Book Title: Shramanachar Pramukh Prashnottar
Author(s): P M Choradiya
Publisher: Z_Jinvani_Guru_Garima_evam_Shraman_Jivan_Visheshank_003844.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/229993/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 janavarI 2011. jinavANI 346 prazna: uttara: prazna: uttara: prazna: uttara: prazna: uttara: prazna: uttara: prazna: uttara: zramaNAcAra: pramukha praznottara zrI pI. ema. coraDiyA zramaNAcAra se sambaddha ye praznottara zramaNa ke sambandha meM Avazyaka jAnakArI pradAna karate haiM tathA zramaNa-jIvana ke vaiziSTya ko rekhAMkita karate haiN| -sampAdaka Jain Educationa International sAdhu kauna hai ? (1) jo svahita(Atma-kalyANa) aura parahita (dUsaroM ke hita ) ko bhalI-bhAMti sAdhatA hai, vaha sAdhu hai| (2) jo Atma-cintana, Atma- - anuzIlana aura Atma-parimArjana karatA hai, vaha sAdhu hotA hai / nirgrantha kise kahate haiM ? mUrcchA kI gAMTha se mukta hokara rAga-dveSa se mukti ke pathika haiM, unheM nirgrantha kahA gayA hai| sAdhu mArga kA kyA artha hai ? (1) vaha mArga jo mukti ke lie mAnaka hai, sAdhu mArga hai / (2) aisA mArga jisameM sAdhuoM ko Adarza mAnA jAtA hai, sAdhu mArga hai| (3) aisA mArga jo kinhIM sAdhuoM dvArA pravartita hai, sAdhu mArga hai / ArhatI dIkSA kyA hai ? dIkSA eka AdhyAtmika prayogazAlA hai, jisameM svAdhyAya aura dhyAna se, AtmA meM rahI huI zaktiyoM ko prakaTa kiyA jAtA hai| dIkSA aMtarmukhI sAdhanA hai| dIkSA AtmA se paramAtmA banane kA zreSTha sAdhana hai| dIkSA kA artha kevala veza parivartana yA sira muMDana karAnA hI nahIM hai| dIkSA kA artha hai jIvana parivartana karanA / jaina sAdhu ke mUla guNa kauna se hote haiM ? ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya, aparigraha - ina mahAvratoM kA pAlana tathA yAvajjIvana ke lie rAtri bhojana kA tyAga karanA, sAdhu ke mUla guNoM meM ginA jAtA hai / zAstroM meM jaina sAdhu ke 27 guNoM kA varNana batAyA gayA hai / ve kauna-kauna se haiM? pAMca mahAvratoM kA pAlana karanA, pAMca indriyoM para vijaya prApta karanA, cAra kaSAya- krodha, mAna, mAyA tathA lobha kA varjana karanA, jJAna-sampanna, darzana - sampanna, cAritra - sampanna, bhAva se satya, For Personal and Private Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 347 prazna: prazna: uttara: || 10 janavarI 2011 || jinavANI tIna yogoM se satya, karaNoM se satya, kSamAvAna, vairAgyavAna, mana meM sama bhAva dhAraNa karanA, vacana meM samatA bhAva pUrvaka uccAraNa karanA tathA kAyA se samatA ko kriyAnvita karanA, navavAr3a sahita zuddha brahmacarya kA pAlana, kisI bhI prakAra kI vedanA ho, use samabhAva se sahana karanA tathA mAraNAMtika kaSTa kA anubhava ho, taba bhI saMyama kA pAlana krnaa| zramaNoM ke satyavrata kI 5 bhAvanAe~ kauna-kaunasI haiM? uttaraH- (1) vANI-viveka (2) krodha-tyAga (3) lobha-tyAga, (4) bhaya-tyAga, (5) haasy-tyaag| vANI-viveka arthAt soca samajha kara bhASA kA prayoga krnaa| krodha arthAt gussA na krnaa| lobha-tyAga arthAt lAlaca meM na phNsnaa| bhaya-tyAga arthAt nirbhIka rhnaa| hAsya-tyAga arthAt ha~sI majAka na krnaa| isake atirikta isI prakAra kI anya prazasta bhAvanAoM se satyavrata kI surakSA hotI hai| asteya vrata kI dRr3hatA evaM surakSA ke lie kaunasI bhAvanAe~ batalAI gaI haiM? (1) soca-vicAra kara vastu kI yAcanA krnaa| (2) AcArya Adi kI anumati se bhojana krnaa| (3) parimita padArtha svIkAra krnaa| (4) punaHpunaH padArthoM kI maryAdA krnaa| (5) sAdharmika (sAthI zramaNa) se parimita vastuoM kI yAcanA krnaa| praznaH- uttarAdhyayana sUtra meM zramaNa ke lie 5 mahAvratoM kI 25 bhAvanAoM ke viSaya meM kyA kahA gayA hai? jo zramaNa 5 mahAvratoM kI 25 bhAvanAoM meM sadA yatnazIla rahatA hai, manoyogapUrvaka unakA gaharAI se anucintana karatA rahatA hai, vaha saMsAra meM paribhramaNa nahIM krtaa| ina bhAvanAoM ke anucintana se mahAvratoM meM sthiratA AtI hai| manobala pUrNa rUpa se sudRr3ha hotA hai| mana meM pavitra saMskAra susthira hote haiN| rAtri ke antima prahara se sUrya udaya taka sAdhu kI dinacaryA kyA hotI hai? uttaraH- sAdhu kI dinacaryA rAtri ke antima prahara se prArambha hotI hai| vaha nidrA ko tyAgakara, paMca parameSThI smaraNa, AtmanirIkSaNa tathA guru ke caraNoM meM namana karatA hai| yadi kusvapna AtA hai to usakI AlocanA karatA hai| phira dhyAna aura svAdhyAya karatA hai| aMta meM pratikramaNa kara vaha vastra, rajoharaNa Adi kI pratilekhanA karatA hai| dina ke cauthe prahara meM sAdhu kI dinacaryA kyA hotI hai? uttaraH- svAdhyAya kara vaha guru ko vandana karatA hai phira gocarI meM prApta bhojana kA sevana karatA hai| tadanantara guru ko vaMdana kara rAtri ke prathama prahara meM svAdhyAya-pratikramaNa Adi kara saMthArA porasI par3hakara so uttara: prazna: prazna: Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 prazna: uttara: prazna: uttara: prazna: uttara: prazna: uttara: prazna: uttara: prazna: uttara: jinavANI jAtA hai| zramaNa divasa ke cAra prahara evaM rAtri ke cAra praharoM meM apanI caryA kisa prakAra sampanna kareM? zrama dina ke prathama prahara meM mukhyataH svAdhyAya, dvitIya meM dhyAna, tRtIya meM bhikSAcaryA tathA caturtha meM phira svAdhyAya kre| isI prakAra rAtri ke cAra praharoM meM prathama meM svAdhyAya, dvitIya meM dhyAna, tRtIya meM nidrA evaM caturtha meM punaH svAdhyAya kare / sAdhu ko 27 guNoM ke atirikta bhI aneka kArya karane hote haiM, inameM mukhya kauna-kaunase haiM ? jIvana paryanta pAdavihAra karanA, eka varSa meM do bAra apane mastaka ke bAloM kA loca karanA, gRhasthoM ke gharoM se bhikSA mAMga kara lAnA Adi / saccI sAdhanA karane kA mUla uddezya kyA hai ? saMsAra ke janma-maraNa, iSTa viyoga, aniSTa saMyoga, roga, zoka, Adhi, vyAdhi, upAdhi aura karmoM kI dAsatA se chuTakArA pAkara mokSa prApta karanA hI saccI dharma-sAdhanA kA mUla uddezya hai / jaina AcAra- zAstroM meM ahiMsA vrata kI sampUrNa sAdhanA ke lie rAtri bhojana kA tyAga anivArya kyoM kahA gayA hai ? Jain Educationa International dazavaikAlika sUtra ke 'kSullAkAcAra - kathA' nAmaka tRtIya adhyayana meM nirgranthoM ke lie audezika bhojana, krIta bhojana, AmantraNa svIkAra kara grahaNa kiyA huA bhojana yAvat rAtra bhojana kA niSedha kiyA gayA hai| SaD-jIvanikAya nAmaka caturtha adhyayana meM pA~ca mahAvratoM ke sAtha rAtri bhojana viramaNa kA bhI pratipAdana kiyA gayA hai evaM use chaThA vrata kahA gayA hai| AcArapraNidhi nAmaka AThaveM adhyayana meM spaSTa kahA gayA hai ki rAtri bhojana hiMsAdi doSoM kA janaka hai| isa prakAra jaina AcAra-granthoM meM sarvavirata ke lie rAtri bhojana kA sarvathA niSedha kiyA gayA hai / 10 janavarI 2011 muni ke grahaNa karane yogya padArthoM ke viSaya meM kyA kahA gayA hai ? Avazyaka sUtra meM muni ke grahaNa karane yogya 14 prakAra ke padArthoM kA ullekha hai: 1. azana, 2. pAna, 3. khAdima, 4. svAdima, 5. vastra, 6. pAtra, 7. kambala, 8. pAdapoMchana, 9. pITha, 10. phalaka, 11. zayyA, 12. saMstAraka, 13. auSadha, 14. bheSaja / uttarAdhyayana sUtra ke samAcArI nAmaka chabbIsaveM adhyayana ke anusAra AhAra kina kAraNoM se grahaNa karanA cAhie? (1) vedanA arthAt kSudhA kI zAnti ke lie / (2) vaiyAvRttya arthAt sevA karane ke lie| (3) IryApatha arthAt mArga meM gamanAgamana kI nirdoSa pravRtti ke lie / For Personal and Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 349 TRA uttara: prazna: uttaraH / 10 janavarI 2011 || jinavANI (4) saMyama arthAt muni dharma kI rakSA ke lie| (5) jIvana-rakSA ke lie| (6) dharma-cintA arthAt svAdhyAyAdi ke lie| inameM se kisI bhI kAraNa kI upasthiti meM muni ko AhAra kI gaveSaNA karanI caahiye| prazna:- zramaNa kI dinacaryA kaisI honI cAhie, isa sambandha meM zAstroM meM kyA varNana AyA hai? isakA uttara jaina AcAra-zAstra meM vyavasthita rUpa se diyA gayA hai| yaha uttara do rUpoM meM hai| sAmAnya dinacaryA va pryussnnaaklp| uttarAdhyayana sUtra Adi meM muni kI sAmAnya dinacaryA para prakAza DAlA gayA hai tathA kalpa sUtra Adi meM paryuSaNA kalpa arthAt varSAvAsa (cAturmAsa) sambandhI viziSTa caryA kA varNana kiyA gayA hai| zramaNajIvana kA Adarza evaM hRdayasparzI citra kisa sUtra meM AyA hai? yadi zramaNa jIvana kA Adarza evaM hRdayasparzI citra dekhanA ho to AcArAMga sUtra ke prathama zrutaskandha kA navama adhyayana par3hanA caahie| isa adhyayana kA nAma upadhAna zruta hai| upadhAna zabda kI vyAkhyA karate hue niyuktikAra ne batAyA hai ki takiyA dravya upadhAna hai jisase zayana meM suvidhA milatI hai tathA tapasyA bhAva upadhAna hai jisase cAritra pAlana meM sahAyatA milatI hai| jisa prakAra jala se malina vastra zuddha hotA hai, usI prakAra tapasyA se AtmA ke karma-mala kA nAza hotA hai| prazna:- uttarAdhyayana sUtra ke samyaktva parAkrama nAmaka adhyayana meM SaDAvazyaka kA saMkSipta phala kyA batAyA gayA hai? uttaraH- sAmAyika se sAvadha yoga (pApa karma) kI nivRtti hotI hai| caturviMzatistava se darzana-vizuddhi (zraddhA-zuddhi) hotI hai| vandanA se nIca gotra karma kA kSaya hotA hai, ucca gotra kA bandha hotA hai| pratikramaNa se vratoM ke doSarUpa chidroM kA nirodha hotA hai| Asrava dvAra banda hotA hai tathA zuddha cAritra kA pAlana hotA hai| kAyotsarga se prAyazcitta-vizuddhi hotI hai, aticAroM kI zuddhi hotI hai, Asrava dvAra banda hote haiM tathA icchA kA nirodha hotA hai| sarvavirata zramaNa ke lie inakA pAlana Avazyaka batAyA gayA hai| dazAzruta skandha ke saptama uddezaka meM dvAdaza bhikSu-pratimAoM ke kyA nAma haiM? pratimA kA artha hai- tp-vishess| dvAdaza bhikSu-pratimAoM ke nAma isa prakAra haiM:- (1) mAsikI, (2)dvimAsikI, (3) trimAsikI, (4) cAturmAsikI, (5) paMcamAsikI, (6) SaTmAsikI, (7) saptamAsikI, (8) prathamasaptaahorAtrikI, (9) dvitIyasaptaahorAtrikI, (10) tRtIyasaptaahorAtrikI, (11) ahorAtrikI, (12) raatrikii| prazna: uttaraH Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 prazna: uttaraH praznaH uttaraH praznaH uttaraH jinavANI || 10 janavarI 2011 AcArya kundakunda ne dvAdazAnuprekSA' grantha meM kauna se dasa dharmoM kI vyAkhyA kI hai? (1) kSamA, (2) mArdava, (3) Arjava, (4) satya, (5) zauca, (6) saMyama, (7) tapa, (8) tyAga, (9)AkiMcanya aura (10) brhmcry| samavAyAMga evaM tattvArtha sUtra meM zramaNoM ke bAIsa parISaha kauna-kauna se batAye gaye haiM? (1) kSudhA, (2) pipAsA, (3) zIta, (4) uSNa, (5) daMza-mazaka, (6) acela, (7) arati, (8) strI, (9)caryA, (10) niSadyA, (11) zayyA, (12) Akroza, (13) vadha, (14) yAcanA, (15) alAbha, (16) roga, (17)tRNa-sparza, (18) jalla, (19) satkAra-puraskAra, (20) ajJAna, (21) darzana, (22) prjnyaa| sAdhuko vastra kI gaveSaNA kisa prakAra karanI cAhie? AcArAMga ke dvitIya zruta skandha kI prathama cUlA ke pAMcaveM adhyayana meM yaha batAyA gayA hai ki vastra kI gaveSaNA ke lie sAdhu ko ardhayojana se adhika nahIM jAnA caahie| apane nimitta kharIdA gayA, dhoyA gayA Adi doSoM se yukta vastra grahaNa nahIM karanA caahie| bahumUlya vastra kI yAcanA nahIM karanA cAhie aura na prApta hone para grahaNa karanA caahie| nirdoSa evaM sAdA vastra kI kAmanA, yAcanA evaM grahaNa karanA zramaNa ke lie kalpatA hai| vastra ko dhonA va raMganA niSiddha hai| vastra kI gaveSaNA karate samaya tathA vastra kA upayoga karate hue ina saba bAtoM kA pUrA dhyAna rakhanA caahie| uttarAdhyayana ke satarahaveM adhyayana meM sAdhuoM kI anAsakti ke viSaya meM kyA kahA gayA hai? uttarAdhyayana ke satarahaveM adhyayana meM kahA gayA hai ki sAdhu alolupa, rasa meM agRddha, jihvAjayI evaM amUrcchita hotA hai aura apane lakSya bindu para ekAgra hokara calatA hai| anAsakti usake jIvana kA mUlAdhAra hotI hai| 'sAdhu hamezA akelA rahatA hai'- isa kathana kA kyA Azaya hai? sAdhu bhItara meM sthita apane vikAroM se akelA hI lar3atA hai| vaha anya sAdhuoM ke sAtha rahakara bhI vikAra-vijaya kI sAdhanA hetu svayaM sajaga rahatA hai| jo paricaya nahIM karatA, vaha bhikSu hai- yaha kathana kisa prakAra sahI hai? jo sAdhu paricaya nahIM karatA, vaha bhikSu hai| bhikSu koI aisA paricaya nahIM karatA, jisase use suvidhAe~ mileN| ArAma mile, sukha mile| usakA mArga suvidhA-bhoga kA mArga nahIM hai| vaha kaMTakAkIrNa rAstA hai| vaha suvidhA kI yAcanA nahIM karatA, asuvidhA yA saMkaTa meM vicalita nahIM hotaa| saMkaTa meM vaha parIkSita hotA hai aura hara ApadA ko upasarga ko eka suvidhA mAnatA hai, AdhyAtmika saMpadA kI taraha svIkAra karatA hai| paMDita maraNa ko samAdhimaraNa kyoM kahate haiM? prazna: uttaraH prazna: uttaraH prazna: uttaraH praznaH- Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttara: || 10 janavarI 2011 || | jinavANI jo viSayoM meM anAsakta hote haiM tathA mRtyu se nirbhaya rahate haiM, ve jJAnI paMDita maraNa se marate haiN| cUMki paMDita maraNa meM saMyamI kA citta samAdhiyukta hotA hai arthAt saMyamI ke citta meM sthiratA evaM samabhAva kI vidyamAnatA hotI hai ataH paMDita maraNa ko samAdhimaraNa bhI kahate haiN| prazna:- bhikSu kina paristhatiyoM meM samAdhimaraNa grahaNa kare? uttara:- jaba bhikSu ko yaha pratIti ho jAya ki merA zarIra tapa Adi kAraNoM se atyanta kRza ho gayA hai athavA roga Adi kAraNoM se atyanta durbala ho gayA hai athavA anya kisI Akasmika kAraNa se mRtyu samIpa A gaI hai evaM saMyama kA nirvAha asaMbhava ho gayA hai, taba vaha kramazaH AhAra kA saMkoca karatA huA kaSAya ko kRza kare, zarIra ko samAhita kare evaM zAMta citta meM zarIra kA parityAga kre| isI kA nAma samAdhimaraNa yA paMDitamaraNa hai| ise saMlekhanA bhI kahate haiN| saMlekhanA meM nirjIva ekAnta sthAna meM tRNazayyA bichAkara AhArAdi kA parityAga kiyA jAtA hai ataH ise saMthArA bhI kahate haiN| jaina darzana meM batAe gae pA~ca prakAra ke saMyama(cAritra) meM sabhI prakAra ke cAritra kI ArAdhanA vartamAna meM sambhava kyoM nahIM hai? jaina darzana meM saMyama (cAritra) ke pA~ca prakAra batalAe gae haiM- (1) sAmAyika, (2) chedopasthApanika, (3) parihAravizuddhi, (4) sUkSmasamparAya, (5) ythaakhyaat| ina pA~coM prakAra ke saMyamoM meM vartamAna meM kevala do cAritra kI ArAdhanA mAnI gaI hai| bAkI ke cAritra kI ArAdhanA ke lie vizeSa saMhanana, sAmarthya va dhairya kI AvazyakatA hotI hai| -89, Audiappa Naicken Street, Sowcarpet, Chennai-600079(T.N.) prazna: uttaraH Jain Educationa International For Personal and Private Use Only