurue vairAgyano bodha Apyo ane hAlamAM dhIraja rAkhavA jaNAvyuM. lalujIe munizrIne vaTAmaNa padhAravAnuM AmaMtraNa ApyuM, je temaNe svIkAryuM ane teo vaTAmaNa mukAme padhAryA. vairAgyanA bodhathI raMjita thayelAM mAtAjIe lalujIne dIkSAnI saMmati ApI ane Ama, vi. saM. 1940nA jeTha vada trIjane maMgaLavAre, zubha muhUrtamAM khaMbhAta mukAme temanI tathA zrI devakaraNajInI dIkSAo thaI. tapazcaryA ane sAdhucaryAnuM pAlana: lalujI muninI dIkSA pachI khaMbhAta saMpradAyanA A saMghamAM lagabhaga cauda sAdhu dIkSita thayA ne saMdha navaracanA pAmyo, jethI gurujInI dRDha mAnyatA thaI ke lallujI muninAM pagalAM ghaNAM maMgaLakArI che. lAlujI tathA devakaraNajI muni zAstrAbhyAsa, stavana-bhakti pado vagere mukhapATha karavAmAM ane dhyAnAdimAM pravRtta rahevA lAgyA. lallujI muni khAsa karIne upavAsAdi tapazcaryAnuM vizeSa ArAdhana karatA rahyA. saLaMga pAMca varSa sudhI temaNe ekAMtarA upavAsa karyA. eka samaye to temaNe 17 divasanA saLaMga upavAsa paNa karyA. munizrI lalujI temanI saraLatA, gurubhakti ane puNyaprabhAvathI sakaLa saMghamAM tathA samAjamAM lokapriya thaI paDayA. zrImad rAjacaMdrajIno samAgama: vi. saM. 1946mAM lallujI munine khaMbhAtanA mumukSu zrI aMbAlAlabhAI dvArA samAcAra prApta thayA ke thoDA vakhatamAM zrImad rAjacaMdra nAmanA eka asAdhAraNa AtmajJAnI mahApuruSa khaMbhAta padhAravAnA che. divALInA divasomAM jyAre zrImad khaMbhAta padhAryA tyAre aMbAlAlabhAI temane zrI harakhacaMdajI mahArAja pAse laI gayA. tyAM gurunI AjJA laI upAzrayanA meDA upara prathama darzana daramyAna ja zrI lallujIe zrImanne traNa sASTAMga namaskAra karyA ane AtmAnI oLakhANa tathA brahmacaryanI deDhanA mATe mAgaNI karI. zrImajIe paNa temane pUrvanA saMskArI AtmA jANI, pote khaMbhAtamAM rahyA tyAM sudhI dararoja bodha Apyo. brahmacaryanI siddhi mATe uNodarI, rasAsvAdatyAga ItyAdi tapanI sAthe sAthe, sarva daya padArthonI anityatAno vicAra karI, te sarvane jonAra jANanAra huM AtmA chuM evI bhAvanAno abhyAsa karavA kahyuM. muMbaImAM vizeSa samAgama : vi. saM. 1947 ane 1948 nA cAturmAsa viTAmaNa ane sANaMda mukAme pUrA karI, thoDo samaya suratamAM rokAyA ane 1949 nuM
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ arvAcIna jaina jyotirdharo comAsu muMbaImAM karavAnuM nakkI thayuM. zrI lallujI zrImaddnI peDhI para satsaMga ane bodha mATe vAraMvAra jatA, zrImadde paNa zrI lallujIne 'suyagaDAMga'nI amuka gAthAo kramathI samajAvI ane chevaTe bolAvIne graMthanA pahelA pAnA para lakhI ApyuM : "OM AtamabhAvanA bhAvatA jIva lahe kevaLajJAna re." . zrI lallujIe paNa AtmabhAvanAmAM lIna rahevAnI potAnI icchA vyakta karI tyAre zrImade kahyuM ke bodhanI jarUra che ane pachI pote mauna rahyA. AnA parathI zrI lallujIne maunanI agatya samajAI. A prasaMgano temanA jIvana para eTalo badho prabhAva paDyo ke tyAra pachInA lagabhaga traNa varSanA gALAmAM pote mauna rahyA. mAtra munio sAthe bodhanI ane vArtAnI chUTa rAkhI hatI. A samaya daramyAna temaNe samAdhi-zatakanuM adhyayana karyuM. enAthI potAne vizeSa zAMtino anubhava thayo hato tevuM temaNe aneka vAra jaNAveluM. vi. saM. 1950 ane 1951 ema be cAturmAsa suratamAM thayA. A samaya daramyAna vedAMtanA graMthono abhyAsa thayo. pachI suratamAM dasa-bAra mAsa tAvanI mAMdagI rahI ane deha chUTI jaze tevI ciMtA thavA lAgI. paraMtu zrImade jaNAvyuM ke deha chUTavAno bhrama rAkhavo karnAvyu nathI. ahIM zrImade temanA para cha padano patra lakhI mokalyo, jenI temanA para adbhuta asara paDI ane te jIvanabhara rahI. carotaramAM cAturmAsa : vi. saM. 1952 no cAturmAsa khaMbhAta mukAme thayo. vi. saM. 1949 mAM muMbaI padhAryA te pahelAM gurudeva zrI harakhacaMdajI mahArAja kALa karI gayA hatA. zrI lallujI svAmI gRhasthane (zrImaddna) guru mAne che ane pahelAM ekAMtarA upavAsa karatA te baMdha karyA che evI vAta sAdhuo ane zrAvakamaMDaLamAM prasiddhi pAmI. tethI temanA pratye janasamUhano prema ghaTI gayo tenI darakAra karyA vinA zrI lallujI to gurubhaktimAM lIna rahetA. zrImad rAjacaMdra paryuSaNa parva para nivRtti laIne carotara pradezanA kAviThA, rALaja vagere sthaLe thaI vaDavA (khaMbhAta pAse) padhAryA. zrI lallujI sAthe bIjA pAMca munio paNa darzana samAgama arthe tyAM padhAryA hatA. ekAMtamAM badhA muni zrImadna namaskAra karI beThA. zrI lallujInI virahavedanA asahya thaI paDI hatI ane muniveza naDatararUpa lAgato hato. temaNe AvezamAM AvI jaI zrImadna jaNAvyuM. ''he nAtha ! ApanAM caraNakamaLamAM mane nizadina rAkho. A muhapattI mAre joItI nathI." ema kahI muhupattI zrImad AgaLa nAkhI, "mArAthI samAgamano viyoga sahana thaI zakato nathI,'' ema bolatAM bolatAM temanI AMkhamAMthI azrudhArI vahevA lAgI. te joI parama kRpALu devanI AMkhamAMthI paNa azrudhArA vahevA lAgI. thoDo vakhata mauna rahI zrImada devakaraNajIne kahyuM, "munizrIne A muhupattI Apo ane hamaNAM rAkho.' vaDavAmAM munione cha divasa ekAMta samAgama-bodhano lAbha maLyo. vaDavAthI zrImadajI naDiyAda padhAryA. tyAM "zrI Atmasiddhi zAstra" racyuM. prathama tenI cAra nakala karAvI, eka zrI lallujI svAmI upara svAdhyAya mATe mokalI. zrI lallujI vanamAM ekalA jaI zrI Atmasiddhi zAstra"no svAdhyAya karatA. te vakhatanI vAta
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad laghurAjasvAmI 29 karatAM temaNe jaNAvyuM hatuM ke te vAMcatAM ane koI koI gAthA bolatAM mArA AtmAmAM AnaMdanA ubharA AvatA. eka eka padamAM apUrvI mAhAsya che ema mane lAgyA karatuM. "AtmasiddhinuM manana-svAdhyAya niraMtara rahyA karI AtmollAsa thato." vi. saM. 1954 mAM vaso cAturmAsamAM kRpALudevano eka mAsa sudhI satata satsaMgano lAbha zrI lallujI svAmIne prApta thayo. A bodhe dRSTi rAga palaTAvI AtmaSTi karAvI. cAturmAsa pUro karI sAte munio naDiyAda ekatra thayA hatA. - IDaramAM zrImaduno bodha : IDara tIrthakSetre zrImada vi. saM. 1955 nA mAgazara mAsamAM sAte munione DuMgara paranA zvetAmbara ane digambara banne derAsara udhaDAvI darzana karAvavA ThAkarazIne mokalyA. A sAne sthAnakavAsI munione sadgurunI AjJAthI jinapratimAnAM darzana prathama IDaramAM thayAM. IDaramAM zrImade dravyasaMgraha graMthanI hastalikhita pratamAMthI vAMcavAnuM cAlu karyuM. DuMgara para eka moTI zilA para zrImad beThA ane sAta munio temanI sanmukha beThA. tyAM siddhazilA ane siddha svarUpanI vAta carcAI. tyAM sarva padmAsanavALI beThA. jinamudrAvata banI dravyasaMgrahanI gAthAone upayogamAM letAM, zrImade te graMtha paripUrNa saMbhaLAvyo, samajAvyo ane tyAM sudhI badhA munio acaLa rahyA. | zrI lallujI svAmInuM 1949nuM muMbaInuM comAsu thayA pachI zrImadjI sAtheno temano paricaya tathA patravyavahAra vadhI gayo. have to sadguru pratyenA premanI vRddhi chUpI rahe tema nahotI. jayAre jyAre zrImadjInA patro AvatA tyAre teo patrane keTalAka khamAsaNA ApatA, tenI pradakSiNA karatA ane pachI potAne mahAbhAgyazALI mAnI harSollAsathI patra kholIne vAMcatA. zrI lallujI svAmI paNa kRpALudevane patra lakhatA tyAre keTalAya vAkyo to saMbodhanamAM ja lakhatA ane guru pratyenI ladhutAyukta bhakti pragaTa karatAM. vi. saM. 1955 nA cAturmAsa pachI lallujI Adi munione khaMbhAtanA aMdhAra bahAra mUkelA chatAM sAmA pakSa sAthe dveSabhAva na rahyo. saMdhADAmAM sarakhe sarakhA be bhAga paDavA chatAM pustaka pAnAM vagere mATe koI paNa jAtanI mAMgaNI ke takarAra zrI lallujI Adi munio taraphathI thayelI nahIM. emanI udAratAnI ane nispRhatAnI A chApa badhA sAdhuo para paDelI. kaSAyanI vRddhi thAya tevA nimitto chatAM jANe kAMI banyuM nathI tevuM mAnI temanA saMbaMdhathI chUTA paDI AtmahitamAM ja mazagUla rA. saMvata 1956 nA cAturmAsamAM zrI lallujI svAmIe lokonA bahu paricayamAM avAya nahi tevA sthaLe sojItrA sonInI dharmazALAmAM mukAma karyo. tyAM digaMbara bhaTTArakano temane samAgama thayo. sojItrA cAturmAsa pUrNa karIne, zrImadjInA amadAvAda padhAryAnA samAcAra jANI teo paNa vihAra karI amadAvAda AvyA. tyAM AgAkhAnane baMgale zrImadajIe zrI lallujIne "kArtikeyAnuprekSA" nAmano graMtha vahorAvyo. A graMthamAM apUrva vairAgyanuM nirUpaNa thayeluM che. tene paripUrNa vAMcavA, svAdhyAya karavA jaNAvyuM.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ arvAcIna jaina jyotirdharo saMvata 1957 caitra vada 5 ne maMgaLavAre zrImadjIno dehotsargathayo. zrI lallujI munine pAMcamano upavAsa hato. rAtri jaMgalamAM gALI bIje divase gAmamAM AvyA tyAre zeTha jhaveracaMda temanA bhAI ratanacaMda sAthe vAta karatA hatA ke munizrIne pAraNuM thaI rahyA pachI samAcAra ApavA. te vAna munizrIe pragaTa pUchatAM teoe zrImadjInA dehotsarganA samAcAra kahyA. eTale munizrI pAchA jaMgalamAM cAlyA gayA ane ekAMtamAM kAyosa, bhakti, vageremAM, pANI paNa vAparyA vinA te garamInA kALamAM viraha vedanAno te divasa jaMgalamAM gALyo. zrImanA dehotsarga pachI vi. saM. 1958mAM gurubhAI zrI devakaraNa munino paNa amadAvAda mukAme svargavAsa thayo. tyArabAda temanI sAdhanA vizeSa karIne ekAMtamAM rahevA lAgI. dakSiNa gujarAtanA vihAra daramyAna teozrI ghaNo samaya najIkanAM jaMgalomAM gALatA, mAtra AhAra pANI mATe gAmamAM AvatA. naroDA, dhaMdhukA, vaDAlI, kherALu, vaso, borasada Adi sthaLoe munizrIe cAturmAsa karyA. vi. saM. 1966 no cAturmAsa pAlitANA kSetra karyo. tyAM jatA pahelAM maherANa kSetranI yAtrA karI. tyAM temaNe sthAnakavAsI veza badalI nAkhI ochAne badale morapIMchI rAkhI ane muhapattI bAMdhavI baMdha karI. te samaye zrI ratnarAja svAmIno cAturmAsa paNa temanI sAthe thayo. vi. saM. 1969 mAM vaDavA mukAme cAturmAsa karyo. tyAM sAMga 19 divasa sudhI temaNe AMkha mIMcyA vinA rAta-divasa bhaktibhAvamAM gAyA hatA jethI aneka AtmAo bhaktiraMgamAM taraboLa banI gayA hatA. Ama vAraMvAra namaskAra karavAthI DhIMcaNano vAno duHkhAvo UpaDayo ane viharamAM muzkelI utpanna thaI. Ama chatAM zrImadda pratyenI bhakti to vadhatI ja cAlI. A adbhuta ane apUrva gurubhaktithI ja ratnarAja svAmIe temane "laghurAjajI tarIke saMbodhyA ane temanI sarvamAM prabhu jovAnI dRSTithI lokoe temane "prabhuzrI' tarIke saMbodhyA. Ama uttama bhakti ane tIvra vairAgya sahitanI sAdhanAnA prabhAvathI zrI laghurAja svAmIe naDiyAda, jUnAgaDha, bagasarA, cAraNya, rAjakoTa, kAvIThA, nAra, sImaraDA, borasada, suNAva vagere sthaLoe vihAra karI ghaNA jIvone AjJAti pratye zraddhAvAna karyA. agAsamAM sthiravAsa : kALa no kALanuM kAma kare ja che. zrI laghurAja svAmIne have vRddhAvasthAmAM sAraNagAMTha, harasa Adi bImArIone lIdhe vihAra karavAnuM saMbhava nahi bane te vicArathI ja nAranA zrI raNachoDabhAI ane anya bhakta mumukSuoe ANaMda pAse agArA gAmamAM lokakalyANanA hetuthI sthiravAsa karavA vinaMtI karI. vi. saM. 1976mAM A kAryano prAraMbha thayo ane A rIte zrI laghurAja svAmInI chatrachAyAmAM "zrI sanAtana jainadharma zrImad rAjacandra Azrama" agAsano maMgaLa prAraMbha thayo. agAsamAM nAnA-moTA, garIba-tavaMgara, gAmaDiyA-zaherI, strI-puruSa vagere sau koI nAta-jAta ke uMmaranA bhedabhAva vinA, prabhuzrInA yogabaLathI ane puNyaprabhAvathI
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad laghurAjasvAmI 31 AvavA lAgyA. temano sau jIvo pratyeno nirbheLa prema joI loko temane bhaktibhAvathI namI paDatA ane tyAM rahI AtmakalyANanI sAthe sAthe AzramamAM paNa vividha sevAo ApatA. vi. saM. 1977 mAM bAMdhArI gAmanA zrI govardhanadAsa kALidAsa paTela prabhuzrInA darzana arthe AvyA tyAre prabhuzrI "mULa-mAraga'nuM pada bolI rahyA hatA. prathama darzane ja govardhanadAsane apUrva prema Avyo ane AvA saMtanI sevAno lAbha maLe to jIvana dhanya bane tevI bhAvanA jAgI. moTA bhAInI saMmati maLatAM yogya avasare govardhanadAsajIe prabhuzrIne potAnuM jIvana samarpaNa karyuM ane prabhuzrIe temane maMtradIkSA ane brahmacarya vrata ApI lAbhAnvita karyA. brahmacArIjI uparAMta zrI rAvajIbhAI desAI, zrI sobhAgabhAI, zrI premacaMda koThArI, zrI hIrAlAla jhaverI, zrI jesiMgabhAI ujamazI, zrI nAhaTAjI, zrI mANekajI zeTha vagere aneka mumukSuone prabhuzrInA ghaniSTha samAgamathI bhakitano ane sanmArgano raMga lAgyo. Ama zrI laghurAja svAmInA yogabaLathI krame krame bhaktonI zrImad pratyenI bhakti vadhatI gaI ane yathA avasare AzramamAM zrImanI pratimAvALuM gurumaMdira, bane AmnAyanI pratimAovALuM zikharabaMdha jinamaMdira ane svAdhyAya hola vagere AkAra pAmyAM. Aje to agAsa eka moTA tIrthadhAma jevuM banI gayuM che. ahIMthI paramazrata prabhAvaka maMDaLanAM tathA bIjAM paNa aneka uttama prakAzano thAya che. uttarAvasthA ane samAdhimaraNa : vi. saM. 1981 thI 1991 sudhInAM agiyAra comAsAM agAsamAM ja thayAM. vi. saM. 1992nA mahA sudI 15 thI prabhuzrInI tabiyata narama thaI, tabIbI salAha mujaba saMpUrNa ArAma levAnuM nakakI thayuM. darzana, bodha, samAgama sarva lAbha baMdha thayo. pAchaLathI divasamAM eka vAra darzana karavA mAtranI chUTa rAkhI. vi. saM. 1992nA rautra vada pAMcamanA pavitra dine brahmacArIjInI uttarAdhikArI tarIke ghoSaNA thaI. vi. saM. 1992nA vaizAkha suda AThamanA roja nitya niyamAnusAra sAMjanuM devavaMdana karI aMtevAsIone "apUrva avasara' bolavA sUcavyuM. kRpALu devanuM te bhAvanAsiddha pada pUrNa thatAM rAtrinA 8-10 vAge 82 varSanI vaye e mahApuruSano pavitra AtmA nAzavaMta dehano tyAga karI paramapada pratye prayANa karI gayo.