Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાધુમર્યાદા સંગ્રહ
હવે શ્રીમાનું હીરવિજયસુરીશ્ર્વરજી મહારાજ, સમસ્ત સાધુ-સા’-શ્રાવકશ્રાવિકાને માવે છે કે: શ્રૌત્માનું વિજવાન સૂરિજીએ માવેલા સાત બોલના અર્થ સંબંધી વિષવાદ-ક્લેશ ટાળવાને માટે એ જ ક્ષાત બોલનો અર્થ વિસ્તારવાં વિવેચનૌ લખવામાં આવે છે.
૧. પરપર્ણીને સામા પક્ષવાળાને કોઈએ પણ કંઈ 20ણ વચન ન કહેવું.
2. ‘પરપૌઓએ કરેલાં હમટાઓં સર્વથા અનુમોદવા યોગ્ય નહીં'' એમ કોઈએ ન બોલવું. કેમકે દાનચિપણું, સ્વભાવવી વિનીતપણું, અલ્પકા’-પણું, વાળુપણું, પરોપકારીપણું, ભવપણું, દાક્ષિણાળુપણું, પ્રિયામીપણું, વિગેરે જે જે માર્ગાનુસારી-પ્રણાના ધર્મકર્તવ્યો છે, તે જૈન સિાવાવના અન્યદર્શનૌ કોઈ પણ જીવમાં હોય તો તે પણ શાસ્ત્રને અનુસારે અનુમોદવા યોગ્ય જણાય છે, તો પછી જૈનોમાંહેના જપરપૌઓ સંબંધો માર્ગાનુસારી ધર્મર્તવ્યો અનુમોદવા યોગ્ય હોય તેમાં તો કહેવું જ શું? અર્થાત્ ગમે તે જીવનાં ઉપરોક્ત માર્ગાનુસારી ધર્મકાર્યોની અનુમોદના કરવામાં કંઈ પણ દોષ ની-અનુમોદના કર્શી શકાય છે.
સંકલન / સંપાદન ગણિ મહાબોધિવિજય
શ્રીજિનશાસન આરાધના દ્ર
પ્રકાશક
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
સાઇમર્યાદાપટ્ટકસંગ્રહ
* સંશોધક / સંપાદક
વૈરાગ્યદેશનાદક્ષ પૂ.આ.શ્રી વિજયહેમચંદ્રસૂરીશ્વરજી મ.સા. ના શિષ્ય પૂ. પંન્યાસ શ્રી અક્ષયબોધિવિજયજી
ગણિવરના શિષ્ય ગણિ મહાબોલિવિજય
પ્રકાશક ૯ શ્રી જિનશાસન આરાધના ટ્રસ્ટ
દુકાન નં.૫, બદ્રિકેશ્વર સોસાયટી, ૮૨, નેતાજી સુભાષ રોડ, મરીન ડ્રાઇવ,
ઇ રોડ, મુંબઈ - ૪૦૦ ૦૦૨.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રકાશન :
વૈશાખ સુદ ૧૨, ૨-૫-૨૦૦૪, રવિવાર વિલેપાર્લા (ઇસ્ટ), શ્રી ચિંતામણિ પાર્વેનાથ જિનાલય, પૂ. મુનિશ્રી મહાબોધિવિજયજી મહારાજને ગણિપદવી પ્રદાન દિન
આવૃત્તિ કે પ્રથમ
નકલા
- પ૦૦
મૂલ્ય : રૂ. ૫૦/
પ્રાપ્તિસ્થાન * શ્રી જિનશાસન આરાધના ટ્રસ્ટ દુકાન નં.૫, બદ્રિકેશ્વર સોસાયટી, ૮૨, નેતાજી સુભાષ રોડ, મરીન ડ્રાઇવ,
ઇ રોડ, મુંબઇ - ૪૦૦ ૦૦૨.
શ્રી જિનશાસન આરાઘના ટ્રસ્ટ
શ્રી ચંદ્રકાન્તભાઈ સંઘવી કનાસાનો પાડો, પાટણ, (ઉ.ગુ.) - ૩૮૪૨૬૫.
ફોન : (૦૨૭૬૬) ૨૩૧૬૦૩
A2
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
ગુરુરાજ કો સદા મોરી વંદના
* દિવ્યકૃપા * સિદ્ધાંતમહોદધિ, સુવિશાળગચ્છનિર્માતા
સ્વ. પૂજ્યપાદ્ આચાર્યદેવ શ્રીમદ્ વિજયપ્રેમસૂરીશ્વરજી મહારાજા વર્ધમાન તપોનિધિ, ગચ્છાધિપતિ સ્વ. આચાર્યદેવ શ્રીમદ્ વિજયભુવનભાનુસૂરીશ્વરજી મહારાજા સમતાસાગર, ચારિત્રકનિષ્ઠ પંન્યાસજી
શ્રી પદ્યવિજયજી ગણિવર
* શુભાશિષ સિદ્ધાંતદિવાકર પરમગીતાર્થ આચાર્યદેવ શ્રીમવિજયજયઘોષસૂરીશ્વરજી મહારાજા
* પ્રેરક-માર્ગદર્શક
વૈરાગ્યદેશનાદ પ.પૂ. આચાર્યદેવ શ્રીમદ્ વિજય હેમચંદ્રસૂરી મ.
A3
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રકાશકીય નિવેદન પ્રસ્તુત પ્રકાશનમાં વિવિધ ગુરુભગવંતોએ રચેલા પદકોનો - સાધુમર્યાદાપટ્ટકોનો સંગ્રહ છે. આપણા હસ્તલિખિત જ્ઞાનભંડારોમાં આવી નાની-મોટી અનેક કૃતિઓ વણસ્પર્શી પડી છે.
અમારા ટ્રસ્ટ તરફથી આજ સુધીમાં આવી અનેકવિધ કૃતિઓનું પ્રકાશન થયું છે. પ્રસ્તુત કૃતિનું સંકલન/સંપાદન ખૂબ જ પરિશ્રમપૂર્વક યુવાપ્રવચનકાર પૂ. મુનિશ્રી મહાબોધિ વિજયજી મહારાજે કર્યું છે. પૂજ્યશ્રી અમારા ટ્રસ્ટના પ્રેરક તથા માર્ગદર્શક પૂ. આચાર્યદેવ શ્રીમદ્ વિજયહેમચંદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજાના પ્રશિષ્ય છે.
પૂર્વે પણ પૂજ્યશ્રી સંકલિત/સંશોધિત/સંપાદિત અનેકવિધ ગ્રંથોનું પ્રકાશન કરવાનો લાભ અમારા ટ્રસ્ટને પ્રાપ્ત થયેલ છે. ભવિષ્યમાં આવા અનેક ગ્રંથો પૂજ્યશ્રી દ્વારા પ્રકાશિત થતા રહે એવી શાસનદેવને પ્રાર્થના.
પ્રસ્તુત કૃતિના સ્વાધ્યાય દ્વારા સહુ મુમુક્ષુ આત્માઓ સ્વસંયમજીવનને શુધ્ધ-વિશુધ્ધતર બનાવી મુક્તિપદને પ્રાપ્ત કરે એવી શુભેચ્છા.
| લિ. શ્રી જિનશાસન આરાધના ટ્રસ્ટવતી ટ્રસ્ટીઓ
- ચંદ્રકુમાર બાબુભાઈ જરીવાલા - લલિતકુમાર રતનચંદ કોઠારી - પુંડરિકભાઇ અંબાલાલ શાહ
AA
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
ભૂમિકા
સાધુમર્યાદાપટ્ટકસંગ્રહ તરીકે પ્રકાશિત થતા આ ગ્રંથમાં વિવિધ આચાર્ય ભગવંતોએ રચેલા પટ્ટકોનો સંગ્રહ કરવામાં આવ્યો છે. પટ્ટકશબ્દના સ્થાને ક્યારેક સામાચારી, સામાચારીજ૫, ક્રિયોધ્ધાર નિયમપત્ર, બોલ, બંધારણ જેવા શબ્દોના પણ પ્રયોગો થયા છે. જે તે તે પટ્ટકના મથાળે જેવા મળશે.
જૈન સાહિત્યમાં પટ્ટકો મુખ્યત્વે ત્રણપ્રકારના રચાયેલા જોવા મળે છે. ૧) સામાચારીપટ્ટક, ૨) પ્રરુપણાપટ્ટક, ૩) સમુદાયવ્યવસ્થાપટ્ટક.
૧) સામાચારીપટ્ટક ઃ ખાસ કરીને ગચ્છમાં યા સમુદાયમાં વધી ગયેલી શિથિલતાને નિવારવા અથવા ગચ્છમાં અનુશાસનને વધુ મજબૂત-કડક બનાવવા જે નિયમાવલી બનાવવામાં આવે તે સામાચારીપટ્ટક કહેવાય. સુવિહિત સાધુઓ સંગઠિત થઇને શિથિલાચારને દૂર કરી ગચ્છનાયકે જણાવેલા - બતાવેલા નિયમોનું વ્યવસ્થિતપણે પાલન કરે તેને જ ભૂતકાળમાં ક્રિયોધ્ધાર કહેવાતો. વર્તમાનમાં પ્રાપ્ત થતા પટ્ટકોમાં મોટાભાગે આ પ્રકારના જ પટ્ટકો જોવા મળે છે.
૨) પ્રરૂપણાપટ્ટેક : બે ધર્મદેશકો એક જ પદાર્થની પ્રરૂપણામાં અલગ-અલગ મંતવ્યો ધરાવતા હોય અને તદનુસાર પ્રરૂપણા કરતા હોય અથવા ઉત્સૂત્રંયુક્ત ગ્રંથોની
A5
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
રચના થઇ હોય, તેથી શ્રીસંઘમાં વાદ-વિવાદ, ક્લેશ-સંઘર્ષનો અવકાશ રહેતો હોય.. તેવા સમયે વડીલઆચાર્યભગવંત બંને પ્રરૂપણાનું પોતે ચા અધિકારી વર્ગ પાસે વ્યવસ્થિત અધ્યયન કરી/કરાવી જે નિષ્કર્ષ કાઢે અને તદનુસાર પ્રાપણા કરવા માટેનો આદેશ કરે. તેવા પટ્ટકોને પ્રપણાપટ્ટક ગણાવી શકાય.
ખાસ કરીને વિક્રમના સત્તરમાં સૈકામાં આવા પટ્ટકો રચાયા હોવાનો નિર્દેશ મળે છે. સિધ્ધાંતમહોદધિ સ્વ. ગુરૂદેવ શ્રીમવિજયપ્રેમસૂરીશ્વરજી મહારાજે પણ આવા એક પટ્ટકની રચના કરી હતી. કયારેક સામાચારીપટ્ટક અથવા સમુદાચવ્યવસ્થાપટ્ટકની એકાદ-બે કલમો એવી પણ જોવા મળતી હોય છે... જેને પ્રરૂપણાપટ્ટકની કલમો કહી શકાય. ૩) સદાયવ્યવસ્થાપક વિશાળ સમુદાયના અધિપતિ આચાર્યશ્રી પોતાની ગેરહાજરીમાં સમુદાયમાં વિખવાદ ન થાય, ભંગાણ ન પડે તે માટે તથા સમુદાયના શ્રમણોની સુવ્યવસ્થા થાય તે હેતુથી જે કલમો બનાવે તેને સમુદાયવ્યવસ્થાપટ્ટક કહી શકાય. આ વ્યવસ્થા મુખ્યઆચાર્યના દેવલોક થયા બાદ તેમની પાટે આવેલા આચાર્યશ્રીએ કરવાની રહેતી હોય છે. પ્રાચીન સાહિત્યમાં આવા કોઇ પટ્ટકો રચાયા હોય તેનું ધ્યાનમાં નથી. વર્તમાનમાં કો'ક કો'ક સમુદાયના આવા પટ્ટકો જોવા મળે
છે.
પ્રસ્તુત સંકલનમાં અમે મુખ્યતયા સામાચારીપટ્ટકોનું છે જ સંકલન કર્યું છે. એમાં પણ મુખ્યત્વે તપાગચ્છીય છે
A6
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
આચાર્યોના પટ્ટકોની સંકલના કરી છે. આ સિવાય વિવિધગચ્છોમાં આવા અનેક પટ્ટકોની રચના અવસરે અવસરે થતી રહી છે એ નિશ્ચિત વાત છે. અમે પણ આ સંકલનમાં ખરતરગચ્છીય યુગપ્રધાનશ્રીજિનચન્દ્રસૂરિ રચિત બે પટ્ટકોનો સમાવેશ કર્યો છે.
શ્રમણપરંપરાનો ઇતિહાસ તપાસતા પાછલા પાંચથી છ સૈકામાં આવા પટ્ટકોની રચના વિશેષપ્રમાણમાં થઇ હોય તેમ જણાય છે. પ્રાપ્ત ઇતિહાસ અનુસાર સહુથી પ્રથમ પટ્ટક તપાગચ્છના આદ્ય આચાર્યશ્રી જગચંદ્રસૂરિમહારાજે રચ્યો હોય તેમ જણાય છે. (જુઓ - વિજયમાનસૂરિનિર્દેશિત સામાચારિજલ્પપટ્ટક તથા શ્રી યશોવિજયજી મહારાજ આદિ રચિત મર્યાદાપટ્ટક) કમનસીબે આ પટ્ટક હજી સુધી પ્રાપ્ત થયો નથી. આ સિવાય પણ બીજા કેટલાક પટ્ટકો એવા છે... જેનો ઉલ્લેખ પરવર્તી આચાર્યોના પટ્ટકમાં જોવા મળે છે, પણ વર્તમાનમાં તે પ્રાપ્ત થતા નથી.
આમાંના બે પટ્ટકો છે... શ્રી વિજયદાનસૂરિ મહારાજના. એમાંનો એક એટલે શ્રી વિજયદાનસૂરિ મહારાજરચિત સાત બોલ. જગદ્ગુરૂશ્રી હીરવિજયસૂરિ મહારાજે આ સાતબોલનો વિસ્તાર કરી બાર બોલ બનાવ્યા હતા... એ બાર બોલ મળે છે, પણ અક્ષરશઃ સાત બોલ ક્યાંય જોવા મળ્યા નથી. એ સિવાય બીજો એક પટ્ટક એટલે શ્રીવિજયદાનસૂરિ મહારાજ રચિત ૩૫ બોલ. આનો ઉલ્લેખ જગદ્ગુરુશ્રી હીરવિજયસૂરિ મહારાજે કર્યો છે તથા મહો. શ્રીયશોવિજયજી મહારાજ આદિ રચિત મર્યાદાપટ્ટકમાં પણ થયો છે.
AT
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
આ સિવાય બીજા પણ એક પટ્ટકના સગડ મળે છે. આની રચના ખરતરગચ્છીય શ્રીકનકતિલકજી ઉપાધ્યાયે કરી હતી. આમાં બાવન બોલ હતાં. આનો માત્ર અંતિમ ભાગ મને છે. જે આ મુજબ છે.
‘સંવત્ ૧૬૦૬ વર્ષે દિવાલી દિને શ્રી વિક્રમનગરે સુવિહિત ગચ્છ સાધુમાર્ગની સ્થિતિ સૂત્ર ઉપરિ કિધી, તે સમસ્ત ઋષીશ્વરે પ્રમાણ કરવી. ઉપા. કનકતિલક, વા. ભાવહર્ષગણિ, વા. શ્રી શુભવર્ધન ગણિ બઇસી સાધ્વાચાર કીધો છે.’
તપાસ કરીએ તો હજી બીજા અનેક પટ્ટકોની ભાળ મળી શકે તેમ છે. અહીં આપેલા સત્તરેક પટ્ટકો સિવાયના બીજા પટ્ટકોનો કોઇને ખ્યાલ હોય તો તેઓ અમને જણાવે... એવી અમારી વિદ્વજ્જનોને નમ્ર વિનંતિ છે.
હવે આ સંકલનમાં આપેલ પટ્ટકો અંગેની કેટલીક વિચારણા કરીએ.
શ્રી સોમસુંદરસૂરીરચિત પ્રથમપટ્ટક હકીકતમાં સામાચારીકુલક નામોનો નાનકડો ગ્રંથ છે. સંવિજ્ઞસાધુએ પોતાની સાધનામાટે પાળવાના નિયમોનો શ્રેષ્ઠસંગ્રહ છે. આમ હોવા છતાં તે ઉપયોગી હોવાથી તેમજ પરવર્તી આચાર્યોએ પોતાના પટ્ટકોમાં તેનો ઉલ્લેખ કર્યો હોવાથી અહીં તેનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે.
*
આ પછીનો બીજો પટ્ટક છે શ્રી આનંદવિમલસૂરિ મહારાજનો. એમનો સમય છે વિ.સં.૧૫૪૭ થી ૧૫૯૬નો એ
*
A8
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમયે વ્યાપી ગયેલા શિથિલાચારને દાબવા માટે સમુદાયના છે ૫૦૦ સાધુઓના સંગઠનપૂર્વક તેઓશ્રીએ ચાણસ્મા પાસેના વડાવલી-વડાલી ગામમાં કિયોધ્ધાર કર્યો અને સમુદાય માટે પાળવા માટેના ૩૩ બોલ જાહેર કર્યા (મહો. શ્રી ચશો વિ.મ. આદિમર્યાદાપટ્ટકમાં પ૭ બોલ કહ્યા છે.) * ત્રીજા અને ચોથા ક્રમાંકમાં ખરતરગચ્છીય યુગપ્રધાનશ્રી જિનચન્દ્રસૂરિકૃત પટ્ટકો છે. નાહટાબંધુ સંપાદિત
યુગપ્રધાન શ્રીજિનચન્દ્રસૂરિ પુસ્તકમાંથી અહીં અક્ષરશઃ ઉદ્યુત કર્યા છે. * ત્યાર પછી આવે છે... જગદ્ગશ્રી હીરવિજયસૂરિ મહારાજાથી લગાવીને શ્રી વિજયસિંહસૂરિ મહારાજા સુધીના ગચ્છનાયકો રચિત પદકોની આવલી.
સહુ પ્રથમ શ્રીહીરવિજયસૂરિ મહારાજાના બે પટ્ટકો મૂક્યા છે. જેમાંના પ્રથમ પટ્ટકમાં ૨૯ કલમોનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે.
જ્યારે બીજો પદક બાર બોલ તરીકે જગપ્રસિધ્ધ છે. તત્કાલીન ઇતિહાસ જોતા બાર બોલના પટ્ટકનું મહત્વ પરમપવિત્ર કલ્પસૂત્ર કરતા જરાય ઊણું ઉતરતું હોય તેવું લાગતું નથી. સાધુવર્ગમાં એનું પાલન થાય એ માટેના ભારે પ્રયત્નો પણ થતા હતા. સમર્થકવિશ્રી ઋષભદાસજીએ બાર બોલનો રાસ નામની કૃતિ પણ રચી હતી. (આ કૃતિ મેળવવા ખૂબ તપાસ કરી, પરંતુ પ્રાપ્ત થઇ નથી.)
આ પછીના ત્રણ પટ્ટકો શ્રીવિજયસેનસૂરિ મહારાજ
A9
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
રચિત છે. આ સંકલનમાં સહુથી વધુ પદકો એમના રચેલા છે મળે છે. આ સિવાય પણ બીજે એક દસ બોલનો પટ્ટક એમણે રચ્યો છે. જે વર્ષો પૂર્વે જેનયુગના કોઇ અંકમાં છપાયેલ. (તપાસ કરવા છતાં આ અંક અમને પ્રાપ્ત થઈ શક્યો નથી.)
આ પછી એમના જ પટ્ટધર શ્રી વિજયદેવસૂરિમહારાજ રચિત બે પટ્ટકો તથા શ્રી વિજયસિંહસૂરિ મહારાજ રચિત એક પટ્ટક છે. * ત્યાર બાદ આવે છે મહોપાધ્યાયશ્રી યશોવિજયજી મહારાજ અને અન્ય સંવેગી મુનિવૃંદકૃત મર્યાદાપટ્ટક. જૈનસંઘમાં ક્રિયોધ્ધારક તરીકે પં. શ્રી સત્યવિજયજી મહારાજનું નામ પ્રસિધ્ધ છે. આ મહાપુરુષને દિયોધ્ધાર કરતી વખતે તત્કાલીન સમર્થ અનેક મહાત્માઓનું પીઠબળ હતું. જેમાંના એક મહોપાધ્યાય શ્રીયશોવિજયજી મહારાજ. ઉપાધ્યાયજી મહારાજ એ કાળના દિગ્ગજ અને સમર્થવિદ્વાન હતા. ન્યાયદર્શનના પ્રખર જ્ઞાતા હતા. એમની સંસ્કૃત અને ગુજરાતી કૃતિઓ એમની શાસનપ્રીતિ અને ઉન્માર્ગભીતિ, એમનો સંવેગભાવ અને નિર્વેદભાવ વગેરે મજબૂત રીતે પ્રગટ કરે છે. એટલે જ ક્રિોધ્ધારક તરીકે પં.શ્રી. સત્યવિજયજી મહારાજ પ્રસિધ્ધ હોવા છતાં આ મર્યાદાપટ્ટકના નિયામક તરીકે મૂળનામ મહો. શ્રી યશોવિજયજી મહારાજનું લેવાય છે. * આ પછીનો બહુ મહત્વનો પટ્ટક છે.. શ્રી વિજયમાનસૂરિ મહારાજનો. આ પટ્ટકના પ્રત્યેક બોલમાં આગમો, પૂર્વાચાર્યો રચિત પ્રકરણો તેમજ કેટલાક પટ્ટકોની
A10
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
છે સાક્ષી આપી છે. શ્રુતવ્યવહાર અને જિતવ્યવહારને પણ
ઠેરઠેર પ્રધાનતા આપી છે. બોલ ક્રમાંક નવમાં આપેલો વૃધ્ધવાદ ખાસ ધ્યાન ખેંચે તેવો છે... ‘છ માસ ઉપરાંત આચાર્ય શૂન્ય ગચ્છની મર્યાદા અપ્રમાણ થાય એવો વૃધ્ધવાદ સંભલાઈ છે.” * પંદરમો પદક છે... ભટ્ટારક શ્રીવિજયસમાસૂરી મહારાજનો. જેઓ શ્રી વિજયરત્નસૂરિના પટ્ટધર છે. અઢારમાં સૈકામાં પ્રાપ્ત થતો આ છેલ્લો પટ્ટક છે. * એ પછી સિધ્ધાંતમહોદધિ સ્વ. પૂ. આચાર્યદેવ શ્રીમવિજય-પ્રેમસૂરીશ્વરજી મહારાજે સ્વસમુદાય માટે બનાવેલું બંધારણ છે. * અને સહુથી છેલ્લે... પૂ. પ્રભાવક પ્રવચનકાર પં.શ્રી. ચંદ્રશેખર વિજયજી મહારાજે વર્ષો પૂર્વે શ્રમણે પોતાના આત્માના ઉત્થાનાર્થે પાળવા જેવી બાવન કલમો બનાવી હતી, તે અહીં અક્ષરશઃ મૂકી છે.
આમ આ તમામ પટ્ટકોને સાલવાર ક્રમશઃ ગોઠવ્યા છે. ક્રમિક આ પદકોનું અધ્યયન-અભ્યાસ કરવાથી તત્કાલીન શ્રમણોની જીવનચર્યા વગેરેનો ખ્યાલ આવે છે, સાથે સાથે વર્તમાનકાલીન મુનિઓને સ્વસંયમજીવનમાં સમુદ્યત બનવા માટેનું શ્રેષ્ઠ માર્ગદર્શન મળે છે. અહીં કેટલાક પટ્ટકોની ભાષાનું આધુનિક સંસ્કરણ કરવામાં આવ્યું છે, તો કેટલાક પટ્ટકો યથાવત્ રાખ્યા છે. આવા પટ્ટકોના કેટલાક શબ્દોના અર્થો સમજી શક્યા નથી. એ માટેના સાધનો તેમજ સહાયકોની
வ
A11
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
છે સગવડનો અભાવ, તેમજ થોડો સમયાભાવ પણ આમાં કારણ કે બન્યો છે. વિદ્વાનોને નમ્ર વિનંતી છે... પરિશ્રમ સાધ્ય આ કાર્ચ
સ્વયં હાથમાં લ્ય.. અથવા અમને જણાવે, જેથી નૂતન સંસ્કરણમાં આ ખામીઓ દૂર થાય.
પ્રાન્ત, પરમગુરુદેવ શ્રીમવિજચહેમચન્દ્રસૂરીમહારાજાની વારંવારની પ્રેરણાથી આ પ્રકાશન તૈયાર થયું છે. પૂજ્યપાદ ગુરુદેવશ્રીએ કરેલા અનંત ઉપકારમાં આવી ઓર એક ઉપકારનો વધારો થાય છે. શે મુક્ત થઇશ આ ઉપકારની શૃંખલામાંથી?
આત્મીયગણિશ્રીમુક્તિવલ્લભવિજયજીએ એક જ વખતની વિનંતિને માન આપીને સુંદર પ્રસ્તાવના લખી આપી... માટે તેઓનું સ્મરણ આ પળે થઇ આવે તે સહજ છે.
શ્રી જિનશાસન આરાધના ટ્રસ્ટે આજ સુધીમાં સેંકડો ગ્રંથોનું પુનઃપ્રકાશન સ્વરૂપ જિર્ણોધ્ધાર કર્યો છે. પ્રસ્તુત પ્રકાશન પણ આ ટ્રસ્ટ તરફથી પ્રકાશિત થઇ રહ્યું છે... માટે આ ટ્રસ્ટ પણ શતશઃ ધન્યવાદને પાત્ર છે.
અંતમાં.. આ પ્રકાશનના સ્વાધ્યાય દ્વારા મુમુક્ષુગણ પોતાના સંયમજીવનને શુધ્ધ-વિશુધ્ધ-સુવિશુધ્ધ બનાવી વહેલી તકે સિધ્ધિપદને પ્રાપ્ત કરે એજ મંગલકામના.
લિ. મુનિ મહાબોધિવિજય વિલેપાર્લા ઇસ્ટ મુંબઇ - પ૭
AGO
-
૦૩
A12
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Stop Press
સંપૂર્ણ ગ્રંથ કંપોઝ થઇને પ્રેસમાં મુદ્રિત થવા જતો હતો... ત્યાં વિદ્વન્દ્વર્ય મુનિશ્રી દુરંધરવિજયજીએ વિક્રમના તેરમા સૈકાના અંતે શ્રી જગચ્ચન્દ્રસૂરિ મહારાજે સંઘને ઉદ્દેશીને રચેલ પટ્ટક મોકલાવ્યો.
આ પટ્ટકમાં ઘણી બધી ચર્ચાને અવકાશ છે. એની ઘણી બધી કલમોની પાછળ નાના-મોટા વાદો કારણભૂત છે. સમયાદિની અનુકૂળતા ન હોવાથી અત્રે વિસ્તાર ન કરતા અક્ષરશઃ આ પત્રને મુદ્રિત કર્યો છે. ક્યાંક શંકાસ્થાનો પણ છે, જેની વિદ્વાનો સાથે ચર્ચા થવી જરૂરી છે.
સંપૂર્ણ પટ્ટકનો અભ્યાસ કરતાં આ પટ્ટક આચાર્યશ્રી જગચ્ચન્દ્રસૂરિ મહારાજે પોતાના ગચ્છના સાધુ/સાધ્વી/શ્રાવક/ શ્રાવિકાઓને ઉદ્દેશીને રચ્યો હોય તેવું જણાય છે. તે છતાં કેટલીક કલમો આજના પરિપ્રેક્ષ્યમાં વિચારતા એવીને એવી તાજી લાગે છે. એટલે કે આજના કાળમાં પણ એનું આચરણ જરૂરી જણાય છે.
A13
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
આચાર મર્યાદાપક
એટલે આચારમાર્ગ રિનોવેશન પ્રોજેક્ટ
શ્રીમંત તરીકેની ખ્યાતિ હોય અને છતાં વાસ્તવિક શ્રીમંત ન કહી શકાય તેવા શ્રીમંતોના ત્રણ પ્રકાર પાડી શકાય.
૧. મડદાબ્રાંડ શ્રીમંત : બાપદાદાની શ્રીમંત તરીકેની બહુ પ્રસિદ્ધિ હોય, ગર્ભશ્રીમંત તરીકે જન્મ મળ્યો હોય, બાપ દાદાના આલીશાન બંગલામાં રહેતા હોય અને શ્રીમંત તરીકેની છાપ વારસામાં મળેલી હોય... પરંતુ, પાછળથી ઘસાઇ ગયા હોય, અંદરથી ખોખલા થઇ ગયા હોય. બંગલામાં રહેતા હોય પણ બંગલાના મેઇન્ટેનન્સનું બીલ માથાનો દુઃખાવો બની રહેતું હોય, બંગલાના ગેરેજમાં ગાડી હોય પણ પેટ્રોલ પરવડતું ન હોય તેથી ગાડી કાયમ ગેરેજમાં કેદ રહેતી હોય. આવી દેખાવની શ્રીમંતાઈ એ વાસ્તવિક શ્રીમંતાઇ નથી પણ શ્રીમંતાઇનું કલેવર છે.
૧. મમ્મણબ્રાન્ડ શ્રીમંત : શ્રીમંતાઇ દોમ દોમ હોય પણ કૃપણવૃત્તિને કારણે શ્રીમંતાઇના સુખને ભોગવી ન શકે - તેવા શ્રીમંત. 3. ગુરખાબ્રાન્ડ શ્રીમંત ઃ લખલૂટ શ્રીમંતાઇ હોવા છતાં તેમને શ્રીમંત તરીકે કોઇઓળખે નહિ. ચાલીની નાની ખોલીમાં રહેતો હોય અને ચીંથરેહાલ દશામાં ફરતો હોય તેને દુનિયા શ્રીમંત કેમ માને? માત્ર ગુરખા બનીને શ્રીમંતાઇને સાચવે પણ દાખવે નહિ, તે આ પ્રકારનો શ્રીમંત.
સાધુ એટલે આધ્યાત્મિક જગતનો શ્રીમંત. આધ્યાત્મિક શ્રીમંતના પણ ઉપરની જેમ જ ત્રણ પ્રકાર પાડી શકાય.
૧. સાધુતા વગરના સાધુ : સાધુવેષ પહેર્યો છે તેથી પરાપૂર્વથી જામેલી સાધુધર્મની પ્રતિષ્ઠા સહજ મળી ગઇ. બાહ્ય સાધુવેષ એટલે બાપદાદાનો આલીશાન બંગલો. પણ, પ્રબળ વિરક્તિ કે વ્રતપરિણતિના અભાવે અંદરથી સાધુતા મરી પરવારેલી હોય. સાધુતા
A14
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
મેં વગરનો સાધુ અને શ્રીમંતાઇ વગરનો શ્રીમંત - બન્ને સરખા 2 વિડંબનાપાત્ર. ૨. નૂર વગરના સાધુઃ બાહ્ય આચારોની અપેક્ષાએ સાધુપણું સુંદર પણે પણ સાધુપણાનો આનંદ ન હોય. બાહ્ય આચારમાં એકા હોય પણ સાધુપણાની મસ્તી મુખ પર ઝળકતી ન હોય. શુષ્કતા કે નીરસતાને કારણે ગ્રામચ બોજરૂપ બની ગયું હોય. સાધુતાને ભોગવી ન જાણે, સાધુતાનો આનંદ લૂંટી ન જાણે. ૩. સાધ્વાચાર વગરના સાધુ વેષ સાધુનો હોય, અત્યંતર પરિણતિ કદાચ સારી પણ હોય, પરંતુ બાહ્ય આચારોમાં શિથિલતા ઘણી હોય. શ્રીમંતની શ્રીમંતાઈને જેમ લોક બાહ્ય આડંબરથી પીછાણે તેમ સાધુની સાધુતા બાહ્ય સાધ્વાચારોની ચુસ્તતાથી પ્રમાણિત થાય. આચાર એ સાઘુનું વસ્ત્ર છે. શ્રીમંત લઘરવઘર કપડામાં ન શોભે.
શ્રામણયની અત્યંતર પરિણતિનું જેટલું મહત્વ છે, તેટલું જ મહત્વ આચારમાર્ગ પ્રત્યેની પ્રતિબદ્ધતાનું છે. કારણકે, આ પ્રતિબદ્ધતા પોતાની અને અનેકની અત્યંતર પરિણતિનો હેતુ છે. નીચે મુજબના અનેક કારણોથી વ્યવહારધર્મના ચુસ્ત પાલનની અનિવાર્યતા પુરવાર થાય છે. ૧. ધર્મશાસનનું લક્ષ્ય નૈવિક નિર્મળ આત્મપરિણતિ છે. પરંતુ, શાસનનો આધારસ્તંભ તો આત્મપરિણતજનક આચારધર્મ છે. આચારધર્મની સડક ઉપર જ જયવંતુ જેન શાસન પેઢીઓની પેઢીઓ સુધી પ્રવાસ કરે છે. આ દષ્ટિએ વિચારતા આચારપાલનની ન્યૂનતા એ માત્ર વ્યક્તિગત નુકશાન નથી પણ કાંઇક અંશે તે સમષ્ટિ પ્રત્યેનો અપરાધ બની રહે છે. ૨. નૈક્ષયિક આત્મપરિણતિ એ જ છોડ છે તો વ્યવહાર ધર્મ એ વાડ છે. છોડનું પાલન, પોષણ, જતન અને સંરક્ષણ વાડને આભારી હોય
છે૩. આચાર વિચારને ઘડે છે. આચરણા શુભ ન હોય ત્યાં શુભ વિચાર છે
- 2
A15
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઉગવાની શક્યતા ઘણી ઘટી જાય છે. અને કદાય શુભ વિચાર પ્રગટે તો આ પણ તેની આવરદા લાંબી હોતી નથી. શુભ આચાર શુભ વિચારને ખેંચી લાવતું મેગ્નીફીસન્ટ મેગ્નેટીક પાવરવાળું મેગ્નેટ છે. ૪. વિચાર અતિન્દ્રીય છે. તેથી એક વ્યક્તિના મનનો શુભ કે અશુભ વિચાર બીજાને આલંબનભૂત બનતો નથી. પણ, આચાર તો દષ્ટિગોચર છે. તેથી, એક વ્યક્તિના શુભ કે અશુભ આચારને અનેક જીવો આલંબન લેતા હોય છે. ૫. વિચાર મનોગત હોવાથી તે અનુશાસનનો વિષય બની શકતો નથી. આચાર વ્યવહારગત હોવાથી તેના માધ્યમથી સમૂહને અનુશાસિત કરી શકાય છે. ૧. એક વ્યક્તિનો અશુભ વિચાર માત્ર તેને જ નુકશાન થતાં બની શકે. પરંતુ, તેનો મલિન આચાર અનેક વ્યક્તિઓને નુકશાનકર્તા બની
શકે.
૭. શુભ પરિણતિ અને અશુભ પરિણતિની ગતિ સમજવા જેવી છે. અનાદિકાળના અસદ્ અભ્યાસને કારણે મલિન સંસ્કારો આત્મામાં ગાઢ પડેલા છે. જ્યારે, શુભ સંસ્કારો નવા ઊભા કરવાના છે. તેથી સામાન્ય રીતે કોઇ પણ અશુભ ભાવ સંસ્કારોને કારણે પહેલાં મનમાં વિચાર રૂપે ઊઠે છે અને પછી આચારમાં ઉતરે છે. પરંતુ, શુભભાવની વાત તદ્દન વિપરીત છે. શુભ આચારની અસર મન સુધી પહોંચે ત્યારે શુભ પરિણતિનું નિર્માણ થાય છે. આમ શુભભાવ સામાન્ય રીતે પહેલા પ્રવૃત્તિમાં આવે છે પછી પરિણતિમાં સ્થિર થાય છે. તેથી શુભ અને અશુભ બન્ને પરિણતિ માટે આચારનો ફાળો નોંધપાત્ર બની રહે છે. મનમાં ઉઠેલા અશુભ ભાવને અશુભ આચારમાં ઉતરતો રોકવા દ્વારા તે અશુભ ભાવને નિષ્ફળ કરી શકાય છે. અને, મનમાં શુભ પરિણતિ ઊભી કરવા
પહેલાં શુભ આચારનું આલંબન લેવું પડે છે. 5૮. મહોપાધ્યાય શ્રી યશોવિજય મહારાજે સમકિતના ૬૭ બોલની
%
-OOR
A16
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
સજઝાયમાં પ્રાવચનિક, ધર્મકથી, વાદી, માંત્રિક વગેરે પ્રભાવકોનો પરિચય આપ્યા પછી છેલ્લી ગાથામાં જણાવ્યું:
જબ નવિ હોવે પ્રભાવક એહવા, તબ વિધિપૂર્વક અનેક; યાત્રા-પૂજાદિક કરણી કરે, તેહપ્રભાવક છેક.
આમ, ચુસ્ત આચારપાલકને પ્રભાવકનું ગૌરવ અપાયું છે. આમ તો પ્રાવચનિક વગેરે આઠ જ મુખ્ય પ્રભાવક છે. આચારસંપન્નતા ગૌણ કક્ષાની પ્રભાવકતા હોવા છતાં અતિ મહત્વની પ્રભાવકતા છે કારણ કે તે વાઇસા-વર્સ્ડ ઇફેક્ટ ધરાવે છે.
કોઇ શાસ્ત્રો ભણીને પ્રાવચનિક બને તો પ્રભાવક ગણાય. પણ, વિશિષ્ટ ક્ષયોપશમના અભાવે બહુ જ્ઞાની ન બની શકે તો કાંઇ શાસનનો અપ્રભાજક નથી બનતો.
કોઇ વિશિષ્ટ વક્તૃત્વકળાયુક્ત વિદ્વાન શ્રમણ ધર્મકથી બનીને શાસનની ખૂબ પ્રભાવના કરી શકે. પરંતુ, તેવી વિશિષ્ટ વક્તૃત્વકળા ન હોય તે શાસનનો અપ્રભાજક છે તેમ ન કહેવાય.
પરંતુ, આચાર સંપન્નતાની વાત ન્યારી છે. ચુસ્ત આચારસંપન્ન શ્રમણની જીવનચર્યા વિહાળીને કૈંક આત્માઓ પ્રભાવિત બને, ચારિત્રધર્મના અનુમોદક અને અનુરાગી બને. અને શ્રમણનું આચારશૈથિલ્ય શાસનનું માલિન્ચ કરે.
બીજી મહત્વની વાત એ છે કે, પ્રાવચનિક આદિ અન્ય પ્રભાવક બનવા જ્ઞાનાવરણીયાદિ કર્મનો વિશિષ્ટ ક્ષયોપશમ અપેક્ષિત છે. જ્યારે, આચાર-પ્રભાવક બનવા તો મુખ્યતયા મોહનીય કર્મનો ક્ષયોપશમ જોઇએ. વળી, અન્ય પ્રભાવક ન બની શકો તો જ્ઞાનાવરણીયાદિ કર્મ બંધાય તેમ ન કહેવાય. પણ, આચારસંપન્નતા ન હોય તો મોહનીય કર્મ બંધાય પણ ખરા.
ન
શ્રમણના સુંદર આચાર અનેક જીવોને બોધિબીજની પ્રાપ્તિનું નિમિત્ત બને અને આચારની શિથિલતા અનેક જીવોની બોધિદુર્લભતાનું
A17
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
નિમિત્ત બની શકે. પાટ ઉપર બેસીને ઉપદેશ આપનાર ઘર્મોપદેશક શ્રમણ કરતાં પણ ક્યારેક ચુસ્ત આચારસંપન્ન શ્રમણ બોલ્યા વગર અનેક જીવોને પ્રતિબોધ પમાડતો હોય છે. સાધુનો સ્વાધ્યાયનો આચાર કે નિર્દોષ ભિક્ષાચર્ચા માટેની નિષ્ઠાપૂર્વકની ગવેષણાનો આચાર નિહાની અનેક આત્માઓ પ્રતિબોધ પામતા હોય છે. આચારસંપન્નતાથી પડતો પ્રભાવ ગાઢ અને ઘેરો હોય છે.
વિ.સં. ૨૦૩૭માં મારી દીક્ષા બાદ તરત અમે કચ્છમાં વિચરણ કર્યું હતું. લગભગ દરેક ગામમાં શ્રાવકો કહેતા-સાહેબ, આજથી ૧૨ વર્ષ પહેલાં આપના સમુદાયના જ સાધુ કચ્છમાં પધારેલા. એક હતા મુનિ રાજેન્દ્ર વિજય અને બીજા હતા મુનિ મણિપ્રભ વિજય. બન્ને ખૂબ આચારસંપન્ન, અને મુનિશ્રી મણિપ્રભ વિજય મ.સા. તો એવા ખાખીબંગાળી... ઉતર્યા હોય અમારા ગામમાં અને ગોચરી વહોરવા ૩ કિ.મી. દૂરના બાજુના ગામમાં જાય! પણ નિર્દોષ વાપરે ! મહાસંચમી ! બાર વર્ષ પછી પણ આચારથી પડેલો પ્રભાવ ભૂંસાયો ન હોતો.
અજ્ઞાનતપ તપી રહેલા તામલી તાપસે વિહાર કરી રહેલા મુનિની સુંદર ઇર્ચાસમિતિની ચર્ચા જોઇ. તેના મનમાં અહોભાવ ઉત્પન્ન થયોઃ શોભનોડર્ચ મુનિઃ I શોભનઃ તસ્યાચારઃ II અને, આ અહોભાવથી મિથ્યાત્વનો અંધકાર ચીરાયો અને સમ્યગ્દર્શનની દિવ્ય જ્યોતિ ઝળહળી ઊઠી..
વાંસડા ઉપર નૃત્ય કરતા ઇલાયચીપુત્રે કોઇ મકાનમાં યુવાન અને રૂપવાન સ્ત્રીના હસ્તે નીચી નજરે ભિક્ષા વહોરી રહેલા મનિની ભિક્ષાચર્ચા જોઇ અને તે જોતા જોતા અહોભાવની ધારામાં ચડ્યો. વાંસડા ઉપર જ તેણે ક્ષપકશ્રેણિ માંડી દીધી. ૯. પોતાની જિનાજ્ઞા પ્રત્યેની વફાદારી અને નિષ્ઠા આચાર દ્વારા જ પ્રમાણિત થઇ શકે. જિનાજ્ઞા પ્રત્યે વફાદારી કે અહોભાવના માનસિક પરિણામને અભિવ્યક્ત કરવાનું માધ્યમ આચાર છે. ૧૦. અશુભ આચાર અશુભ ભાવધારા પર અને શુભ આચાર શુભ છે
–
-YOR
A18
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
ભાવધારા પર ચડાવનારું મહત્વનું પરિબળ છે. ઇન્દ્રિય સંવરનો આચાર ચૂકીને પ્રસન્નચંદ્ર રાજર્ષિએ કર્મેન્દ્રિયના ઉપયોગને બે દૂતોના વાર્તાલાપ તરફ વાળ્યો તો અશુભ ભાવધારાને કેવો સ્ટાર્ટ મળી ગયો! અને, મુંડિત મસ્તકના આચારે તે વેગવંતી ભાવધારાને રીવર્સ-ગેર આપ્યો ! આમ, શુભ કે અશુભ આચાર શુભ કે અશુભ ભાવધારાનો પ્રારંભ અને વૃદ્ધિ કરે છે.
આચારધર્મનો આવો અજબગજબનો પ્રભાવ હોવાથી અરિહંત પરમાત્માના શાસનમાં આચારધર્મનું અદકેરું સ્થાન છે. શ્રી આચારાંગસૂત્ર, શ્રી કલ્પસૂત્ર, ઓધનિર્યુક્તિ પિંડનિર્યુકિત, શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્ર વગેરે અનેક આગમ ગ્રન્થોમાં અને શ્રીપંચવસ્તુ, ધર્મસંગ્રહ, ધર્મબિન્દુ, ચતિદિનચર્યા વગેરે અનેકાનેક પ્રકરણ ગ્રન્થોમાં ખૂબ વિસ્તારથી આચારમાર્ગ અને સાધુસામાચારીનું પ્રતિપાદન કરવામાં આવ્યું છે.
આચારની થિઅરીને શાસ્ત્રીય પરિભાષામાં જ્ઞપરિઝા કહેવામાં આવે છે. અને, પ્રેકટીકલ આચારચર્ચા પ્રત્યાખ્યાન પરિજ્ઞા કહેવામાં આવે છે. આચારમાર્ગના પ્રતિપાદન માત્રથી જ્ઞાની ભગવંતોએ તોષ ન માન્યો. તે આચારોનું ચુસ્ત પાલન સ્વયં પોતાના જીવનમાં કર્યું અને અનેક જીવોને આચારમાં જોડ્યા. પરંતુ અવસર્પિણી કાળનો ઘસારો પ્રત્યેક સારી ચીજને લાગવાનો જ. તેમાં આચારધર્મ પણ બાકાત ન રહી શકે. પડતા કાળના પ્રભાવે આચાર પાલનમાં થોડી ન્યૂનતા આવે તે સહજ છે.
આચારમાર્ગ એ ધર્મશાસન નામના રાજાનો મહેલ છે. અને, જયારે જયારે આ મહેલને ઘસારો પહોંચ્યો ત્યારે પાળે-પળાવે પંચાચારની પ્રખ્યાતિને વરેલા પૂજ્ય આચાર્ય ભગવંતોએ આ ભવ્ય મહેલનું રિનોવેશન કરવાનું પોતાનું ઉત્તરદાયિત્વ નીભાવ્યું છે. ક્રિોધ્ધાર કે આચાર મર્યાદાપટ્ટકના માધ્યમથી સુવિદિત સૂરિવએ. આચારમાર્ગની દઢતા અને ગચ્છના અનુશાસનની ગંભીર જવાબદારી
સુપેરે વહન કરી છે. આવા ક્રિચોદ્વાર કે મર્યાદાપટ્ટકો શાસન પ્રસિદ્ધ 9 જીતવ્યવહારની ગરિમાને ધારણ કરે છે. જેના શાસનમાં જિત વ્યવહારને ૦
©
A19.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
OR
શ્રુતવ્યવહાર જેટલે જ પ્રમાણભૂત માનવામા આવ્યો છે.
પ્રાચીન સાહિત્ય અનેક પ્રકારે ઉપલબ્ધ છે. તેમાં જૂદા જૂદા આચાર્ય ભગવંતોએ રચેલી પટ્ટાવલીઓ અને આચાર્ય ભગવંતો કૃત પટ્ટકો - એ બે પ્રકારનું પણ ઐતિહાસિક દૃષ્ટિએ તેમ જ શાસનના ગૌરવની દૃષ્ટિએ ઘણું મહત્વ છે. પટ્ટાવલીઓ જૈન શાસનની જાજરમાન આચાર્ય પરંપરાને પ્રદ્યોતિત કરે છે તો પટ્ટકો જૈન શાસનની ગૌરવવંતી આચારપરંપરા ઉપર પ્રકાશ ફેંકે છે.
સમયે-સમયે જ્યારે જ્યારે જરૂર જણાઇ ત્યારે સમર્થ અને જવાબદાર પૂ. આચાર્ય ભગવંતોએ પટ્ટકોના સ્વરૂપે ફરમાનો બહાર પાડ્યા છે. તેવા અનેક પટ્ટકો તે આજે મળતા પણ નથી, માત્ર તેનો ઉલ્લેખ જ મળે છે. ઉપલબ્ધ પટ્ટકોને આ પુસ્તકમાં સંગ્રહીત કરવામાં આવ્યા છે.
પટ્ટકો પણ બે પ્રકારના હોય છે. કેટલાક પટ્ટકો સિદ્ધાન્ત નિર્ણય અંગે કરવામાં આવ્યા છે તો કેટલાક પટ્ટકો આચાર મર્યાદાનું પ્રવર્તન કરવા માટે કરવામાં આવ્યા છે. આ પુસ્તકમાં મુખ્યત્વે આચાર મર્યાદાપટ્ટકોનો સંગ્રહ કરવામાં આવ્યો છે.
વ્યવહારમાર્ગની મહત્તા, જૈન શાસનમાં આચાર્યની સત્તા, શ્રમણસંસ્થામાં અનુશાસનનું ઊંચું સ્તર સૂક્ષ્મ કાળજી અને ઝીણવટભરી ચીવટનો મહિમા, સ્વપક્ષ-પરપક્ષ વચ્ચેના વ્યવહારો કે વલણો, જૈનાચાર્યોની દીર્ઘદર્શિતા અને ઊંડી સૂઝ તથા જૈન માર્ગની અનેકાનેક બાબતો આ પટ્ટકોની વિવિધ કલમોમાંથી ઊડીને આંખે વળગે છે.
આ પટ્ટકોની એકાદ-બે કલમોના સૂચિતાર્થોનું થોડું અવલોકન
કરીએ.
૧.
વિ.સં.૧૬૭૭માં શ્રી વિજયદેવસૂરીએ નિર્મિત કરેલા સાધુમર્યાદાપટ્ટકની બીજી કલમમાં જણાવ્યું છેઃ
A20
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
સમસ્ત ચતિએ માંડલે પ્રતિક્રમણ કરવા આવવું. બાઘાનું તે કારણ હોય તો પૂછ્યા વિના સર્વથા ન રહેવું.
સૂચિતાર્થો ૧. બહુ સામાન્ય અને બહુ નાની લાગતી આ બાબતની પણ પૂ. આચાર્ય ભગવંતે પદકમાં નોંધ લીધી છે. જૈન શાસનમાં નાની અને સામાન્ય બાબત પણ ઉપેક્ષાપાત્ર નથી. ઝીણી બાબતની પણ ચીવટ રાખવાનું કર્તવ્ય અહીં સૂચિત થાય છે. ક્યારેક નાના અને સામાન્ય જણાતા આચારની ઉપેક્ષા પણ મોટું નુકશાન નોંતરી શકે છે. ૨. પાંચ સાક્ષીમાં વ્યવહારનયની દષ્ટિએ સાધુ-સાધ્વી અને નિશ્ચચનચની અપેક્ષાએ આત્મસાક્ષી ધરાવે છે. કર્તવ્યભૂત તમામ દૈનિક આચારો અને આરાધનાઓ સાધુની સાક્ષીએ થવા જોઇયે. તેવો એક સકિત અહીં અભિવ્યક્ત થાય છે. ૩. જેમ જિનાજ્ઞાનું પાતંત્ર્ય જોઈએ, જેમ ગુર્વાજ્ઞાનું પાતંત્ર્ય જોઈએ તેમ સહવતીઓના સમૂહનું પાતંત્ર્ય પણ જરૂરી છે. ૪. સામૂહિક આરાધના ઉલ્લાસવૃદ્ધિનું પ્રબળ નિમિત્ત છે. ૫. પોતાની દિનકૃત્ય પ્રત્યેની નિષ્ઠા અને વફાદારી માંડલીગત આરાધનાથી પ્રમાણિત થાય છે. ૬. માંડલી એ અનુશાસન પ્રસ્થાપિત કરવા માટેનું પ્રબળ
માધ્યમ છે. ૨. શ્રી વિજયદેવસૂરી નિર્મિત ઉપરોક્ત પટ્ટકની જ બીજી એક કલમ છે.
આહારાદિ લેવા પોતાની હીંડીમાં જવું, પારકી હીંડીમાં ન જવું. કદાચિત ઔષધાદિક કારણે જવું પડે તો હીંડીના ધણીને સાથે તેડીને
જવું.
સૂચિતાર્થો ૧. પોતાની હીંડીનો અર્થ હદ થાય છે. સાધુઓ સંઘાટક ગોચરી. જાય ત્યારે દરેક સંઘાટકના અલગ અલગ લત્તા કે મહોલ્લા વહેંચી
A21.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
દેવામાં આવે. પોતાને ફાળવાયેલા લત્તામાં જ ગોચરી વહોરવા છે જવાનું શિસ્ત અહીં જણાવાયું છે. ૨. આ રીતે હીંડી વહેંચવાથી એકના એક લિત્તામાં કે એકના એક ઘરે અનેક સંઘાટકો પહોંચી જવાની અવ્યવસ્થા ન થાય. અને, તેથી ગોચરી નિર્દોષતા, ગૃહસ્થના ભાવોની સુરક્ષા વગેરે અનેક હેતુઓ બર આવે. ૩. જૈન શાસનની ગૌરવવંતી અવગ્રહ-મર્યાદા આ કલમથી સૂચિત થાય છે. જે લત્તો અન્યને ફાળવાયેલ છે તે લત્તામાં બીજાથી જઇ શકાય નહિ. અને, વિશેષ કારણથી જવું પડે તો જેનો અવગ્રહ હોય તેને લઇને જ જવાય. તેની અનુમતિ વગર જવાય નહિ. અન્યના અવગ્રહવાળા વિસ્તારમાં ગોચરી ન જવાય તે તો સંકેત માત્ર છે. જ્યાં એક સંઘના નેજા હેઠળ એક આચાર્યદિની નિશ્રામાં ચાતુર્માસ કે અન્ય અનુષ્ઠાનો આરાધના હોય તે જ વિસ્તારમાં સમાન્તર સંઘ જેવી વ્યવસ્થા, સમાન્તર ઉપાશ્રય સમાન્તર ચાતુર્માસ કે સમાન્તર સામૂહિક અનુષ્ઠાનનું આયોજન અવગ્રહ મર્યાદાના ઉલ્લંઘન સ્વરૂપ અને અદત્તાદાન સ્વરૂપ બની જાય, જે ન સંઘની અને શ્રમણ સંસ્થાની એકતા અને અખાલસતાની સુરક્ષા માટે અવગ્રહની આ કેવી જડબેસલાક મર્યાદા જૈનાચાર્યોએ સૂચવી
છે!
૩. વિ.સં. ૧૭૮૮માં આચાર્ય શ્રીમાનસરી મ.સા.ની આજ્ઞાથી શ્રી લાવયવિજય ગણિએ લખેલા પટ્ટકની એક કલમઃ
લોક આગળ સુવિહિતગચ્છનાં ગુણ ઢાંકી દોષ પ્રકાશી લોકોને વ્યગ્ર સહિત કરી વંદનપૂજનાદિક વ્યવહાર ટળાવે તે શાસનોચ્છેદક સહવા.
સૂચિતાર્થોઃ ૧. ગચ્છો કે સમુદાયો વચ્ચે માન્યતાભેદ કે સામાચારિભેદ
A22
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
સંભવી શકે. તે છતાં, પરસ્પર ગુણાનુરાગ, વાત્સલ્ય, આદર અને અમી નજર તો હોવા જ જોઇએ. ભિન્ન માન્યતા કે ભિન્ન સામાચારીને કારણે અન્ય શ્રમણોને મિથ્યાત્વી, કુગુરુ, અવંદનીય કે અનુકંપાપાત્ર ગણાવવા તે અનેક જીવોને પરમતારક એવી શ્રમણ સંસ્થા અને શ્રમણધર્મ પ્રત્યે અનાદરવાળા કરી તેમને દુર્લભબોધિ બનાવવાનું થાય છે. ૨. શ્રમણ સંસ્થા પ્રત્યેનો આદર તારનારો છે અને અનાદર અહિતકર છે. ૩. જગદગુરૂ શ્રીહીરવિજયસૂરીશ્વરજીના સુપ્રસિદ્ધ ૧૨ બોલના. પટ્ટકની બીજી કલમ આ કલમના સૂચિતાર્થને વિશેષ સ્પષ્ટ કરે છેઃ
“પરપક્ષીઓએ કરેલા ઘર્મકાર્યો સર્વથા અનુમોદવા યોગ્ય નથી” એમ કોઈએ ન બોલવું, કેમ કે દાનરૂચિપણું, સ્વભાવથી વિનીતપણું, અ૫કષાયીપણું, દયાળપણું, પરોપકારીપણું, ભવ્યપણું, દાક્ષિણાળુપણું, પ્રિચભાષીપણું વગેરે જે જે માર્ગાનુસારી પણાના ધર્મકર્તવ્યો છે, તે જેન સિવાયના અન્યદર્શની કોઇ પણ જીવમાં હોય તો તે પણ શાસ્ત્રને અનુસારે અનુમોદવા યોગ્ય જણાય છે, તો પછી જેનમાંહેના જ પરપક્ષીએ સંબંધી માર્ગાનુસારી ધર્મકર્તવ્યો અનુમોદવા ચોગ્ય હોય તેમાં તો કહેવું જ શું?
આ તો માત્ર નમૂનારૂપે ત્રણ કલમોના સૂચિતાર્થો જણાવ્યા. આ રીતે પ્રત્યેક કલમની રહસ્યખોજ થઇ શકે.
આ પુસ્તકમાં સંગ્રહીત કરેલા પટ્ટકોમાંથી સૌથી પ્રાચીન પટ્ટક શ્રી આનંદવિમલસૂરિ લિખિત છે. જ્યારે સૌથી અર્વાચીન વિ.સં. ૨૦૧૮ની સાલમાં પૂ.આ.ભ.શ્રી. વિજયપ્રેમસૂરીશ્વરજી મહારાજાએ કરેલ પદક છે.
જેમ ગચ્છ કે સમુદાયના નિયંત્રણ માટે પટ્ટક કરવામાં આવે છે. છે તેમ પોતાના આત્મનિયંત્રણ માટે, પોતાના શિષ્ય પરિવાર માટે અને છે
A23
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
અંગત વિશિષ્ટ આરાધના માટે પણ નિયમાવલી ઘડી શકાય. પૂ.પં.શ્રી. ચંદ્રશેખર વિજય મ.સા.ની બાવન કલમો આવી અંગત નિયમાવલીનો નમૂનો છે.
આ પુસ્તકના સંપાદક પૂ. મુનિરાજશ્રી મહાબોધિવિજય મ.સા. વિદ્વાન શાસ્ત્રવિદ્ અને પ્રખર પ્રવચનકાર છે. લેખન અને સંપાદન દ્વારા તેઓ સાહિત્યક્ષેત્રે પણ સુંદર પ્રદાન કરતા રહ્યા છે. ગણિપદનાં પ્રાંગણમાં આવી ઉભેલા આ પૂ. મુનિરાજશ્રીએ અનેક ગ્રન્થો સંપાદિત કર્યા છે. તેમની સંપાદન માટેના ગ્રન્થોની પસંદગી બહુ વિશિષ્ટ હોય છે. હીરસ્વાધ્યાય, વિવિધ પ્રશ્નોત્તર, અભિધાન વ્યુત્પત્તિ પ્રક્રિયાકોશ, આચારાંગદિપીકાસટીક વગેરે અનેક ગ્રન્થો તેમણે સંપાદિત કરેલ છે. પ્રસ્તુત પટ્ટક સંગ્રહ પણ અત્યંત ઉપયોગી સંપાદન બની રહેશે, તેમા શંકાને કોઇ સ્થાન નથી.
A24
લિ. ગણિ મુક્તિવલ્લભ વિજય સૂરત
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Xero
ફિલસણકારક ૧. ભાણબાઇ નાનાજી ગડા, મુંબઇ (પ.પૂ. ગચ્છાધિપતિ
આચાર્યદેવ શ્રીમવિજય ભુવનભાનુસૂરીશ્વરજી મ.સા. ના
ઉપદેશથી). ૨. શેઠ આણંદજી કલ્યાણજી, અમદાવાદ. ૩. શ્રી શાંતિનગર શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક જૈન સંઘ, અમદાવાદ ૪. શ્રી શ્રીપાળનગર જૈન ઉપાશ્રય ટ્રસ્ટ, વાલકેશ્વર, મુંબઇ, (પ.પૂ.
ગચ્છાધિપતિ આચાર્યદેવ શ્રીમદ્ વિજય રામચંદ્રસૂરી મ.સા. ની દિવ્યકૃપા તથા પૂ. આચાર્યદેવ શ્રીમદ્વિજય મિત્રાનંદ સ્. મ.સા.ની પ્રેરણાથી). શ્રી લાવણ્ય સોસાયટી શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક જૈન સંઘ, અમદાવાદ. (પ.પૂ. પંન્યાસજી શ્રી કુલચંદ્રવિજયજી ગણિવર્યની
પ્રેરણાથી) ૬. નચનબાળા બાબુભાઇ સી. જરીવાળા હા. ચંદ્રકુમાર, મનીષ,
કલ્પનેશ (પ.પૂ. પંન્યાસજી શ્રી કલ્યાણબોધિ વિજયજી મ.સા.ની પ્રેરણાથી) કેશરબેન રતનચંદ્ર કોઠારી હા. લલિતભાઇ (પ.પૂ. ગચ્છાધિપતિ આચાર્યદેવ શ્રીમદ્ વિજય જયઘોષસૂરીશ્વરજી મહારાજની
પ્રેરણાથી) ૮. શ્રી બેતાંબર મૂર્તિપૂજક તપગચ્છીચ અને પૌષધશાળા ટ્રસ્ટ,
દાદર, મુંબઈ. ૯. શ્રી મુલુંડ શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક જૈન સંઘ, મુલુંડ, મુંબઈ.
(આચાર્યદેવ શ્રી હેમચંદ્રસૂરી મ.સા.ની પ્રેરણાથી) ૧૦. શ્રી શાંતાક્રુઝ છે. મૂર્તિ. તપાગચ્છ સંઘ, શાંતાક્રુઝ, મુંબઇ.
(આચાર્ય દેવ શ્રી હેમચંદ્રસૂરી મ.સા.ની પ્રેરણાથી) શ ૧૧. શ્રી દેવકરણ મૂળજીભાઈ જેન દેરાસર પેઢી, મલાડ (વેસ્ટ), ણ
A25
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
મુંબઈ. (પ.પૂ. મુનિરાજ શ્રી સંચમબોધિ વિ. મ.સા. ની 2
પ્રેરણાથી). ૧૨. સંઘવી અંબાલાલ રતનચંદ જૈન ધાર્મિક ટ્રસ્ટ, ખંભાત. (પ.પૂ.
શ્રી વસંતપ્રભાશ્રીજી મ. તથા પૂ.સા. શ્રી સ્વયંપ્રભાશ્રીજી મ. તથા પૂ.સા. શ્રી દિવ્યશાશ્રીજી મ.ની પ્રેરણાથી મૂળીબેનની
આરાધનાની અનુમોદનાથે). ૧૩. બાબુ અમીચંદ પનાલાલ આદીશ્વર જૈન ટેમ્પલ ચેરીટેબલ ટ્રસ્ટ,
વાલકેશ્વર, મુંબઇ-૪૦૦ ૦૦૬. (પૂ. મુનિરાજ ની અક્ષયબોધિ વિજયજી મ.સા. તથા પૂ. મુનિરાજ શ્રી મહાબોચિવિજયજી મ.સા.
તથા પૂ. મુનિરાજશ્રી હિરણયબોધિવિજયજી મ.સા.ની પ્રેરણાથી) ૧૪. શ્રી શ્રેયસ્કર અંઘેરી ગુજરાતી જૈન સંઘ, મુંબઇ. (પૂ. મુનિ શ્રી
હેમદર્શન વિ.મ. તથા પૂ. મુનિશ્રી રમ્યઘોષવિ.મ.ની પ્રેરણાથી). ૧૫. શ્રી જૈન શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક જૈન સંઘ, મંગળપારેખનો ખાંચો,
અમદાવાદ. (પ.પૂ. આચાર્યદેવ શ્રી રૂચકચંદ્રસૂરી મ. ની
પ્રેરણાથી) ૧૬. શ્રી પાર્શ્વનાથ શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક જૈન સંઘ, સંઘાણી સ્ટેટ,
ઘાટકોપર (વેસ્ટ), મુંબઈ. (પૂ. કલ્યાણબોધિ વિ. મ. ની
પ્રેરણાથી) ૧૭. શ્રી નવજીવન સોસાયટી જૈન સંઘ, બોમ્બે સેન્ટ્રલ, મુંબઈ. (પૂ.
મુનિરાજ શ્રી અક્ષયબોધિ વિ.મ. ની પ્રેરણાથી) ૧૮. શ્રી ઘાટકોપર જેન શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક સંઘ, ઘાટકોપર (વેસ્ટ),
મુંબઇ. (વૈરાગ્યદેશનાદલ પૂ.આ. શ્રી હેમચંદ્રસૂરી મ.સા. ની
પ્રેરણાથી) ૧૯. શ્રી કલ્યાણજી સોભાગચંદ જૈન પેઢી પિંડવાડા (રાજ.)
(સિદ્ધાંતમહોદધિ સ્વ. આચાર્ય શ્રી વિજય પ્રેમસૂરીશ્વરજી મ.ના સંયમજીવનની અનુમોદનાથે)
A26
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
OR
૨૦. શ્રી આંબાવાડી શ્વેતામ્બર મૂર્તિપૂજક જૈન સંઘ, અમદાવાદ (પૂ. મુનિ શ્રી કલ્યાણબોધિ વિ.મ. ની પ્રેરણાથી)
૨૧. શ્રી જૈન શ્વેતામ્બર મૂર્તિપૂજક સંઘ, વાસણા, અમદાવાદ. (પૂ.આચાર્ય શ્રી નરરત્નસૂરિ મ.ના સંયમજીવનની અનુમોદનાર્થે પૂજ્ય તપસ્વી રત્ન આચાર્ય શ્રી હિમાંશુસૂરીશ્વરજી મ.સા.ની પ્રેરણાથી)
૨૨. શ્રી પ્રેમવર્ધક આરાધક સમિતિ, ધરણિધર, દેરાસર, પાલડી, અમદાવાદ. (પૂ. ગણિવર્ય શ્રી અક્ષચબોધિવિજયજી મ.ની. પ્રેરણાથી)
૨૩. શ્રી મહાવીર જૈન શ્વે. મૂર્તિપૂજક સંઘ, પાલડી, અમદાવાદ, શેઠ કેશવલાલ મૂળચંદ જૈન ઉપાશ્રય. (પ.પૂ. આચાર્ય શ્રી રાજેન્દ્રસૂરી મહારાજની પ્રેરણાથી)
૨૪. શ્રી માટુંગા જૈન શ્વેતાં. મૂર્તિપૂજક સંઘ એન્ડ ચેરિટીઝ, માટુંગા, મુંબઈ.
૨૫. શ્રી જીવીત મહાવીરસ્વામી જૈન સંઘ, નાંદિયા. (રાજસ્થાન) (પૂ. ગણિવર્ય શ્રી અક્ષયબોધિવિજયજી મ.સા. તથા મુનિશ્રી મહાબોધિવિજયજી મ.સા. ની પ્રેરણાથી)
૨૬. શ્રી વિશા ઓશવાળતપગચ્છ જૈન સંઘ, ખંભાત, (વૈરાગ્યદશનાદક્ષ પ.પૂ. આચાર્ય દેવ શ્રીહેમચંદ્રસૂરિ મ.સા. ની પ્રેરણાથી)
૨૭. શ્રી વિમલનાથ જૈન દેરાસર આરાધક સંઘ, બાણગંગા, વાલકેશ્વર, મુંબઇ-૪૦૦ ૦૦૬.
૨૮. શ્રી પાલિતાણા ચાતુર્માસ આરાધના સમિતિ. (પરમપૂજ્ય વૈરાગ્ય દેશનાદક્ષ આચાર્ય દેવ શ્રીમદ્ વિજય હેમચંદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજ સાહેબના સંવત ૨૦૫૩ના પાલિતાણા મધ્યે ચાતુર્માસ પ્રસંગે થયેલ જ્ઞાનદ્રવ્યની ઊપજમાંથી)
A27
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
R ૨૯. શ્રી સીમંધર ઇન આરાધક ટ્રસ્ટ, એમરાલ્ડ એપાર્ટમેન્ટ, અંધેરી | | (ઈ), મુંબઇ. (પ્રેરક મુનિશ્રી નેત્રાનંદવિજયજી)
૩૦. શ્રી ધર્મનાથ પોપટલાલ હેમચંદ જૈન શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક સંઘ, - જૈન નગર, અમદાવાદ. . . ૩૧. શ્રી કૃષ્ણનગર જૈન શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક સંઘ, સૈજપુર,
અમદાવાદ. (પ.પૂ. આચાર્ય વિજય હેમચંદ્રસૂરીશ્વરજી મ.સા.ના. કૃષ્ણનગર મધ્યે સંવત ૨૦૫૨ના ચાતુર્માસ નિમિત્તે પ.પૂ.
મુનિરાજ શ્રી કલ્યાણબોધિવિજય મ.સા. ની પ્રેરણાથી) ૩૨. શ્રી બાબુભાઇ સી. જરીવાળા ટ્રસ્ટ, નિઝામપુરા, વડોદરા -
૩૯૦ ૦૦૨. ૩૩. શ્રી ગોડી પાર્શ્વનાથજી ટેમ્પલ ટ્રસ્ટ, પુના. (પૂ. ગચ્છાધિપતિ
આચાર્યદેવ શ્રીમદ્ વિજય જયઘોષસૂરીશ્વરજી મ.સા. તથા પૂ.
મુનિરાજ શ્રી મહાબોધિવિજયજી મ.સા. ની પ્રેરણાથી) ૩૪. શ્રી શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથ જૈન શ્વેતામ્બર મંદિર ટ્રસ્ટ, ભવાની પેઠ,
પુના. (પૂ. મુનિરાજ શ્રી અનંતબોધિ વિજયજી મ.સા.ની
પ્રેરણાથી). ૩૫. શ્રી રાંદેર રોડ જૈન સંઘ, સુરત. (પૂ.પં. શ્રી અક્ષયબોધિ વિજયજી
મ.સા. ની પ્રેરણાથી). ૩૬. શ્રી શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક તપાગચ્છ દાદર જેન પૌષધશાળા ટ્રસ્ટ,
આરાધક ભુવન, દાદર, મુંબઇ. (મુનિ શ્રી અપરાજિત વિ.મ. ની.
પ્રેરણાથી) ૩૭. શ્રી જવાહર નગર જૈન શ્વે, મુર્તિ. સંઘ, ગોરેગામ, મુંબઈ. (પૂ.આ.
શ્રી રાજેન્દ્રસૂરી મ.સા. ની પ્રેરણાથી). ૩૮. શ્રી કન્યાશાળા જેન ઉપાશ્રય, ખંભાત. (પૂ. પ્રવર્તિની. શ્રી
રંજનશ્રીજી મ.સા. તથા પ.પૂ. સા. શ્રી વસંતપ્રભાશ્રીજી મ.સા. તથા પ.પૂ. સાધ્વીજી શ્રી સ્વયંપ્રભાશ્રીજી મ.સા. ની પ્રેરણાથી) ૦
exa
A28
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
મેં ૩૯. શ્રી માટુંગા ન જેતામ્બર મૂર્તિપૂજક તપાચ્છ સંઘ એન્ડ 2
ચેરીટીઝ, માટુંગા, મુંબઈ. (પંન્યાસ પ્રવર શ્રી જયસુંદરવિજયજી |
ગણિવર્યની પ્રેરણાથી) ૪૦. શ્રી શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથ જે. મૂર્તિ જૈન સંઘ, ૬૦ ફુટ રોડ, ઘાટકોપર
(ઇ.) (પૂ.પં. શ્રી વરબોધિવિજયજી ગણિવર્યની પ્રેરણાથી) ૪૧. શ્રી આદિનાથ શ્વેતામ્બર મૂર્તિપૂજક જૈન સંઘ, ૬૦ ફુટ રોડ,
ઘાટકોપર (ઇ.) (પ.પૂ.આ. શ્રી ગુણરત્નસૂરિ મ. ના શિષ્ય પૂ. પન્યાસજી શ્રી પુણ્યરત્નવિજયજી ગણિવર્ચની તથા પૂ.પં.
ચશોરત્નવિજયજી ગણિવર્ચની): ૪૨. શ્રી કોઈમ્બતુર જૈન શ્વેતામ્બર મૂર્તિપૂજક સંઘ, કોઈમ્બતુર. ૪૩. શ્રી પંકજ સોસાયટી જેન સંઘ ટ્રસ્ટ, પાલડી, અમદાવાદ.
(પ.પૂ.આ. શ્રી ભુવનભાનુસૂરી મ.સા.ની ગુરુમૂર્તિ પ્રતિષ્ઠા પ્રસંગે થયેલ આચાર્ય-પંન્યાસ-ગણિ પદારોહણ દિક્ષા વગેરે
નિમિત્તે થયેલ જ્ઞાનનિધિમાંથી) ૪૪. શ્રી મહાવીર સ્વામી જૈન શ્વેતામ્બર મૂર્તિપૂજક દેરાસર, પાવાપુરી,
ખેતવાડી, મુંબઈ. (પ્રેરક મુનિશ્રી રાજપાલવિજયજી તથા પં. શ્રી
અક્ષયબોધિ વિ.મ.) ૪૫. શ્રી હીરસૂરીશ્વરજી જગદગુરૂ શ્વેતામ્બર મૂર્તિપૂજક જૈન સંઘ ટ્રસ્ટ,
મલાડ (પૂર્વ), મુંબઈ. ૪૬. શ્રી પાર્શ્વનાથ જે. મૂર્તિપૂર્ણ જૈન સંઘ, સંઘાણી ઇસ્ટેટ, ઘાટકોપર | (વેસ્ટ), મુંબઇ. (પ્રેરક ગણિ શ્રી કલ્યાણબોધિવિજયજી મ.) ૪૭. શ્રી મરીન ડ્રાઇવ્સ જેન આરાધક ટ્રસ્ટ (મુંબઈ.) ૪૮. શ્રી સહસ્ત્રફણા પાર્શ્વનાથ જૈન દેરાસર ઉપાશ્રય ટ્રસ્ટ,
બાબુલનાથ મુંબઇ. (ગણિવર્ય અપરાજિત વિજયજીના શિષ્ય.
મુનિ શ્રી સત્વભૂષણ વિજયજીની પ્રેરણાથી) છે ૪૯. શ્રી ગોવાલિયા ટેક જૈન સંઘ, મુંબઇ (પૂ. આચાર્યદેવ થી ૭
A29
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
હેમચંદ્રસૂરિ મ.ના. શિષ્ય ગણિવર્ય શ્રી કલ્યાણબોધિ વિજયજી
મ. ની પ્રેરણાથી). ૫૦. શ્રી ધર્મનાથ પોપટલાલ હેમચદ જેન જે. મૂ.પૂ. સંઘ જેન નગર.
અમદાવાદ (પૂ. મુનિ શ્રી સત્યસુંદર વિ.ની પ્રેરણાથી) ૫૧. રતનબેન વેલજી ગાલા પરિવાર, મુલુંડ, મુંબઈ (મુનિ શ્રી
રત્નાબોધિ વિ. ની પ્રેરણાથી) પ૨. શ્રી વિમલનાથ જૈન દેરાસર આરાધક સંઘ બાણગંગા, વાલકેશ્વર,
મુંબઇ-૬. (પ્રેરક-પૂ.આ. હેમચંદ્રસૂરિ મ.) ૫૩. શ્રી વાડીલાલ સારાભાઈ દેરાસર ટ્રસ્ટ, પ્રાર્થના સમાજ, મુંબઈ
(મનિ શ્રી રાજપાલવિજયજી તથા પંન્યાસજી શ્રી
અક્ષચબોધિવિજયજી ગણિ) પ૪. શ્રી પ્રીન્સેસ સ્ટ્રીટ, લુહાર ચાલ જૈન સંઘ (પ્રેરક - ગણિ
કલ્યાણબોધિ વિ.મ.) ૫૫. શ્રી ધર્મશાંતિ ચેરિટેલ ટ્રસ્ટ, કાંદીવલી(ઈ), (પ્રેરક પૂમુનિશ્રી
રાજપાલવિજયજી મ.સા., પૂ.પં. શ્રી અક્ષરબોધિવિજયજી
મ.સા.) પ. પૂ.સા. શ્રી સૂર્યશાશ્રીજી મ., તથા પૂ.સા. શ્રી સુશીલયશાશ્રીજી
મ. ના પાર્લા ઇસ્ટમાં થયેલ ચાતુર્માસની આવકમાંથી ! ૫૭. શ્રી પ્રેમવર્ધક દેવાસ લેતામબર મૂર્તિપૂજક જૈન સંઘ, દેવાસ | (અમદાવાદ) ૫૮. શ્રી આદિશ્વર છે. ટ્રસ્ટ, સેલમ (પૂ. ગચ્છાધિપતિશ્રી જયઘોષ
સૂમ. તથા મુનિશ્રી મહાબોધિ વિજયજીની શુભપ્રેરણાથી) પ૯. શ્રી. પાર્શ્વનાથ જૈન સંઘ, સમારોડ, વડોદરા (પ્રેરક-પંન્યાસપ્રવર
શ્રી કલ્યાણબોધિ વિજયજી ગણિવર્ય) ૧૦. શ્રી મુનિસુવ્રતસ્વામી જૈન દેરાસર ટ્રસ્ટ (પ્રેરક - પૂ. મુનિરાજ | છે પ્રેમસુંદર વિજયજી)
A30.
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧. શ્રી ધર્મનાથ પો.હે. જેનનગર જે.મૂ.પૂ. સંઘ, અહમદાવાદ. તે
(પ્રેરક-પૂ. પુણયતિ વિજયજી મહારાજા). ૧૨. શ્રી દિપક જ્યોતિ જૈન સંઘ, કાલાચોકી, પરેલ, મુંબઈ. (પ્રેરક
પૂ.પં.શ્રી. ભુવનસુંદર વિજયજી ગણિવર્ય તથા પૂ.પં.શ્રી.
ગુણસુંદર વિજયજી ગણિવર્ય) ૬૩. શ્રી પદ્મમણિ જેના તાંબર તીર્થ પેઢી - પાગલ, પુના. (૫.
કલ્યાણબોધિ વિજયજીની વર્ધમાન તપ સો ઓનીની
અનુમોદનાર્થે, ૫. વિશ્વકલ્યાણ વિજયજીની પ્રેરણાથી) ૬૪. ઓમકારસૂરીશ્વરજી આરાધના ભુવન - સૂરત. (પ્રેરક - આ.
ગુણરત્નસૂરી મ. ના શિષ્ય મુનિશ્રી જિનેશરત્નવિજયજી મ.) ૬૫. શ્રી ગોડી પાર્શ્વનાથ જૈન શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક સંઘ, નાયડુ
કોલોની, ઘાટકોપર (ઈસ્ટ), મુંબઈ. ૬૬. શ્રી આદીશ્વર શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક સંઘ, ગોરેગામ. ૧૭. શ્રી ગોવાલિયા ટેંક જૈન સંઘ, મુંબઈ.
o
A31
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
( શ્રી જિનશાસન આરાધના શુંબઇ દ્વારા પ્રકાશિત થયેલા સંયોની ચિ , [ ૧. જીવવિચાર પ્રકરણ સટીક દંડક પ્રકરણ ૩૬. અભિધાન વ્યુત્પત્તિપ્રક્ઝિાકોરભાગ-૨ ૨. ન્યાયસંગ્રહ સટીક
૩૭. પ્રશ્નોત્તર રત્નાકર (સેઝમ) ૩. ધર્મસંગ્રહ સટીક ભાગ-૧
૩૮. સંબોધસમતિ સટીક ૪. ધર્મસંગ્રહ સટીક ભાગ-૨
૩૯. પંચવસ્તુ સટીક ૫. ધર્મસંગ્રહ સટીક ભાગ-૩
૪૦. શ્રી જંબુસ્વામી ચરિત્ર ૬. જીવસમાસ ટીકાનુવાદ
૪૧. શ્રી સમ્યક સંમતિ સટીક ૭. જંબુદ્વીપ સંગ્રહણી સટીક
૪૨. ગુરૂ ગુણ ષટશિત્પટલૈિંશિકા સટીક ૮. સ્વાઢામંજરી સાનુવાદ
૪૩. સ્તોત્ર રત્નાકર ૯. સંક્ષેપ સમારાદિત્ય કેવળી ચરિત્ર જ. ઉપદેશ રત્નાકર ૧૦. બૃહસેત્રસમાસ સટીક
૪૫. ઉપદેશ રત્નાકર ૧૧. બૃહત્ સંગ્રહણી સટીક
૪૬. શ્રી વિમલનાથ ચરિત્ર ૧૨. બૃત સંગ્રહણી સટીક
૪૭. સુબોધા સમાચારિ ૧૩. ઈયવંદણ મહાભાસ
૪૮. શાંતિનાથ ચરિત્રગ્રંથ ૧૪. નયોપદેશ સ્ટીક
૪૯. નવપદ પ્રકરણ સટીક ભાગ-૧ ૧૫. પુષ્પમાળા (મૂળ અને અનુવાદ) ૫૦. નવપદપ્રકરણ સટીક ભાગ-૨ ૧૬. મહાવીર પરિપં
પ૨. શ્રાદ્ધ પ્રકરણ વૃત્તિ ૧૭. મદ્ધિનાથ ચરિત્ર
૫૪. વિજપ્રશસ્તિ ભાષા(વિજયસેનસૂરિ ચરિત્ર) ૧૮. વાસુપૂજ્ય ચરિત્ર
૫૫. કુમારપાળ મહાકાવ્ય સટીક ( દ્વાયાશ્રય) ૧૯. શાંતસુધારસ સટીક
૫૬. ધર્મરત્ન પ્રકરણ સટીક ભાગ-૧ ૨૦. શ્રાદ્ધગુણ વિવરણ
૫૭. ધર્મરત્ન પ્રકરણ સટીક ભાગ-૨ ૨૧. તત્વજ્ઞાન તરંગિણી
૫૮. ઉપદેશ પદ ભાગ-૧ ૨૨. ત્રિષષ્ટિશલાકાર ચરિત્ર પર્વ ૩/૪ ૫૯. ઉપદેશ પદ ભાગ-૨ ૨૩. ત્રિષષ્ટિશલાકાપુરૂષ ચરિત્ર પર્વ ૫/૬ ૬૦. શ્રાદ્ધદિનકૃત્ય ભાગ-૧ ૨૪. અસહસ્ત્રી તાત્પર્ય વિવરણ ૬૧. શ્રાદ્ધકિનકૃત્ય ભાગ-૨ ૨૫. યુપ્રિબોધ
૬૨, પાર્શ્વનાથ ચરિત્ર ૨૬. વિશેષણવતી વંદનપ્રતિકમણ અવચૂરી ૬૩. વિચાર રત્નાકર ૨૭. પ્રવજ્યા વિધાન કુલક સ્ટીક ૬૪. ઉપદેશ સતિકા ૨૮. ચૈત્યવંજભાષ્ય(સંઘાચાર ભાષ્ય સટીક) ૬૫. દેવેન્દ્ર નરકેન્દ્ર પ્રકરણ ૨૯. વર્ધમાનાનાપદ્ય (ભાગ-૧ છાયા સાથે) ૬૬. પુષ્પ પ્રકરણ માળા ૩૦. વર્ધમાનાનાપદ્ય (ભાગ-૨ છાયા સાથે) ૬૭. ગુર્નાવલી ૩૧. વ્યવહાર શુદ્ધિ પ્રકાશ
૬૮. પુષ્પ પ્રકરણ માલા ૩૨. અનેકાન્ત વ્યવસ્થા પ્રકરણ
૬૯. નેમિનાથ મહાકાવ્ય ૩૩. પ્રકરણ સંહ
૭૦. પાંડવ ચરિત્ર ભાગ-૧ - ૩૪. ઉત્પાદાદિસિદ્ધિ પ્રકરણ સ્ટીક ૭૧. પાંડવ ચરિત્ર ભાગ-૨ ૩૫. અભિધાન વ્યુત્પત્તિ પ્રક્રિયા કોશભાગ-૧ ૭૨. પાર્શ્વનાથ ચરિત્ર ગદ્ય
A32
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦૯. શ્રી ચંદ્રપ્રભસ્વામી ચરિત્ર (અનુવાદ) ૧૧૦. આપણા જ્ઞાનમંદિરો
૭૩. હીર પ્રશ્નોત્તરાણિ જ. ધર્મવિધિ પ્રકરણ ૭૫. સુપાર્શ્વનાથ ચરિત્ર ભાગ-૧ ૭૬. દેવધર્મ પરીક્ષાદિ ગ્રંથો ૭૭. સુપાર્શ્વનાથ ચરિત્ર ભાગ ૨-૩
૧૧૧. પ્રમાલક્ષણ ૧૧૨. આચાર પ્રદીપ ૧૧૭. વિવિધ પ્રરનોત્તર ૧૧૪. આચારોપદેશ અનુવાદ ૧૧૫. પટ્ટાવલી સમુચ્ચય ભાગ-૧
૧૧૬. પટ્ટાવલી સમુચ્ચય ભાગ-૨ ૧૧૭, રત્નાકરાવતારિકા અનુવાદ ભાગ-૧
૭૮. પ્રકરણત્રયી ૭૯. સમતાશતક (સાનુવાદ) ૮૦. ઉપદેશમાળા-પુષ્પમાળા ૮૧. પૃથ્વીચંદ્ર ચરિત્ર ૮૨. ઉપદેશમાળા ૮૩. પાઇયલચ્છી નામમાલા ૮૪. દોઢસો સવાસો ગાથાના સ્તવનો ૮૫. દ્વિવર્ણ રત્નમાલા
1
૮૬. શાલિભદ્ર ચરિત્ર ૮૭. અનંતનાથ ચરિત્ર પૂજાષ્ટક ૮૮. કર્મગ્રંથ અવસૂરી ૮૯. ઉપમિતિ ભવ પ્રપંચ કથા ભાગ-૧ ૯૦. ધર્મબિન્દુ સટીક ૯૧. પ્રશમરતિ સટીક ૯૨. માર્ગણાનાર વિવરણ ૯૩. કર્મસિદ્ધિ ૯૪. જંબુસ્વામી ચરિત્ર અનુવાદ
૧૧૮. રત્નાકરાવતારિકા અનુવાદ ભાગ-૨ ૧૧૯. ચૈત્યવંદન ચોવીસી તથા પ્રશ્નોત્તર ચિંતામણિ ૧૨૦. દાનપ્રકાશ (અનુવાદ) ૧૨૧. કલ્યાણમંદિર લઘુશાંતિ સટીક ૧૨૨. ઉપદેશ સમતિકા (ટીકાનુવાદ) પુસ્તક ૧૨૩. પ્રતિક્રમણ હેતુ (પુસ્તક) ૧૨૪. જૈન કુમારસંભવ મહાકાવ્ય ૧૨૫. દેવચંદ્ર સ્તવનાવલિ ૧૨ ૬. આનંદકાવ્ય મહોદધિ ભાગ-૧ ૧૨૭. શ્રી પર્યંત આરાધના સૂત્ર (અવસૂરી અનુવાદ) ૧૨૮. જિનવાણી (તુલનાત્મકદર્શન વિચાર) ૧૨૯. પ્રશ્નોત્તર પ્રદીપ ગ્રંથ ૧૩૦. પ્રાચીન કોણ શ્વેતામ્બર કે દિગમ્બર? ૧૩૧. જંબૂદીપ સમાસ (અનુવાદ) ૧૩૨. સુમતિ ચરિત્ર (અનુવાદ) ૧૩૩. તત્ત્વામૃત (અનુવાદ) ૧૩૪. ત્રિષષ્ટિશલાકાપુરૂષ ૧૩૫. ત્રિષષ્ટિશલાકાપુરૂષ ૧૩૬. જૈન
૯૫. ચૈત્યવંદન ભાષ્ય સાનુવાદ ૯૬. ગુણવર્મા ચરિત્ર સાનુવાદ ૯૭. સવાસો દોઢસો ગાથા સ્તવનો
૯૮. દ્વાત્રિંશાત્રિંશિકા ૯૯. કથાકોષ ૧૦૦. જૈન તીર્થ દર્શન ૧૦૧. જૈન કથા સંગ્રહ ભાગ-૧
ચરિત્ર પર્વ-૨ ચરિત્ર પર્વ-૧ ક્થા સંગ્રહ ભા.૪ (પ્રતાકાર સંસ્કૃત)
૧૩૭. જૈન કથા સંગ્રહ ભાગ-૫
૧૦૨. જૈન કથા સંગ્રહ ભાગ-૨ ૧૦૩. જૈન કથા સંગ્રહ ભાગ-૩ ૧૦૪. રયણસેહર નિવકહા સટીક
૧૩૮. જૈન કથા સંગ્રહ ભાગ-૬ ૧૩૯. જૈન ધર્મ ભક્તિ ચનમાળા (સાનુવાદ) ૧૪૦, જૈન ધર્મ ભક્તિ ચનમાળા (સાનુવાદ)–૨ ૧૪૧. શ્રીમોક્ષપદ સોપાન (૧૪ ગુણસ્થાનક) ૧૪૨. રત્નશેખર રત્નવતી ક્થા (પર્વતિથિ મહાત્મ)
૧૦૫. આરંભસિદ્ધિ ૧૦૬. નેમિનાથ ચરિત્ર ગદ્ય
૧૦૭. મોહોન્મુલનમ્ (વાદસ્થાનમ્) ૧૦૮. શ્રી ભુવનભાનુ કેવલી ચરિત્ર (અનુવાદ)
૧૪૩. ષષ્ટિશતકમ્ (સાનુવાદ) ૧૪૪. નમસ્કાર મહામંત્ર (નિબંધ)
A33
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪૫. જૈન ગોત્ર સંગ્રહ ૧૪૬, નયમાર્ગદર્શન યાને સાતનયનું સ્વરૂપ ૧૪૭. મહોપાધ્યાય શ્રી વીરવિજયજી મહારાજનું
પરિવ
૧૪૮. મુક્તિ માર્ગદર્શન યાને ધર્મપ્રાન્તિના હેતુઓ ૧૪૯. ચેતોદૂતમ્ ૧૫૦. મૂર્તિમંડન પ્રશ્નોત્તર ૧૫૧. પિંડવિશુદ્ધિ અનુવાદ ૧૫૨. નંદિસૂત્ર (મૂળ)
૧૫૩, નંદિસૂત્ર સટીક (બીજી આવૃત્તિ) ૧૫૪. નંદિસૂત્ર મૂર્ણિ સટીક ૧૫૫. અનુયોગ દ્વાર સટીક ૧૫૬. દશવૈકાલિક સટીક
૧૫૭. દશવૈકાલિક સટીક ૧૫૮. દશવૈકાલિક સદી ૧૫૯. પિંડનિયુક્તિ ૧૬૦. આવશ્યક સૂત્રની ટીકા (ભાગ-૧) ૧૬૧. આવશ્યક સૂત્રની ટીકા (ભાગ-૨) ૧૬૨. આવશ્યક સૂત્રની ટીકા (ભાગ-૩) ૧૬૩. આવશ્યક સૂત્રની ટીકા (ભાગ-૪) ૧૬૪. આવશ્યક સૂત્રની ટીકા (ભાગ-૧) ૧૬૫. આવશ્યક સૂત્રની ટીકા (ભાગ-૨) ૧૬ ૬. આવશ્યક સૂત્રની ટીકા (ભાગ-૩) ૧૬૭. આવશ્યક સૂત્રની દીપિકા (ભાગ-૧) ૧૬૮. આવશ્યક સૂત્રની દીપિકા (ભાગ-૨) ૧૬૯. આવશ્યક સૂત્રની દીપિકા (ભાગ-૩) ૧૭૦, ઉત્તરાધ્યયન સટીક (ભાગ-૧) ૧૭૧. ઉત્તરાધ્યયન સટીક (ભાગ-૨) ૧૭૨. ઉત્તરાધ્યયન સટીક (ભાગ-૩) ૧૭૩. જંબુદ્વિપ પ્રાપ્તિ (ભાગ-૧) ૧૭૪. જંબુદ્વિપ પ્રાપ્તિ (ભાગ-૨) ૧૭૫. જીવાજીવાભિગમ સૂત્ર ભાગ-૧ ૧૭૬. જીવાજીવાભિગમ સૂત્ર ભાગ-૨ ૧૭૭. રાજપ્રીય
OR
૧૭૮. આચારાંગ દીપિકા
૧૭૯. ભગવતી સૂત્ર ભાગ-૧
OO
૧૮૦. ભગવતી સૂત્ર ભાગ-૨ ૧૮૧. ભગવતી સૂત્ર ભાગ-૩ ૧૮૨. પન્નાવણા સૂત્ર સટીક ભાગ-૧ ૧૮૩. પદ્માવણા સૂત્ર સટીક ભાગ-૨ ૧૮૪. ઋષિભાષિયસૂત્ર ૧૮૫. હારિભદ્રીય આવસ્યક ટીપ્પણા ૧૮૬. સૂર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સટીક
૧૮૭. આવારાંગ દીપિકા ભાગ-૧ ૧૮૮. સૂત્રકૃતાંગ દીપિકા ૧૮૯. ઠાણાંગ સટીક ભાગ-૧ ૧૯૦. ઠાણાંગ સટીક ભાગ-૨ ૧૯૧. અનુયોગદ્વાર મૂળ ૧૯૨, સમવાયાંગ સટીક ૧૯૩. આચારાંગ દીપિકા ભાગ-૨ ૧૯૪. સૂત્રકૃતાંગ સટીક ભાગ-૧ ૧૯૫. સૂત્રકૃતાંગ સટીક ભાગ-૨ ૧૯૬. ભગવતી સૂત્ર ૧૯૭. કલ્પસૂત્ર પ્રદીપિકા ૧૯૮. કલ્પસૂત્ર કૌમુદિ ૧૯૯. આનંદ કાવ્ય મદોષિ ભાગ-૩ ૨૦૦. શ્રી શ્રુતજ્ઞાન અમીધારા ૨૦૧. ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર-મૂળ ૨૦૨. ઉપધાન વિધિ ૨૦૩. હીરસ્વાધ્યાય ભાગ-૧ ૨૦૪. હીરસ્વાધ્યાય ભાગ-૨ ૨૦૫. ચૈત્યવંદનાદિ ભાષ્યત્રયી (વિવેચન) ૨૦૬ ભોજપ્રબંધ
૨૦૭, શ્રી વસ્તુપાલ ચરિત્ર (ભાષાન્તર) ૨૦૮. શ્રી યોગબિંદુ સટીક
૨૦૯. ગુરૂ ગુણ રત્નાકર કાવ્યમ્ ૨૧૦. જગદગુરૂ કાવ્યમ ૨૧૧. યોગદ્રષ્ટિસમુચ્ચય (અનુવાદ) ૨૧૨. જૈન જ્યોતિથ સંગ્રહ
૨૧૩. પ્રમાણ પરિભાષા
૨૧૪. પ્રમેય રત્નકોષ ૨૧૫. જૈન સ્તોત્ર સંગ્રહ ભાગ-૨
A34
0.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨ ૨૧૬.શ્રી યોગદ્રટિસમુચ્ચય (ભાવાનુવાદ) ® ૨૧૭. નવસ્મરણ (ઇંગ્લીશ સાર્થસાનુવાદ) ૨૧૮. આઠ દ્રષ્ટિની સઝાય ૨૧૯. આગમસાર દેવચંદ્રજી) ૨૨૦. નયસાર (દેવચંદ્રજી) ૨૨૧. ગુરુગુણાષટત્રિશિકા (દેવચંદ્રજી) ૨૨૨. પંચકર્મગ્રંથ (દેવચંદ્રજી) ૨૨૩. વિચારસર (દેવચંદ્રજી) ૨૨૪. શ્રી પર્યુષણ પર્વાદિક પર્વોની કથાઓ ૨૨૫. વિમળ મંત્રીનો રાસ ૨૨૬. બૃસંગ્રહણી અંતર્ગત યંત્રોનો સંગ્રહ ૨૨૭. દમયંતી ચારીત્ર ૨૨૮. બૃહત્ સંગ્રહણી અંતર્ગત યંત્રોનો સંગ્રહ ૨૨૯. જૈન સ્તોત્ર સંગ્રહ ૨૩૦. શ્રી યશોધર ચરિત્ર ૨૩૧. શ્રીચંદ્રવીરભાદિ કથા ચતુટયમ્ ૨૩૨. વિજ્યાનંદ અભ્યદયમ મહાકાવ્ય ૨૩૩. જૈનધર્મવરસ્તોત્ર-ગોધૂલિકાઈ ભાય
મત્કાતિ કુતિરિતયમ્ ૨૩૪. અને કાર્યરત્નમંજૂષા ૨૩૫. સિરિપાસનાહયરિય ૨૩૬. સમ્યકત્વકૌમુદી (ભાષાંતર) ૨૩૭. વિમલનાથ ચરિત્ર (સાનુવાદ) ૨૩૮. જૈન કથા રત્નકોષ ભાગ ૧ (અનુવાદ) ૨૩૯. જૈન કથા રત્નકોષ ભાગ ૨ (અનુવાદ) ૨૪૦. જૈન કથા રત્નકોષ ભાગ ૩ (અનુવાદ) ૨૪૧. શત્રુંજય તીર્થોદ્ધાર (અનુવાદ) ૨૪૨. જૈન સ્તોત્ર તથા સ્તવન સંગ્રહ સાથે ૨૪૩. વસ્તુપાલ ચરિત્ર ૨૪૪. સિદ્ધાભૂત સટીક ૨૪૫. સુક્તમુક્તાવલી ૨૪૬. નલાયનમ્ (કુબેરપુરાણમ) ૨૪૭. બંધહેતૃદયત્રિભંગી પ્રકરણાદિ
૨૪૮. ધર્મપરીક્ષા ૨૪૯. આગમીય સૂકતાવલ્યાદિ ૨૫૦. જૈનતત્વાસાર સટીક ૨૫૧. ન્યાસસિદ્ધાંત મુક્તાવલી (પ્રભાટીકા) ૨૫૨. હેમધાતુપાઠ, ૨૫૩. નવીન પૂજા સંગ્રહ ૨૫૪. સિદ્ધચકારાધનવિધિ વિ. સંગ્રહ ૨૫૫. પ્રમાણનયનતત્વાલોકાલંકાર (સાવ.) ૨૫૬. તત્વાર્થાધિકમ સૂત્ર(ગુજરાતી) ૨૫૭. વિચારસમતિકસીક+વિચાર પંચાકિસીક ૨૫૮. અધ્યાત્મસાર સટીક ૨૫૯. લીલાવતી ગણિત ૨૬૦. સંકમકરણ (ભાગ-૧) ૨૬૧. સંકમકરણ (ભાગ-૨) ૨૬૨. ભક્તામર સ્તોત્ર(પ્રત) ૨૬૩.૫ટ્રસ્થાનક પ્રકરણ (પ્રત) ૨૬૪. સુવતરુષિકથાનક+સંવેગકુમકંડલી (પ્રત) ૨૬૫. શ્રી શત્રુંજય મહાતીર્ણોદ્ધાર (મૂળ) ૨૬૬, જીવાનુશાસનમ્ ૨૬૭. પ્રબંધ ચિંતામણી (હિન્દી ભાષાંતર) ૨૬૮. દેવચંદ્ર (ભાગ-૨) ૨૬૯. ભાનુચંદ્ર ગણિચરિત ૨૭૦. દિગ્વિજય મહાકાવ્ય ૨૭૧.વિજ્ઞસિ લેખ સંગ્રહ ૨૭૨. આબુ(ભાગ-૧) ૨૭૩.આબુ(ભાગ-૨) ૨૪. આબુ(ભાગ-૩) ૨૭૫. આબૂ (ભાગ-૪) ૨૭૬. આબુ(ભાગ-૫) ૨૭૭. ન્યાયપ્રકાશ ૨૭૮. શ્રી શોભન સ્તુતિ ગ્રંથ ૨૭૯. ૧૫ભ પંચાશિકા ગ્રંથ ૨૮૦.કુમારવિહારશતમ્
A35
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
અનુક્રમણિકા
પેજ
૧. શ્રી જગચ્ચન્દ્રસૂરીમહારાજ લિખિત - શ્રીસંઘાદેશપત્ર ૧ ૨. શ્રી સોમસુંદરસૂરિષ્કૃત - સામાચારીકુલક
r
૩. શ્રી આનંદવિમલસૂરિ લિખિત - સાધુમર્યાદાપટ્ટક ખરતરગચ્છીય - શ્રી જિનચન્દ્રસૂરિકૃત ક્રિયા ઉધ્ધાર નિયમપત્ર
૪.
-
૧૧
૧૪
૫. શ્રીજિનચન્દ્રસૂરિ કૃત - સામાચારિ ૬. આચાર્યશ્રી હીરવિજયસૂરિના ફરમાનરૂપ - મુનિયોગ્ય નિયમો
૨૪
૭. આચાર્યશ્રી હીરવિજયસૂરિષ્કૃત બાર બોલનો પટ્ટક ૨૮ ૮. શ્રી વિજયસેનસૂરિકૃત સાત બોલ - સાધુમર્યાદાપટ્ટક ૩૧ શ્રી વિજ્યસેનસૂરિ મહારાજ રચિત પાંચ બોલનો પટ્ટક ૩૩ ૧૦. શ્રી વિજયસેનસૂરિકૃત છ બોલ
૯.
૩૪
૩૮
૧૧. શ્રી વિજયદેવસૂરિ લિખિત - સાધુ-સાધ્વી મર્યાદાપટ્ટક ૩૬ ૧૨. શ્રી વિજયદેવસૂરિ નિર્મિત - સાધુમર્યાદાપટ્ટક ૧૩. શ્રી વિજયસિંહસૂરિપ્રસાદિત - સાધુમર્યાદાપટ્ટક ૧૪. મહોપાધ્યાય શ્રી યશોવિજયજી અને અન્ય સંવેગી મુનિવૃંદ કૃત - સાધુ-સમુદાય મર્યાદાપટ્ટક
A36
२०
૪૬
૫૧
૫૯
૧૫. શ્રી વિજયમાનસૂરિ નિર્દેશિત - સામાચારી જલ્પપટ્ટક ૧૬. ભટ્ટારક શ્રી ક્ષમાસૂરિ-પ્રસાદીકૃત - ચતિમર્યાદા-પટ્ટક ૬૬ ૧૭. પૂ.આ.શ્રી વિજયપ્રેમસૂરિ મહારાજ લિખિત - સમુદાયનું બંધારણ
૧૮. પૂ.પં.શ્રી ચન્દ્રશેખર વિ. મહારાજની બાવન કલમો
७२
૭૫
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________
-~.
શ્રી જનરચન્દ્રસૂરિમહારાજ લિખિત
શ્રી સંઘાદેશપત્ર
સંવત ૧૨૯૯ વર્ષે ૧૩ ત્રયોદશ્ય ! અહ શ્રીમદણહિલપાટ કે સમસ્ત રાજાવલીવિરાજિત મહારાજાધિરાજશ્રી ત્રિભુવનપાલદેવકલ્યાણદેવવિજયરાયેતે નિયુકતમહામાત્યદડગ્રીકરણાદિસર્વમુદ્રાવ્યાપારાન પરિપંચતિ સતીત્યેવંકાલે પ્રવર્તમાને શ્રીસંઘાદેશપત્રમભિલિખતે II
યથા - શ્રીઅણહિલ્લ પાટકે પ્રતિષ્ઠિત સમસ્યશ્રી આચાર્ય, સમસ્તસ્ત્રી શ્રાવકપ્રભૂતિ, સમસ્તસ્ત્રી શ્રમણસંઘ, ચેત્રવાલગીય દેવભદ્રગણિ શિષ્યશ્રી આચાર્ય જગચ્ચન્દ્રસૂરિ શ્રી દેવેન્દ્રસૂરિ, શ્રી વિજયચન્દ્રસૂરિપ્રભૂતિ આચાયન પદ્મચન્દ્રમણિપ્રભૂતિતપોધનાંશ પં. કુ લચન્દ્રગણિ - અજિતપ્રભગણિપ્રભૂતિપરિવાર - સમન્વિતાનું સપ્રસાદે સમાદિસ્તૃતિ |
યતિપ્રતિષ્ઠવ કર્તવ્યા ચ, શ્રાવકપ્રતિષ્ઠા ન પ્રમાણીકાર્યા
II૧
તથા શ્રીદે વસ્ય પુરતો બલિનઘારાત્રિકાદીનિ નિષેધ્યાત્રિ ૨II
છે
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________
તથા સમસ્ત વૈયાવૃત્યકરાણાં સમ્યગદ્રષ્ટિ સમસ્ત- કે ચલામ્બિકાદિ મૂર્તિ પ્રભુતીનાં ગૃહચે ત્યેષુ ચા સંતિષ્ઠમાનાનાં પૂજાનિષેઘો ન કાર્ય ૩ શ્રી સંઘપ્રતિષ્ઠિતશ્રી આચાર્યેસ્તપોધને શ્ચ સમ ચયાપર્યાય વન્દનક વ્યવહાર કરણીચઃ IIII. સ્વપ્રતિબોધિતશ્રાવકાણાં સમસ્તગીચાચાર્યતપોધનાનાં પૂજાવદનકદાનાદિ નિષેધો ન કાર્ય પામે રાકાપક્ષીય - આન્ગલિક - ત્રિસ્તુતિકાદિભિશ્વ સહ વદનકવ્યવહાર શ્રુતાધ્યચનાધ્યાપનાદિવ્યવહારશ્ન ન કરણીયઃ II II કાય 2(?) યાદિ સામાચારીપ્રતિપાલનપુરસ્સર ચેત કાલિકોત્કાલિકશ્રુતેનાધ્યેતવ્ય ના આવશ્યકનિર્યુકિત-જીવનિકાયાથચનાદિ શ્રુત અપ્રકાશ્ય સિધ્ધાંતો દ્વારગાથાઃ શ્રાવકાણાં ન પાઠયિતવ્યા
દ્વિતીયવદનકં પાઈપતિત ન દાતચૅ I૯ll પાક્ષિક ચતુર્દશ્યામેવ વિધેયં, ન પૂર્ણિમાયાં ૧૦ || પુયમતાં ઋધ્ધિમતાં સમયાનુમાનેન વસ્ત્રાન્નપાનપાત્રાદિસાધારણાદિદાન દદતાં ગૃષ્ણતાં ચ નિંદા ના કર્તવ્યા, પ્રવૃત્તશ કારચિતવ્યા I/૧૧II કિંઘહુના - શ્રીમદણહિલ્લ પાટકપ્રતિષ્ઠિત શ્રીશ્રમણસંઘસ્ય આજ્ઞાં રે
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________
મન્યમાનઃ સર્વેરપિ આચાર્યે તપોધનૈશ્ચ બહિરપિ વ્યવહરણીય ॥૧૨/
એનં શ્રીસંઘાદેશં કુર્વાણઃ આચાર્યતપોધનાશ્ર શ્રીસંઘસ્ય અભિમતા એવ ॥
એનં ચ સંઘાટેશમંગીકૃત્ય અકુર્વાણાનાં આજ્ઞાતિમદોષવતાં અમીષાં શ્રાવકાર્શ્વ સંધબાહ્યા કર્તવ્યા । યદિ પુનઃ સંઘાદેશમંગીકૃત્ય અકુર્વાણાનાં સન્મુખં કથિદાચાર્યે વ્રતી વા અન્યો વા સ્વકાચ ત્રે(?) વમત્સરં પોષન્ અસહિષ્ણુતયા એવ કિમપિ વિચારબાાં ભણતિ ચેષ્ટતે ચ સ સંઘેનાવશ્ય નિષેધ્યઃ શિક્ષણીયશ્ચ II
અત્ર મતાનિ -
આચાર્ય દેવચન્દ્ર સૂરિમત શ્રી વિજયચન્દ્રસૂરિમત પં. કુલચન્દ્ર મત ।। ઇહાર્થે સાક્ષિણઃ
શ્રી જયસેનસૂરી - શ્રી માણિક્યસૂરિપ્રભૃતિ સર્વઆચાર્યાઃ II
તથા સાક્ષિણ : રાણક શ્રી પાલ્હણ, સાક્ષિણ, જિણચન્દ્ર, તથા સાક્ષિણ એતત્ તથા સાક્ષિણઃ શ્વે. શ્રી સોમેશ્વરદેવસુત ઠઃ આસપાલદેવ તથા સાક્ષિ રાણિક શ્રીગુણપાલ પ્રતિબોધિત શ્રીવકઠ ધણસી તથા રાજપાલ આંબડાઃ ।।
ය
3
·
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________
J
૨
શ્રી સોમસુંદરસૂરિકૃત સામાચારીકુલક
શ્રીમાન્ સોમસુંદરસૂરિકૃત સંવિજ્ઞ સાધુયોગ્ય કુલક મધ્યેના નિયમો.
૧. જ્ઞાન આરાધન હેતે મારે હંમેશાં પાંચ ગાથા મોઢે કરવી અને ક્રમવાર પાંચ ગાથાનો અર્થ ગુરૂ સમીપે ગ્રહણ કરવો.
૨. બીજાને ભણવા માટે હંમેશાં પાંચ ગાથા મારે લખવી અને ભણનારાઓને ક્રમવાર પાંચ પાંચ ગાથા મારે ભણાવવી.
૩. વર્ષાઋતુમાં મારે પાંચસો ગાથાનું, શિશિરઋતુમાં આઠસો ગાથાનું અને ગ્રીષ્મઋતુમાં ત્રણસો ગાથાનું સજ્ઝાયધ્યાન કરવું.
૪. નવપદ નવકારમંત્રનું એક સો વાર સદા રટણ કરું.
૫. પાંચ શક્રસ્તવવડે હમેશાં એક વખત દેવવંદન કરું અથવા બે વખત, ત્રણ વખત કે પહોરે પહોરે યથાશક્તિ આળસ રહિત દેવવંદન કરું.
૬. દરેક અષ્ટમી ચતુર્દશીને દિવસે સઘળાં દેરાસરો
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________
જુહારવા, તેમજ સઘળા મુનિજનોને વાંદવા. બાકીના દિવસે એક દેરાસરે તો અવશ્ય જવું.
૭. હંમેશાં વડીલ સાધુને નિશ્ચે ત્રિકાળ વંદન કરું અને બીજા ગ્લાન તેમ જ વૃદ્ધાદિક મુનિજનોનું વૈયાવચ્ચ યશાશક્તિ કરું.
૮. ઇર્યાસમિતિ પાળવા માટે સ્થંડિલ માત્રું કરવા જતાં અથવા આહારપાણી વહોરવા જતાં રસ્તામાં વાર્તાલાપ વિગેરે કરવાનું છોડી દઉં.
૯. યથાકાળ પુંજ્યા પ્રમાર્ષ્યા વગર ચાલ્યા જવાય તો, અંગપડિલેહણા પ્રમુખ સંડાસા પડિલેહ્યા વગર બેસી જવાય તો અને કટાસણા (કાંબળી) વગર બેસી જવાય તો પાંચ ખમાસમણ દેવા અથવા પાંચ નવકારમંત્રનો જાપ કરવો.
૧૦. ભાષાસમિતિ પાળવા માટે ઉઘાડે મુખે બોલું જ નહિ, તેમ છતાં ગફલતથી જેટલી વાર ઉઘાડે મુખે બોલી જાઉં તેટલી વાર ઇરિયાવહીપૂર્વક લોગસ્સનો કાઊસ્સગ્ગ કર્યું.
૧૧. આહારપાણી કરતાં તેમ જ પ્રતિક્રમણ કરતાં અને ઉપધિની પડિલેહણા કરતાં કોઇ મહત્વના કાર્ય વગર કોઇને કદાપિ કાંઇ કહું નહિ.
૧૨. એષણાસમિતિ પાળવા માટે નિર્દોષ પ્રાસુક જળ મળતા હોય ત્યાં સુધી પોતાને ખપ છતાં ધોવણવાળું જળ, અણગળ (અચિત્ત) જળ અને જરવાણી (ઝરેલું
પ
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________
XOXO
પાણી) લઉં નહિ. ૧૩. આદાનનિક્ષેપણાસમિતિ પાળવા માટે પોતાની ઉપાધિ
પ્રમુખ પુંજી-પ્રમાર્જીને ભૂમિ પર સ્થાપન કરું તેમજ ભૂમિ ઉપરથી લઉં. પંજવા-પ્રમાર્જવામાં ગફલત થાય તો ત્યાં
જ નવકાર ગણું. ૧૪. દાંડો પ્રમુખ પોતાની ઉપધિ જ્યાં ત્યાં મૂકી દેવાય તો તે
બદલ એક આંબિલ કરું અથવા ઊભા ઊભા કાઉસ્સગ્ગ મુદ્રાએ રહી એક સો ગાથાનું સઝાચધ્યાના
કરું. - ૧૫. પારિઠાવણીચાસમિતિ પાળવા માટે સ્થડિલ, માત્ર કે
ખેલાદિકનું ભાજન પરઠવતાં કોઇ જીવનો વિનાશ થાય તો નિવિ કર્યું અને સદોષ આહારપાણી પ્રમુખ વહોરીને
પરઠવતાં આયંબિલ કરું. ૧૬. ઈંડિલ માનું વિગેરે કરવાના કે પરઠવાના સ્થાને
“અણુજાણહ જસુગ્ગહો” પ્રથમ કર્યું અને પરઠવ્યા
પછી ત્રણ વાર વોસિરે કહું. ૧૭. મનગુણિ, વચનગુપ્તિ પાળવા માટે મન અને વચન
રાગાકુળ થાય તો હું એકેક નિવિ કરું અને કારકુચેષ્ટા
થાય તો ઉપવાસ કે આયંબિલ કરું. ૧૮.અહિંસા વ્રતે પ્રમાદાચરણથી મારાથી બે ઇંદ્રિય પ્રમુખ
જીવની વિરાધના થઇ જાય તો તેની ઇંદ્રિયો જેટલી નિવિ કરે. સત્ય વ્રતે ક્રોધ, લોભ, ભય અને હાસ્યાદિકને વશ
થઈ જૂઠું બોલી જાઉં તો આયંબિલ કરું. ora
-yo
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯. અસ્તેય વ્રતે પહેલી ભિક્ષામાં આવેલા જે ધૃતાદિક
પદાર્થો ગુરૂમહારાજને દેખાડ્યા વિનાના હોય તે વાપ્ નહીં અને દાંડો તરપણી વિગેરે બીજાની રજા વગર લઉં કે વાપરું નહીં અને લઉં કે વાપરું તો આયંબિલ કરું.
૨૦. બ્રહ્મવ્રતે એકલી સ્ત્રી સાથે વાર્તાલાપ ન કરું અને સ્ત્રીઓને સ્વતંત્ર ભણાવું નહીં. પરિગ્રહવિરમણવ્રતે એક વરસ ચાલે એટલી ઉપધિ રાખું, પણ તેથી વધારે રાખું નહિં. પાત્રા કાચલાં પ્રમુખ પંદર ઉપરાંત ન જ રાખું. રાત્રિભોજનવિરમણવ્રતે અશન, પાન, ખાદિમ, સ્વાદિમનો લેશમાત્ર સંનિધિ રોગદિક કારણે પણ કરું નહિ.
૨૧. મહાન રોગ થયો હોય તો પણ કવાથનો ઉકાળો ન પીઉં, તેમજ રાત્રે પાણી પીઉં નહિ. સાંજે છેલ્લી બે ઘડીમાં જળપાન ન કરું.
૨૨. સૂર્ય નિશ્ચે દેખાતે છતે જ ઉચિત અવસરે સદા જળપાન કરી લઉં અને સૂર્યાસ્ત પહેલાં જ સર્વ આહારનાં પચ્ચક્ખાણ કરી લઉં અને અણાહારી ઔષધનો સંનિધિ પણ ઉપાશ્રયમાં રાખું રખાવું નહિ.
૨૩. તપાચાર યથાશક્તિ પાળું એટલે છઠ્ઠાદિક તપ કર્યો હોય તેમ જ યોગવહન કરતો હોઉં તે વિના અવગ્રાહિત ભિક્ષા લઉં નહીં.
૨૪. લાગલાગાં બે આયંબિલ કે ત્રણ નિવિ કર્યા વગર હું વિગય (દૂધ, દહીં ઘી પ્રમુખ) વાપરું નહિ અને વિગચ
७
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________
વાપરું તે દિવસે ખાંડ પ્રમુખ સાથે મેળવીને નહીં ?
ખાવાનો નિયમ જાવાજજીવ પાળું. ૨૫. ત્રણ નિવિ લાગોલાણ થાય તે દરમિયાન તેમજ વિગય
વાપરવાના દિવસે નિવિચાતાં ગ્રહણ ન કરે. તેમ જ બે દિવસ લાગત કોઇ તેવા પુષ્ટ કારણ વિના વિગચ વાપરું
નહિ.
૨૬. દરેક આઠમ ચૌદશને દહાડે શક્તિ હોય તો ઉપવાસ
કરું, નહી તો તે બદલ બે આયંબિલ કે ત્રણ નિવિ કરી
આપું. ૨૭. દરરોજ દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ, ભાવગત અભિગ્રહ ધારણ
કરું, કેમકે તેમ ન કરું તો પ્રાયશ્ચિત આવે એમ
જતકલ્પમાં કહ્યું છે. ૨૮. વીર્યાચાર અથાશક્તિ પાળું એટલે હંમેશાં પાંચ
ગાથાદિકના અર્થ ગ્રહણ કરી મનન કરું. ૨૯. આખા દિવસમાં સંયમમાર્ગમાં પ્રમાદ કરનારાઓને હું
પાંચવાર હિતશિક્ષા આપું અને સર્વ સાધુઓને એક
માત્રક પરઠવી આપું. ૩૦. દરરોજ કર્મક્ષય અર્થે ચોવીશ કે વીશ લોગસ્સનો
કાઉસગ્ગ કરે અથવા તેટલા પ્રમાણનું સઝાયધ્યાન
કાઉસ્સગ્નમાં રહી સ્થિરતાથી કરું. ૩૧. નિદ્રાદિક પ્રમાદવડે મંડળીમાં બરાબર વખતે હાજર ન
થઇ શકાય તો એક આયંબિલ કરું ને સર્વ સાધુઓની
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________
$
એક વખત વૈયાવચ્ચ કરું. ૩૨. સંઘાડાદિકનો કશો સંબંધ ન હોય તો પણ બાળ કે
ગ્લાન સાધુપ્રમુખનું પડિલેહણ કરી આપું તેમજ તેમના ખેલ પ્રમુખ મળની કુંડી પરઠવવા વિગેરે કામ પણ
યથાશક્તિ કરી આપું. ૩૩. ઉપાશ્રયમાં પેસતાં નિક્સિટિ અને નીકળતાં આવક્સહિ
કહેવી ભૂલી જાઉં તો, તેમ જ ગામમાં પેસતાં નિસરતાં પગ મુંજવા વિસરી જાઉં તો યાદ આવે તે જ સ્થળે
નવકાર મંત્ર ગણું. ૩૪-૩૫. કાર્યપ્રસંગે વૃદ્ધ સાધુઓને “હે ભગવાન! પસાર
કરી’ અને લઘુ સાધુને ઇચ્છાકાર” એટલે તેમની ઇચ્છાનુસારે કરવાનું કહેવું ભૂલી જાઉં તો, તેમજ સર્વત્ર
જ્યારે જ્યારે ભૂલ પડે ત્યારે ત્યારે મિચ્છામિ દુક્કડં એમ કહેવું જોઇએ તે વિસરી જાઉં તો જ્યારે સાંભરી આવે અથવા કોઇ હિતસ્વી સંભારી આપે ત્યારે તત્કાળ
નવકારમંત્ર ગણું. ૩૬. વડીલને પૂછ્યા વગર વિશેષ વસ્તુ લઉ-દઉં નહિ અને
વડીલને પૂછીને જ સર્વ કાર્ય કરું પણ પૂછયા વગર કરું નહિ.
જેમના શરીરનો બાંધો નબળો છે એવા દુર્બળ સંઘચણવાળા છતાં પણ જેમણે કાંઈક વૈરાગ્યથી ગૃહસ્થપાસ છોડ્યો છે તેમને ઉપર જણાવેલા નિયમો પાળવા પ્રાયઃ સુલભ છે.
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________
સંપ્રતિકાળે પણ સુખે પાળી શકાય તેવા આ નિયમોને તે જે આદરે-પાળે નહિ તેને સાધુપણાથકી અને ગૃહસ્થપણાથકી ઉભયથી ભ્રષ્ટ થયો જાણવો. - જેના હૃદયમાં ઉપર કહેલા નિયમો ગ્રહણ કરવાનો લગારે ભાવ ન હોય તેમને આ નિયમો સંબંધી ઉપદેશ કરવો એ (સિરા) સર વિનાના સ્થળે કુવો ખોદવા જેવો નિષ્ફળ થાય છે.
નબળા સંધયણ, કાળ, બળ અને દુષમ આરો એ આદિ હીણા આલંબન પકડીને પુરુષાર્થ વગરના પામર જીવો આળસ-પ્રમાદથી બધી નિયમધુરાને છોડી દે છે.
(સાંપ્રતકાળે) જિનકલ્પ વ્યચ્છિન્ન થયેલો છે, વળી પ્રતિમાકલ્પ પણ અત્યારે વર્તતો નથી તથા સંઘયણાદિકની હાનિથી શુદ્ધ સ્થવિરકલ્પ પણ પાળી શકાતો નથી; તો પણ જો મુમુક્ષુઓ આ નિયમોના આરાધનવિધિવડે સમ્યગ્ર ઉપયુક્ત ચિત્ત થઈ ચારિત્રસેવનમાં ઉજમાળ બનશે તો તે નિએ આરાધકભાવને પામશે.
આ સર્વે નિયમોને જે શુભાશયે વૈરાગ્યથી સમ્યફ રીતે પાળે છે, આરાધે છે તેમની ગ્રહણ કરેલી દીક્ષા સફળ થાય છે એટલે તે પ્રાંતે શિવસુખરૂપ ફળને આપે છે.
છે
(૦
૧૦.
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________
3
શ્રી આનંદવિમલસૂરિલિખિત
સાઇમર્યાદાપક
સંવત ૧૫૮૩ વર્ષે પત્તનનગરે જ્યેષ્ઠમાસે શ્રીસંઘસમુદાયમધ્યે શ્રી આણંદવિમલસૂરિભિલિખિત | સહુ ઋષિનઇ એટલા બોલ પાળવાઃ ૧. ગુરૂનઇ આદેશઇ વિહાર કરવું. ૨. વણિગને દીક્ષા દેવી, બીજાને નહિ. ૩. ગીતાર્થની નિશ્રાએ માસ તીનઇ દીક્ષા દેવી, બીજી પરિ
નહીં. ૪. વેગલા થકા ગીતાર્થ કહે કોઇ એક દીક્ષા લ્ય તેહની
પરીક્ષા કરી વેઝ પલટાઇવું પણ વિધિએ દીક્ષા ગુરૂ પાસે
દેવરાવવી. ૫. પાટણ માંહે એક ગીતાર્થના સંધાડા ચઉમાસિ રહે. ૬. ક્ષેત્રે એક ચમાસિ રહે. આઠ માસ બીજે ક્ષેત્રે રહે.
વેગલા એકું (વું?) કાગલ આદેશ મગાઇવું. ૮. એકલઇ મહાત્મઇ વિહાર ન કરવું. એકલેઉ હડઇ તેહની
માંડલઇ કિણહી ન બેસવું. છે ૯. બીજ, પાંચમ, ઇગ્યારિસ, અમાવાસ, પૂનમ એવં માસ છે
૧૧
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________
માહે ૧૨ દિન વિગઇ ન વહિરવી, ઉપવાસ, આંબિલ, નિવી વા સકતિ પચ્ચક્ખાણ કરિવું.
૧૦. તિથિ વધાઇ તિહાં એક દિન વિગઇ ન વહિરવી.
૧૧. પાત્રે રોગાન ન દેવું, પાત્રા કાલા કાટૂઆ કરિવા. ૧૨. યોગ વહ્યા પાખઇં સિદ્ધાંત વાચિવું નહીં.
૧૩. એક સમાચારીના સાધુ કિવારઇ બીજે ઉપાશ્રય રહ્યા હુઇ તઉતીએગીતાર્થ સમીપે આવી વાંદણા દેઇ સિજ્યાતર હીડ પૂછી વહિરવા જાવું.
૧૪. દિવસમાહિ આઠ થુઇએ દેવ મંદિવા.
૧૫. દિનપ્રતિ સાધુને ૨૫ સÛ (૨૫૦૦) ગુણ્યા જોઈયઇ, ન ગુણઇ તઉ જઘન્યઇ એક સહસ્ર (૧૦૦૦) ગુણિવું.
૧૬. પરિગ્રહ વસ્તુ કાંબલા ઠામડા પૂઠઇં બાંધી ન સૂંકિવા, ચાલતાં ડીલઇ ઊપાડે, ગૃહસ્થ પાહે ન ઉપાડિવું.
૧૭. વરસ માહે એક ધોવણી, બીજી ધોવણી નહી.
૧૮. પોસાલ માહે કિણહી ન રહિવું.
૧૯. પોસાલે કિણહી ભણિવા ન જોવું.
૨૦. સહસ્ર પ્રમાણ ગ્રંથ અધિકું ન લિખોવું.
૨૧. દ્રવ્ય આપી કિણહી ભટ્ટ પાસે ન ભણિવું.
૨૨. જિષ્ણે ગામેં ચઉમાસિ રહે તિહાંથી પડવા દિને પારણુ કરી પાંગરિવું.
૨૩. જિહાં ચતુર્માસિ રહ્યા હુઇ તિહાં તિણઇ સાઘ ૨ માસ
૧૨
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________
૭૦
લગઇ વસ્ત્ર વહિરવું નહી. ૨૪. અકાલ સંજ્ઞા હુઇ તો આંબિલ કરિવું. ૨૫. એકાસણુ પચ્ચકખાણ જાવજીવ કરવું, છઠ ને પારણે
જીમ ગુરૂ કહે તિમ કરિવું. ૨૬. પારિઠાવણીયાગાર કિણે ન સાચવું. ૨૭. આઠમિ ચઉદસિ પાંચમિ ઉપવાસ કરવું. કારે, કિનારે ના
કરે તો માસ દિવસ માહિપાંચ ઉપવાસ કરવા. ૨૮. આઠમિ ચઉદસિવિહાર ન કરવું. ૨૯. એક નિવી માહિ, ત્રીસ નિવતા માહિ એકે નિવીતી ન
લેવું. ૩૦. ચહેરાસી ગછ માહિલ માહાત્મા ગુરૂના કહ્યા પાખે
કિણહી ન રાખવું. ૩૧. ગુરૂને અણપૂછયે નવી પ્રરૂપણા નવી સમાચારી ના
કરવી. ૩૨. એ બોલ ન પાલે તેને ગુરૂ ગીતાર્થ શ્રીસંઘે તે પાંહિ
પાલાવિવા. શ્રી વિજયદાનસૂરિ, ઉપાધ્યાય શ્રી હર્ષસાગર ગણિ, પં. શ્રુતસમુદ્ર ગણિ, પં. સીહવિમલગણિ, ઉદયવર્ધન ગણિ, શ્રીપતિ ગણિ.
એટલા જણ ટાલી દીક્ષા લ્ય તેહને વેષ પહિરાવવું નહી. ૩૩. ઋષિ કિષ્ણહી નવું લૂગડું ન લેવું, સરવર કોરુ વહિરવું,
કોરા માહે ગઉડિઆ વ્ર સાલૂ કિણહી ન લેવું. ગીતાર્થને છે મોકલું.
૧૩
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખરતરગચ્છીય શ્રી જિનચન્દ્રસૂરિકૃત કિયા ઉધ્ધાર નિયમપત્ર
II૬૦ના (નમક) શ્રીપ્રવચનવચનરચના IIૐ સિદ્ધિદા શ્રીમદ્વિજમદુર્ગસ્થસ્તત્રભવભિઃ શ્રીમદિનચન્દ્રસૂરિશ્વરે ર્વિવિધર્વિવિવારણવારણકેશરિકિશોરવરેઃ સુમતિવિહિતચતિસંતતિરનુકંપત્મિક સંપ્રે(હ્યુ)ષ્ય(?) પ્રેક્ષવા મુખ્યચાનિગણસૂત્રણાં સંસૂત્રિતા સમ્મતસંમતિસંગલ્યાડ-દભાડડમોદ વિનોદકોવિદર્ષિગણત્રસૂરીક્ષા વિગતવેન શ્રીમત્સુવિધિસંઘેન તથતિ કરણપૂર્વકમુત્તમાંગે નિવેશિતા, સાચેષા૧. ચહમાસિ માંહે એકે ક્ષેત્રિ એક સામગ્રી (સંધાડો) રહે.
વલી કોઇ બીજી તપ પ્રમુખને કા(જિ) ચેં રહે, તો મુખ
વિહારીરા (મુખ્ય-સંઘાડાના અધિપતિ) કથન માંહિ રહે. ૨. જે ક્ષેત્રે જે સામગ્રી રહિવા આવે તે ક્ષેત્રે વસ્ત્ર કંબલાદિક
વિહરે. સાધુને પ્રત્યેક વેસ ૩ વિતરિવા, સાધ્વીને વેસ ૨, કદાચિતિ તિહાં ન મિલે તે જિહાં સામગ્રી ન રહી હુઇ
તિહાં વિહરે આસ્તા પૂર્વક. ૩. પાંચ તિથ્ય વિશે નિષેધ સર્વદા, બાલ ગ્લાનાદિ વિના,
વિશેષ તપરા કરણહાર અથાશક્તિ રહે.
-
O3
જ
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________
૭
૪. અષ્ટમી ચતુર્દશી સમર્થ સાધુ ઉપવાસ કરે, કદાચિ ન હૈ
કરે તે આમ્બિલ નીવી કરે. ૫. લઘુ શિષ્ય વૃદ્ધ ગ્લાનરા કાર્ચ ટાલિ, બીજે દંકિ ના
વિહરણા. આહાર, ઉત્તરવારણા, પારણા, મારગ,
મોગલા. ૬. જિણિ ક્ષેત્રિ નવો શિષ્યાટિક મિલે, તેહને પદીક
(સંધાડો) દીક્ષા દિયે, પરં ગણીશ (મુખ્ય-સંઘાડાના અધિપતિ) દીક્ષા ન દીચે. નવીન શિષ્યને ૧૨૫ કોશ
માંહિપદીક ન હુવે તો ગણિ પણ વેષ પહિરાવે. ૭. ગણીશ તપ પ્રમુખ નાંદિ ન કરે. ૮. એકલ ઠાણે વિહાર ન કરે. એકલે હૈંત્રિ પણ ન રહે.
સ્વચ્છદપણે એકલો રહે તે માંડલિ બાહર. ૯. વાણારીસ ઉપાધ્યાય પદકે જે શિષ્ય દીવ્યે હુવે તે
પાખી ચોમાસે પર્યુષણા દિને વાંદતાં પહિલે દીવુ તે બડુ, પછે દીખાણુ તે લઘુ. પછે જે શ્રીપૂજ્યાં તીરે બડી દીખ્યા લિચે, તિહાં થકી બંડ લહુડાઇ વ્રતપર્યાય ગિણણઉ. નામ પણ બડી દીક્ષાએ શ્રીપૂજ્ય દિયે. માંડલિરા તપ પહિલા વહે, બિહું ઉપધાનાતાંઇ અર્ગલા
નહીં. વહિ સકે તે વહે. ૧૦. શ્રીપૂજ્ય જિણિ દેસિ હવે તે કેસમાંહે જે શિષ્ય હવે
સાધુને, તે પૂજ્ય પૂછાવી ચારિત્ર દિયે. કોશ ૪૦ માંહિ પૂછાવિવા. ઉપરાંત હુવે તો દીક્ષા દેતાં પૂછાવણરા. વિશેષ કો નહિં. શ્રીપૂજયે દૂવા દેઈજ મેલ્યા છે, શ્રી. પણ
૧૫
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________
બીકાનેરા દેશમાંહિલા સાધુ શ્રીપૂજ્ય પૂછાવી દીખે. હું
(દીક્ષા કરે) ૧૧. જિણા જિ તીરે દિક્ષા લીધી હુવે અને ગુરૂના કથનમાંહિ
ન ચાલે અને સંઘાડા બાહિર નીસરે, તેહને બીજા ગચ્છવાસી સાધુ શ્રીપૂજયરા આદેશ પાને કોઈ રાખિવા
ન લહે. ૧૨. તથા અહોરાત્રિ મહેંપ-૭ શત સજઝાય કરણા, ભણિવુ
ગુણિવુ તેહૂ સઝાય. ૧૩.માં બેટો સ્ત્રી પુરૂષ અને એકલી સ્ત્રી ભાઈ બહિનિએ
શ્રીપૂજય પૂછાવેજ ચારિત્ર લિયે. ૧૪. (દિવસના) પ્રહર ઉપરાન્તિ ઉપાશ્રયમાંહિ એકલી
શ્રાવિકા એકલી સાથ્વી ન આવે, કાંઈ પૂછવા કિ
વાંદિવા આવે તુ૪-૫ મિલીને આવે. ૧૫. પાડિહેરૂ વસ્ત્ર કમ્બલાદિક સરવે (એના વિના પણ જો
ચાલતું હોય તો) વરતઈ, ન લેણા. કારણિ મોકલા. ૧૬. ઉત્કૃષ્ટ મધ્યમ જઘન્ય ભાંગે ૩પ૭ વડ ઓઢિવા,
નવા પુરાના પાતલા જાડા વિચારી ને. “સિન્નિલિસિન,
વંદુતામિલના)વા (?) सत्त य परिजुन्नाई, एयं उक्कोसगं गहणं ॥१॥
| તિ શ્રીવૃહત્વપૂવવનાત્ | ૧૭. વાણિયા, બ્રાહ્મણ જાતિરે જોગ દીક્ષા દેણી. ૧૫ વર્ષ
મહિલા બ્રાહ્મણ દીખિવા. જીયે બ્રાહ્મણરે કુલિ મધ છે
૧૬
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________
માંસ ન વાપરે, તે દીખણા પરીક્ષા કરિ.
ન
૧૮. વિષમ (ચોર જાનવરાદિકના ભયયુક્ત અટવી આદિના માર્ગમાં, નહીં કે નિર્ભય માર્ગમાં, તે પણ બહોળા સમુદાય સાથે, નહિં કે એકલીયા બેંકલીયા જેવાતેવાની સાથે) માર્ગિ સાધુ સંઘાત નિશ્રાઇ આગલિ પાછલિ જિમ સંજમ નિર્વહૈ, તિમ વિહાર કરણા સાધુ સાધ્વીએ.
.
૧૯. શેષે કાલિ એકે નગરી એકે ઉપાત્રચિ કદાચિ રહિવારા યોગ ન હુવે, તો પ્રભાતિ સઝાય એકઠા કરણા જૂદે જૂદે ઉપાહરે ઉપાશ્રયે નઉ.
૨૦. પડિકમણુ વલિ માંડલિ સગલે જતિયે એકઠુ કરણુ, એકણિ ઉપાસરે રહતાં જૂ પડિકમણુ જકો કરે, વિમુખ વિહારી, પદીકરા આદેશ લિયે કારણિ.
૨૧. પોસાલ-વાલા માહતમાં (મન્થેરણ કે જેમને ક્રિયા ઉદ્ધાર સમયે શિથિલાચારી રહેવાના કારણે સાધુસંઘમાંથી કાઢી મૂકવામાં આવ્યાં હતાં) મોકલા. તેહસુ પરિયા (પરિચય) ન કરણા. માહતમાં દ્રવ્યલિંગીયાને ભણાવણા ન કરણા. કોઇ સુવિહિત માહતમાં રૂડા જાણિ ભણાવે તો ભણાવે. ઋષીશ્વર આપ માહતમાં તીરે ભણે તો સંઘની અનુમતિ ભણે ભણાવે.
૨૨. સાધ્વી એકે ખેત્રિ એક વરસ ઉપરાંત ન રહે, જિણે ઉપાશ્રયિ ચઉમાસી કીધી હવે તિહાં ચઉમાસિને પારણે બિ માસકલ્પ બીજે થાનકિ રહે, પછે મૂલગે ઉપાશ્ર્વયિ રહે, જિકા સામગ્રી રહે તે સાધ્વીની વસ્ત્ર પાત્રની ચિંતા
૧૭
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________
–
કરે, અને સાથ્વી પિણિ તેહના કથનમાંહે ચાલે. ૨૩. શેષ કાલ હુંતી ચઉમાસીમાંહિ સાધુ સાધ્વીએ વિશેષ
તપ કરણા. ૨૪. સાધ્વી પુસ્તકાદિક સાધુ ને પૂછો (છી?) વહિરે. ૨૫. યતિએ આપણે કાજિક્રીત પાત્રાદિકન કરણા. ૨૬. જકો વિશેષ વેરાગિ આપણે ભાવી ચારિત્ર લિએ સુ જિહાં
તેહનાં મન હવે તે તિહાં ચારિત્ર લિયે. સામાન્ય વેરાગિ જે જિણે દીખણા પ્રતિબોધ્યા હવે તે તિજ ખનિ દિક્ષા
લિચે,જુ કામિ ઠામિ મુખ ધાતે તો ન દીખણા. ૨૭. જેના માવિત્ર (માતા-પિતા) કાંઇ વિંછા કરે તે લઘુ
છાત્રરો સંઘને કહિ દીક્ષા દેણી. સંઘે યથાયોગી ઉદ્યમ
કરણા. યતિએ જિમ ઉઠ્ઠા હુવે તિમ ન કરણા. ૨૮. સાધુ સાધ્વીને જે પુસ્તક પાના જોયે તે ભિન્ન ભિન્ન
શ્રાવકને ન કહણા, યથાયોગ્ય તે સંઘને કહણા. શ્રીસંઘે
યથાયોગ્ય ચિંતા કરણી. ૨૯. ગચ્છમાંહી ઋષીશ્વરે માંહોમાંહિ પઠન પાઠનારા ઉદ્યમ
કરણા, ભણણહારે પણિ વિનયપૂર્વક ભણિવા. ૩૦. કોઇ વેરાગી નવુ આવે તેહની પરીક્ષા કરે માસ ૨ સીમ.
૨ માસે ભલો જાણે તો દીખે.
તથા ઋષીશ્વરાંરા-સંઘાડા જિકે પોસાલમાંહિ છે, તિયે જકે ચેલા કિધા છે, જિયારી જાતી પાંતિ જાણિયે, જિયે છે. ગામમાંહિ વસતા રહતા, તિયાંરી સાખિ ભરે. સગો સણીજો હું
ம
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________
૭ છે. અલગો ટૂકડો (નિકટવર્તી) દેખાડે સુ ઋષીશ્વરાંમાહિં મન છે
માને તુ, શ્રીપૂજ્યે આદેશિ આણી તથા પોસાલ માંહિંસા માહતમા જે ક્રિયા ઉદ્વરે તે સંઘાડાબધ્ધ ઘાલણા પર જે ચેલા કેડે રાખે, તિયાંને ન ઘાલણા, વાંસે અધોવારિ ન રાખણી. વલિ જિપૂર્વે સંઘાડે આર્વે તિ બિ વરસ રૂડા રહે સંઘરા મન મનાવિ શ્રીપૂડ્યાં તીરે આવેં, શ્રીપૂજ્યારે મનિ માન્ય,
ઋષીશ્વરાંરી માંડલિ માંહિ આવે, તથા જિયે ઋષીશ્વરે ચેલા ૧૨ પોસાલ માંહિલા યોગ્ય જાણી સંગ્રહ્યા, તીએ વળતા પછે બધ્ધ સંઘાડા પોસલમહિલા આવે તો જ લઈણાશ્રીપૂજ્યાંરા મન મનાવિને. પરં વલિ ૧૨ અધૂરાઇ મન વઘણા યોગ્ય પોંજ લેણા, શ્રીપૂજ્યરે આદેશિ. તથા સાધુ શ્રાવક ઘણા માંહિ બેસીને ગીત રાગ ન ગાવે, સભા માંડિનેં ! જે કોઇભણતા હોય તે પ્રતિ ઢાલ સીખાવે II
૧૯
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રીજિનચન્દ્રસૂરિ કૃત સામાચાર
એતલા બોલ દોદ(હ)લા હુંતા સુ શ્રીજિનચન્દ્રસૂરિ બીજે ઉપાધ્યાયે વાચનાચાર્યેએ ગીતાર્થે એકઠા મિલીને શ્રી બીકાનેર મધ્યે થાપ્યા. ૧. શ્રીસ્થાપનાચાર્ય પડિલેહી જિણિ થાનિ માંડિએ તે કામ
પહિલા દષ્ટિસે જોઇપૂજી માંડિચઇ, જઇતિહાં કોઇ જીવ જતુ હુઈ, તો રૂડા પરઠવીઇ ઇરિયાવહિ પડિકમીયે,
અન્યથા ઈરિયાવહી પડિકમણ વિશેષ કોઇ નહીં. ૨. પાણી પારિયે તેની વિગતી જે-અવઢારા પચખાણ
કીધા હુઈ તો સાંઝરી પડિલેહણ પછી પારિયે. બીજા
પોરસિ પ્રમુખ પચખાણ કીધા હુઇતો પહિલા પારીયે. ૩. સ્થાપનાચાર્ય વિધિપૂજ્યા હુઇ અને સામાયકાદિક ક્રિયા
કીજે તુ વારૂ. કદાચિ ન પૂંજ્યા હુઈ અને કો એક આપ નીચે ભૂમિકા પૂજી કાજે ઉઘરે સામાચકાદિક ક્રિયા કરે
પારે, તુ પિણિ અસૂઝિવુ કોઇ નહીં. ૪. પણ પડિલેહણની ગુરે મુહપતિ પડિલેહી પછે,
ઉપધાન નંદિ પોસહ ક્રિયા ન સૂઝે. ૫. પેઢિલી આડી હઇ અને ગુરૂ સ્થાપનાચાર્ય આગલિ ક્રિયા
કરે તો યોગ્ય ભૂમિકો રહ્યાં અસૂઝિલ કાઇ નહીં.
sexo
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________
છે ૬. જન્મ સૂતક હુએ ઘરકા મનુષ્ય ૧૨ દિને દેવપૂજા ન કરે, તે
પડિકમણનાં વિશેષ કોઇ નહીં. મૃતક સુએ (સૂતકે) ૧૩ દિન પૂજા ટાલ, મૂલ કાંધિયા હુઇ તે, બીજા ઘરરા દિન ૩ દેવપૂજા પડિકમણા (ભણવવા) ટાલે, ઘરના મૂલ કાંધિયા હુઇ તે ૧૨ દિન દેવપૂજા ન કરે. પડિકમણા ભણાવવા ૨૪ પહર ન સૂઝે. મૃતક ભીટયાં (અડક્યા) ન હુઇ, કાંધીયા પીણ ભીટયાં ન હુઇ, વેસ પાલટ્યાં હુઇ તુ ૮
પહર દેવપૂજા ટાલે, જુ કાંધીચા આભડેતુ પહર ૧શા. ૭. શ્રાવક ક્રિયા કરતુ ચકિત્થ (?) કરે વિધિ વદે,
આગિલી છેહડા ઉંચા કરે એ પરમાર્થ. ૮. સ્થાપના ગુરૂ પ્રતિમા પાદુકા સંઘાઉ સુકડિ કેસર પ્રમુખ
દ્રવ્ય કરિ પૂજીએ. ૯. પાખરે પડિકમણે શ્રાવક પાનીસૂત્ર વંદિતુ ગુણતાં
“તે નિંદે તંચ ગરિયામિએતલા સીમ ગણે
અબ્યુટ્યિોમિ આરાણાએ” એ ચૂલિકા ન ગણે. ૧૦. જીરા વાંચ્યા કપડ-છાન્યા ફાસૂ હોઇ. જીરા લૂણ અગ્નિ
આદિક સંયોગ વિના ફાસ્ (પ્રસુક) ન ગિણીયે, વ્યવહારે જીરા કરંબા છાછ માંહે ઘાલ્યા હુંતા રાત્રિ ને
આંતરે ફાસૂગિણીયે. ૧૧. સચિત્ત પરિહારી દ્વાખ લેઇ (બીજ કાઢેલા) કાલા? ૧૨. સૂકડિ કેસરરી પૂજા સાંઝરી કાલાવેલા ઉપરાંતિ ન સૂઝે. ૧૩. ભાગવંતનેં ધૂપ ધૂપણુ જે ગાઢ અપૂર્વ દુઇ સખરા, તે
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________
GRO
સૂઝે. ૧૪. કંટાલા કાષ્ઠરી પ્રતિમા, થાપનાચાર્ય, નવકરવાલી ના
સૂઝ, અપર સૂઝે. ૧૫. છાસ રાવડ (રાબડી) કાંજીરા ઉત્કૃષ્ટ દ્રવ્ય, ધોલવડા
દહીરો નિવીતુ કદીયે. ૧૩. યતીની નવકરવાલી શ્રાવક નવકાર ગુણે તુ અસૂવુિ
કોઇ નહીં, પરં અતિ પ્રવૃત્તિ ન ઘાલિવી. ૧૭. ઘનાગરા માંહિ ઘાણા સૂંઠ હરડે દાખ ખારક એ સહુ એક
દ્રવ્ય. પરં દ્રવ્ય પચખાણના ધણી જૂદા જૂદા ન ખાઇ,
એકઠા કરી ખાઇ તુ એક દ્રવ્ય. ૧૮. ફૂલરિ ઘીરુનિવીતુ કહીએ. ૧૯. કાષ્ઠ વિદલ ફલ કાણ (? પાન) એ વિદલ ગણિવા,
કાષ્ઠ વિદલ ન ગણિવુ. ૨૦. ઉપાશ્રય નીકલતાં ખૂલુ શ્રાવક આવરૂહી ન કરે.
પોસહતો સામયિકધર કહે. દેહરે નિકલતાં આવસે.
કહણ પ્રયોજન કો નહીં. ૨૧. સંધ્યારે પડિકમણે તવન કહ્યાં પછે ઇચ્છામિ ખમા એ
પૂરી ખમાસમણ દઈ (૧) શ્રીઆચાર્ય મિત્ર કહે, (૨) બીજે ખમાસમણે ઉપાધ્યાય મિશ્ર વદિ (૩) ત્રીજી ખમાસમણ સર્વ સાધુ વાદ, (૪) ચીથી ખમાસમણિ પૂરી દઇ, દેવસી પાચચ્છિત વિશુધ્ધિ કરેમિ કાઉસગ્ગ
કરે.
©
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
મેં ૨૨. ત્રીકાલરી દેવપૂજા અવિરતી શ્રાવક જે પડિક્રમણ નહીં હૈ
કરતો છે, તે કરે. પહિલો શ્રીજિન પ્રતિમા પૂજઇ ખપ કરે. અને જે વિરતી પડિક્રમણાના કરણહાર કરે છે તે પહેલો પડિક્રમણ કરી પડિલેહણ પહિલા સામાચક પારી
પછે દેવપૂજા કરે. ૨૩. પોસહ માંહિ દેહરે પૂછયું કટાસણે (ચરવલો) લેજઈ,
કદાચ દેહરા અલગા હુઇ કારણે બેસું પૂજીને. તિણ કારણિ તરે હુઇ તુ વારૂ. દેહરા ટૂકડા હુઇ તો ન લે જો,
તો અસૂઝિવુ પણ કો નહિ. ૨૪. ચલવલાં કાંઇ સબલ અજયણા વિચિ હાટ અથવા
ચૈત્યગૃહ જાણે તુ પૂજિવા ભણી લઇ. ચલવલા વિના
અજયણાં ન ટલે તો લેજઇ. ૨૫. શ્રાવક દેવ ગુરૂ પ્રતિમા પાદુકા જેટલો ઢોવણો ઢોવે તે ન
ખાઇ. ૨૬. રોટી, રોટલ, ફેણાબાટી પ્રમુખના જુદાજુદા દ્રવ્ય
ગિણીજો, એક પિંડ આટાનાં જે રોટી વેલણાદિક કરે તે
એક દ્રવ્ય. ૨૭. અણ પડિલેહીઓ bપાડો પૂછણાં માહીં તો તે અપડિલેહિ દુપડીલેહી દોષ લાગે. ૨૭
|| ઇતિ સત્તાવીસ ચરયા બોલ સમાપ્ત
૨૩
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________
આચાર્યશ્રી હીરવિજયસૂરિના ફરમાનરૂપ
મુનિયોગ્ય નિયમો
૧. છતે ચોગે હમેશાં જિનમંદિરે દર્શન કરવા જવું. ૨. હંમેશાં (ઓછામાં ઓછી) એકનવકારવાળી (બાધાપારાની)
ગણવી. ૩. હંમેશાં-પ્રતિદિવસ મોટાની સેવા-ચાકરી કરવી. ૪. છતી શક્તિએ હંમેશાં દિવસમાં એક ગાથા અથવા છેવટે
એક પદ પણ નવું ભણવું. ૫. પડિક્કમણું કાયા પછીથી લઇને ‘ઇચ્છામો અણુસડુિં
સુધી અર્થાત્ આવશ્યક પૂરાં થતાં સુધી (૧), આહાર કરતાં (૨), ઉપધિ શીખેનું પડિલેહણ કરતાં (૩) અને
માર્ગે ચાલતાં (૪) આ ચાર કાર્યો કરતાં બોલવું નહીં. ૬. હમેશાં દિનપ્રત્યે એક હજાર ગાથાનો સ્વાધ્યાય કરવો
ગણવી. ૭. (નાનાં મોટાં થઈને) પાતરાં ૭ ઉપરાંત રાખવા નહીં. ૮. ઓછામાં ઓછાં એક મહિનામાં છ ઉપવાસ કરવા. ૯. જે જે ગામોમાં જાય ત્યાં ત્યાં પહેલે દિવસે પારણાવાળા
સાધુને વિગઇ ૨, બીજા સાધુઓને વિગઇ ૧ તથા બીજે છે
છે
૨૪
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________
દિવસે ૨ ઉપરાંત ન કલ્પે. અર્થાત્ એક દિવસમાં બેથી તે
વધારે વિગઇ કોઇપણ સાધુ-સાધ્વીઓએ લેવી નહીં. ૧૦. બીમારી અને વિહાર વિગેરે કારણ વિના હમેશાં ઓછામાં
ઓછું ત્રિવિહાર બીઆસણું કરવું. ૧૧. મોટા કારણ સિવાય દિવસે રાત્રે પહેલી પોરિસીમાં
અર્થાત્ સંથારાપોરિસી ભણાવ્યા પહેલાં સૂવું નહીં. ૧૨. હમેશાં એક દિવસમાં ત્રણ ઉપરાંત ડૂચો ન કલ્પે; પરંતુ
આહાર આદિ વધ્યું હોય તો અથવા આહારથી ખરડાયેલ
પાતરું વિગેરે ગુરુ આપે તો તેની જયણા. ૧૩. અટવી ઉલ્લંઘન કરવી હોય વિગેરે કારણ વિના
માર્ગાતીત, ક્ષેત્રાતીત અને કાલાતીત (પાણી વિના)
આહાર ન કલ્પે. ૧૪. નવા-જૂનાં કુલ કપડા ૭, કાંબળી ૧, ચોલપટ્ટા ૭,
સંથારિ૬૧, ઉત્તરપટ્ટો ૧, આથી ઉપરાંત વસ્ત્રો ન રાખવા. ૧૫. ગીતાર્થ આહારપાણીની માંડલીમાં ન બેસે તે પહેલાં ખાસ
(૧), ભાત (૨), ખારૂં ડૂચું (૩) અને પાણી (૪) આ ચાર દ્રવ્ય સિવાય બીજું કાંઇ કોઇએ વાપરવું નહીં. મોટા
કારણે જરૂર હોય તો ગીતાર્થને પૂછીને વાપરવું. ૧૬. આહાર-પાણીની માંડલીનો કાજો પરઠવ્યા સિવાય અને
પાતરાં ઉપર ગુચ્છા ચડાવ્યા પહેલાં જે સાધુ-સાધ્વી
ઉધી જાય તેને ગીતાર્થે આયંબિલ કરાવવું. છે ૧૭. છ ઘડી સૂર્ય ચડ્યા પહેલાં-સૂર્યોદયથી છ ઘડી છે
૨૫
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________
સુધીમાં, સ્વૈશિલાદિ કારણે બહાર ન જવું. કદાચ કોઈ તે જાય તો, ગીતાર્થે તેને આયંબિલ કરાવવું અથવા પોતાની પાસે બેસાડીને એક હજાર ગાથાનો સ્વાધ્યાય
કરાવવો. ૧૮. રાત્રે સ્પંડિત જવું પડે તો એક આયંબિલ કરવું. ૧૯. ચૌમાસીનો છઠ્ઠ અને સંવચ્છરીનો અઠ્ઠમ મોટા કારણ
વિના મૂકવો નહીં. ૨૦. ગૃહસ્થો પાસેથી પાછા આપવાની શરતે-ઉછીના વસ્ત્ર કે
કાંબળ બીલકુલ લેવાં નહીં. ૨૧. નીખારેલું (ખેળવાળું, ચમકવાળું કે રંગેલું) વસ્ત્ર હોય
તો તેનો રંગ પરાવર્ત કરીને વાપરવું. અર્થાત્ પાણીમાં
નાંખીને રંગ-ચમક-ભભકો ઓછો કરી નાખીને વાપરવું. ૨૨. ક્રિયા સંબંધી અનુષ્ઠાન-વિધિ કરવાનો વિશેષ કરીને
ખપ કરવો. અર્થાત્ ક્રિયારૂચિ થઇને ક્રિયા કરવામાં
તત્પર રહેવું. ૨૩. પડિલેહણ કર્યા વિનાનું વસ્ત્ર ન વાપરવું. ૨૪.ગીતાર્થે પણ પૂર્વોક્ત મર્યાદા પાળવી અને પોતાના
સંઘાડાના સાધુ-સાધ્વીઓ પાસે પળાવવી; છતાં કોઇ
ન પાળે તો ગચ્છનાયકને જણાવવું. ૨૫. પાંત્રીશ બોલ પાળવા અને ત્રણે ચોમાસીને દિવસે
(સભામાં) સંભળાવવા. છે. ૨૬. ત્રણ નગર અને તે ત્રણે નગરનાં પરાંઓમાં થઈને માસ છે
૨૬
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________
છે ત્રણ રહેવું. (તેથી અધિક ન રહેવું.) ૨૭. જે ગીતાર્થ પાટીએ બેસે (અગ્રેસર થઈને વ્યાખ્યાન
વાંચે) તેણે માસકલ્પ આદિની મર્યાદા પળાવવી, છતાં કોઈ ન પાળે તો ગુરૂ (ગચ્છનાયક)ને જણાવવું. વળી પાટીએ બીજો કોઈ ગીતાર્થ આવે ત્યારે પોતાના માસકલ્પમાં જે જે સાધુઓને જેટલા જેટલા દિવસો થયા હોય તે સર્વ નવા ગીતાર્થને લખી આપીને કહેવું કે આવી મર્યાદા તમે પળાવજે. એવી મર્યાદા પાળી-પળાવી શકે તેણે જ પાટીએ બેસવું. કોઇ સાધુ માસ-કલ્પાદિની
મર્યાદા લોપશે તો પાટીવાદાર ગીતાર્થને ઠબકો મળશે. ૨૮. સંજોગવશાત્ કદાચ આંધળાં સાધુ-સાધ્વીનું વસ્ત્ર
પાત્ર મળી આવે તો તે સર્વસાધારણને માટે રાખવું પણ
કોઈ એકની નિશ્રા કે માલિકીનું કરીને ન રાખવું. ૨૯. પચાસ વર્ષથી ઓછી ઉમ્મરના ગીતાર્થે શ્રાવિકાને
આલોચણ-આલોચના ન આપવી.
આ સઘળી મર્યાદા સંબંધી સમસ્ત ગણ-ગચ્છના સાધુસાધ્વીની સારણા-વારણા વિગેરે (૧) શ્રી વિજયસેનસૂરી, (૨) ઉપાધ્યાય શ્રી વિમલહર્ષગણિ, (૩) ઉપાધ્યાય શ્રી શાંતિચંદ્ર ગણિ, (૪) ઉપાધ્યાય શ્રી કલ્યાણવિજય ગણિ અને (૫) ઉપાધ્યાય શ્રી સોમવિજય ગણિ એમણે વિશેષ કરીને કરવી, પણ ઉપેક્ષા ન કરવી. ઇતિ
સંવત ૧૬૪૬ ના પોષ વદિ ૧૩ને શુક્રવારે શ્રી પાટણ, છે. નગરમાં આ સાધુ મર્યાદાપટ્ટક લખાયો છે.
Pexo
૨૭
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________
O)
શ્રી હીરવિજયસૂરિકૃત બાર બોલનો પદક
હવે શ્રીમાન્ હીરવિજયસૂરીશ્વરજી મહારાજ, સમસ્ત સાધુ-સાધ્વી-શ્રાવક-શ્રાવિકાને ફરમાવે છે કે : શ્રીમાનું વિજયદાન સૂરિજીએ ફરમાવેલા સાત બોલના અર્થ સંબંધી વિષવાદ-કલેશ ટાળવાને માટે એ જ સાત બોલનો અર્થ વિસ્તારથી વિવેચનથી લખવામાં આવે છે. ૧. પરપક્ષીને- સામા પક્ષવાળાને કોઇએ પણ કંઈ કઠણ
વચન ન કહેવું. ૨. “પરપક્ષીઓએ કરેલાં ધમકાર્યો સર્વથા અનુમોદવા
યોગ્ય નથી” એમ કોઇએ ન બોલવું. કેમકે દાનરૂચિપણું, સ્વભાવથી વિનીતપણું, અલ્પકષાયીપણું, દયાળુપણું, પરોપકારીપણું, ભવ્યપણું, દાક્ષિણાળપણું, પ્રિયભાષીપણું, વિગેરે જે જે માર્ગાનુસારીપણાના ધર્મકર્તવ્યો છે, તે જેન સિવાયના અન્યદર્શની કોઈપણ જીવમાં હોય તો તે પણ શાસ્ત્રને
(“અહીં પરપક્ષી શબ્દ દિગંબરી, લોંકાગચ્છવાળા, ખરતરગચ્છીય,
અંચલગચ્છીચ વિગેરે જનમતના જ ભિન્ન ફિરકાવાળા સમજવા કે છે. જેઓની સાથે તે વખતે વિરોધ વાદ-વિવાદ થયા કરતો હતો.)
-
O3
2
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________
- અનુસારે અનુમોદવા યોગ્ય જણાય છે, તો પછી કે જેનોમાંહેના જ પરપક્ષીઓ સંબંધી માર્ગાનુસારી ધર્મકર્તવ્યો અનુમોદવા યોગ્ય હોય તેમાં તો કહેવું જ શું? અર્થાત્ ગમે તે જીવનાં ઉપરોક્ત માર્ગાનુસારી ધર્મકાર્યોની અનુમોદના કરવામાં કંઇ પણ દોષ નથી
અનુમોદના કરી શકાય છે. ૩. ગચ્છનાયકને પૂછ્યા સિવાય કોઇએ શાસ્ત્ર સંબંધી નવી
પ્રરૂપણા ન કરવી. ૪. દિગંબરી ચેત્યો, (સાધુ વિના) કેવળ શ્રાવકોએ
પ્રતિષ્ઠિત કરેલા ચેત્યો અને દ્રવ્યલિંગી (યતિ વિગેરે) ના દ્રવ્યથી બનેલ ચેત્યો-એ ત્રણ જાતનાં ચેત્યો સિવાય બીજાં સઘળાં ચેત્યો વાંદવા-પૂજવા જાણવાં. તેમાં જરા
ચ શંકા ન કરવી. ૫. ઉપરોક્ત ત્રણે પ્રકારનાં અવંદનિક ચેત્યો કે મૂર્તિઓ જો
સ્વપક્ષીના ઘરમાં કે કબજામાં) હોય તો તે ઉત્તમ સાધુઓના વાસક્ષેપથી વાંદવા-પૂજવા યોગ્ય થાય છે.
“સાધુઓ પ્રતિષ્ઠા કરાવે”. આ વાત શાસ્ત્રોમાં લખેલી છે. ૭. સધર્મિવાત્સલ્ય કરતાં કદાચ સ્વજનાદિક સંબંધને
લઇને પરપક્ષીઓને જમવા બોલાવે-નોતરે તો તેથી સધર્મી વાત્સલ્ય ફોક ન થાય. શાસ્ત્રોમાં કહેલા દેશવિસંવાદી (અમુક અમુક બાબતમાં જ ઉત્સુત્ર પ્રરૂપણા કરનારા) નિદ્ભવ સાત અને સર્વવિસંવાદી (બધી બાબતોમાં ઉત્સુત્રપ્રરૂપણા
૮.
૭૦
૨૯
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________
કરનાર) નિહાવ એક, એને છોડીને બીજા કોઈને નિહાવ એ
ન કહેવા. ૯. પરપક્ષીઓ સાથે ચર્ચા-શાસ્ત્રાર્થની ઉદીરણા ન કરવી,
પરપક્ષી કોઇ ઉદીરણા કરે તો શાસ્ત્રો અનુસાર ઉત્તર
આપવો પરંતુ કલેશ વધે તેમ ન કરવું. ૧૦. શ્રીમાન્ વિજયદાનસૂરીશ્વરજી મહારાજે ઘણા લોકોની
સમક્ષ જળચરણ કરેલો “ઉસૂત્રકંદકુદાલ” નામનો ગ્રંથ તથા તેમાંનો અસંમત અર્થ બીજા કોઈ ગ્રંથમાં પરપક્ષીઓ લાવ્યા હોય તો ત્યાં તે અર્થ “અપ્રમાણ -
નહીં માનવા યોગ્ય છે, એમ જાણવું. ૧૧. સ્વપક્ષવાળાના સંઘાત-સોબતનો જોગ ન મળતાં
પરપક્ષીઓ સાથે જઇને યાત્રા કરવાથી તે યાત્રા ફોકનિષ્ફળ ન થાય. ૧૨. પૂર્વાચાર્યોના વખતમાં પરપક્ષીઓએ બનાવેલા જે જે
સ્તુતિ-સ્તોત્ર સ્તવનાદિ કહેવાતાં હતાં, તે કહેવાની કોઈને ના ન કહેવી.
આ બધા બોલથી કોઇ જુદી પ્રરૂપણા કરશે તેને ગુરુનો તથા સંઘનો ઠપકો મળશે.
બબ બ 6
©
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________
S.
૦
શ્રી વિજયસેનસૂરિકૃત સાત બોલ
હીરવિજયસૂરિગુરૂભ્યો નમઃ | સંવત ૧૬૫૮ વર્ષે ફાળુનસિત દશમી રવો અહમ્મદાવાદ નગરે શ્રીવિજયસેનસૂરિભિર્લિખ્યતે - ૧. સાધ્વીઇં વખાણનીજ વેલારું આવવું. આમિ-પાખીશું
આખું દિહાડો આવઇ તો ના નહિ. ૨. તથા શ્રાવિકાએ(જ) પણિ વખાણનીજ વેલાઈ આવવું,
અને વખાણ ઉડ્યા પછી શ્રાવિકા વાંદવા આવે તો વાંદીને વલે પણ બેસવું નહી તથા સાંડી દેવાનું કામ હોઈ તો તિવાહરઈ શ્રાવિકાએ ઉપાશ્રય બહિર બેસી સાંડી દેવી, કદાચિ નામન હોઇ તો ઉપાશ્રયમાંહિં બારણાની એક પાસે બેસી સાંડી દેવી, તથા ઉપધાનની ક્રિયા કરનારી શ્રાવિકા સર્વ એકઠી મિળીને ઉપાશ્રય
આવવું અને તુરત ક્રિયા કરીને વલવું પણ બેસી ન રહેવું. ૩. તથા ગીતાર્થે માસમધ્યે આઠમ-ચઉદસ-પંચમીએ છ
દિનને વિષે આલોઅણ દેવી, કારણ વિના. ૪. તથા પંચાસવર્ષ મધ્યવર્તી પન્યાસ શ્રાવિકાને
આલોઅણ દેવી નહીં. છે. ૫. ઉત્તરાધ્યચન પ્રમુખ કાલિકસિદ્ધાંત સંભલાવ્યું જોઈએ છે
૩૧
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________
તો સાંઝની પડિલેહણ કર્યા પછી આઠમ-પાખીને તે
દિવસે સંભલાવવું, કારણ વિના. ૬. તથા શ્રીવિજયદાનસૂરિને વારે શ્રીહીરવિજયસૂરિને વારે
જે ગ્રંથ નીપના છે તે ગ્રંથ ગચ્છનાયકની આજ્ઞાપૂર્વક ગીતાર્થે સોધ્યા હોય તો પ્રવર્તાવવા તથા લખાવવા
અન્યથા નહીં. ૭. તથા થતી સમસ્ત આ પદિલું આદેશ હોઇ તેણે ક્ષેત્રે
પહુચવું અને મુહૂર્તાદિકનું કારણ હોઈ તો ક્ષેત્રની
દસકોસીમાંહિં જઇ રહવું, છતે યોગિ. ૮. તથા જેણે ગીતાર્થે આલોઅણનું આજ્ઞાચ જાણિઓ હોઇ,
ય કને સંભળાવ્યું હોઇ તેણે ગીતાર્થે શ્રાવિકાને આલોઅણ દેવી.
GIR૭
૩૨
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________
૯
શ્રી વિજયસેનસૂરિ મહારાજ રચિત પાંચ બોલનો પઢૂંક
શ્રી હીરવિજયસૂરિભ્યો નમઃ ।
સં. ૧૬૬૭ મા.વ. ૪ ના શનિવારે પાટણ મુકામે શ્રી વિજયસેનસૂરિ લિખિત પાંચ બોલનો પટ્ટો..
૧. સૌએ બાર બોલના પટ્ટા (શ્રી હીરવિજયસૂરિ લિખિત) ઉપર શ્રધ્ધા રાખવી.
૨. ગીતાર્થીએ ચોમાસામાં તથા પજૂસણમાં સંઘની સભામાં ૧૨ બોલનો પટ્ટ જરૂર વાંચવો - વંચાવવો.
3. તથા પ્રશ્નોત્તર સમુચ્ચય, હીરપ્રશ્ન ગ્રંથો પણ અવશ્ય વાંચવા. કોઇએ આ ત્રણ ગ્રંથો વાંચવાનો વિરોધ કરવો નહિ.
૪. કોઇએ આ ત્રણ ગ્રંથ સિવાયના છૂટાં ચર્ચાપત્રો, આલાવાઓ વગેરે વ્યાખ્યાનમાં વાંચવા નહિ, વંચાવવા નહિ.
૫. સૌએ બાર બોલના પટ્ટકની આજ્ઞા મુજબ માર્ગાનુસારીપણે વર્તવું.
ઠ્ઠ ઠ્ઠ ઠ્ઠ
33
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________
{
)
9)
શ્રી વિજયસેનસૂરિકૃત છ બોલ
તથા શ્રીહીરવિજયસૂરિગુરુભ્યો નમઃ |
શ્રી વિજયસેનસૂરિભિર્લિખ્યતે II સં. ૧૬૭૦ વર્ષે દ્વિતીય જ્યેષ્ઠ ત્રયોદશી દિને અપરં - ૧. ચોમાસાના આદેશ સારૂ દેશાંતરિ વિહાર કરતાં વસ્ત્ર
પાત્રાદિક કોણે બાંધી જાવું નહીં, અને જે કોઇ બાંધી ગયા છે તેણે આવીને ખરચવું. વસ્ત્ર-પાત્રાદિક અન્યથા
તેહને દિક્ષાનો આદેશ પ્રસ્તાવની મેલઇ થાસે. ૨. તથા એકદેશમધ્યે વિહાર કરતા કદાચિત કારણ માંહિં
વસ્ત્ર મુંકી જાઇ તો પોથીને આકારે બાંધી મુંકવું નહીં. એ રીતિ વિના જે કોઈ વસ્ત્રાદિક મુંકી જાચઇ તેહનું
વસ્ત્રાદિક ખરચાસે પણિ તેહને નહી અપાય. ૩. તથા જેહની નેશ્રાએ જ્ઞાનદ્રવ્ય પાછિલુ હોઇ તેણે
પોતાની નેશ્રાથી ટાલવું અને પુસ્તકની સામગ્રી ન મિલે જે ગામે ભંડાર હોય તે ગામના સંઘની સાખે ભંડારિ મુકવું. અન્યથા તેહને દીક્ષાનો આદેશ પ્રસ્તાવે થાસે. અને વૈશાખ પછી જેની નેશ્રાની જ્ઞાનદ્રવ્ય સંભલાસે
આકરૂં ઠબકું લિખસે. ૪. અને જેહને ઘરે કોઇ માટી ન હોય અને એકલિજ હોય
©
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________
તેણે ઘરિકોણઇ વસ્ત્ર-પાત્રાદિકૅબાંધી મૂકવું નહીં. ૫. તથા મા-બેટી તથા સગીબહિણ વિના કોણે સાધ્વીને
યતીએ ભણાવવું નહીં. ૬. તથા જેણે યતીએ દીક્ષાનો ભાવ ઉપાયો હોય તેણે
ચતીએ મૂલગઈમાર્ગ ભવ્ય પાસે લિખાવી લેવું નહીં, અને કદાચિત્ લિખાવી લેચે તો ગામના વડા ૪ શ્રાવકની સાક્ષિપૂર્વક લિખાવી લેવું અને ભવ્યનું ભાવ કદાચિત્ પલટાઇ તો વરસ ૨પછી તેહનું સંબંધ નહીં, તે ભવ્યનું જિહાં ભાવ હોય તો તિહાં દીક્ષા લેતાં કુણઈ અંતરાય ન કરવું, અંતરાય કરસે તેને ઠબકું આવસ્યાં સહી.
દુ
૩૫
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________
YAK
શ્રી વિજયદેવસૂરિલિખિત
સાધુ-સાધ્વી મર્યાદાપક
ભટ્ટારક શ્રીહીરવિજયસૂરીશ્વરપટ્ટાલંકારહાર ભટ્ટા.
શ્રીવિજયસેનસૂરિગુરૂભ્યો નમઃ | સંવત ૧૬૭૨ વર્ષે આષાઢ સુ. ૨ દિને શ્રીપત્તન નગરે શ્રી વિજયદેવસૂરિભિલિંખ્યતે : સમસ્ત સાધુ-સાધ્વી, શ્રાવક-શ્રાવિકા, યોગ્ય, અપરં - ૧. ભટ્ટારક શ્રીહીરવિજયસૂરિ તથા ભટ્ટા. શ્રી વિજયસેન
સૂરીશ્વરે બીજા જે બોલ પ્રસાદ કર્યા તે તિમજ કહેવા, પણ કોણે વિપરીત ન કહેવા. જે વિપરીત કહેસે તેને
આકરો ડબકો દેવરાસે. ૨. તથા માસકલ્પની મર્યાદા સમસ્ત ચતીઇં સૂધી પાલવી,
અને ફિરતે ક્ષેત્રે વિહાર કરવું. ૩. તથા ગૃહસ્થાદિકને ઘરે જઈ અને પુસ્તકાદિક બાંધવું
છોડવું નહીં, અને ઘરિ મુકવું તો પોતાના ગુરૂને પૂછીને
મુંકવું, અને ગૃહસ્થ પણ તેમના ગુરૂને પૂછીને રાખવું. ૪. તથા માર્ગે દેહરે ગોચરી ઠંડિત પ્રમુખ કાર્ય જાતાં વાત ન
કરવી, અને કદાચિત બોલવું પડે તો એકણિપાસે ઉભા રહીને બોલવું.
૩૬
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________
છે ૫. તથા દીવાનમધ્યે ગચ્છનાયકને પૂછ્યા વિના ન જાવું, છે
અને કદાચિત્ જાવું પડે વડેરા ૪ ગૃહસ્થને સંમત કરી
જાવું, પણ તિહાં કિસ્યો નવો ઉપાધિ ન કરવું. ૬. તથા છ ઘડી મધ્યે સર્વથા ઉપાશ્રય બાહિર ન જાવું,
કદાચિત્ જાવું પડે તો ગુરૂને પૂછીને જાવું. ૭. તથા ષપર્વેસર્વથા વિકૃતિ ન વહરવી. ૮. તથા ચોમાસાને પારણે દસકોસીઇ તથા પનરકોસીઇં
ફાગણચોમાસા લગી ફિરતે ક્ષેત્રે વિહાર કરવું
કારણવિના. ૯. તથા વર્ષાકાલવિના સાધુ-સાધ્વી વસ્ત્રક્ષાલન કારણ
વિના ન કરવું, અને ગૃહસ્થ પાસે જ્ઞાનદ્રવ્ય ન માંગવો, માંગે તેહને ગૃહસ્થ પણ ન આપવું, સાધ્વીને તથા શ્રાવિકાને રાસ-ભાસ-ગીતાદિક ભણાવવા નહીં, એકલા સાધુ-સાધ્વીએ કિસ્યૐ કાર્યો ઉપાશ્રય બાહિર ન જાવુ.
ઇત્યાદિક ભટ્ટા. શ્રીહીરવિજયસૂરીશ્વરઇ તથા ભટ્ટા. શ્રી વિજયસેનસૂરીશ્વરઇ પ્રસાદ કરી જે સકલ મર્યાદા તે સાધુસાધ્વીઇં રૂડી પરિપાલવી !
ઇતિ સાધુ-સાધ્વી મર્યાદાપક
હ
S
હ૭
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨
શ્રી વિજયદેવસૂરિ નિર્મિત સાધુમર્યાદાપટ્ટક
સં. ૧૬૭૭ના વૈશાખ શુદિ ૭ બુધવારે પુષ્ય નક્ષત્રે શ્રી સાબલી નગરે શ્રી વિજયદેવસૂરિનિર્મિત ।
ભટ્ટારક શ્રી આનંદવિમળસૂરિ, ભ. શ્રી વિજયદાનસૂરિ, ભ. શ્રી હીરવિજયસૂરિ અને ભ. શ્રી વિજયસેનસૂરી પ્રમુખ સમસ્ત ગચ્છનાયકોએ પ્રસાદિત કરેલા જે સાધુ-સાધ્વીની મર્યાદાના પટ્ટો છે તેમાંથી તેમ જ નવ બોલમાંથી કેટલાક બોલ આ નીચે લખ્યા છે તે બોલ તથા બીજા જે મર્યાદાના બોલ લખ્યા છે તે બોલ સમસ્ત ગીતાર્થે તથા સાધુ-સાધ્વીએ રૂડી રીતે પાળવા. જે ન પાળે તેને યથોચિત પ્રાયશ્ચિત દઇને આ મર્યાદા રૂડી રીતે પાળે તેમ કરવું.
૧. માસકલ્પની મર્યાદાએ ગીતાર્થે વિહાર કરવો અને વખાણનો વિધિ સચવાવવો. વ્યાખ્યાનાદિક પણ માસકલ્પની મર્યાદાએ કરવું. માસકલ્પ પૂરો થયા પછી બીજા પંન્યાસ ન હોય તો ગણેશે (ગણિએ) પણ વ્યાખ્યાનાદિ વિધિ સાચવવો.
આ મર્યાદા આચાર્ય, ઉપાધ્યાય વિના બીજા સમસ્ત યતિએ રૂડી રીતે પાળવી.
૩૮
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨
સમસ્ત ગતિએ માંડલે પ્રતિક્રમણ કરવા આવવું. બાધાનું કારણ હોય તો ગુરૂને પૂછ્યા વિના સર્વથા ગેરહાજર ન રહેવું, અને દહેરાની સામગ્રી છતે દેવ
જુહારવા માટે દિનપ્રત્યે અવશ્ય જવું. ૩. છ ઘડીની અંદર કોઈએ બહાર ન નીકળવું. કોઇ પ્રબળ
કારણે નીકળવું પડે તો ગુરૂને પૂછીને જવું. ૪. ગચ્છ બહાર કરેલા દર્શની સાથે કોઇએ ન બોલવું.
જરૂરનું કામ હોય તો ગુરૂને પૂછીને જેમ તે કહે તેમ કરવું. વહોરવા જતાં અથવા બીજે કામે બહાર જતાં માર્ગે કોઇએ સર્વથા ન બોલવું. કદાચિત્ બોલવાનું કાર્ય હોય
તો એક બાજુ ઊભા રહીને બોલવું. ૬. રાત્રિએ પુંજયા વિના સર્વથા ન ચાલવું. ૭. ઉઘાડે મુખે (મુહપત્તિ રાખ્યા વિના) સર્વથા કોઇ મુનિએ.
ન બોલવું. દુઃખચ-કર્મક્ષચ નિમિત્તે દરરોજ ૧૫ લોગસ્સનો જુદો
કાઉસગ્ગ કરવો. ૯. પ્રતિક્રમણ કર્યા પછી ત્યાં જ જે ગણવું હોય તે ગણવું
અને સંથારા પોરિસી ભણાવ્યા પછી પોતાના સ્થાનકે
જવું.
૧૦. મધ્યાહની માંડલીએ બેઠા વિના જ દ્રવ્ય ઉપરાંત ના
લેવું. કારણે ગુર્નાદિકને પૂછીને તે કહે તેમ કરવું. છે ૧૧.પ્રતિક્રમણ કાચા પછી ઇચ્છામો અણુસદ્ધિ સુધી હું
©
૨૯
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________
©
પ્રતિક્રમણમાં ન બોલવું. ૧૨. પાંચ પર્વી કોઇએ વસ્ત્ર ન ધોવા. ૧૩. આહાર કરતાં કોઇએ ન બોલવું. બોલવાનું કામ પડે તો
પાણી પીને બોલવું. ૧૪. રાત્રિએ પાણી ન રાખવું. બાધાદિકને કારણે વડેરાને
પૂછીને તે કહે તેમ કરવું. ૧૫. નિવિયાતું ઘી ગુર્નાદિકને દેખાડ્યા વિના કોઇએ ન લેવું.
ગુર્નાદિકે પણ પરીક્ષા કરીને સૂઈ નિવિચાતું જણાય તો
લેવાની આજ્ઞા દેવી. ૧૬. સવારને પડિક્કમણે તથા સાંજને પડિક્કમણે નમુથુણ
કહેતાં પહેલાં સર્વ સાધુએ માંડલીમાં આવવું. ૧૭. સાબુએ સર્વથા વસ્ત્ર ન ધોવા. ૧૮. આહારાદિ લેવા પોતાની હીંડીમાં જવું, પારકી હડીમાં ના
જવું. કદાચિત્ ઔષધાદિક કારણે જવું પડે તો હીંડીના
ઘણીને સાથે તેડીને જવું. ૧૯. દરરોજ એક ગાથાદિ કાંઈ પણ નવું ભણવું, ન ભણે તો
શાકનો નિષેધ કરવો. ૨૦. એક સંવાડાના સાધુએ પોતાના ગુરૂને પૂછ્યા વિના
બીજા સંઘાડાના સાધુ સાથે ન જવું. બીજાએ પણ તેના
ગુરને પૂછયા વિના પોતાની સાથે લઇ ન જવો. ૨૧. સર્વ મુનિઓએ તિવિહાર બિચાસણું દરરોજ કરવું, છે પંન્યાસે તિવિહાર એકાસણું કરવું. શરીરાદિ બાધાને
-
૪૦.
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________
૭
કારણે ગુરુ કહે તેમ કરવું. ૨૨. પ્રભાતના પડિક્કમણા અગાઉ તથા પડિલેહણ અગાઉ
પાટ ઉંચી કરવી. ૨૩. કોઇ સાધુ-સાધ્વીએ કોઇ પણ સ્થળે એકલા ન જવું.
મોટે કારણે વડા કહે તેમ કરવું. ૨૪. સાધ્વીએ વ્યાખ્યાનના વખત સિવાય મુનિ પાસે ન
આવવું. યતિએ પણ સાધ્વી પાસે ન જવું. ૨૫. સર્વ પતિએ સાથ્વી કે શ્રાવિકા સાથે આલાપ-સંલાપ
કોઇ પ્રકારનો ન કરવો. ૨૬. પંન્યાસે પગ ધોવા, પણ મુખાદિક ન ધોવા. બીજા
ચતિએ અપવિત્રાદિ કારણ વિના પગ પણ ન ધોવા. ૨૭. મધ્યાહ્ન પછી પતિએ તથા સાધ્વીએ પાણી વિના
આહાર વહોરવા ન જવું. આહારપાણી સાધુ-સાધ્વીએ બે પહોર પહેલાં જ લઇ આવવા. કારણ પચ્ચે ગીતાર્થને
પૂછીને તે કહે તેમ કરવું. ૨૮. ઉજળા વસ્ત્ર સર્વથા કોઈએ ન પહેરવાં. ૨૯. અજવાળી ને અંધારી અગ્યારશે સર્વથા કોઈએ લીલું
શાક ન વહોરવું. ૩૦. બાળ, ગ્લાન અને વૃદ્ધ સિવાય બીજા સર્વ ગતિએ
અજવાળી ૫-૮-૧૪ દિને સર્વથા ઉપવાસ ન મૂકવો,
કારણે મૂકવો પડે તો વિગચ ન લેવી. છે ૩૧. ષપર્વએ સાધુ-સાધ્વીએ વિગય ન લેવી, ૧૪ વર્ષ છે
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________
©
ઉપરાંતની વચવાળા શિષ્યને પણ ન આપવી, ૧૪ છે
વર્ષની અંદરનાને પણ ભણતા હોય તો આપવી. ૩૨. દિવસે કારણ વિના સાધુ-સાધ્વીએ ન સૂવું. ૩૩. મુખ્યવૃત્તિએ હમણાં શ્રાવિકાને દિક્ષા ન દેવી. ખાસ
જરૂર લાગે તો પણ ૩૫ વર્ષની અંદરની વચવાળીને ન દેવી, ઉપરાંત ઉમર હોય તો દેવી. તેમાં પણ તેને વેષ
પાત્રાદિક લાવવાની શક્તિ ન હોય તો સર્વથા ન દેવી. ૩૪. જ્ઞાનને અર્થે અથવા બીજા કોઇ અર્થે સર્વથા ગૃહસ્થ
પાસે દ્રવ્ય ન માગવું. ગૃહસ્થ પણ માગે તે સાધુને દ્રવ્ય ન આપવું. આરાધના કરાવતાં કે ઉત્તરાધ્યયન સંભળાવતાં ઉપવું જે જ્ઞાનદ્રવ્ય તે સાધુએ કે સાધ્વીએ પોતાની નિશ્રાએ સર્વથા ન લેવું ને શ્રાવકે ન આપવું. પુસ્તકના ઉપકરણાદિ નિમિત્તે શ્રાવકે રાખવું. તે
દ્રવ્યવડે સાધુ-સાધ્વીએ કપડાં સર્વથા ન લેવા. ૩૫. જે બોલ પરસ્પરમાં ચર્ચાના છે તે કોઇએ ન કાઢવા. જે
કાઢે તેને નિવારવો. કદાચિત્ તે બોલ કોઈ પૂછે તો
ગુર્નાદિકને ભળાવવા. ૩૬. પ્રતિક્રમણમાં સ્તવન બોલાતું હોય ત્યારે માત્ર કરવા
કારણ વિના ન જવું. કદી જાય તો ૫૦૦ સઝારા ઊભા
રહીને કરવી. ૩૭. ચતિએ માંહોમાહે ક્લેશ ન કરવો, અને ગૃહસ્થ દેખતાં
કોઇએ ક્લેશની વાત પણ ન કરવી. જે કરે તેને આકરું પ્રાયશ્ચિત આપવું.
૪૨
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________
છે ૩૮. કાળા ડાંડા સર્વથા ન રાખવા, ઉજળા રાખવા. ૩૯. ઘડાપ્રમુખ માટીના કે કાચના ભાજન સર્વથા ન વાપરવા. ૪૦. અંધારી પાંચમે શક્તિ હોય ને મન કામ રહે તો ઉપવાસ
કરવો, ઉપવાસ ન થાય તો આંબેલ કરવું, તે પણ ન બની શકે તો લૂખો આહાર લેવો પણ નિવિચાતું ઘી
કારણ વિના ન લેવું. ૪૧. ગૃહસ્થ જાણે તેમ મોટા કારણ વિના સર્વથા ઉજલી
પ-૮-૧૪ દિને ન બોલવું, અર્થાત્ એ ત્રણ દિવસે
ગૃહસ્થ સાંભળે તેમ વાતચીત ન કરવી. ૪૨. જે પંન્યાસ તથા ગણેશની કાવ્યાદિકનું વ્યાખ્યાન
કરવાની શક્તિ ન હોય તો તેણે ૩ કે ૪ ઠાણા સાથે ચોમાસું કરવા જવાનો આદેશ માગવો, કાવ્યાદિકનું વ્યાખ્યાન કરી શકે તેણે ૫ ઠાણા સુધી આદેશ માગવો અને જે વ્યાકરણ સહીત રૂડી પેરે ભણાવી શકે તેણે ૬-૭ ઠાણા સુધી આદેશ માગવો. જે ગીતાર્થ વ્યાકરણ, સાહિત્ય, તર્કભાષા, મિતભાષિણી, સ્યાદ્વાદમંજરી તથા આચારાંગાદિ સૂત્રવૃત્તિ, અંગોપાંગ ભણાવી શકે
તેણે ઠાણા ૮-૯ સુધી આદેશ માગવો. ૪૩. અકાળ સંજ્ઞાએ (રાત્રિએ સ્થગિલ જવું પડે તો)
આયંબિલનો તપ કરવો. ૪. આચાર્ય, ઉપાધ્યાય સિવાય બીજા પતિએ તેમ જ
ગીતાર્થે હીરાગલ (રેશમી) વસ્ત્ર તથા શણનું વસ્ત્ર ના વહોરવું. કદાચ આચાર્યાદિકે દીધું હોય તો પણ ઉપર ન હું
૪૩
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઓઢવું. કેશરીયું વસ્ત્ર હોય તો તેનો વર્ણ પરાવર્તન કરી છે
નાખવો. બીજાં પણ પીતવર્ણવાળા વસ્ત્ર ન ઓઢવાં. ૪૫. મસિનો પડીઓ કાચનો, માટીનો કે કાચલીનો રાખવો.
ધાતુનો સર્વથા ન રાખવો. ૪૬. પાડિહારૂ (ગૃહસ્થ પાસેથી પાછી આપવાની સરતે કોઇ
પણ ચીજ ઉછીની લેવી તે.) સર્વથા મોટા કારણ વિના
કોઇ સાધુએ ન લેવો. ૪૭. પ્રતિક્રમણ માંડતી વખતે સ્પંડિલ પડિલેહવા. ૪૮. ચતિએ કે સાધ્વીએ ઉપાશ્રય બહાર ન બેસવું. ૪૯. યતિએ શ્રાવિકાને કે સાધ્વીને ગીત રાસ વિગેરે
ભણાવવા નહીં અને સંભાળાવવા પણ નહીં. ૫૦. તરપણી ચેતના પ્રમુખ નાના મોટા પાત્ર ઉપર ફુલડી
સર્વથા કોઇએ ન પાડવી. આચાર્ય, ઉપાધ્યાય સારૂ પણ ન પાડવી. મૂળગી (પ્રથમની) હોય તો આચાર્ય, ઉપાધ્યાય વિના બીજાએ સમરાવવી નહીં. આ મર્યાદા સર્વથા પાળવી, તેમાં સંદેહવાળું થશે તો મોટો ઠપકો
આવશે. ૫૧. તેલ, રોગાન, સફેતા પ્રમુખ સર્વથા કોઇએ અણાવવા
નહીં. આ બાબત સખતાઇ રાખવી. પ૨. વિહાર કરતાં યતિ સમસ્ત ઠાણાદીઠ ડુંડાસણ રાખવાં.
પુંજવા પ્રમાર્જવાનો ખપ વિશેષ રાખવો. છે ૫૩. સંધ્યાએ પડિલેહણ કર્યા પછી જ વસ્ત્રપાત્ર પડિલેહવા. હું
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
- -
-
જજ
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________
OR
૫૪. ખજુર પ્રમુખ તથાવિધ અનાચીર્ણ વસ્તુ કારણ વિના વહોરવી નહીં.
૫૫. બીજા સંઘાડાના યતિને ગચ્છનાયકની તથા તેના ગુરૂની રજા વિના કોઇએ સર્વથા ન રાખવો.
૫૬. યતિએ જેને જઘન્ચે ૩ શિષ્ય હોય તેને જ પંન્યાસ પદની વિનંતિ કરવી.
૫૭. સોપારીના કકડા ને પાનનો ભૂકો કોઇ સાધુ-સાધ્વીએ ન વહોરવો.
૫૮. સર્વ યતિએ દિનપ્રત્યે ૧૦૦૦ સજ્ઝાય કરવી. તેટલી ન કરી શકે તો ૫૦૦ સજ્ઝાય કરવી અર્થાત્ તેટલી ગાથાઓ સંભારી જવી.
આ મર્યાદાના બોલમાં કેટલાક બોલ દિનપ્રત્યે કરવાના છે, તે જે ન પાળે તેને ગુરૂએ ૧-૨ વાર વારવો. પછી વાર્યું ન કરતો હોય તેને માટે શાકનો નિષેધ કરવો. તેમ છતાં ન પાળે તો એકાસણું તિવિહાર કરાવવું. તે છતાં ન પાળે તો આયંબિલ પણ કરાવવું.
આ મર્યાદાના સર્વ બોલ સમસ્ત ગીતાર્થે તથા યતિએ રૂડી રીતે પાળવા અને સંધાડી પાસે પળાવવા. ગીતાર્થનું કહેણ જે ન માને તેને સંઘમાં જે વડો શ્રાવક હોય તેને કહીને પણ પળાવવા. ધર્મવંતોએ આની ઉપેક્ષા ન કરવી.
ઇતિ સાધુમર્યાદાપટ્ટક સંપૂર્ણ
爷爷爷
૪૫
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૩ શ્રી વિજયસિંહસૂuિસાદિત
સાઘુમર્યાદાપક
આ પટ્ટક સં. ૧૭૧૧ માઘ સુદિ ૧૩ ગુરૂવારે પુષ્યા નક્ષત્રે શ્રીપત્તનનગરે શ્રી વિજયસિંહસૂરિપ્રસાદી કૃત (ભટ્ટારક શ્રી જગશ્ચંદ્રસૂરિ, ભ. શ્રી સોમસુંદરસૂરિ, ભ. શ્રી મુનિસુંદરસૂરિ, ભ. શ્રી આનંદવિમલસૂરિ, ભ. શ્રી હીરવિજયસૂરિ, ભ. શ્રી વિજયદેવસૂરિ, તત્પટ્ટાલંકાર શ્રી વિજયસિંહસૂરિ સમજવા) મર્યાદાપટ્ટકને અનુસાર તેમજ તેમના કહેલા જલ્પાનુસારે સંવિજ્ઞ, શુદ્વમાર્ગના પક્ષી અને મધ્યસ્થ ચતિઓના હિતને માટે-સુવિહિત આચારની પ્રતિપાલનાને અર્થે લખેલો છે. ૧. સુવિદિત ગીતાર્થની નિશ્રાએ સર્વે યતિઓએ વિહાર
કરવો. ૨. ગીતાર્થને પૂછ્યા વિના કોઇએ કાંઈ પણ નવી પ્રરૂપણા
ન કરવી. ૩. યથાશક્તિ નિત્ય ભણવાનો, ભણાવવાનો, લખવાનો,
લખી આપવાનો, અર્થ ધારવાનો, કહેવાનો ઉદ્યમ
કરવો. જ્ઞાનાચારમાં છતી શક્તિ ગોપવવી નહીં. 4૪. યોગ વહ્યા વિના કોઇએ સિદ્ધાંત વાંચવા નહીં.
XX
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________
છે ૫. દિનપ્રત્યે ઊનહાળે ૩૦૦, વર્ષાકાળે ૫૦૦, શીતકાળે તે
૬૦૦, જઘન્યપદે સઝાય ગણવી. (તેટલી ગાથાઓ
સંભારી જવી કે નવી વાંચવી.) ૬. દિનપ્રત્યે તે યોગે દેહરે જઇ દેવજહારવા. ૭. દિન પ્રત્યે આઠ થોઇએ ત્રિકાળ દેવ વાંદવા. જઘન્યપણે
એક વાર વાંદવા. ૮. પ્રતિદિન યથાપર્યાય સાધુ વાંદવા. ૯. વહોરવા જતાં અથવા સ્પંડિલ જતાં માર્ગમાં સર્વથા
કોઇએ ન બોલવું. કદાચિત્ બોલવાનું કાર્ય પડે તો બાજુ
પર ઊભા રહીને બોલવું. ૧૦. વસ્તીમાં અણપંથે ચાલવું નહીં. ૧૧. ઉઘાડે મોઢે બોલવું નહીં તેમજ ક્રિયા કરતાં કે આહાર
કરતાં બોલવું નહીં. ૧૨. એષણા શુદ્ધિ યથાશક્તિ કરવી. તેમાં અસમંજસપણે ના
કરવું. ૧૩. વાણીમાં બ્રાહ્મણ આદિને ઘેરથી આહાર લેવો, પણ
જ્યાં જવાથી દુર્ગચ્છા થાય ત્યાંથી સર્વથા આહાર ન
લેવો. ૧૪. એકલા ગોચરી લેવા સર્વથા ન જવું. ૧૫. બીજું પાણી મળી શકે ત્યાં સુધી કુંડાનું ઘોણ કે
જરવાણી ન વહોરવું.
જ
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૬. ઉપશિ પ્રમુખ પુંજી પડિલેહીને ઊંચે મૂકવી કે લેવી. તે
ઉપકરણ પાત્રો ઉભય ટંકાપડિલેહવાં. ૧૭. વર્ષાકાળે વસતિ ત્રણ વાર પુંજવી. (ત્રણ વાર કાજો
લેવો) ૧૮. અવિધિએ વહેરેલો આહાર પરઠવવો પડે તો બીજે
દિવસ આયંબિલ કરવું. ઘણી અજયણાવાળી વસ્તુ
પરઠવવી પડે તો પાંચ દિવસ સુધી તે વસ્તુ ન લેવી. ૧૯. તળીયા ઉપરાંત પગ ન ધોવાં. ૨૦. વર્ષમાં બે વાર ભાર વિના જયણાપૂર્વક વસ્ત્ર ધોવાં.
અકાળે ઉપધિ ધોવે તો તેને (કલ્પ) વસ્ત્રની સંખ્યાએ
બે બે નીવી અને ચોળપરે એક નવી આપવી. ૨૧.જે વાત કરવાથી પર દાનનો નિષેધ થાય, પરને
અપ્રીતિ ઉપજે, પરની નિંદા થાય એવી વાત ન કરવી.
તેવું વચન સર્વથા ન બોલવું. ૨૨. વડાને દેખાડ્યા વિના આહાર ન લેવો. ૨૩. શય્યાતર પૂછીને જ વહોરવા જવું. ૨૪. એકલી સ્ત્રી સાથે એકલાં આલાપ ન કરવો. ૨૫. વસ્ત્ર આઘું પાછું બાંધી ન મૂકવું. માર્ગે સુખે નિર્વાહ થાય
(ઉપાડી શકાય), બે વાર પડિલેહણ થાય, પલિમંથ ન
થાય તેટલું ને તેવું જ રાખવું. ૨૬. સાધુ-સાધ્વી પોતાના કોઇ ઉપકરણ મૂકીને ચાત્રાદિ
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________
કરવા જાય તો માસ ૩ સુધી તેની સંભાળ લેવી; નહીં તો હૈ
પછી બીજાને વાપરવા દેવા. ૨૭. પુસ્તક ગૃહસ્થને ઘેર સીવીને ન મૂકવું. જ્ઞાનદિક વૃદ્ધિને
અર્થે છૂટું જ રાખવું કે તેના બીજા લાભ લઈ શકે. તેના
પર મૂચ્છ ન કરવી. ૨૮. કારણ વિના માટીનું ભાજન ન રાખવું. ૨૯. દિવસની બે ઘડી પહેલી ને બે ઘડી પાછલી આહારપાણી
આશ્રી જાળવવી. વિશેષ કારણે પણ સૂર્યોદયાસ્ત વેળા
જોવી. ૩૦. દિનપ્રત્યે છતી શકિતએ માર્ગાદિ કારણ વિના
એકાશનાદિ તપ કરવો. ૩૧. માસપ્રત્યે પાંચ ઉપવાસ પૂરા કરવા. પાંચ પવ વિગચ
ન લેવી. ૩૨. નિધિમાં તિથિએ નિવિચાતાં ૩ લેવાં. ૩૩. દરરોજ કાંઇકપણ અભિગ્રહ કરવો. ૩૪. અકાળસંજ્ઞાએ (રાત્રે ઐડિલ જવું પડે તો) આયંબિલા
કરવું. ૩૫. અનાચીર્ણ વસ્તુ ન વહોરવી. શીતકાળ વિના ખજુર,
દ્રાક્ષ વિગેરે ન લેવાં. આદ્રાં પછી કાચી ખાંડ ન વહોરવી.
કુંઆરનાં સેલરાં સર્વથા ન વહોરવાં. ૩૬ ચોમાસાનો છ8 ને સંવચ્છરીનો અઠ્ઠમ યથાશક્તિ
Lexo
૪૯
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________
કરવા. ૩૭. દિનપ્રત્યે છતી શકિતએ ૧૦-૨૦ લોગસ્સનો
કાઉસગ્ન કરવો. ૩૮. દશવિધ સામાચારી વિશેષ પ્રકારે પાળવો. ૩૯. માસાકલ્પાદિમર્યાદા જાળવવી. ૪૦. ગીતાર્થના કહ્યા વિના જે કોઇ પોતાને છેદે એકલા
વિહાર કરે તેની સાથે આહારવ્યવહાર ન કરવો. ૪૧. તપાગચ્છની સમાચારી ઉપર, પંચાંગી ઉપર તથા
વીતરાગ પૂજા ઉપર જેને અવિશ્વાસ હોય તેની સાથે
સર્વથા વ્યવહાર ન કરવો. ૪૨. વ્યાધિવાળાનું ખરડેલું વસ્ત્ર કોઈને ન આપવું. ગુરૂ આપે
તો છૂટ. ૪૩. અટવ્યાદિ કારણ વિના માગતીત, ક્ષેત્રાતીત,
કાળાતીત પાણી વિગેરે ન રાખવું. (ચાલુ માર્ગ વિના લાવેલ, અઢી ગાઉ ઉપરાંતથી લાવેલ અને ત્રણ પહોર વ્યતીત થયેલ આહારપાણી મુનિને કલ્પ નહીં.)
પ૦
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪
મહોપાધ્યાય શ્રી યશોવિજયજી અને અન્ય સંવેગી મુનિવૃંદ કૃત
સાધુ-સમુદાય મર્યાદાપટ્ટક
સંવેગી સાધુસમુદાય યોગ્યું વ્યવહાર - મર્યાદાના બોલ લિખિયે છીએ યથા -
૧. પદસ્થ આચાર્ય, ઉપાધ્યાય વિના નાણું અંગપૂજા ન કરવી.
૨. પદસ્થ વિના સોનેરી રૂપેરી સાજનાં ઝરમર ચંદુઆ બંધાવવા નહિ.
૩. જેણે પ્રતિબોધ્યો હોય તેણે શિષ્ય તેહને દેવો, પદસ્થને પૂછીને.
૪. કોઇ શિષ્ય ગુરુથી દુમણો થઇ પર સંઘાડામાંહે જાય તિવારે તેહના ગુરૂની આજ્ઞા વિના તેણે ન સંગ્રહવો અને વડેલહુડે વ્યવહાäિ વાંદવો પણ નહિ અને ગુરૂના અવર્ણવાદી પ્રત્યનીકતા કરીને જાય તિવારે વેષ લેઇને કાઢી મૂકવો.
૫. આચારિયા યોગ વિના વ્યવહારી ગીતાર્થે આહારપાણી આણ્યો ન લેવો, રોગાદિ કારણે જ્યણા.
૫૧
૩૭
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________
–
છે ૬. સામાન્ય ચતિએ અધિક વસ્તુનું પુંઠીયું ન રાખવું, તે
પદચ્ચે પણ યથાયોગ્યપણું કારણ જાણી ૪ માસ
ઉપરાંત ન રાખવું, પર્વદિને દૃષ્ટિ પડિલેહણ કરવી. ૭. માસકલ્પ પાલટવો તે અંહા ગોચરી વસતિ Úડિલ
ભૂમિકા પલટાઈ તિમ પાલટવો, રોગાદિક કારણે
જ્યણા. ૮. હાજા પટેલની પોલ નવા ફતાની પોલ મધ્ય કારણ વિના
ચોમાસું ન રહેવું, બીજે સ્થાનક પણ ત્રસ જીવાદી
વિશેષ હોય તિહાં ન રહેવું. ૯. તથા એક સામાચારીએ, એક માંડલીના, એક
પરિણતિને ઘેરે ઉપરાઉપરી ને જવું. ૧૦. તથા સામાન્ય ચતિએ સ્ત્રિયાદિકને ઘરે જઈ ભણાવવું
નહીં, આલાપસંલાપ ન કરવો, જો અક્ષરાદિક પૂછે તો
ઉપાશ્રય મ કહેવો. ૧૧. તથા સામાન્ય ચતિએ ૧૦૦૦ શ્લોકથી અધિક લખાવવું
નહિ, તે પિણ લેખકને ઘરે જાવું આવવું નહી, પુસ્તક વેચાતા લેવા આશ્રી પણ દયવિક્રય ગૃહસ્થ હાથે કરવો
કરાવવો પણ સ્વયં સંચાઁ ન કરવો. ૧૨. તથા વયો વર્ષ ૬૦ દિશાપર્યંચ વર્ષ ૨૦ તથા ૧૨ વય
વિના એકલે જાવું આવવું, સ્ત્રિયાદિકને ભણાવવું નિષેધ. રોગાદિ કારણે જયણા. ઉપાશ્રય મધ્યે આવ્યાને બોલાવવાની જ્યણા.
-09
૫૨
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૩. તથા થાપના ઘર કલ્પીત હોય તિહાં નિત્યે આહાર અર્થે
ન જાવું. ૧૪. તથા પરિણાતીનો (પરજ્ઞાતિનો) સંઘવી થઈ
સચિત્તપરિહારિ પ્રમુખ છ'રી પાલતો ન હોય તે સાથે
ચાત્રાએ ન જાવું, કારણે ચણા. ૧૫. સ્થલ ભંડારનું પુસ્તક પરગામે લઈ ન જાવું, કારણું લઇ
જાય તો ૪ ગૃહસ્થને પૂછીને લઇ જાવું, વર્ષ ૨ મધ્યે
પોહંચાડવું. ૧૬. સામાન્ય ચતિએ સ્ત્રીને આલોચણ ન દેવી. ૧૭. તથા વડલડાઇ વ્યાવરન વિધિ સાચવવો અને જો
કદાચિત્ વ્યાનાદિક ૨૬નો વડેરાને કર્યાની જયણા. ૧૮. પરણાતિ (પરજ્ઞાતિ)માં સમગ્ર ઘર થયા વિના
સાધારણાદિ ન લેવું, પર-સમવાયી ગુણાનુરાગે આવે
તો તે સમવાયની સ્થિતિમર્યાદા દાનાદિક ઇંડાવવું નહિ. ૧૯. તથા જે આવીને ક્રિયાવ્યવહારમાં ભલો તેહને
નિઃ પરિગ્રહીપણું અને યોગાદિ ક્રિયા સફલ વિધિ મોટા મર્યાદાપટ્ટક પ્રમાણ સાચવતો જાણીએ તો એક માંડલે આહારાદિ વિધિ સાચવવો, અન્યથા તેહને આહારાદિ
દેવો પણ તે પાસે અણાવવો નહિ. . ૨૦. જિવાર લગે (જ્યાંસુધી) ગછનાચકનો દિગબંધાદિ
કરીએ તેણે સંબંધ ટાળ્યો ન હોય તિવાર લગે (ત્યાંસુધી) તે ગચ્છનાયક મીલ્ય સંજાય માંડલી અને
૫૩
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________
676
શસ્યા અને પાખિ ખામણાદિક વ્યવહાર સાચવવો અને ક્ષેત્રાદિક્ષપણસ્થ વ્યવહાર ગોચરી પ્રમુખ આદ્ય નક્ષત્ર પહેલાં જવો ઇત્યાદિ વ્યવહાર સાથે આદેશ સાચવવો અને ગચ્છનાયક ગામ મધ્યે છતે પ્રભાતે વ્યાખ્યાન ન
માંડવું, કારણે પાછલે પ્રહરે માંડે તો ના નહિં. ૨૧. અને ગચ્છનાયકે ગછસંબંધ ટાળ્યા પછી માંડલી
વ્યવહાર નહિ મિલ્થ કેદાવંદન (ફેંટાવંદન) વ્યવહાર કરવો, લોકસમક્ષ અવર્ણવાદ ન કહેવો, પૂછે તેને કહેવું
જે અબ્દોને ભિન્ન કર્યા છે તે માટે અલગા રહીએ છે. ૨૨. તથા પાત્રે બેઠાં આહારાદિકર્થે તથા અદિપણે
ચંડિલાદિકાર્યો તથા અગાઢ કારણે એકલાં જવું પણ
અન્યથા એકલા જાવું નહિ. ૨૩. તથા સામાન્ય ચતિએ વાટે વોલાવવો (વોળાવો) ન
લેવો, વિશેષ કારણે જ્યણા. ગૃહસ્થાદિક સાર્થે આવીને
લીચે તો ના નથી. ૨૪. તથા સંવર્ચ્યુરી પડીકમ્યોઇ સંવછરી દાને સ્વસમવાયી
પરસમાચી ટાળવો નહિ અને તીર્થંકરની ભક્તિની સ્વગચ્છી પરગચ્છી ન જોવો, ગુણાનુરાગ બંધ
અંગીકાર કરવો. ૨૫. તથા દેવદ્રવ્ય, જ્ઞાનદ્રવ્ય, સાધારણદ્રવ્યની વિશુદ્ધતા
જાણીયે તેહનું સાંહમીવચ્છલ લેવું, કરાવવું. જ્ઞાતિ વિવાહાદિક તો જિનધર્મની શોભા દિસે તિમ વર્તવું. ગૃહસ્થને એ રીતે પણ તિહાં સાધુએ જાણી અંધલ છે
YOR
ขช
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________
સામેલ કરી પક્ષપાત ન કરવો. ૨૬. અને કોઇ ચતિએ ગૃહસ્થને છેદે પ્રવતનિ ગછનાયકથી
વિપરીતપણે કરી પોતાના પક્ષપાત ન કરવા અને ગુણાનુરાગે રાગી યથા ગૃહસ્થ તે પણ પોતાનો ધર્મ રહે તે તેહને જણાવવું પણ તેહની વૃત્તિ ભાજે એમાં
વ્યગ્રાહિત ન કરવા. ૨૭. તથા રાત્રે ધર્મજાગરિકાની થાતી હોય તિહાં યતિએ ન
રહેવું, ગૃહાંતરે શ્રાવક ધર્મ જાગે તો સાંભલે, ઊદેરી જાવું નહિ અને દિવસે શ્રાવિકા ગીતગાનાદિ કરે તો સાંભળે અને રાત્રે શ્રાવક ધર્મજાગરિકા કરે તો સાંભળે અને માસકલ્પાદિ ગૃહે પાલટતે પદસ્થાદિકને પણ અવિકાર ધર્મજાગરિકા ગૃહાંતરે કરેં પણ એક વસતિમાં ન કરે અને
કોઇ વિશેષ કાર્ચે લાભાલાભ દેખીને તો ના નહિ. ૨૮. સમાચારી ગુરુપરંપરાગત શ્રાવકને ઉપધાન વહ્યા વિના
માંડલીમધ્યે આદેશ વિશેષ પર્વે ન દેવો, સાતમી
વછલાદિ વિશેષ યોગે ના નહી. ૨૯. સાધ્વી ન કરવી, કદાચિત્ સ્વયંબંધિની હોય તો ૪૦
વર્ષ પછી દેવાની ચણા અને પરગચ્છી આવે તો
વડેરાને પૂછીને રાખવી. ૩૦. ગીતાર્થ (થવા) વિના વ્યાખ્યાન ન કરવું. જધન્યથી
સમવાયાંગ સૂત્ર ગમા મેલવી જાણે, સંસ્કૃત ભાષા નિપુણ, શ્રદ્ધાવંત, શુદ્ધ પ્રરૂપક, ભાષા કુશીલ નહિ, સુશીલ, ગચ્છનાયકનો દિગબંધી તે ગીતાર્થ વ્યાખ્યાન
૫૫
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________
કરવાનો અધિકારી. એકલી શ્રાવિકાની પર્ષદા આગલે તે
વ્યાખ્યાન ન કરવું. રોગાદિક કારણે જ્યણા. ૩૧. વિશેષ કારણ વિના પહેલી ૬ ઘડી દિન પાછલી ૪ ઘડી
મધ્યે આહાર ન કરવો. વસતિ બાહિર ન નીકળવું.
કારણવિશેષે વડાને પૂછીને જાવાની જયણા. ૩૨. માંડલી વિના વિગયાદિ સરસ આહાર ન કરવો,
પારણાદિકને કામે શીતલ ભક્તાદિકની જયણા. ૩૩. ષટ્પર્વએ વિગય ન લેવી, વિશેષ તપાદિકની જયણા. ૩૪. વસતિ પોતાની નિશ્રાએ ન કરવી અને બીજાને
ઉતરવાનો એક સમાચારીતાને બાધ ન કરવો, પાત્રાદિ ધર્મોપકરણ નવદીક્ષિત મનોરથે વેચાતા લિચે પણ
પોતાની નિશ્રાએ ન લેવાં. ૩૫. શિષ્યાટિક લેતાં ધનાદિકની સહાય કરવી તે દીક્ષા લીધા
પછી તે ગુણવંત થયો જાણી તેહના સંબંધો શ્રાવકને શાસનશોભા માટે ધર્મચિ પ્રાણી સહાય કરે પણ ચતિએ તેહની ઉદીરણા ન કરવી અને પહેલાં સાહાચ દ્રવ્યનું કરાવીને દીક્ષા ન દેવી; નવદીક્ષિત શિષ્યને ગૃહસ્થ ગૃહસ્થિણી સાથે આલાપસંલાપ ન કરવો, ગૃહસ્થ ગૃહે ભણવા-ભણાવવાદિકે જાવાનો પ્રસંગ ન
કરવા દેવો. ૩૬. વસ્ત્ર-પાત્રાદિકનો ખપ હોય તિવારેં (ત્યારે) જે પ્રવર્તક
હોય તેને કહેવું, વડલહુડાઇ વસ્ત્ર કરાવવી કલ્પક ૧, કાંબલી ૧, ચોલપટ ૧, સંથારીયું ઉત્તરપટ્ટો ૧, લૂંછણો ૧, હું
S
પક
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________
મુહપત્તિ ૨ અને પાત્રાના ઉપગરણ-પાત્રા સામાન્ય છે ચતિને ઢાંકણા સહિત ૫ તથા ૭ પટ્ટ (પદ) સ્થને વિશેષ કામેં અધિકની જ્યણા. પાત્રમાં પણ કાલાં રોગાન વિના રાખવાં. પદસ્થને આહારનું તથા પાણી પીવાનો
ચેતનો સફેદ વર્ણ રાખવો. ૩૭. તથા નવદીક્ષિત શિષ્યને વિશેષ જ્ઞાન તથા વેચાવાદિ
કલા ગુણ નીપના વિના સંસારીચા મધ્યે વિહાર ના
કરવો. ૩૮. તથા અવધાદિક દ્રવ્ય એકના ગૃહથી લેઇ સ્વનિશ્રાએ
ગૃહાંતરે ન મુકવો. ૩૯. તથા કુણે (કોઇએ) સ્વસમાચારીના ગીતાર્થ તથા
સ્વપરિણતિ સમુદાય મૂકિને અપરમત ગચ્છના ચતિ
પાસે ભણવા ન જાવું. ૪૦. સાત ક્ષેત્રમાંને નામે દ્રવ્ય જે શ્રાવકે કર્યા હોય તિહાંથી
લઇ અપર શ્રાવક પોતાનો મેલાપી હોય તિહાંને ઘેર ચતિએ ઉદીરણા કરી મૂકાવવો નહિ, ગૃહસ્થ મલી મૂકે તે
વાર તીર્થાદિકને કામે વિશેષ કારણે જ્યણા. ૪૧. તથા વિદ્યમાન ગચ્છનાયકે સંબંધ ટાલ્યો હોય તોહે પણ
અપરગચ્છનાયકને ન આશ્રયા હોય તિહાંલાગે (ત્યાંસુધી) ગચ્છ તથા ગીતાર્થની નીશ્રા ન મૂકવી, દિવ્યંધ તેહનો રાખવો અને જો અપરગચ્છનાયક કરે તે પણ પોતાના ગુરવાદિકના અનુયોગ હોય તે પરંપરાનો ગચ્છનાયક પંચ સંમત સૂરિમંત્રના પીઠ સંસ્થાપનયુક્ત છે
પ૭
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________
કરીને તેહ નિશ્રા પણ વર્જવી.
૪૨. તથા એક સામાચારીના ગીતાર્થ એક વસતિ મધ્યે હોય તો વડલહુડાઇએ પટીઉં આપવું પણ ગૃહસ્થને પક્ષપાતેં ક્લેશ ઉદીરવો નહી, તેહની આજ્ઞાથી વ્યાખ્યાનાદિકનો વ્યવહાર સાચવવો.
ઇત્યાદિક મર્યાદાપટ્ટક સર્વસંવેગી સમુદાયે પાલવાપલાવવા. વિશેષ બોલ શ્રી જગચંદ્રસૂરિકૃત મોટા પટ્ટાથી જાણવા, તદ્નુસાર શ્રી આણંદવિમલસૂરિપ્રસાદિકૃત ૫૭ બોલ. ભ૦ શ્રીહીરવિજયસૂરિપ્રસાદિકૃત ૩૬ બોલ, ભ૦ શ્રીવિજયદાનસૂરિપ્રસાદિકૃત ૩૫ બોલ એવં ભલી રીતે મર્યાદા પાલવી. અત્ર પં. જયસોમગણીમાં, પં જસવિજયગણિ ગ૦, સત્યવિજય ગ, ઋદ્ધિવિમલ ઋ૦, મણિચંદ્રઋ, વીરવિજય.
૫૮
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________
૭
OિN
So
શ્રી વિજયમાનસૂરિ નિર્દેશિત
સામાચારી જલ્પષક
સંવત ૧૭૪૪ વર્ષે કાર્તિક સુદિ ૧૦ શુક્રભાશ્રી વિજયમાનસૂરિનિર્દેશાત્ || શ્રી લાવણ્યવિજયગણિભિક સમાચારી જલ્પપટ્ટફોલિખ્યતે | ૧. સુવિહિત સમવાર યોગ્ય શ્રુત જીત વ્યવહારને
અનુસારિ તપાગચ્છની સામાચારી સન્માર્ગ છે | જે માર્ટિ વશેષાવશ્યક, પન્નવજી, પ્રશ્નોત્તરસમુચ્ચય, છત્રીસ જલ્પાદિકને અનુસારિ આજ સુધી તપાગચ્છમાહિ શ્રુત જીત વ્યવહાર વિરૂદ્ધ પ્રરૂપણા નથી પ્રવર્તી અને કોઈએ વિરુદ્ધ પ્રાપણા કરી વિચારી તેહને તે સમવાયના આચાર્યોપાધ્યાયાટિક ગીતાર્થ મિલા સર્વસુવિહિતસંમતિ ઉસૂત્ર પ્રરૂપણા દોષ નિવારિઓ તે સમંધ પ્રસિદ્ધ છૅ માટિતપાગછ સુવિદિત સદેહેવો. તથા ગચ્છાચારવૃત્તિ, નિશીથચૂર્ણિકલ્પભાષ્યાદિકને અનુસાર જઘન્યથી નિશીથ પર્યન્ત શાસ્ત્રના કોવિંદ થઇ માયામૃષાવાદ છાંડી નિઃશલ્યપણું પ્રવચન માર્ગ કહે, તે માર્ટિ તપાગચ્છની વર્તમાન પદસ્થ ગીતાર્થ
પિણ સુવિદિત સદેહવો. છે ૩. તથા કલ્પભાષ્ય, ઉત્તરાધ્યયન, ઠાણાંગ, દશવૈકાલિક,
કાય,
પ૯
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઉપદેશમાલા, પંચાશકાદિકને અનુસાર સુવિદિત છે પદસ્થની આજ્ઞા લોપી ગચ્છથી જુદા થઇ સ્વેચ્છાઈ ટોલી કરી પ્રવર્તે અને સુવિહિતગચ્છનાં ગીતાર્થ ઉપરિ મત્સર રાખે, લોક આગિ છતા અછતા દોષ દેખાડે એહવા પૂર્વોક્ત શ્રુતેં રચિત દ્રવ્યલિંગી તે માર્ગનુસારી ન
કહિઇ તો ગીતાર્થ કિમ સહિઇ. ૪. તથા ઠાણાંગ, ઉત્તરાધ્યયનાદિક શ્રુતવ્યવહાર, શ્રી
આણંદવિમલસૂરિ પ્રસાદિત સમાચારીજલ્પાદિક જીતવ્યવહારને અનુસાર સુવિહિતગચ્છને સહવાસે વર્તમાનગચ્છનાયકની આજ્ઞાઈ યોગ વહી.. દિગબંધ પ્રવર્તિતે પ્રમાણ. ૫. નિશીથ, નંદિચૂર્ણિ, આવશ્યક નિર્યુક્તિ અનુસાર
જિગારવને વ િતથાવિધ પદસ્થગીતાર્થની આજ્ઞા લોપી પૂર્વોક્તવિધિ વિના યોગ વહી સભા સમક્ષ આચારાંગાદિક વાંચે તે અરિહંતાદિકનો, દ્વાદશાંગીનો પ્રત્યેનીક યથાવૃંદો કહિછે જે માટિ તીર્થકર અદત્ત ગુરૂઅદત્તાદિકનો દોષ ઘણાં સંભવે છે. શ્રુતવ્યવહારઈ પૂર્વોકત જીતવ્યવહારદં વર્તમાન ગચ્છનાયકની આજ્ઞા વિના ગીતાર્થે પિણ ભવ્યને દીક્ષા ન દેવી. કદાચિત્ ગચ્છાચાર્ય દેશાંતરઈ હોઈ તો વેષપલટો કરાવી ચાર અની તુલના કરાવવા પણ
ચોગપૂર્વક સિદ્ધાન્ત ન ભણાવવો. ૭. તથા આચારદિનકર, પ્રશ્નોત્તરસમુચ્ચયાદિકનઈં
૧૦.
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________
અનુસાર હૈમવ્યાકરણ, દ્વાશ્રયાદિકસાહિત્ય, ઉત્તરાધ્યયનાદિ સિદ્ધાન્ત ભણાવવા. અસમર્થ એહવા પન્યાસ-ગણેશ બે ઉપરાંત શિષ્ય નિશ્રાÛ ન રાખઇં. આચાર્ય પિણ અધિકની આજ્ઞા નાપૈં. તપાગછમાંહિ આચાર્યનીજ દીક્ષા હોઇ અને સુવિહિત ગછાંતરે આચાર્યાદિક પાંચમાહિ એકની દીક્ષા હોઈ. શ્રુતવ્યવહારેિં તો ગીતાર્થનેજ દીક્ષાની અનુજ્ઞા છે. ૮. તથા શ્રીસોમસુંદરપ્રસાદિતજલ્પને એ અનુસારિ તથા મહાનિશીથ, આચારાંગાદિકનેં અનુસારિ અગીતાર્થ સંયતવિશેષ ગુણવંતા ગછને અયોગિ શિથલ સુવિહિત ગછની આજ્ઞાદિ સ્વેછાઇં પ્રવર્તે તે સમાચારીના પ્રત્યેનીક જાણિવા.
૯. ઉપદેશમાલા, દશાશ્રુતસ્કંધ, નિશીથભાષ્ય, જ્ઞાતાદિકનેં અનુસારિ ગુરૂની આજ્ઞાઇં ચોમાસું રહે, વિહારાદિક કરે અન્યથા સામાચારી માથા સૂની માટિ ગુરૂ અદત્તાદિક દોષ સંભવે, જે માર્ટિ વ્યવહારભાષ્યાદિકને અનુસારિ સ્વદેશાનુગતવાણિજ્યાદિક કર્મ સાક્ષિરાજાની પરિ પંચાચારનો સાક્ષિ સદાચાર્ય છઇં. અત એવ છ માસ ઉપરાંત આચાર્યશૂન્યગછની મર્યાદા અપ્રમાણ થાય એહવો વૃદ્ધવાદ સંભલાઇ છે.
૧૦.કલ્પભાષ્ય, દશવૈકાલિક, ભગવતી, પંચાશક, ગછાચારપઇન્નાદિકને અનુસારિ સ્વતઃ પરતઃ શુદ્ધ પ્રરૂપક તે સદ્ગુરૂ જાણિવો.
૬૧
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧. આવશ્યક નિર્યુક્તિને અનુસારિ સુવિહિત વૃદ્ધ ગીતાર્થને
ચોર્ગિ પાકી-ચોમાસી-સંવત્સરીખામણાં કરવાંજ. અન્યથા સામાન્ય શુદ્ધિ ન થાğ. પડિકમણું પિણ અપ્રમાણ થાઇ, જે માટિ વ્યવહાર-સૂત્રાદિકનેં અનુસારિ આચાર્યાદિકને અયોગિ સ્થાપનાચાર્ય આગળ આલોચના પ્રમાણ હોઇ.
૧૨. અષ્ટકવૃત્તિ, વિશેષાવશ્યકભાદિકને અનુસારિ વર્તમાન પંચાચાર્યમાહિ થાપનાચાર્યને વિષે મુખ્યવૃત્તિ ગછાચાર્યની સ્થાપના સંભવિઇ છઇ. પછે ગીતાર્થ કહે તે
પ્રમાણ.
૧૩. શ્રી સોમસુંદરસૂરિપ્રસાદિતસમાચારીકુલકને અનુસારિ તપાગછીય સુવિહિતસાધુએ ૪૬ (૩૬?) નિયમ ગીતાર્થ શાર્ખિ પડવજવા.
૧૪, શ્રુતવ્યવહારઇ જીતવ્યવહારઇ લિહા પાર્સિ સંયત ઉત્સર્ગથી પુસ્તક લિખાવવું નહીં. કારણેં લિખાવે તો શ્રીસોમસુંદરસૂરિ શ્રી હીરવિજયપ્રસાદિતજલ્પને અનુસારિ ૫૦૦ અથવા ૧૦૦૦ ગાથા લગઇં ગુરૂ આદિક આજ્ઞાઇં. અન્યથા ગુરૂગચ્છનિશ્રિત થાઉં તે પુસ્તક ગુર્વાદિકની આજ્ઞા વિના વાંચવું ભણવું ન કÑ. ૧૫. શ્રુત-જીત અગીતાર્થ સંયત પુસ્તક ક્રય વિદેં ન લ્યે. કારણિ લેવું પડે તો ગુરૂની આજ્ઞાŪ ગૃહસ્થ પાસિ લેવરાવે.
૧૬. તથા શ્રુતવ્ય૦ ગુરૂની આજ્ઞાવિના અગીતાર્થ અપવાદ
·
૬૨
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________
સેવે નહીં.
૧૭. જીતકલ્પાદિકનેં અનુસાર ઋણ આપી વિશુદ્ધ ન થાઇ તિહાં સૂધી દેવાધિ દ્રવ્ય ભક્ષક સાથિ... આહારાદિક પરિચય ધર્માર્થી સાધુÙ શ્રાવકૈં ન કરવો, અનેં તે દોષની વિપરિત (થા)પના ન કરવી.
૧૮. આવશ્યક્ભાષ્યાદિકનેં અનુસારિ પોતાની ટોલીના ગૃહસ્થોને... આવર્જવા નિમિત્તે પૂર્વોક્ત દોષ સેવી જે ગીતાર્થ શાખિ આલોયણા ન લ્યે, આપ સુદ્ધ પરૂપક કરી માને તે ભૂમીગત મિથ્યાત્વી જાણિવા. તેહનું ઉ... દર્શન ન કરવું.
૧૯. ઉપદેશમાલા, સુયગડાંગવૃત્તિ, છત્રીસજલ્પ તથા ઉ. શ્રી યશોવિજય ગ. પ્રસાદિત શ્રદ્ધાનજલ્પનેં અનુસારિ મત્સરિ સુવિહિતગછની આજ્ઞા નિરૃપક્ષ્યથકા સુદ્ધ સામાચારી વિઘટાવી જે ઇહલોકાનુરોધિ અજ્ઞાનકષ્ટ કરી તે માયામૃષાવાદી સદ્દેહવા.
૨૦. તથા શ્રી હીરપ્રસાદિતસામાચારીજલ્પાનુંસારી નગરની નિશ્રાÛ ૨ માસકલ્પ ઉપરાંત ગુરૂની આજ્ઞાવિના રહેવું ન કલ્પે. કલ્પભાષ્ય, શ્રી જગચ્ચન્દ્રસૂરિપ્રસાદિતસામાચારી જલ્પાનુસારિ લોક આગલિ સુવિહિતગછનાં ગુણ ઢાંકી દોષ પ્રકાસી લોકને વ્યુદ્ધહસહિત કરી વંદનપૂજનાદિક વ્યવહાર ટલાવે તે શાસનોચ્છેદક સદેહવા.
૨૧. નિશીથચૂર્ણાદિકને અનુસારિ અગીતાર્થ સાધુ ગુરૂની
93
OR
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________
આજ્ઞા વિના નિત્ય વખાણ કરે. નિઃશૂક થઇ ગૃહસ્થ આગિ સિદ્ધાંત વાંચે તે સંચમ શ્રેણિ બાહ્ય પાસસ્થા
જાણવા. ૨૨. આવશ્યકનિર્યુક્તિ, દશ. દશાશ્રુતસ્કંધાદિકને
અનુસારિ સાંભોગિક પદસ્થમૈં યોગિ નિમંત્રણા વિના જે નિત્યે આહારાદિક કરે તેહનાં નોકારસી પ્રમુખ પચ્ચકખાણ તથા મહાવ્રત લોપાઇ. ગુરૂ અદત્તાહારાદિક
માટિ. ૨૩. સમાચારી ગ્રંથને અનુસાર ગણેશ સાઘુઇં ગુરૂની આજ્ઞા
વિના ઉપધાન વહેરાવે નહીં, વ્રતોચ્ચાર કરાવે નહીં, માલ પહેરાવેં નહીં, વાંદણાં દેવરાવે નહીં, પોસહ પ્રમુખના આદેશ નાપે. સ્વેચ્છાઈ એતલાવાનાં કરાવે તે ગીતાર્થનો પ્રત્યેનીક થાય. ગુરૂની ભક્તિભંગાશાતના સંભવે માટિ બીજું એહ વિધિ પિણ ગીતાર્થ ગમ્ય છે. પંચાશકને અનુસાર એહવા માઇમૃષાવાદીને સાધુ સુપ્રરૂપક સદહીં વિનચાદિક કરે, તેહને પિણ માઠાં
ફલ સંભવે. ૨૪. પંચાંગીને અનુસારિ ખોટાં આલંબન લેઇ કદાગ્રહથી
સામાચારી વિઘટાવે તે અવકર ચંપકમાલા સરિખા જાણિવા. જિમ સમદષ્ટિએ બોલ વિચારી આરાધક થાઈ તિમ આત્મા સુવિહિતે કરવો. ૨૫. તથા સુવિ. ગચ્છનાયકે ગણબહિષ્કૃત સંયતના શિષ્યને
પિણ ગવાસી પદસ્થ ઉપસ્થાપનાપૂર્વક દિગબંધા
૬૪
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________
આચાર્યાદિકની સંમતિ જ કરે. અન્યથા તો પૂર્વોક્ત ૪ . શ્રુતજીત વ્ય.ને અનુસાર સ્વપર ગછનો દિગબંધ સર્વથા ન ઘટઇં છે. ઈમ ગણબહિઃ કૃતસંજતને ગછવાસી પદસ્થ સ્વનિશ્રાઇ કહિ છે તેને ગુરૂકુલવાસ સ્વપ્ન ગત
રાજયલાભ વત્ પ્રમાણ નહીં. ૨૬. શ્રુઆ૦ લોકરૂઢિ સુવિહિતગછવ્યવહારિ પ્રવર્તતા
સગોત્રીય આચાર્યની શાખિ વિના આચાર્યાટિક પદ પ્રમાણ નહીં.
૬૫
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________
ભટ્ટારક શ્રી ક્ષમાસૂરિ-પ્રસાદીકૃત
ચતિમર્યાદાપક
ભટ્ટારક શ્રીવિજયપ્રભસૂરીશ્વર - પટ્ટાલંકાર ભ. શ્રીવિજયરત્ન-સૂરીશ્વર-ગુરૂભ્યો નમઃ|| સંવત ૧૭૭૩ વર્ષે મહાશુદિ ૧ ચન્દ્રવાસરે ભ. શ્રી વિજયસમાસૂરીશ્વર ચતિમર્યાદાપટ્ટકો લિખ્યતા સમસ્ત સાધુ-સાધ્વી, શ્રાવકશ્રાવિકા સમુદાય યોગ્ય અપર ચ આજના સમયાનુસાર અમ્હારે પાલવા યોગ્ય હોઇ તે અહેં પાલું અને સમસ્ત સાધુ સાધ્વીઇ પણ અમ્હારા કહ્યા થકી પાલવા અને સમસ્ત શ્રાવક શ્રાવિકાઇ પણિ અમ્હારા કહ્યા થકી પાલવા અને સમસ્ત શ્રાવક શ્રાવિકાઈ પણિ સમસ્ત સાધુ પાસે પલાવિવા. ગચ્છ નાયકની આજ્ઞા થકી અને ગૃહસ્થ આજ્ઞા પલ તિવારે ગૃહસ્થે પણિ યતિઓની સઘલી બાતેં ખબરે લેવી પ્રથમ તો અર્ટો અભ્યારી રીતિ સ્થિતિ લિખિચે છે. ૧. નિત્યપ્રત્યે એકાસણું કરવું. કારણ વિશેષે ઔષધ
વેષધાદિકની જયણા. ૨. કૈસ કાંબલી ૪, ત. ૫, કલ્પક ૫, ૮૦ ૭ ઉપર એ
રીતે મૈસણું મંડાવવું. પૂઠે પૂઠીયાં મૅકિવા પણિ રૂના
તકીયા ન માંડવા. છે ૩. પીંછીયે પૂઠ માંખી ઉડાડવી પણ ચામર નહીં! ora
૬૬
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪. અમ્હે અમ્હારે ભાર ઊપાડવાને પોટલીયા કરવા પણિ પોટલીયા શકટ નહીં, કારણ વિશેષે જયણા. ગૃહસ્થોને જયણા. ગૃહસ્થોને દ્રવ્યાદિકના ઉગાર માટે.
૫.
સાત માંડલી સાંચવવી. સંધ્યાŪ પ્રતિક્રમણ કરીને સાત શાંતિકરા, સાત ઘંટાકરણ ગણવા ઉભા રહીને, બીજા યતિઓ પાસે પણ શાંતિકરા, નમિઊણ સાત ગણવા. તિહાં સૂધી સર્વ ગીતાર્થ પણિ ઊભા રહે. પોરિસિ ભણાવ્યા પછી સર્વ સાધુ આપ આપણે ઠિકાણે જાઇ. એતો અમ્હારે પાલિવાની સ્થિતિ લિખી. હિવે બીજા સાધુને પાલવાની સ્થિતિ લિખિયે છે।
૬. બીજા સાધુને સજ્ઝાય કીધા વિના સ્થંડિલ ભૂમિકાઈં જાવા ન દેવા; કદાપિ જરૂર બાધા હુઇ તો તેણે આજ્ઞા માંગીને જાવું. પછે આવી શ્રીજીહજૂર કને પાંચ નૌકરવાની ઊભા રહીને ગણવી શિષ્યાદિકેં, ગીતાર્થ ઐસીને ગણે.
૭.
વરસ દિવસના બે લોચ કરાવવા સર્વ યતીમેં.
૮. શેષે કાલેં સર્વ ગીતાર્થે માસ કલ્પનો વ્યવહાર સાંચવવો. ૯. ચૌમાસી, મૌનએકાદશી સુધી રહે, શ્રાવકના આગ્રહ થકી ફાગુણ સૂધી રહે. પછી વડ લોહડાઇમેં પાટીયે ગીતાર્થ બેસે.
૧૦. કેટલાઇક ગીતાર્થ નગરપિંડોલીયા દેશપિંડોલીયા થઇ રહ્યા છે તે સર્વ યતીઓને દેશ પરાવર્તન કરવા, ત્રણ્ય તથા સાત વરસ દેશમાંહિ રાખવા, પછે વલી દેશ
५७
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________
પરાવર્તન કરવા. કૅણ સંવેગીને કણ ગચ્છવાસીને ગીતાર્થ સઘલાચેને દેશ પરાવર્તે અબલ દ્ગમસીમ એ રીતે ક્ષેત્રાદેશ દેવા. જિબારે દેશ પરાવર્ત કરીએ તિવારે
અબલઝૂમ આપવો. સહિર આપવો. ૧૧. થાનવાજૂને આજ્ઞા વૃદ્ધ હુઈ - વિહાર સક્તિ હુઇ નહીં
તેહને આજ્ઞા થાનવાસૂની આપવી, જુબાનને નહીં.
ગીતાર્થની સેવાને અર્થે એક શિષ્ય પાસે રહે. ૧૨. આદેશ-નિર્દેશ જેવો ગીતાર્થ હુઇ તેહને તેવો
આપવી, ઠાણા પ્રમાણે આપવો. ૧૩. દેશ દેશની ભલામણ પદસ્થ ગીતાર્થને દેવી, પણિ
લાંછોડિયાને ન દેવી. ૧૪. વડી દીક્ષા થયા વિના, ચોગ વહ્યા વિના પદ પદાદિક ન
દેવા.
૧૫. રાતિચેં આંક પ્રમુખ છોકરા ન ભણાવવા, ધર્મક્રિયા
ભણાવવી. ટીપણા ન લિખવા, ન વેચવા, વ્યાજવટ ન
કરવી, ખેતીવાડીનો વ્યવહાર ન રાખવો. ૧૬. યતીર્થે ઉષ્ણવારિનો વ્યવહાર કરવો, પણિહારી પ્રમુખના
હાથે અણાવવું નહીં. ૧૭. ગૃહસ્થે પણ ઔષધ, વેષધ, વસ્ત્ર, પાત્ર, પુસ્તક,
નૌકરવાલી, જ્ઞાન, ઉપગરણ, લેપ, તેલ, ભાંડું, બૌલાવું, પોટલીયા, પ્રમુખ એટલી વસ્તુઇગૃહસ્થ ખબર લે, તે થતી અવ્યવહાર ચાલે તો ગૃહસ્થે સુમેં સીખામણ દેવી, ન માને તો અમને ખબર લિખવી. એ વાતની છે
૬૮
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________
SO ગચ્છનાયક સીખામણ ઘે. ગૃહસ્થેપિણ તિમજ વર્તવું. ૧૮. ચેલા કરવા તે સુજાતિ વાણિયા બ્રાહ્મણ વિના અન્ય
જાતિ ન કરવા, અને કરચે તો ગચ્છનાયકની આકરી
રીસ થાસ્ય. ૧૯. સાધુ સાધવી એકત્ર ન રહે, આપ આપણે ઠિકાણે રહે. ૨૦. સાધુ સાધવી ન ભણાવે, શિક્ષા પ્રમુખ ન દેવે,
સાધવીના સાથે બોલિવાનો ઘણો પરિચય ન રાખવી. ૨૧. શરીર વિશેષે અથવા ગરઢા વૃદ્ધ હુઇ તેહને સાધવીને
ભણાવવાદિકની છૂટ છે, પણિ તેનો ઘણો આવ જાવા
કામનું નહીં. ૨૨. ગચ્છનાયકની ચીઠી વિના ચેલાને દીક્ષા ન દેવી. ૨૩. એક દીકરાની અથવા બે દીકરાની માને તે પણ ચાલીસ
વરસની હુઇ તેહને ગચ્છનાયકની આજ્ઞા માંગીને દીક્ષા
દેવી. ૨૪. દરદરબારાદિકે શ્રાવકની આજ્ઞાઇ તથા ગચ્છનાયકના
કામેં દરદરબારે જાવું. એ નિયમ સર્વને પાલિવા, પલાવિવા, ન પાલર્સ તેહને ગચ્છનાયકનો ઠપકો મિલક્ષ્ય, સજા થાસ્ય. ઇતિ ચોવીસ બોલ. ગચ્છનાયકની આજ્ઞાથી પં. ભીમવિજય લિખ્યા. તે સ્વપરાર્થે કલ્યાણકર થાઓ. સંવત્ ૧૭૭૩ વર્ષે માઘસુદિ૬ દીવબંદરે !
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________
જેષ્ઠસ્થિત્યાદેશ પટ્ટક
ૐ નત્વા ભ૦ શ્રીવિજયરત્નસૂરિશ્વરગુરુભ્યો નમઃ । સં. ૧૭૭૪ વર્ષે ભ॰ શ્રીવિજયક્ષમાસૂરિભિજ્યેષ્ઠસ્થિત્યાદેશપટ્ટકો લિખ્યતે શ્રીસોરઠદેશે ! પં । ભીમવિજય । ૫ । સુખવિજયગણિ । દીવ ૧;
પં। લક્ષ્મીવિજય ગ । ૫ । હર્ષસાગર ઘોઘા ૧
પં। દેવ કુશલ ગ । ૫ । રવિસાગર જૂનોગઢ। ૧
પં । રૂપકુશલ ગ। પંપ । હીરકુશલ ગ । રાણાપુર । ૧ પં । હિતકુશલ ગ । પં । લબ્ધિસાગર મહુઆ ૧, દાઠા ૨ પં । વૃદ્ધિકુશલ ગ । ૫ । ગજસાગર પુરબંદિર ૧ પં । લક્ષ્મીવિજય ગ।૫। લબ્ધિસાગર માંગરોલ ૧ પં। જીતવિજય ગ। ૫ । પ્રેમસાગર દેવકુંપાટણ ૧ પં । અમૃતકુશલ ગ । પં । રૂપસાગર ધોરાજી ૧
પં । જયસુન્દર ગ । પં । મહિમાસાગર દીવમધ્યે થાનવાસૂ;
પં । હમીરરૂચિ ગ । પં । દાનરૂચિ ગ । ધાસ્સું ૧, વરતેજ ૨ પં પ્રેમવિજય ગ પં રંગવિજય । પં । રામસાગર વાંકાનેર ૧ પં । કનકરૂચિ । પં રવિસાગર ષીરસરૂં ૧
પં । કલ્યાણસુન્દર ગ । ૫ । મહિમાસાગર ગૂર્જરદેશે
પં રૂપવિમલ ગ । પં । કાંતિવિમલ રાજનગર ૧
७०
GRO
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________
પં। શાંતિકુશલ । ૫ । દાનસાગર તુંબડિયું ૧ પં ગંગરુચિ । પં । પદમસાગર કાસવપરૂં ૧ પં ચન્દ્રકુશલ ગ । પં। આણંદસાગર ખેમાલાઉં ૧ પં । સદારૂચિ ગ । પં । નિત્યસાગર ભાંણવડ ૧ પં । મહિમાકુશલ પં । હંસકુશલ વેલાવલ ૧ પં પ્રીતિચન્દ્રગ પં। નિત્યરૂચિ વણથલી ૧, પં પ્રેમરૂચિ ગ ૫ । વિજયસાગર કંડોલણું ૧ પં રામવિજય ઋષિભાવસાગર ઊના ૧
I
ઋષીલાભસાગર પાલીતાણું ૧
પં। હેમસાગર ગ પં।જગસાગર ઋષી ઋષભસાગર પં । દયાલસાગર ઘલૌર ૧ પં । શુભસાગર ચૌક ૧
પં। કીર્તિરૂચિ પં । મુક્તિસાગર ઘેટી ૧
મઝેવડી ૨
ક્ષેત્રાદેશપટ્ટક: શ્રીસોરઠદેશે સંવત્ ૧૭૭૪ વર્ષે | અત્રોદ્ધરિતક્ષેત્રાદિસત્યાપના પં। દેવકુશલગણિભિર્વિધેયઃ । સમસ્ત સમુદોયયોગ્ય અપરં પટ્ટા પ્રમાણે સહુ આદેશે પહુંચીયો મર્યાદાપટ્ટક મુંક્યો છે તે પ્રમાણે પ્રવર્ત્તજો । જે અણવિચારયો ચાલચ્ચે તે ઉપાલંભ પામર્ચે । બીજું ગૃહસ્થ સંઘાનેં ચઢી બોલવું નહીં, ગૃહસ્થોનું મન ઠાંમ રાષવું, લોકિક વ્યવહાર વિશેષે રાખવું । ચોમાસા માંહી કિહાંઇ જાવું આવવું નહીં, સમઝી સાવધાન પ્રવર્ત્તવું ।
૭૧
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭
પૂ.આ.શ્રી વિજયપ્રેમસૂરિ મહારાજ લિખિત સમુદાયનું બંધારણ
णामोत्थु णं समणस्स, भगवओ महावीरस्स, अनन्तलब्धिनिधानाय, श्री गौतमस्वामिने नमः
પૂ. સિદ્ધાન્ત મહોદધિ ગચ્છાધિપતિ આરાધ્યપાદ આચાર્ય ભગવંત શ્રીમદ્ વિજય પ્રેમસૂરીશ્વરજી મહારાજા તરફથી - શ્રી સંઘ જોગ ધર્મલાભ સાથે જણાવવાનું કે આ સાથે અમારા સમુદાયના બંધારણની નકલ મોકલી છે. જેનું પાલન કરવામાં અમારા સમુદાયના મુનિવરોને તમો સર્વ પ્રકારે સહાયભૂત થશો. એવી અપેક્ષા રાખવામાં આવે છે. દા. વિજયરામચંદ્ર સૂરિના ધર્મલાભ
સમુદાયના શ્રમણોને પાળવા માટે જાહેર કરેલું બંધારણ. ૧. સામાન્ય સંયોગોમાં સાધ્વીજી તથા શ્રાવિકાઓએ વ્યાખ્યાનના સમય સિવાય સાધુની વસ્તિમાં આવવું નહીં. એ માટે વ્યાખ્યાનાદિ સમયે નિષેધ કરવો અને શક્ય પ્રબંધ કરાવવો.
અસાધારણ સંયોગોમાં દા.ત., બહાર ગામથી કોઇ આવ્યા હોય અથવા આપણે નવા ગયા હોઇએ અને ત્યાં
७२
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________
કોઈ આવે તો એકાદ દિવસ વંદન પૂરતા આવી જાય તો તે રોકવા નહિ. જોગની ક્રિયાઓમાં પણ સાધ્વીજીએ . બનતા સુધી શ્રાવિકાને લઇને આવવું તેમજ શ્રાવિકાએ ઉપધાનની ક્રિયા પ્રસંગે પુરૂષને સાથે લઇને આવવું.
સાધુની અકસ્માત બિમારી સમયે નિષેધ કરવો નહિ. ૨. સાધ્વીજી પાસે સાધુઓએ કાંઈપણ કામ કરાવવું નહિ
અને સાધુઓએ પોતાના કામ દા.ત., પાતરા રંગવા, સાંધવા વગેરે શીખી લેવા, જ્યાં સુધી ન શિખાય ત્યાં સુધી ઓઘા, ઠવણી જેવા અશક્ય કામો મુખ્ય સ્પર્ધક પતિએ સ્થાનિક પ્રૌઢ શ્રાવક દ્વારા સાધ્વીઓ પાસે કરાવી લેવાં, પણ સાધુઓએ સાધ્વીના સંપર્કમાં
આવવું નહીં. ૩. સાધ્વીજીનું કાંઈ કામ હોય તો તેં સીધું સાધુ ને ન કહે.
પરંતુ પ્રૌઢ શ્રાવિકા અને શ્રાવક દ્વારા મુખ્ય સાધુને કહેવડાવે. એ પદ્ધતિ જાળવવી, કાંઇ તાત્કાલિક કાર્ય
આવી પડ્યું હોય તો પૂછી લેવાય. ૪. સાધુએ જોઇતી વસ્તુ માટે ટૂકડીના વડીલને કહેવું અને
વડીલ તેની સગવડ કરી આપે. ૫. સામાન્ય સંજોગોમાં ૧૫ દિવસ પહેલાં કાંપ કાઢવો
નહિ. સિવાય લુણાં, ઝોળી, ખોળિયું જેવા કપડાં. ૬. રેશમી કામળી, દસી, મુહપત્તિ વિ. વાપરવાં નહીં. ૭. દેશના વ્યવહારપ્રધાન આપવી અને વ્યવહારમાં પ્રાણ
પૂરવા માટે ભાવ સમજાવવો.
છે
૭૩
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨ ૮. એક સ્પર્ધક પતિની ટૂકડીનો સાધુ બીજા સ્પર્ધકપતિની છે
ટુકડીમાં ગચ્છાધિપતિની તથા જેની નિશ્રામાં હોય તેની
આજ્ઞા સિવાય રહી શકે નહીં. ૯. માઇકમાં બોલવું નહિ. ૧૦. ફોટા પડાવવા નહિ. ૧૧. પોતાનું કે પોતાના વડીલના નામનું જ્ઞાનમંદિર પોતે
ઉભું કરવું નહીં. તેમજ શ્રાવકો દ્વારા ઉભા કરાતા જ્ઞાન મંદિર આદિમાં પોતાનું વર્ચસ્વ રાખવું નહિ.
ઉપરની કલમો અંગે જોઇને કાંઇ પૂછવું હોય તેમણે ગચ્છાધિપતિને પૂછી લેવું. શ્રી વિજયદાન સૂરિ જ્ઞાન મંદિર, સં.૨૦૧૮, ચૈત્ર વદ-૫, કાલુપુર
બુધવાર, તા. ૨૫-૪-૬૨ સમયઃ બપોરે ૩ વાગે
અમદાવાદ
૭૪
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________
પૂ.પં.શ્રી ચન્દ્રશેખરવિ. મહારાજની
બાવન કલમો
૧. નવકારશીમાં મીષ્ટ, ફુટ ના લાવવા. ૨. બંને સમય ઉભા પ્રતિક્રમણ કરવું. ૩. સાંજનું પ્રતિક્રમણ માંડલીમાં કરવું. ૪. ભોજનાદિ માંડલીમાં યથાસ્થાને બેસવું. ૫. પ્યાલા બરોબર લૂછીને મુકવા. ૬. વાડામાં પહેલા અને પછી રખ્યા નાખવી. ૭. વિહારમાં માણસને ઉપાડવા ન આપવું. ૮. કાપની દોરી સાંજે અવશ્ય છોડવી. ૯. સૂર્યાસ્ત થતાં પહેલાં પાણીમાં ચૂનો નાંખવો. ૧૦. પૂછ્યા વિના ગોચરી પાણી લાવવા નહીં, વાપરવા નહીં. ૧૧. પૂછ્યા વિના નાનામાં નાની વસ્તુ પણ ન મંગાવવી. ૧૨. પૂછયા વિના કોઇ પણ આધાકર્મીની સૂચના ન કરવી. ૧૩. પૈસાની વાત કોઇને કદી ન કરવી. ૧૪. માંડલીનું કામ વ્યવસ્થિતપણે કરવું. ૧૫. છ આવશ્યક કે પડી લેહણની ક્રિયામાં ન બોલવું.
૭૫
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________
૦A
G
૨ ૧૬. એંઠા મોઢે ન બોલવું. ૧૭. સાંજે ચકાર ન લાવવી. ૧૮. વડીલની રજા વિના વાસક્ષેપ ન નાંખવો. ૧૯. બે વખત ઓઘો બાંધવો. ૨૦. રાત્રે દંડાસન વિના ન ચાલવું. ૨૧. ઉજઈમાં કામળી વિના ફરવું કે વાંચવું નહિ. ૨૨. રજા વિના ઘડીયાળ ન રાખવું. ૨૩. વિહારમાં લાંબી દોરી, ચૂનો, પ્યાલો, ઘડો પાતરાની
જોડ, સુપડી, લુંછણીયું સાથે રાખવા. ૨૪. રાત્રે પ્રતિક્રમણ બાદ મીન રાખવું તથા જાપ વગેરે કરવો. ૨૫. વડીલની રજાવિના બેનો સાથે વાત ન કરવી કેબેસવું નહીં. ૨૬. કાળના સમયે કપડો કામળી નાંખ્યાપૂર્વક આખી
ખોલીને વ્યવસ્થિત ઓઢવી. ઉતાર્યા બાદ ૧૦ મિનિટ
પછી સંકેલવી. ૨૭. પુસ્તકનું પાકીટ સાદું જ રાખવું. ૨૮. ચશ્માની ફ્રેમ સાદી રાખવી. ૨૯. બ્લેકેટનો પાથરવા ઉપયોગ ન કરવો. ૩૦. વડીલનું એકવાર પણ પડીલેહણ કરવું. ૩૧. અષ્ટપ્રવચનમાતાનો યથાશક્તિ ઉપયોગ રાખવો. ૩૨.૩ તિથી ઉપવાસ - ૨તિથી આંબેલ કરવા. ૩૩. નિષ્કારણે ૩ વાગે ચકારાદિન વાપરવાં.
૭૬
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૪. પારીઠાવણીઆની ના ન પાડવી. ૩૫. દિવસે પાંગરણી ઓઢીને બેસવું. ૩૬. રેશમી જેવી કામળી, આસન ન વાપરવાં. ૩૭. રેશમી ઓઘારીઆ ન વાપરવાં. ૩૮. ફોટા ન પડાવવા. ૩૯. ઓચ્છવાદિનો આગ્રહ ન રાખવો. ૪૦. હાથ, પગપર પાણી ન રેડવું, મોંન ધોવું. ૪૧. છાપાં, સાપ્તાહિકો ન વાંચવા. ૪૨. રત્નાધિકનો વિનય સાચવવો. ૪૩. પૂક્યા વગર કથાનું પુસ્તક ન વાંચવું. ૪૪. વિદ્યાગુરૂનો વિશિષ્ટ વિનચ કરવો. ૪૫. સો ડગલામાં દેરાસર હોય તો સાંજે દર્શન કરવા. ૪૬. સાંજે વાડા, માત્રુ પરઠવવાની વસ્તી જોવી. ૪૭. વડીલની રજા વગર માંડલીમાં વહેંચવું નહીં. ૪૮. વડીલે વાપર્યા પહેલા વાપરવા ન બેસવું. ૪૯. વસ્ત્ર પાત્રની ઉપસ્થિભેગી કરીને જ૨ ટાઇમ પડીલેહણ કરવું. ૫૦. ૧૫દિવસ પૂર્વે અળધો કાપતથા ૩૦ દિવસ પૂર્વે આખો કાપ
કાઢવો નહીં. ૫૧. વડીલને ૨ વાર તેમજ બીજાને ૧ વાર વંદન કરવું. પ૨. સ્પર્ધપતિની હાર્દિકરજાવિના કોઈપણ ગ્રુપમાં ન જોડાવું.
GG
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________
exo
પરિશિષ્ટ-૧
સાધુમર્યાદાપ કસંગ્રહ અંતર્ગત વિશિષ્ટનામોની સૂચી
અજિતપ્રભગણિ ૧ અણહિલ્લપાટક ૧/૨
અમદાવાદ
૭૪
અમૃતકુશલગણિ ૭૦ અટકવૃત્તિ
કર
અહમદાવાદનગર ૩૧
આચારદિનકર ૬૦
આચારાંગ
૪૩/૬૦/૬૧ આનંદવિમલસૂરી ૧૧/૩૮/૪૬/
૬૦/૫૮
૭૧
૧૩
૩
૩
૩૧/૪૨/૫૯/ ૬૦/૬૧
ગચ્છાયાયના
આનંદસાગર
આવશ્યક નિયુક્તિ ૧/૬૦/૬૨/૬૩ ગચ્છાચારવૃત્તિ
ગજસાગર
આવશ્યક ભાષ્ય
આસપાલ દેવ
આંબડ
ઉત્તરાધ્યયન
ઉત્સકંકુવાલ ૩૦ ઉદયવર્ધનગણી ઉપદેશમાલા
૧૩
ઊના
૬૦/૧૧/૬૩
૭૧
ઋધ્ધિવિમલઋષિ ૫૮
ભસાગર
૭૧
કનકરુચિ
કલ્પભાષ્ય
૧
કલ્યાણદેવ કલ્યાણ વિજયગણિ ૨૭
૦૭
કલ્યાણ સુંદરગણિ ૭૦
કાલુપુર
૭૪
૫૯/૬૧/૬૩
કાસવા
કીર્તિિ કંડોલણું (કંડોરણા) ૭૧ કાંતિવિમલ
કુલચન્દ્રગણિ
ખીરસરા ખેમાલા
ગુણપાલ ગૂર્જરદેશ ગંગરુચિ
ઘલૌર ઘેટી
ઘોઘા
ઘંટાકરણ
ચન્દ્ર કુશલગણિ ચૈત્રવાલ ગચ્છીય
ચોક
છત્રીશજલ્પ
જગચ્ચન્દ્રસૂરિ
જગસાગર
જયસુંદરગણિ
७८
૭૧
૦૭
૦૦
૧/૩
૦૭
૬૧
૫૯
છે ? * ૐ ન
૭૧
ઈર્ષ
૧
૭૧
૫૯/૬૩
૧/૪૬/૫૮/૬૩
૭૧
૭૦
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________
ધોરાજી
છે
જયસેનસૂરિ ૩ જયસોમગણિ ૫૮ જસવિજયગણિ ૫૮ જિણચન્દ્ર જિતકલ્પ ૫૦ જિતવિજયગણિ ૭૦ જિનચન્દ્રસૂરિ ૧૩/૨૦ જૂનાગઢ
* * * *
વામિણ નવાજતાની પોલ નિત્યરુચિ નિશિથ નિશિથર્ણિ નિશિથભાખ્ય નંદીચૂર્ણિ
પ૯/૬૩
શતા
ઠાણાંગ તર્કભાષા તુંબડી ત્રિભુવનપાલદેવ
૫૯/૬૦ ૪૩ ૭૧
૧૧/૩
* *
ધાન
પત્તનનગર પાચન્દ્ર ગણિ પદમાસાગર પન્નવાણા
૫૯ પાટણ પાટણનગર પાલીતાણા પાલ્યાણ પુરબંદિર (પોરબંદર) ૭૦ પંચાશક
૬૦/૬૧/૫૧ પ્રશ્નોત્તર સમુચ્ચય ૩૩/પ૯/૬૦ પ્રીતિચન્દ્રગાણી પ્રેમરુચિ પ્રેમવિજય મસાગર
૫૯/૬૧/૬૩ ૬૧/૬૩
|
૧
દયાલસાગર દશવૈકાલિક દશાશ્રુતસંઘ દાઠા દાનરુચિ દાનસાગર દીવ દીવબંદર દેવકુશલગણી દેવકુંપાટણ દેવચન્દ્રસૂરિ દેવભદ્રગણિ દેવેન્દ્રસૂરિ દ્વયાશ્રય
*** * * * *
૩૩
બારબોલનો પટ્ટક બીકાનેર બૃહત્કલ્પ
ભગવતી ભાણવડ ભાવસાગર ભીમવિજય
વણસી છે. ધોરકું
૬૯/૭૦
૯૯
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________
મઝેવડી મણિચંદ્રૠષિ મર્યાદાપટ્ટક મહાનિશિ
મહિમાકુશલ મહિમાસાગર
મહુઆ માણિક્યસૂરિ માંગરોલ
થતિમર્યાદાપટ્ટક યશોવિજય
રવિસાગર
રાજનગર
રાજપાલ
રાણપુર રામવિજય
રામસાગર
રૂપકુશલ રૂપવિમલ
૭૦
૪૩
મિતભાષિણી મુક્તિસાગર મુનિસુંદરસૂરિ ૪૬
૭૧
રૂપસાગર રંગવિજય
૭૧
૫૮
૭૧
૬૧
૭૧
06
૦૦
૩
વણથલી વરતેજ
૬૬
૬૩
* * *
૦૭
૭૧
૭૦
૭૦
૦૭
૭૦
SH
લક્ષ્મીવિજયગણી ૭૦
લબ્ધિસાગર
લાભસાગર
૦૭
૭૦
લાવણ્યવિજયગણી ૫૯
૭૧
૭૦
વાંકાનેર
૭૦
૧૪
૬૬/૭૦
વિક્રમદુર્ગ વિજયક્ષમાસૂરિ વિજયચન્દ્રસૂરિ ૧/૩ વિજયદાનસૂરિ ૧૩/૨૮/૨૯ ૩૨/૩૮/૫૮
વિજ્યાનસૂરિ જ્ઞાનમંદિર ૭૪ વિજયદેવસૂરિ ૩૬/૩૮/૪૬ વિજયપ્રભસૂરિ ૬૬
૭૨
વિજયપ્રેમસૂરિ વિજયમાનસૂરિ ૫૯ વિજયરત્નસૂરિ વિજયરામચન્દ્રસૂરિ ૭૨ વિજયસાગર
૭૧
વિજયસિંહસૂરિ ૪૬ વિજયસેનસૂરિ
८०
વિમલહર્ષગણી વિશેષાવશ્યક વિશેષાવશ્યક ભાષ્ય
વીરવિજય વૃધ્ધિકુશલગણિ
વ્યવહાર ભાષ્ય
વ્યવહાર સૂત્ર
શુભસાગર શાંતિકરા
શાંતિકુશલ શાંતિચન્દ્રગણિ
શ્રધ્ધાનજલ્પ
શ્રીપતિગણિ શ્રુતસમુદ્રગણિ ષજીવનિકાધ્યયન
૬૬/૭૦
૨૭/૩૧/૩૩/ ૩૬/૩૭/૩૮
૨૭
૫૯
કર
૫૮
૭૦
૬૧
૬૨
ବ
૭૧
૬૬
૭૧
૨૭
૬૩
૧૩
૧૩
૨
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________
O
સત્યવિજયગણિ સદાચ સમવાયાંગ સૂત્ર
સામાચારી કુલક સામાચારી ગ્રંથ
સામાચારી જલ્પ
સામાચારી જલ્પપક
સિંહવિમલગણિ
સુખવિજયગણિ સુયગડાંગવૃત્તિ સોમવિજયગણિ
સોમસુંદર
સોમસુંદરસૂરિ સોમેશ્વરદેવ
સોરઠ દેશ સ્યાદ્વાદમંજરી
હમીરરુચિ
હર્ષસાગર
હર્ષસાગરગણિ હાજ પટેલની પોલ
હિતકુશલ
હીપ્રસાતિ સામાચારીજથ્થ
હીરકુશલ
હીરપ્રશ્ન
હીરવિજય પ્રસાદિતજલ્પ
હીરવિજયસૂરિ
હેમસાગરગણિ હૈમવ્યાકરણ
હંસકુશલ
૫૮
૭૧
૫૫
૬૨
૫૧
૬૦/૬૩
૫૯
૧૩
૮૧
૦૭
૬૩
૨૭
૬૧
૪૬/૬૨
૩
૭૦/૭૧
૪૩
06
૭૦
૧૩
૫૨
૬૦
૧૩
૭૦
૩૩
૬૨
૨૮/૩૨/૩૬/ ૩૭/૩૮/૪૬/૫૮
૭૧
૬૧
૩૧
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ Printed by : PINCOO 022-56950050 यस विक्रमादित्यानाबारहवासीशनिमनियरगुरुगमनायांविनायुकनयमियातवामय जहाउर संवत१२ वर्षे त्रयोदपाश्रधेहनीमदडणहिलपाटकेसमलराजावलीविराजितमहाराजाधि राजमाचतुवनयाल देवकलपाणदेवविजयराजेसातनियुक्तमहामात्पदंड श्रीकरणादिसमस्तकरया दिसमुदायायारानायरिगंधयतिसतीत्येवंकाले वर्तमानेश्रीसंघादेवायत्रमऽतिलिरयतायुधा। श्रीअपहिलपाटकेप्रतिएितसमताश्रीप्राचार्यसमस्तवाचकवतिसमतावाश्रमपासघःचत्रा वालगछायदेवत्तद्गािनियश्रीश्राचार्यश्रीजगदसरािम्रीदेवें३२रि। श्रीविजयसमि तिाप्राचार्यान्वयचंगम्रिन्टतितयोधनोत्रायेलचंगलिअजितम्रतगणिप्रति (परिवारसमन्विता॥सत्रसादसमादिस्संतिायचायतिप्रतिहेवकर्तवाचावावकातिरान घमावीकार्याणितधाश्रीदवस्पसुरुताबलिनवाद्याराधिकादीनिनिध्यानाशतधासमन्तवया उत्पकराणोसम्मगदृष्टिसमस्तयांबिकादिनतिम्ररत्तीनाम्टहवेत्येषुवसतिमानानाजा निषधानकार्या॥३॥श्रीसंघप्रतिरतश्री प्राचार्यस्नयोधनश्वसमयघायर्यायवंदनकव्यवहार कर गायः॥४॥स्वप्रतिबोधितश्रावकारांसमस्तगळीयाचार्यतयोधनानांजावंदवनकदानादिनि धोतकार्यपाराकायदाअोचलिकत्रिसुतिकादिसिम्बसहवंदनकव्यवहारः॥क्त्ताध्य यनाध्यायनादियवहारचानकरयायः६॥कायवेयादिसमाचारप्रतिपालनपुरस्सरचतका