Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstroddhAraka sva. munizrI caturavijayajI [27] DisembaranI cothI tArIkhe aNadhAryA ja paramAnaMdabhAI mArI keTaDImAM AvI UbhA rahyA. huM mitro sAthe kAMIka vidyAdimAM ja paDe hato. prasaMga nIkaLatAM meM munizrI caturavijayanA svargavAsa viSe Avela tAranI temane vAta kahI, ane temaNe turata mAgaNI karI ke tame "prabuddha. jaina" vAte temane viSe kaMIka lakhI Apa! huM ukta munizrInA sthULa ane sUkSma jIvanathI pUrNa to paricita nathI. ja. paNa huM amuka lAMbA vakhata lagI temanA thoDA paricayamAM Avyo chuM.. khAsa karI mArI ane temanI vacce sAhityika ane zAstrIya saMbaMdha vadhAre hata tethI mArA upara temanA jIvananA je saMskAra paDelA mane yAda che tenuM TUMkamAM pradarzana karAvIne ja bhAI paramAnaMdabhAInI IcchAne mUrtarUpa ApI zakuM. pravartaka ane sarvAdhika vRddha tarIke prasiddha pUjya bha. zrI kAntivijayajInA e ziSya hatA. samabhAvamAM ane jaina sAhityanA uddhAramAM prasiddha muni zrI puNyavijyanA e guru thAya. kALadharma samaye emanI uMmara keTalI hatI te cokakasa nathI jANatA. paNa Azare sittereka varSanI te haze. temanI kauTuMbika tema ja ziSya parivArane lagatI hakIkata te koI tajajJa ja lakhaze. huM kAzImAMthI vidyAbhyAsa karyA bAda jyAre gujarAtamAM sarvaprathama kAmanI daSTie gayo tyAre mane thayela anubhava uparathI meM nakkI karyuM che ke mAre sAdhu vargane bhaNavavA kyAMI temanI pAse na javuM ane na rahevuM. khAsa karI amuka baMdhana svIkArIne te kaI sAdhuone na ja bhaNAvavA. je teo jijJAsA dRSTithI mArI pAse Ave to temane pUrNa kALajI ane AdarathI zIkhavavuM. A vicArane pariNAme meM mAruM kAryakSetra badalavAne ja nirNaya karyo. daramiyAna amuka prAmANika vyaktio taraphathI mane kahevAmAM AvyuM ke mArA e nirNayane amalamAM mUkavA pahelAM mAre eka vAra pravartaka paricaya karavo. meM e salAha svIkArI ane pravartakanA
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ [183 zAstroddhAraka sva. munizrI caturavijayajI patrane lIdhe huM pATaNa gayo. tyAM ja temanA ziSya svargavAsI muni caturavijyajIne prathama paricaya thayo. temanI namratA, jijJAsA ane nikhAlasatAe mane bAMdhI lIdhuM. tyAM te vakhate mAruM kAma temanA laghumata ziSya munizrI puNyavijayajIne zIkhavavAnuM hatuM; paNa meM joyuM ke ahIM te jijJAsA ane kAryapaddhatinI vizeSatAnuM rAjya che. tilakamaMjarI zIkhavate houM ke kAvyAnuzAsana, paNa te vakhate zikhanArAonuM eka maMDaLa jAme, temAM sAdhuo sAthe adhikArI zrAvake paNa rahetA. eTaluM ja nahi paNa sAthe sAthe zakhavAtA graMthanuM saMzodhana paNa thatuM. tADapatra ane kAgaLanI jUnI tema ja sArI sArI pratie judA judA munio sAme rAkhe ane saMzodhana sAthe pATha cAle. mAre vAste A rIte pustaka saMzodhanane mArga prathama ja hatuM, paNa mane emAM vadhAre rasa paDyo ane bhaNavA-bhaNAvavAnuM sthira phaLa vadhAre jaNAvA lAgyuM. te vakhate paNa munizrI puNyavijayajI cheka nAnA. joke pAThamAM kendrasthAne e ja hatA, chatAM saMzodhana-kAryamAM kendrasthAna ukta svargavAsI muninuM hatuM. temanA sahavAsamAM huM Avyo te agAu te temaNe keTalAMya saMskRtaprAkRta pustake prasiddha karyA hatAM, ane aneka bhaMDArenI dharamULathI sudhAraNuM ane vyavasthA karI hatI. huM jete ke teo jema eka bAju eksAthe aneka pustake zadhatA ane chapAvatA jAya che tema bIjI bAju saikAo thayAM saDatA ane avyavasthAthI nAza pAmatAM kImatI likhita pustakanuM navuM lekhana kArya paNa satata karyo jAya che. te jamAnAmAM eTale I. sa. 1914-15nI AsapAsa sudhImAM pustaka-prakAzanamAM be prathAo khAsa rUDha hatI. eka te pustaka game te viSayanuM hoya chatAM jaina paraMparA ane patrakAre ja prasiddha karatI. ane bIjI prathA e hatI ke je prastAvanA jevuM kAMI lakhavuM hoya, te te saMskRtamAM ja lakhavAmAM mahattA manAtI. ekavAra sva. munizrIe pitAnI lakhela saMskRta prastAvanA mane joI javA kahyuM. meM te joI to lIdhI; paNa sAthe ja temane kahyuM ke prastAvanA Adi saMskRtamAM lakhe che, tene zuM hatuM? temaNe javAbamAM bIjA aneka prasiddha munionAM udAharaNa ApI e prathAnI puSTi karI. meM kahyuM juone amuka amuka prasiddha vidvAnonI saMskRti prastAvanAH emAM zabdAbara sivAya zuM hoya che? vaLI amuka prastAvanA juo! emAM kaI ziSya ke Azrita paMDita amuka sAdhunI bhArobhAra
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184] darzana ane ciMtana prazaMsA karatA dekhAya che. pachI bhale te cheka ja juThANathI bharelI hoya ! lazkedAra vizeSaNa sivAya temAM bIjuM zuM hoya che? je e ja saMskRtinA lekhakane ema kahevAmAM Ave che ke maherabAnI karI tame ene anubhava saMbhaLAve te kAM te emAMthI sAMbhaLanAra zunya ja meLavavAno ane saMbhataLAvanAra pate zaramAvAne. vaLI meM vadhAre sakhata TIkA karatAM e paNa kahyuM ke saMskRtamAM lakhavuM ene artha AzrayadAtAo ane abhaNa duniyAnI dRSTimAM mahattva sAcavavuM ane sAthe sAthe pitAnuM ajJAna pipe javuM, e ja che. je lekhakane kAMI sAcuM ane nakkara kahevAnuM ja hoya tema ja aneka vAMcanAra samakSa kAMI mUkavA jevuM sAce ja hoya te teo cAlu lokabhASAmAM lakhatAM zAne saMkocAya che? alabatta, pAMDitya prakaTa karavuM ja hoya te teo sAthe sAthe bhale saMskRtamAM paNa lakhe. paraMtu jeo mAtra saMskRtamAM prastAvanA vagere lakhe che, teo moTebhAge vAcakone aMdhArAmAM rAkhavA sAthe pitAnA ajJAnane chupAve che. mArI A TIkA sAcI hatI ke nahi te kahevAnuM A sthAna nathI. paNa ahIM te eTaluM ja kahevAnuM che ke mArA kathanane jarA paNa avicArI sAmano karyA sivAya sva. munizrIe tyArabAda moTe bhAge praratAvanA saMrakRtamAM lakhavAne zirate badalI nAkhyo ane pariNAme temanAM prakAzanomAM tathA temanA ziSyanAM prakAzanomAM Aje aneka mahattvanI aitihAsika vastuo gujarAtI bhASA dvArA jANavI sugama banI che. A emanI satyAgrAhI prakRtie mane vizeSa vaza karyo. patrAkAre pustaka chapAvavuM emAM jeTalI sagavaDa sAdhuonI hatI teTalI ja agavaDa vidyArthI o, prophesaro ane lAyabrerInA saMcAlakonI hatI. paNa patrAkAre chapAvavuM e jANe dharmanuM vAstavika aMga ja hoya tema tyAre kaDaka rIte manAtuM. jyAre meM ane bIjA samayajJa mitroe vi. muninuM dhyAna A bAbata tarapha kheMcyuM tyAre teo tarata samajI gayA. ane pachI emaNe evo mArga svIkAryo ke sAdhuonI patrAkAranI rUci paNa sacavAya ane deza-videzanA vidvAnonI pustakAkAra pustakanI mAgaNI paNa saMtoSAya. eka rIte jotAM te A bAbata navI lAge che. paNa vidyA ane pustakAlaya-saMcAlakenI dRSTie A bAbata keTalI upayogI che, te saheje samajAze. Aje paNa sanAtana prakRtinA saMkhyAbaMdha sAdhuo ane AcAryo che, jeo game tevI upayogitA chatAM pustakAkAra prakAzanane dhRNuM nahi to upekSAnI dRSTithI avazya jue che. pariNAma e AvyuM che ke patrakAra graMtha mejuda chatAM enI pustakAkAra AvRtti prasiddha karavAmAM keTalIka saMsthAo ane vidvAnone
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstroddhAraka sva. munizrI caturavijayajI [19 zrama ane kharca banne karavo paDe che. sva. munizrInI khAsa dhyAna kheMce evI eka vizeSatA e hatI ke teo jyAM jatA tyAM prathama tyAMnA bhaMDAranuM kAma hAthamAM letA. je sUci ThIka na hoya to te banAvatA, pithIone navAM majabUta baMdhanathI bAMdhatA, kramavAra DAbaDAmAM goThavatA; eTaluM ja nahi paNa jyAM grantha rAkhavA mATe kabATa ke evI bIjI sArI sagavaDa na hoya tyAM te taiyAra karAvatA. e rIte tyAMnA bhaMDArane vyavasthita ane TakAu banAvatA. pustakasUci prasiddha karatA. AnI sAthe sAthe teozrIe navA ke junA bhaMDAramAMthI maLI AvatA nAnA moTA badhA ja graMthanI navI likhita nakala karAvI tene eka pUrNa ane upagI saMgraha karyo che. je Aje vaDodarAmAM vidyamAna che. ane game te vidvAnanuM marataka namAvavA mATe basa che. pustake chapAvavAM ane jUnA uparathI navAM lakhAvavAM tema ja pite hoya tyAMnA bhaMDArane susaMskRta karavA e kAma jevuM tevuM agara game te karI zake tevuM saraLa nathI. vaLI A ja kAmanA aMga tarIke je bIjA keTalAMka kAma che, temAM paNa sva. munizrI satata rokAyelA rahetA. kAgaLa ane tADapatranI jUnAmAM jUnI lipio ane game tevI jaTila, ghasAyelI ke cheka ja bhUMsAyelI hoya tene vAMcavI e kAma sAhityadvAranuM prathama aMga che. ane keIpaNa kharo etihAsika ena jANe to enuM kAma laMgaDuM ja rahe. e ja rIte nakale karavAnuM ane suMdaratama akSaramAM yogya rIte presakopI karavAnuM kAma paNa vidvAna mATe teTaluM ja Avazyaka che. sva. munizrIe e banne kaLAe asAdhAraNa rIte sAdhelI. I. sa. 1921 thI 1935 sudhImAM mane aneka graMthonAM saMzodhana prasaMge, temanI A baMne kaLAonI kiMmata AMkavAnI taka maLI. teo jijJAsu ane dhaMdhAthI zikhAune paNa A vastu zIkhavatA. temanA hAthe prativAcana ane suMdara lekhananuM kAma zikhela keTalAye sAdhu ane gRhasthane huM jANuM chuM ke jeo Aje kAM to sAhityasevAnA kSetramAM rokAyelA che athavA te nirvAha arthe e kaLAne ghera beThe sarasa upayoga karI rahyA che. meM be-cAra yogya vidyArthIone emanI pAse prativAcana ane pratilekhananI kaLA zIkhavA mokalela ane temaNe khUba vairyapUrvaka e AgaMtukane e vastu zikhavADelI. sva. munizrI, pravartaka kAMtivijayajInI bhaMDArasudhAra ane bhaMDArarakSaNanI bhAvanAne mUrtarUpa ApanAra mUgA sevaka hatA. vizeSamAM pitAnI badhI AvaDatane yogya pAtramAM teo amara karI gayA che. e vAta jeo munizrI
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186] darzana ane ciMtana puNyavijayajIne jANe che ane jeone temanAM jIvitakAryone paricaya che temane kahevAnI bhAgye ja jarUra jaNAya. sva. munizrImAM eka vidvAnane chAje ane etihAsikane zobhe evI aneka bAbate paratve jIvatI jAgatI mAhitI tema ja cokasAI hatI. amuka graMthakAranI kRtio Aje keTalI ane kaI kaI upalabdha che ane te kyAM kyAM che, amuka graMthakArane samaya che ane eka ja nAmanA aneka graMthakAre hoya tyAM temanI vizeSatA zI, agara eALakhANa zI, koI strI agara sAdhvI jena paraMparAmAM graMthakAra ke graMtha-lekhikA thaI che ke nahi, amuka rAjyakartAnA samayamAM jaina sAdhu ke zrAvakanI sthiti zI hatI, junA vakhatamAM tADapatro kyAMthI AvatAM, kema sudhArAtAM, kema lakhAtAM, lakhanArAonI sthiti zI hatI vagere aneka prazno viSe ukta sva. munizrI eka pramANabhUta graMtha jevA hatA. emane svargavAsa gujarAtanI ane jaina sAhityanI rAjadhAnI pATaNa ke jyAM emanuM dIrdhakALa vana-kArya cAlI rahyuM hatuM tyAM DisembaranI pahelI tArIkhe rAtrinA thayo. pATaNanA saMkhyAbaMdha bhaMDAre, prAcIna maMdire tyAMnuM vividha zilpa, pATaNanI caDatI-paDatInA prasaMge, e badhA viSe emanuM je vipula jJAna hatuM te temanAthI paricita evA keIthI bhAgye ja ajAyuM che. teozrI eka rIte pitAnuM jIvanakArya TheTha pAkI uMmara sudhI karI gayA che. ane bIjI rIte te pitAnI AvaDatane vyAja sAthe yogya pAtramAM mUkI paNa gayA che. uMmaranI dRSTie temano svargavAsa eTalo akALa na gaNAya, paraMtu temanA ati vayovRddha guruzrI pravartakanA vRddhatama jIvananI dRSTie jotAM ema jarUra manamAM thaI Ave ke svargavAsI muninuM sthaLa jIvana TuMka vadhAre cAlyuM hota to sAruM. teozrInA ziSyo saMkhyAmAM bahu nathI, paNa je che te guNadaSTie khUba UMcuM sthAna dharAve che. huM dhAruM chuM ATalAM paNa madhura smaraNo temanA pratye Adara utpanna karavA mATe ane temanuM jIvanakArya jANavA mATe basa che. pustakanuM saMzodhana ane saMpAdanakArya karavAmAM mane je aneka preraka baLo prApta thayAM che, temAM svargavAsI munizrInuM sthAna mahattva bhogave che, e daSTie huM hameza temane kRtajJa rahyo chuM. -"prabuddha jaina" tA. 31-12-1939