Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ hngo zAsanaprabhAvaka vaye temaNe Agane saMpUrNa abhyAsa karI lIdhA hatA. dilhInA mahArAjA madanapAla zrI jinacaMdrasUrinI asAdhAraNa vidvattA para mugdha banI temanA ananya bhakta banyA hatA. caityavAsI padmacaMdrAcArya jevA uddeTTa vidvAnane zAstrArthamAM parAjIta karavAthI temane yaza dareka dizAmAM vyApta thayuM hatuM. maNidhArI AcArya zrI jinacaMdrasUrie pitAnA mastakamAM rahelA maNinI sUcanA mRtyunA keTalAka samaya pUrve pitAnA bhaktone ApI sAvadhAna karyA hatA ke, mArA agnisaMskAra pahelAM mArA mastakanA maNine dUdhanAM pAtramAM laI leze anyathA A amUlya maNi keI yegInA hAthamAM pahoMcI jaze. A maNi ghaNe ja prabhAvaka ane asAdhAraNa che. maNidhArI zrI jinacaMdrasUri vi. saM. 1rara7nA bIjA bhAdaravA suda 14nA divase anazanapUrvaka dilhImAM kALadharma pAmyA. temaNe zrAvakene kaheluM ke, mArI pAlakhI rastAmAM kyAMya nIce mUkaze nahIM. bhakta lekene dhyAna nahIM rahevAthI te samayanA mANekacokamAM pAlakhIne nIce mUkI. pachI tyAMthI pAlakhI upaDI zakI ja nahIM. pariNAme tyAM ja agnisaMskAra ApavA paDyA! te mANekane Aje paNa maharaulInA nAme oLakhavAmAM Ave che. maNidhArI AcArya zrI jinacaMdrasUrinA uttarAdhikArI zrI jinapatisUri hatA. vartamAnamAM dilhInA maharaulI nAmanA sthAnake maNidhArI AcArya zrI jinacaMdrasUrine camatkArI stUpa che - gurvAzArAdhanakatatpara, viziSTa kAvyakAra, prabaMdhakAra ane nATayaracanAkAra AcAryazrI rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAja AcArya zrI rAmacaMdrasUri prabhAvazALI AcAryA hatA. teo samartha sAhityakAra hatA. temane kavikaTAramallanuM birUda maLyuM hatuM. AcArya zrI rAmacaMdrasUrinA guru kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArya mahArAja hatA. zrI hemacaMdrAcAryanI ziSyamaMDaLImAM temanuM sthAna viziSTa hatuM. eka vakhata rAjA siddharAja jayasiMhe AcArya zrI hemacaMdrasUrijI pAse temanA uttarAdhikArInuM nAma jANavAnI icchAthI prazna karyo : "ApanI pATane zobhAve e uttama guNayukta vidvAna ziSya keNa che?" tyAre zrI hemacaMdrAcArye temane pazrI rAmacaMdrane uttarAdhikArI batAvyA hatA. paM. zrI rAmacaMdramuni diggaja vidvAna hatA. samasyA pUtimAM temanI dakSatA AzcaryakAraka hatI. eka vakhatane prasaMga che. grISma Rtune samaya hato. rAjA siddharAja jyasiMha kIDA karavA mATe udyAnamAM jaI rahyA hatA. te vakhate paM. zrI rAmacaMdrajI mArgamAM maLI gayA. aupacArika svAgata pachI siddharAje temane prazna karyo ke - "thuM dhI hinA sutarA?-- grISmaRtunA divase meTA kema hoya che?" munirAje praznanA uttaramAM tatkAla eka saMskRta lekanI racanA karI : " deva ! zrIgiridurgamalla ! bhavato digjaitrayAtrotsave dhAvatvIraturaGgaganiSThurakhura kSuNNakSamAmaNDalAt / 2010_04
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNabhagava tA vAtoddhUtara jomilansurasarit sajjAtapaGkasthalI, dUrvA cumbanaJcurA ravihayAstanAti vRddhaM dinam // arthAt, girimALAo ane killAe para vijayapatAkA pharakAvanAra he deva ! tArI digvijaya yAtrA prasaMge vegavAna azvo deDavAnA kAraNe temanI kharIethI UDelI rajakaNA AkAzaga`gAne maLI. tyAM pANI ane rajakaNa maLavAthI dUrvo UgI. e tAjI dUrvAne khAtAM khAtAM cAlavAthI sUryanA gheADA rokAtA jAya che, e kAraNe divasa lAMbe thaye che. " samasyAnI pUrti rUpa A loka sAMbhaLI rAjA siddharAja atyaMta prasanna thayA ane kavikaTAramalla 'nI padavI ApI. te ja vakhate temane 4 zrI hemacaMdrAcAya nA svargavAsa pachI dhamasa`ghanA sa'cAlananI javAbadArI AcAya zrI rAmacaMdrasUri para AvI. te mATe te ja yogya hatA. AcAryazrI hemaca`drasUri para mahArAjA kumArapAlanA gADha anurAga hate. temanA svargavAsanA samAcAra sAMbhaLI rAjA kumArapAlanu hRdaya zAkathI vyAkuLa thai gayuM. te vedanAmaya samayane daiyapUrNAMka pAra karavAmAM tene zrI rAmacaMdrasUrinA sahuyega atyaMta zAtAdAyaka banyuM!. 201 AcArya zrI hemaca`drasUrinA zAsanakALane eka prasaMga che. vArANasInA kavi vizvezvara kaiAika samaye pATaNa AvyA. te hemacadrAcAyanI vyAkhyAna sabhAmAM pahoMcyA. rAjA kumArapALa paNa tyAM hatA. vizvezvara kavie rAjA kumArapALane AzIrvAda ApatAM kahyuM ke ** pAtu vo hemagopAH 23mbarumun ! daMDa - kambaladhArI hemagepAla ApanI rakSA karo. ) '' zrI hemaca'drAcAya nu saMkhAdhana karIne peAtAne kahevAyelI A vAta rAjA kumArapALane ucita na lAgI. te vakhate AcA zrI rAmaca'drasUrie zlokAnI vRti karatAM kahyuM ke SaDadarzanapazuprAmaM cArayan jainopare ! (jee SaDUdanarUpa pazuone jainagocaramAM cArI rahyA che. ) '' AcArya zrI rAmacaMdrasUrinI A zIghra racanAthI rAjA kumArapALa atyaMta prasanna thayA. vizvezvara kavi paNa temanI pratyutpanna mati ane pratibhAthI badhAnI sAme lajjita thayeA, 66 siddharAja jayasiMha vi.sa. 1181mAM mAlavavajaya karI pAcheM karyAM tyAre rainAnA pratinidhirUpe zrI hemacaMdrAcAye vijayI siddharAjane AzIvacana ApyA hatA. A ghaTanA pachI zrI rAmacaMdrAcArya nA paricaya siddharAja jayasi'huM sAthe muni avasthAmAM thaye hateA. vikramanI AramI zatAbdI pUrI thayA pahelAM ja siddharAja jayasihunuM avasAna thayuM hatuM. sAhitya sarjana : AcArya zrI rAmacaMdrasUrinI sAhitya sAdhanA vizeSa ullekhanIya < * 4 che. temaNe vyatirekADhAtri'zikA ', - arthAntarayAsaDhAtrizikA ', dRSTAMtagabha - jinastutidvAtri'zikA ', * cugAdideva dvAtri'zikA' vagere aneka batrIzI stotra, eka ja alaMkAramAM pratyeAjI kAvyakAra tarIke vizeSatA prApta karI hatI. tevI ja vizeSatA nA-caracanAkAra tarIke paNa prApta karI hatI. te vakhate gujarAtamAM lagabhaga 24 nATake racAyAM hatAM, temAMthI agiyAra nATakonA racanAkAra teozrI hatA. ' nAcaNa ' temanI prasiddha racanA che. kumArivahArazataka, ' byAla`kAra graMtha ' paNa temanA mukhya graMtha che, te e samayanA zabdazAstra, kAvyazAstra ane 2010_04 C
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 zAsanaprabhAvaka nyAyazAstranA vidvAna, udbhaTa kavi, saphaLa prabaMdhakAra ane viziSTa nATakakAra hatA. temaNe racelA keTalAka graMthane paricaya A pramANe che : nATyadarpaNa : AcAryazrI rAmacaMdrasUrie keTalAka nATaka viSayaka graMthe rahyA che, temAM nATyadarpaNa" graMthanI racanAthI temanI vizeSa prasiddhi thaI che. "nATayadarpaNa" mAM temaNe nATaka vize nUtana dRSTi ApI che. nATakanA prakAre ane rasanAM varNanamAM temanuM maulika ciMtana pragaTa thayuM che. "bharata nATayazAstra' karatAM paNa kaI kaI sthaLe temanuM ciMtana vadhu maulika che. ghaNI sAmagrIthI bharela kepagI A graMtha sarasa paNa che. temAM cAlIsathI adhika nATakenuM uddharaNa karyuM che. saMskRtamAM paNa upalabdha ane anupalabdha nATakanA ullekha che. vizAkhAdattanA " devI caMdragupta' nAmanA nATakanA keTalAMka uddharaNenI hakIkatathI guptakALanI ghaTanAone ItihAsa jANavA maLe che. jo ke vizAkhAdattanuM A nATaka Aje maLatuM nathI. zrI rAmacaMdrasUrie pitAnAM agiyAra nATakane ullekha karyo che, temAM "satyaharizcaMdra nATaka" aitihAsika kathA sAthe saMbaMdhita che. iTAliyana bhASAmAM ene anuvAda thayo che. "nalavilAsa mAM sAta aMka che. enI kathAvastunuM mULa mahAbhArata che. emAM aneka subhASita che. "mallikAmakaranda " eka sAmAjika bhUmikA para AdhArita sukhAkta nATaka che. enI kathA kAlpanika che. "kaumudI mitrANaMda" mAM daza eka che. A nATakanI kathAvastu sAmAjika che. "raghuvilAsa' nATakane mULa AdhAra rAmAyaNa che. enA ATha aMke che. "nirbhaya bhIma vyAyega" A rUpakane AdhAra mahAbhArata che A racanA prasAdaguNathI yukta che. "hiNImRgAMka", "rAghavAkyudaya", "yAdavAlyudaya' ane vanamAlA' e cAra racanAo anupalabdha che. "sudhAkalaza' subhASitone kezagraMtha manAya che. laukika viSaya para sAMgopAMga vivecana karavAnuM sAhasa AcAryazrI rAmacaMdrasUri jevA koI virala AcAryomAM ja hoya che. kavizrI rAmacaMdrasUri pitAnA prabaMdha graMtha mATe lakhe che ke - prabandhA ikSuvatprAya hIyamAna rasaH kramAt / kRtistu rAmacandrasya svAduH svAduH puraH puraH // -bIjA prabaMdha zeraDI jevA hoya che. tene rasa dhIre dhIre ghaTatuM jAya che. rAmacaMdranA prabaMdha te jema jema AsvAdAya, tema tema vadhu ne vadhu svAdiSTa banatA jAya che." dvavyAlaMkAravRtti : nyAya ane siddhAMta para AdhArita tathA prameya viSayanI sAmagrI batAvanArI A kRtine "syAdvAdamaMjarI"mAM "tathA 2 TrAnTaMre" kahIne ullekha karyo che. kRtinA prakAzane aMte munizrI rAmacaMdra ane munizrI guNacaMdranA nAmano ullekha che. AthI teonI gADha maitrI siddha thAya che. AcAryazrI rAmacaMdrasUri sAthe "prabaMdhazatatka" vizeSaNa paNa Ave che. te temanA so graMtha ke te nAmanA graMtha racAnI sUcanA kare che. zrI rAmacaMdrasUrinI kRtiothI tathA samasyApUtinA ghaTanA prasaMgethI spaSTa che ke nyAyazAstra, pramANazAstra, kAvyazAstra ane zabdazAstra temanA mukhya viSaya hatA. nATayazAstra saMbaMdhI temanuM jJAna sarvAdhika viziSTa hatuM. 2010_04
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNabhagavate 273 ghaNI khyAti prApta karanAra zrI rAmacaMdrasUrinA gRhasthajIvanane pUro paricaya maLato nathI. zrI rAmacaMdrAcArya dvArA likhita "nalavilAsa" nATakanA saMpAdaka paMDita lAlacaMdra gAMdhInA mata pramANe temane janma vi. saM. 114pa, dIkSA grahaNa vi. saM. 1166, AcArya padArehaNa vi. saM. 1229 ane temane svargavAsa vi. saM. 1230mAM thayo hato. temanuM mRtyu rAjA kumArapALanI gAdIe AvanAra tenA bhatrIjA ajayapAla, ke je bAlacaMdramunine mitra hatA, tenI hemacaMdrAcAryanI pATe AvavAnI IcchA ane zrI rAmacaMdrasUrinI spaSTa asaMmati hovAthI, rukAvaTa thatAM jAgelA verabhAvane kAraNe thayuM hatuM. rAjAnI AjJAthI AcArya zrI rAmacaMdrasUrine tapAvelI tAmrapaTTikA upara besADIne temane aMta karavAmAM AvyuM hatuM. gurudevanI AjJAne saMpUrNa vaphAdAra rahI pitAnuM balidAna ApavAnI A ghaTanA jaina itihAsamAM zrI rAmacaMdrasUrinI amaragAthA rUpe aMkita banI che. acalagacchapravartaka ane mahAna zAsanaprabhAvaka AcArya zrI AryarakSitasUrIzvarajI mahArAja AcArya Arya rakSitasUri suvihitamAgI paraMparAnA pakSakAra hatA, acalagacchanA pravartaka hatA. darzanAdi anuganA kartA pUrvadhara AcArya Arya rakSitasUrithI A judA che. A Arya rakSitasUrinA guru nANAvAlagacchanA (vaDagacchanA 46mAM paTTadhara ) AcArya siMhasUri hatA. temanI pUrvavatI guruparaMparAmAM dharmacaMdrasUri, guNasamudrasUri, vijayaprabhasUri, naracaMdrasUri, viracaMdrasUri vagere AcAryo hatA. nANAvAlagacha prabhAnaMdasUrithI nIkaLe. zrI Arya rakSitasUri prAgvATa (piravADa) getranA hatA. temanA pitAnuM nAma droNa ane mAtAnuM nAma dedI hatuM. temane janma Abu pAsenA daMtANI gAmamAM vi. saM. 1136nA zrAvaNa suda 9nA thaye hato. temanuM saMsArI nAma vayajA (godukumAra) hatuM. bALaka vayajAnA mAtapitA jainadharma pratye agAdha zraddhAvAna hatAM. eka vakhata AcArya jayasiMhasUri daMtANa gAme padhAryA. zreSThi draNe bhaktibhAvathI pitAnA putrane gurucaraNe samarpita karyo. zrI jayasiMhasUri vayajAne laI khaMbhAta gayA. tyAM emaNe vi. saM. 1142nA vaizAkha suda 8nA divase bALaka vayajIne munidIkSA ApI....ane temanuM nAma muni vijayacaMdra rAkhyuM. muni vijayacaMdrajIe AgamajJAna zrI jayasiMhasUri pAsethI meLavyuM. ane maMtrataMtranI vidyA yati zrI rAmacaMdra pAsethI meLavI. gurudeve vi. saM. 115hnA mAgha suda 3nA divase pATaNamAM AcAryapada pradAna karI zrI Arya rakSitasUri nAmathI uddaghoSita karyA. AgamapAThone abhyAsa karatAM karatAM teozrIne lAgyuM ke, vartamAnamAM munijIvanamAM zithilAcAra phelAI rahyo che. eTale gurudevanI AjJA meLavI temaNe pitAnA mAmA munizrI zra, 35 2010_04