Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15,17 navambara 2006 linaagii, pratikramaNa : jIvana-zuddhi kA upAya AcAryapravara zrI hastImala jI ma.sA. - adhyAtmayogI, yugamanISI AcAryapravara pUjya zrI hastImala jI ma.sA. apane pravacanoM meM samaya-samaya para pratikramaNa evaM vrata-grahaNa se jIvana zuddhi viSayaka vicAra abhivyakta karate rahate the| yahA~ para pUjya AcAryapravara ke pravacana-sAhitya se katipaya vicAra jinavANI ke saha-sampAdaka zrI nauratana mehatA ne saMkalita kie haiM ! -sampAdaka pratikramaNa karane vAle bhAI-bahana ko cAhie ki ve apane jIvana meM lage doSoM kA saMzodhana karake AtmA ko ujjvala kreN| isIlie AlocanA, pratikramaNa, pratyAkhyAna kA vidhAna bhagavAn ne zrAvaka aura sAdhu sabhI ke lie kiyA hai| -namo purisavaragaMdhahatthINaM, pRSTha 418 6 mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya aura azubhayoga se jo kacarA AyA hai, use cintana dvArA bAhara nikAlanA, pIche haTAnA, isakA nAma hai pratikramaNa' 1- namo purisavaragaMdhahatthINaM, pRSTha 419 Aja ke yuga kI yaha vizeSatA aura vicitra prakRti hai ki AdamI bhUla karane para bhI apanI usa bhUla athavA galatI ko mAnane ke lie taiyAra nahIM hotaa| bahuta se loga to doSa svIkAra karanA mAnasika durbalatA mAnate haiN| zAstra kahate haiM ki jo jAtimAn, kulamAn, jJAnavAn aura vinayavAn hogA vahI apanA doSa svIkAra kregaa| AdhyAtmika kSetra meM doSI svayaM apane doSa prakaTa kara pazcAttApa karatA hai| jIvana-zuddhi ke lie yaha Avazyaka hai ki sAdhaka sUkSma-dRSTi se pratidina apanA svayaM kA nirIkSaNa karatA rhe| nItikAra ne kahA hai ki "pratyahaM pratyavekSeta nrshcritmaatmnH|" kalyANArthI ko pratidina apane caritra kA sUkSma dRSTi se nirIkSaNa karanA caahie|-nmo purisavaragaMdhahatthINaM, pRSTha 419 pratikramaNa kevala pATiyA~ bolane se hI pUrA nahIM hotA hai| yaha to eka sAdhanA hai jisase doSa saralatA se yAda A jaaveN| isalie AcAryoM ne, zAstrakAroM ne pratikramaNa kI pATiyA~ Apake sAmane rakhI haiN| pATha tote kI taraha bola gaye, micchA mi dukkaDaM jahA~ AyA vahA~ mu~ha se kaha diyA, lekina kisa bAta kA 'micchA mi dukkaDaM' isakA patA nhiiN| dainika vyavahAra karate yadi jhUTha bolA gayA, mApa-tola meM U~cAnIcA ho gayA, kisI se koI bAta maMjUra kI, lekina bAda meM vacana kA pAlana nahIM kiyA, kabhI corI kA mAla le liyA, coroM kI madada kI yA taskarI karane meM hAtha rahA ho to usake lie apanI AtmA se pazcAttApa karane kA khayAla honA caahiye| pratikramaNa karane vAle bhAI-bahina jIvana meM doSa kA
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15, 17 navambara 2006 | jinavANI saMzodhana karake usako ujjvala kreN| -namo purisavaragaMdhahatthINaM, pRSTha 419 jo loga kahate haiM ki sUtroM kA aura pratikramaNa kA hindI anuvAda kara denA cAhie, unako samajhanA cAhie ki hindI kA anuvAda karake mUla ko haTA deMge to Apako una sUtroM kI mUla prAkRta bhASA kA jJAna nahIM rahegA, mUla sUtra kA vAcana banda ho jaaegaa| isake atirikta bhASA meM anuvAda karate samaya yaha samasyA bhI AyegI ki kisa bhASA meM anuvAda kiyA jAe ? bhArata meM to rAjasthAnI, gujarAtI, hindI, baMgalA, marAThI, kannar3a, tamila, telagu, paMjAbI, sindhI, aMgrejI Adi aneka bhASAe~ haiN| yadi koI kahe ki sabhI bhASAoM meM anuvAda kara diyA jAya to bhI dikkata aayegii| kalpanA karie eka hI sthAnaka meM baiThe vibhinna bhASA-bhASI loga apanI-apanI bhASA meM sAmAyika ke pATha boleMge to kaisI hAsyAspada sthiti ho jaaegii| ekarasatA bhI nahIM rahegI aura sabase bar3I bAta to yaha hai ki mUla pAThoM meM jo udAtta aura guru gaMbhIra bhAva bhare haiM ve anuvAda meM kabhI nahIM A sakate / isalie pAThoM kA mUla bhASA meM rahanA sarvathA ucita aura lAbhakArI hai| isI se hamArI prAcIna dhArmika paramparA aura dharmazAstroM kI bhASA avicchinna raha sakatI hai| sAtha hI Aja jo sAmAyika karate samaya yA zAstra par3hate samaya hama isa gaurava kA anubhava karate haiM ki vItarAga prabhu ke mukha se nisRta vANI kA pATha kara rahe haiM, vaha bhI akSuNNa raha sakatA hai| -namo purisavaragaMdhahatthINaM, pRSTha 419 se zrAvaka aisA koI karma nahIM karegA, jisase usake vratoM meM malinatA utpanna ho / vaha vratabAdhaka vyavasAya dUra hI rahegA aura apane kArya se dUsaroM ke sAmane sundara Adarza upasthita karegA / vrata grahaNa karane vAle ko ar3osI par3ausI cAracakSu se dekhane lagate haiM, ataeva zrAvaka aisA dhaMdhA na kare jisase lokanindA hotI ho, zAsana kA apavAda yA apayaza hotA ho aura usake vratoM meM bAdhA upasthita hotI ho| -AdhyAtmika Aloka, pRSTha 402 25 sAdhu-santa kitanA hI sundara upadeza deM, dharma kI mahimA kA bakhAna kareM aura vItarAga praNIta dharma kI utkRSTatA kA pratipAdana kareM, magara jaba taka gRhasthoM kA evaM usake anuyAyiyoM kA vyavahAra acchA na hogA taba taka sarvasAdhAraNa ko vItarAga dharma kI utkRSTatA kA khayAla nahIM A sakatA / ataeva apane AcaraNa ko zreSTha banAnA bhI dharma prabhAvanA kA eka aMga hai ! AdhyAtmika Aloka, pRSTha 403 pratyeka gRhastha ko yaha anubhava karanA cAhie ki vaha jinadharma kA pratinidhi hai aura usake vyavahAra se dharma ko mApA jAtA hai, ataeva aisA koI kArya usake dvArA na ho, jisase logoM ko usakI aura usake dvArA dharma kI AlocanA karane kA avasara prApta ho| -AdhyAtmika Aloka, pRSTha 403 cikitsaka ke pAsa jAkara koI rogI yadi usase bAta chipAtA hai, apane roga ko sApha-sApha prakaTa nahIM karatA to vaha apanA hI aniSTa karatA hai| isI prakAra jo sAdhaka guru ke nikaTa apane doSa ko jyoM kA
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinavANI |15,17 navambara 2006|| tyoM prakAzita nahIM karatA to vaha bhI apanI AtmA kA aniSTa karatA hai| usakI AtmA nirmala nahIM ho paatii| use saccA sAdhaka nahIM kahA jA sktaa| -AdhyAtmika Aloka, pR. 398 jaise paira meM kA~TA cubha jAne para manuSya ko caina nahIM par3atA, vedanA kA anubhava karatA hai aura zIghra se zIghra usa kA~Te ko nikAla denA cAhatA hai| isI prakAra vrata meM aticAra laga jAne para saccA sAdhaka taba taka caina nahIM letA jaba taka apane guru ke samakSa nivedana kara prAyazcitta na kara le| vaha aticAra rUpI zalya ko nikAla kara hI zAnti pAtA hai| aisA karane vAlA sAdhaka hI nirmala cAritra kA paripAlana kara sakatA hai| -AdhyAtmika Aloka, pRSTha 398 * manuSya ke mana kI nirbalatA jaba use nIce girAne lagatI hai taba vrata kI zakti hI use bacAne meM samartha hotI hai| vrata aMgIkAra nahIM karane vAlA kisI bhI samaya gira sakatA hai| usakA jIvana binA pAla kI talAI jaisA hai, kintu vratI kA jIvana ujjvala hotA hai| usameM eka prakAra kI dRr3hatA A jAtI hai, jisase apAvana vicAra usa para apanA prabhAva nahIM DAla skte| ataeva kisI pApa yA kukRtya ko na karanA hI paryApta nahIM hai, varan na karane kA vrata le lenA bhI Avazyaka hai| -AdhyAtmika Aloka, pRSTha 269 * guNavAn aura saMskAra sampanna vyakti hI niSkapaTa bhAva se apanI AlocanA kara sakatA hai| jisake mana meM saMyamI hone kA pradarzana karane kI bhAvanA nahIM hai, varan jo AtmA ke utthAna ke lie saMyama kA pAlana karatA hai, vaha saMyama meM AyI huI malinatA ko kSaNabhara bhI sahana nahIM kregaa| __ -AdhyAtmika Aloka, pRSTha 398 "mana ko sarvathA nirvyApAra banA lenA saMbhava nahIM hai| usakA kucha na kucha vyApAra hotA hI rahatA hai| tana kA vyApAra bhI calegA aura vacana ke vyApAra kA visarjana kara denA bhI pauSadha vrata ke pAlana ke liye anivArya nahIM hai| dhyAna yaha rakhanA cAhiye ki ye saba vyApAra vrata ke uddezya meM bAdhaka na bana jaaeN| viSa bhI zodhana kara lene para auSadha bana jAtA hai| isI prakAra mana, vacana aura kAyA ke vyApAra meM AdhyAtmika guNoM kA ghAta karane kI jo zakti hai use naSTa kara diyA jAya to vaha bhI amRta bana sakatA hai| terahaveM guNasthAna meM pahu~ce hue sarvajJa sarvadarzI arihanta bhagavAn ke bhI tInoM yoga vidyamAna rahate haiM, kintu ve unakI paramAtma dazA meM bAdhaka nahIM hote| isI prakAra sAmAnya sAdhaka kA yaugika vyApAra yadi cAlU rahe, kintu vaha pApamaya na ho to vrata kI sAdhanA meM bAdhaka nahIM hotaa|-nmo purisavaragaMdhahatthINaM, pRSTha 416 0 rAjya-zAsana meM to doSI ke doSa dUsare kahate haiM, para dharma-zAsana meM doSI svayaM apane doSa guru-caraNoM meM nizchala bhAva se nivedana kara prAyazcitta se Atma-zaddhi karatA hai| dharmazAsana meM prAyazcitta ko bhAra nahIM mAnA jaataa| AtmArthI ziSya prAyazcitta ke dvArA Atmazuddhi karane vAle guru ko upakArI mAnatA hai aura saharSa prAyazcitta kA anupAlana karatA hai| namo purisavaragaMdhahatthINaM, pRSTha 423
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 ||15,17 navambara 2006 jinavANI o kAyotsarga kA sIdhA sAdA artha hotA hai- kAyA kA tyAga, kintu yaha bAta nahIM hai, yahA~ para vAstavika artha hai kAyA ke abhimAna kA- kAyA kI anavarata mamatA kA tyaag| isase hamArI pApa pravRtti rukatI hai aura sacce cirasthAyI cidAnanda kI ora AtmA jhukatI hai| sukha kA mUla sAdhana tyAga hai| -sAmAyika-pratikramaNa sUtra, pRSTha 29 o kAyotsarga khar3e hokara karanA caahie| donoM pairoM ko paMjoM kI tarapha se 4 aMgulI ke aMtara se aura eDI kI tarapha 3 aMgulI ke antara se rakhanA caahie| donoM hAtha nIce kI ora zarIra se saMlagna rakheM, aise hI nizcala hokara 19 doSoM se rahita, kie hue AgAroM ke sivA nizceSTa raha kara kAyotsarga sampanna karanA caahiye| yadi khar3e rahakara na kara sakeM to kisI bhI sthira Asana se kara sakate haiN| -sAmAyika-pratikramaNa sUtra, pRSTha 30 0 pratyAkhyAna kA paryAya guNadhAraNA hai| isakA abhiprAya yaha hai ki kAyotsarga se AtmA kI nirmalatA ho jAne para zakti bar3hAne ke liye jo namukkArasI Adi tyAgarUpa uttara guNoM ko svIkAra karanA usI ko pratyAkhyAna kahA jAtA hai| paccakkhANa se AtmA meM karmasaMcaya kA hetu ruka jAtA hai, usake rukane se icchA kA nirodha hotA hai| icchA-nirodha se saba vastuoM kI lAlasA (tRSNA) jAtI rahatI hai, phira jIva zAntimaya jIvana bitA sakatA hai| sAmAyika-pratikramaNa sUtra, pRSTha 31