Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha prazamaratiH prArabhyate // wo wornAbheyAdyAH sidaarthraajsuunucrmaashcrmdehaaH| paJca nava daza caM dazavidhadharmavidhividojayanti jinaaH||1 jinasijhacAryopAdhyAyAn pragipatya sarva prazamaratisvArtha vakSye jinazAsanAtkiMcit // 2 // yadyapyanantagamaparyayArthahetunayazabdaratnADhyam / sarvajJazAsanapuraM praveSTumabahuzrutairduHkham // 3 // shrutbujhivibhvprihiiraakstthaapyhmshktimvicinty| dramaka zvAvayavoMchakamanveSTuM ttprveshepsuH||4|| bahubhirjinavacanAvapAragataiH kvivRssairmhaamtibhiH| pUrvamanekAH prathitAH prshmjnnshaastrpaatyH|| 5 // tAbhyo visRtAH zrutavAkpulAkikAH pravacanAzritAH kAzcit / pAraMparyAduccheSikAH kRSaNakena saMhRtya // 6 // tadbhaktibalArpitayA mayApyavimalAlpayA khmtishktyaa| prazameSTatayAnusRtA virAgamArgakapadikeyam // 7 // yadyapyavagItArthA na vA kaThoraprakaSTabhAvArthA / sadbhistathApi mayyanukampaikarasairanuprAhyam // 8 // 1 P. omitr. - -
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ pIThabandhAdhikAraH [9-17] ko 'tra nimitaM vakSyati nisargamatisunipuNo 'pi vAyanyat / doSamaline 'pi santo yadaNasAragrahaNadadAH // 5 // sadriH suparigRhItaM yatkiMcidapi prakAzatAM yAti / malino 'pi yathA hariNaH prakAzate pUrNacandrasyaH // 1 // bAlasya yayA vacanaM kAhalamapi zobhate pitRsakAze / tadvatsajanamadhye pralapitamapi sidimupayAti // 11 // ye tIrthakRtpraNItA bhAvAstadanantazca prikshritaaH| teSAM bahuzo 'yanukIrtanaM bhavati puSTikarameva // 1 // yavadviSaghAtArtha mantrapade na punaruktadoSo 'sti / tadrAgaviSaghnaM punaruktamaduSTamarthapadam // 13 // ? yadvadupayuktapUrvamapi bhaiSajaM sevyate 'rjinAzAya / tahadrAgAtiharaM bahuzo 'pyanuyojyamarthapadam // 14 // vRttyartha karma yathA tadeva lokaH punaH punaH kurute / evaM virAgavAtAheturapi punaH punshcintyH||15|| dRDhatAmupaiti vairAgyannAvanA yena yena bhAvena / tasmistasmin kAryaH kAyamanovAnbhiracyAlaH // 16 // mAdhyasthyaM vairAgyaM virAgatA zAntirupazamaH prshmH| doSakayaH kaSAya vijayazca vairaagypryaayaaH||17|| * Var . vA hyanyata. ? A. Interchanges.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ ~~r... [18-27] prazamaratiH icchA mUrchA kAmaH sneho gAdhya mmtvmbhinndH| abhilAra ityanekAni rAgaparyAyavacanAni // 10 // hA roga doSo dveSaH privaadmtsraasuuyaaH| vairapracaNDanAyA naike dveSasya paryAyAH // 15 // rAgadveSaparigato mithyAtvopahatakaluSayA dRSTyA / paJcAsravamalabahulAtaraudratIbrAbhisaMdhAnaH // 20 // kaaryaakaaryvinishcysNshleshvishdilkrmddhH| AhArabhayaparigrahamaithunasaMjJAkaligrastaH // 21 // kliSTASTakarmabandhanabadanikAcitagururgatizateSu / janmamaraNairajasraM bahuvidhaparivartanAnAntaH // 22 // duHkhasahastranirantaragurumArAkAntakarSitaH krunnH| viSayasukhAnugatataraH kavAyavaktavyatAmeti // 23 // __sa krodhamAnamAyAloratidurjayaiH parAmRSTaH / prApnoti yAnanaryAna kastAnudeSTumapi shktH||24|| krodhAttrIlivinAzaM mAnAdviyopaghAtamApnoti / zAyAtpratyayahAni sarvaguNavinAzanaM lobhAt // 25 // krodhaH paritApakaraH sarvasyogakArakaH krodhH| vairAnuSaGgajanakaH krodhaH krodhaH sugatihantA // 26 // zrutazIlavinayasaMdUSaNasya dharmArthakAmavighnasya / mAnasya ko 'vakAzaM muhUrtamapi paNDito dadyAt // 27 //
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaSAyarAgAdikarmAdhikArAH [28-37] sAyAzIlaH puruSo yadyapi na karoti kiMcidaparAdham / sayevAdhizvAsyo bhavati tyaapyaatmdosshtH||28|| sarvadhinAzAyayiNaH sarvavyasanaikarAjamArgasya / lobhasya ko mukhagataHkaNamapi duHkhAntaramupeyAt // 2 // evaM krodho mAno mAyA lojazca duHkhahetutvAt / satyAnAM bhavasaMsAradurgamArgapraNetAraH // 30 // __ mamakArAhaMkArAveSAM mUlaM padadvayaM bhavati / rAgadveSAvityapi tasyaivAnyastu pryaayH||31|| mAyAlonakAyazcetyetadrAgasaMzitaM vaMdvam / koyo mAnazca punaSa iti samAsanirdiSTaH // 3 // mithyAdRSTyaviramaNapramAdayogAstayorbalaM dRSTam / tadupagRhItAvaSTavidhakarmavandhasya hetU tau // 33 // sajJAnadarzanAvaraNavedyamohAyuSAM tathA nAnaH / gotrAntarAyayozceti karmabandho 'STadhA maulaH // 30 // pazcanabadhyApizatikazcatuHSaTUsaptaguNannedaH / dipacaneda iti saptanava tinnedAstayottarataH // 35 // prakRtiriyamanekavidhA sthityanubhAvapradezatastasyAH / tIvro mando madhya iti navati bandhodaya vizeSaH // 36 // tatra pradezabandho yogAttadanubhavanaM kaSAyavazAt / sthitipAkavizeSastasya navati lezyAvizeSeNa // 27 //
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ [38-46] prazamaratiH tAH kRSNanIlakApotataijasIpadmazuklanAmAnaH / zleSa zya varNabandhasya krmbndhsthitividhaayH||30|| ___ karmodayAdvagatirnavagatimUlA zarIranirvRtiH / dehAdindriyaviSayA viSayanimitte ca sukhaduHkhe // 3 // duHkha hiT sukhalipsurmohAndhatvAdadRSTaguNadoSaH / yAM yAM karoti ceSTAM tayA tayA duHkhamAdatte // 10 // kalarinitamadhuragAMdharvatUryayoSihinUSaNaravAdyaiH / zrotrAvabaddhahRdayo hariNa zva vinAzamupayAti // 1 // gtivibhrmenintaakaarhaasyliilaakttaakssvikssiptH| rUpAvezitacakSuH zalanna iva vipadyate vivazaH // 4 // snAnAGgarAgavartikavarNakadhUpAdhivAsapaTavAsaiH / gandhanabhitamanasko madhukara zva nAzamupayAti // 13 // missttaannpaanmaaNsaudnaadimdhurrsvissygRhaatmaa| galayantrapAzavadvo mIna zva vinAzamupayAti // 4 // zayanAsanasaMvAdhanasuratasnAnAnulepanAsaktaH / sparzavyAkulitamatirgajendra zva badhyate muuddhH||4|| evamaneke doSAH praNaSTaziSTeSTadRSTiMceSTAnAm / durniyamitendriyANAM bhavanti bAdhAkarA bahuzaH // 6 // ekaikaviSayasagAdrAgadveSAturA vinaSTAste / 1 saMvAhanaM aMgamardanam saMbAdhana-vizrAmaNA 2 War.H.KE. - -
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ karaNArthAH [47-56] kiM punaraniyamitAtmA jIvaH pnycendriyvshaatH||4|| na hi so 'stIndriyaviSayo yenAnyastena nitytRssitaami| tRptiM prApnuyurakANyanekamArgapralInAni // 7 // kazcicchubho 'pi viSayaH prinnaamvshaatpunrbhvtyshubhH| kazcidazubho 'pi jUtvA kAlena punaH shuniinti||dhnnnnaa kAraNavazena yadyat prayojanaM jAyate yathA yatra / tena tathA taM viSayaM zunnamazunnaM vA prakalpayati ||nnaa anyeSAM yo viSayaH svAniprAyeNa bhavati puSTikara: / svamativikalpAniratAstameva nUyo dviSantyanye // 51 // tAnevArthAdhipatastAnevArthAnpralIyamAnasya / nizcayato 'syAniSTaM na vidyate kiMcidiSTaM vA // 52 // rAgadveSopahatasya kevalaM karmabanna naasy| nAnyaH svalpo'pi guNo'sti yaH paratreha ca shreyaan||53|| yasmininzyi viSaye zubhamazunaM vA nivezayati nAvam / rakto vA viSTo vA sa bandhaheturjavati tasya // 54 // snehAnyaktazarIrasya reNunA lipyate yathA gAtram / rAgadveSAklinasya karmabandho navatyevam // 55 // evaM rAgadveSaura moho mithyAtvamaviratizcaiva / eni pramAdayogAnuge: samAdIyate karma // 56 // * Var, H: tuSTikaraH 2 6 rAgo dveSo. -
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ [57-66] prazamatiH karbhamaya: saMsAra: saMsAranimittakaM punarduHkham / tasmAdrAgadveSAdayastu bhavasaMtatermUlam // 5 // etadoSamahAsaMcayajAlaM zakyamapramattena / prazamasthitena ghanamapyuDheSTayituM niravazeSam // 5 // asya tu mUla nibandha jJAtvA tacchedanodyamaparasya / darzanacAritratapaHsvAdhyAyadhyAnayuktasya // ee|| prAyavAnRtanAvagaparadhanamaithunamamatvaviratasya / navako jamazucchamAtrayAtrAdhikArasya // 6 // jinanAdhitArthasadbhAvanAvino viditalokatattvasya / aSTAdazazIlasahasradhAraNakRtapratizasya // 61 // pariNAmamapUrvamupAgatasya zunajAvanAdhyavasitasya / anyo 'nyamunarocavizeSamanipazyata: samaye // 6 // vairAgyamArgasaMprasthitasya saMsAravAsacakitasya / svahitArthAniratamateH zuneyamutpadyate cintA // 3 // javakoTI nirasulanaM mAnuSyaM prApya kaH pramAdo me| na ca gatamAyuyaH pratyetyapi devarAjasya // 6 // ArogyAyurbalasamudayAzcalA vIryamaniyataM dharme / tallabdhvA hitakArye mayodyamaH sarvathA kaaryH||65|| zAstrAgamAdRtena hitamasti na cazAstramasti vinymRte| nasmAcchAstrAgamalipsunA vinItena nvitvym||16||
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ karaNArthAH [67-76] kularUpavacanayauvanadhanamitraizvaryasaMpadApa puMsAm / vinayaprazamavihInA na zojate nirjaleva nadI // 6 // na tathA sumahAdhyairapi vastrAntaraNairalaMkRto nAti / zrutazIcamUlanikako vinItavinayo yathA nAti // 8 // gurvAyattA yasmAcchAstrAramnA navanti sarve'pi / tasmAdArAdhanapareNa hitakAMkSiNA jAvyam ||6e / / dhanyasyopari nipttyhitsmaacrnndhrmnirvaapii| gurubadanamalayanisRto vacanasarasacandanasparzaH // 70 // duHpratikArau mAtApitarau svAmI guruzca loke 'smin / tatra gururihAmutra ca suduSkaratarapratIkAraH // 71 // vinayaphalaM zuzrUSA guruzuzrUSAphalaM zrutajJAnam / jJAnasya phalaM viratirveiritiphalaM cAzravanirodhaH ||7shaa saMvaraphalaM tapobalamaya tapaso nirjarA phalaM dRSTam / tasmAkriyAnivRttiH kriyAnivRtterayogitvam // 73 // yoganirodhAdbhavasaMtatikSaya: sNttikssyaanmokssH| tasmAtkalyANAnAM sarveSAM nAjanaM vinayaH // 7 // vinayavyotamanaso guruvidvatsAdhuparinnavanazIlAH / truTimAtraviSayasaGgAdajarAmaravanirudvinAH // 5 // kecitsAhirasAtigauravAtsAMpratekSiNaH purussaaH| mohAtsamudbhavAyasavadAmiSarA vinazyanti // 6 //
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ [77-85] prazamaratiH te jAtyahetudRSTAntasihamaviruddhamajaramannayakaram / sarvajJavAgrasAyanamupanItaM nAninandanti // 7 // yadvatkazcit vIraM madhuzarkarayA susaMskRtaM hRdyam / pittArditendriyatvAdvitazramatirmanyate kaTukam // 78 // tadvannizcayamadhuramanukampayA sadbhiranihitaM pathyam / tathyamavamanyamAnA raagdvessodyovRttaaH|| 79 // jaatikulrupbllaabhbudhviaallbhykshrutmdaandhaaH| klIbAH paratra ceha ca hitamapyartha na pazyanti // // ___ jJAtvA bhavaparivarte jAtInAM koTIzatasahasreSu / hInottamamadhyatvaM ko jAtimadaM budhaH kuryAt // 81 // naikaajaativishessaanindriynirvRttipuurvkaansttvaaH| karmavazAdacchantyatra kasya kA zAzvatI jaatiH|| 82 // rUpabalazrutamatizIlavibhavaparivarjitAMstathA dRSTvA // vipulakulotpannAnapi nanu kulamAnaHparityAjyaH // 3 // yasyAzuI zIlaM prayojanaM tasya kiM kulamadena / svaguNAbhyalaMkRtasya hi kiM zIlavataHkulamadena // 4 // kaH zukrazoNitasamudbhavasya satataM cayApacayikasya / rogajarApAzrayiNo madAvakAzo 'sti rUpasya // 8 // nityaM parizIlanIye' tvaGmAMsAcchAdite klusspuurnne| 1 H. nisaparizIlanIye.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTau madasthAnAni. [86-95] nizcayavinAzarmiNi rUpe madakAraNaM kiM syAt // 6 // balasamudito 'pi yasmAnaraH kSaNena vibltvmupyaati| balahino 'pi ca balavAna sNskaarvshaatpunrbhvti||8|| tasmAdaniyatabhAvaM balasya samyagvibhAvya buddhibalAt / mRtyubale cAbalatAM madaM na kuryAdvalenApi // 7 // udayopazamanimitau lAbhAlAbhAvanityako matvA / nAlAbhe vaiklavyaM na ca lAbhe vismayaH kAryaH // 7 // parazaktyabhiprasAdAtmakena kiMcidupayogayogyena / vipulenApi yativRSA lAbhena madaM na gacchanti // 9 // grahaNodgrAhaNanavakRtivicAraNAvadhAraNAyeSu / buddhyaGgavidhivikalpeSvanantaparyAyavRddheSu // 91 // pUrvapuruSasiMhAnAM vijJAnAtizayasAgarAnantyam / zrutvA sAMpratapuruSAH kathaM svabuddhyA madaM yAnti // 92 / / dramakairiva caTukarmakamupakAranimittakaM parajanasya / kRtvA yadvAllabhyakamavApyate ko madastena // 93 / / garva paraprasAdAtmakena vAllabhyakena yaH kuryAt / taM vAllabhyakavigame zokasamudayaH parAmazati / / 94 // mASatuSopAkhyAnaM zrutaparyAyaprarUpaNAM caiva / zrutvAtivismayakaraM ca vikaraNaM sthUlabhadramuneH // 95 / / 1 A. upabhoga.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ [96-104] prazamaratiH saMparkodyamasulabhaM caraNakaraNasAdhakaM zrutajJAnam / labdhvA sarvamadaharaM tenaiva madaH kathaM kaaryH|| e6|| eteSu madasthAneSu nizcaye na ca guNo'sti kazcidapi / kevalamunmAdaH vahRdayasya saMsAravRddhizca // 7 // jAtyAdimadonmattaH pizAcavadbhavati duHkhitazceha / jAtyAdihInatAM parabhave ca niHsaMzayaM labhate // 9 // sarvamadasthAnAnAM mUlodghAtArthinA sadA yatinA / AtmaguNairutkarSaH paraparivAdazca sNtyaajyH|| 99 // paraparibhavaparivAdAdAtmotkarSAcca badhyate karma / nIcairgotraM pratibhavamanekabhavakoTIdurmocam // 10 // karmodayanirvRttaM hInottamamadhyamaM manuSyANAm / tadvidhameva tirazcAM yonivizeSAntaravibhaktam // 11 // dezakuladehavijJAnAyurbalabhogabhUtivaiSamyam / dRSTvA kathamiha viduSAM bhavasaMsAre ratirbhavati // 102 // aparigaNitaguNadoSaHsvaparobhayabAdhako bhavati ysmaat| paJcendriyabalavibalo raagdvessodynibaahH|| 103 // tasmAdrAgadveSatyAge paJcendriyaprazamane ca / zubhapariNAmAvasthitihetoryatnena ghaTitavyam // 10 // tatkathamaniSTa viSayAbhikAMkSiNA bhoginA2 viyogo vai / 1 A, pratibhayaM. 2 Var. H kAMkSiNAM bhoginAM.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 aSTau madasthAnAni-AcAraH [105-114] suvyAkulahRdayenApi nizcayenAgamaH kaaryH||105|| AdAvatyabhyudayA madhye shRnggaarhaasydiiptrsaaH| nikaSe viSayA biibhtskrunnljaabhypraayaaH||106 / / yadyapi niSevyamANA manasaH parituSTikArakA vissyaaH| kiMpAkaphalAdanavadbhavanti pshcaadtidurntaaH|| 10 // yahacchAkASTAdazamanaM bahubhakSyapeyavatsvAdu / viSasaMyuktaM bhuktaM vipAkakAle vinAzayati // 108 // tahadupacArasaMbhRtaramyakarAgarasasevitA vissyaaH| javazataparamparAsvapi duHkhavipAkAnubandhakarAH // 10 // api pazyatAM samakSaM niyatamaniyataM pade pade maraNam / yeSAM viSayeSu ratinavati na tAnmAnuSAngaNayet // 11 // viSayapariNAmaniyamo mno'nukuulvissyessvnuprekssyH| dviguNo 'pi ca nityamanugraho'navadyazva sNcintyH||111|| iti guNadoSaviparyAsadarzanAdviSayamUrchito hyaatmaa| navaparivartanalIrunirAcAramavekSya parirakSyaH // 11 // samyaktvajJAnacAritratapovIryAtmako jinaiH proktaH / paJcavidho 'yaM vidhivatsAdhvAcAraH samanugamyaH // 113 // SaDjIvakAyayatanA laukiksntaangaurvtyaagH| zItoSNAdiparISahavijayaH smyktvmvikmpym||115 1. H. samadhigamyaH
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ [115-123] prazamaratiH saMsArAdudvegaiH kSapaNopAyazca karmaNAM nipurnnH| vaiyAvRttodyogastapovidhiyoSitAM tyAgaH // 115 // vidhinA naikSyagrahaNaM strIpazupaNDakavivarjitA zayyAM / I-bhASAmbaranArjanaSaNAMvagrahAH zuddhAH // 116 // sthAnaniSadyAvyutsaMgazabdarUpaMkriyAH parAnyo 'nyA / paJcamahAvratadADhya vimuktatA sarvasaGgebhyaH // 117 // sAdhvAcAraH khlvymssttaadshpdshsrpriptthitH| samyaganupAlyamAno rAgAdInmUlato hanti // 11 // AcArAdhyayanoktArthanAvanAcaraNaguptahRdayasya / na tadasti kAlavivaraM yatrakacanAnninnavanaM syaat||11|| paizAcikamAkhyAnaM zrutvA gopAyanaM ca kulvdhvaaH| saMyamayogairAtmA niraMtaraM vyApRtaH kaaryH|| 10 // kSaNavipariNAmadharmA mAnAmRjhisamudayAH sarve / sarve ca zokajanakAH saMyogA vipryogaantaaH||11|| nogasukhaiH kimanityairnayabahulaiH kAMkSitaiH praayttaiH| nityamannayamAtmasthaM prazamasukhaM tatra yatitavyam // 12 // yAvatsvaviSayalipsorakSasamUhasya ceSTyate tuSTau / tAvattasyaiva jaye varataramazaThaM kRto ytnH|| 123 / / yatsarva viSayakAMkSodbhavaM sukhaM prApyate sarAgaNa / 5 parakriyA anyonyakriyA.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 AcAraH [124-132] tadanantakoTiguNitaM mudhaiva lannate vigatarAgaH // 12 // iSTaviyogApriyasaMprayogakAMkSAsamudbhavaM duHkham / prApnoti yatsarAgo na saMspRzati tdvigtraagH||125 // prazamitavedakaSAyasya hAsyaratyaratizokanibhRtasya / jayakutsAniraninnavasya yatsukhaM tatkuto'nyeSAm // 126 samyagdRSTiAnI dhyAnatapobalayuto 'pynupshaantH| taM lannate ne guNaM yaM prshmgunnmupaasitorlbhte||127 naivAsti rAjarAjasya tatsukhaM naiva devarAjasya / yatsukhamidaiva sAdholokavyApArarahitasya // 12 // saMtyajya lokacintAmAtmaparijJAnacintane 'nirtH| jitalonaroSamadanaH sukhamAste nirjaraH sAdhuH // 129 / / yA ceha lokavArtA zarIravArtA tapasvinAM yA ca / saharmacaraNavArtAnimittakaM tadyamapISTam // 130 // lokaH khalvAdhAraH sarveSAM brahmacAriNAM3 yasmAt / tasmAllokaviruddhaM dharmaviruddhaM ca saMtyAjyam // 131 // deho nAsAdhanako lokAdhInAni sAdhanAnyasya / sddhrmaanuprodhaattsmaalloko'bhigmniiyH||132 // doSeNAnupakArI navati paro yena yena vidviSTaH4 / 1H. na labhate. 2 A. upAzrito. 3 H. dharmacAriNAM. 4 A. vidveSTi krudhyati.
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ [133-142] prazamaratiH svayamapi tadoSapadaM sadA prayatnena parihAryam // 133 // piNDaiSaNAniruktaH kalpAkalpasya' yo vidhiH sUtre / grahaNopannoganiyatasya tena naivAmayannayaM syAt // 134 // vraNalepAkSopAGgavadasaganyogabharamAtrayAtrArtham / pannaga ivAbhyavaharedAhAraM putrapalavacca // 135 // guNavadamUJchitamanasA tadviparItamapi cApraduSTena / dArUpamadhRtinAbhavati kalpamAkhAyamAsvAdyam // 13 // kAlaM kSetra mAtra svAtmyaM 2 dravyagurulAghavaM svabalam / jJAtvA yo 'bhyavahArya bhuMkte kiM neSajaistasya // 137 // piNDaH zayyA vastraiSaNAdi pAtraiSaNAdi yaccAnyat / kalpAkalpaM saddharmadeharakSAnimittoktam // 138 // kalpAkalpavidhijJaH saMvignasahAyako vinItAtmA / doSamaline 'pi loke praviharati muniniruplepH||139 yadvatpaGkAdhAramapi paGkajaM nopalipyate tena / dharmopakaraNadhRtavapurapi sAdhuralepakastadvat // 10 // yahatturagaH stsvpyaanrnnvibhuussnnessvnnissktH| tadvadupagrahavAnapi na saMgamupayAti nirgranthaH // 11 // granthaH karmASTavidhaM mithyAtvAviratiduSTayogAzca / tajjayahetorazaThaM saMyatate yaH sa nirgranthaH // 15 // 1. A. kalpya . for kalpa here & hereafter. 2 A. sAtmyaM .
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcAraH-bhAvanAH [143-151] yajjJAnazIlatapasAmupagrahaM nigrahaM ca doSANAm / kalpayati nizcaye yatnatkalpamakalpamavazeSam // 15 // yatpunarupaghAtakaraM samyaktvajJAnazIlayogAnAm / tatkalpamapyakalpaM pravacanakutsAkaraM yacca // 144 // kiMcicchuiMkalpyamakaTapyaM syAtsyAdakaTapyamapikalpyam piNDaH zayyA vastraM pAtraM vA neSajAdyaM vA // 14 // dezaM kAlaM puruSamavasthAmupayogazupiriNAmAna / prasamIkSyannavatikalpanaikAntAtkaTapate kalpam // taJcintyaM tadbhASyaM tatkAryaM navati sarvathA ytinaa| nAtmaparonayabAdhakamiha yatparatazca srvaatm||147|| sarvArtheSvindriyasaMgateSu vairAgyamArgavighneSu / parisaGkhyAnaM kArya kArya paramicchatA niyatam // 14 // nAvayitavyamanityatvamazaraNatvaM tathaikatAnyatve / azucitvaM saMsAraH karmAsravasaMvaravidhizca // 14 // nirjaraNalokavistaradharmasvAkhyAtatattvacintAzca / bodheH sudurlanatvaM ca nAvanA dvAdaza vishuddhaaH||15|| iSTajanasaMprayogArddha viSayasukhasaMpadastathArogyam / dahazca yauvanaM jIvitaM ca sarvANyanityAni // 151 // janmajarAmaraNanayairanidrute vyaadhivednaagrste| 1 Var. H. upaghAta.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ [152-161] prazamaratiH jinaparavacanAdanyatra nAsti zaraNaM kacilloke // 15 // ekasya janmamaraNe gatayazca zunnAzunA nvaavrte| tatmAdAkAlikahitamekenaivAtmanaH kAryam // 153 // anyo 'haM svajanAtparijanAca vinarvAccharIrakAJceti / yatya niyatA matiriyaM na bAdhate taM hishokkliH||154 azucikaraNasAmarthyAdAdyuttarakAraNAzucitvAca / dehasyAzucinnAvaH sthAne sthAne navati cintyaH // 15 // mAtA bhUtvA duhitA naginI nAryA ca navati sNsaare| brajati sutaH pitRtAM bhrAtRtAM punaH zatrutAM caiva // 156 // mithyASTiravirataH pramAdavAn yaH kssaaydnnddlaacH| tasya tathAsravakarmaNi yateta tannigrahe tasmAt // 157 // yA puNyapApayoragrahaNe vAkAyamAnasI vRttiH1 / susamAhito hitaH saMvaro vrddeshitshcintyH||158|| yahahizoSaNApacito 'pi yatnena jIryate dossH| tadvatkarmopacitaM nirjarayati saMvRtastapasA // 15 // lokasyAdhastiryavicintayedUrdhvamapi ca bAhalyam / sarvatra janmamaraNe rUpidravyopayogAMzca // 160 // dharmo 'yaM svAkhyAto jagadvitArthaM jinairjitArigaNaiH ye 'tra ratAste saMsArasAgaraM liilyottiirnnaaH||11|| 1 Var. H. guptiH 2 A. vizeSaNAt. 3 A. tiryattavaM.
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAH-dharmaH [162-171] mAnuSyakarmabhUmyAryadezakulakalyatAyurupalabdhau / zraddhAkathakazravaNeSu satsvapi sudurlannA bodhiH // 16 // tAM durlannAM navazatailabdhvApyatidurlannA punrvirtiH| mohAdrAgAtkApathavilokanAdauravavazAca // 163 / / tatprApya viratiratnaM virAgamArgavijayo duradhigabhyaH / indriyakaSAyagauravaparISahasapatnavidhureNa // 16 // tasmAtparISahendriyagauravagaNanAyakAnkaSAyaripana / kSAntibalamArdavArjavasaMtoSaiH saadhyedviirH|| 165 // saMcintya kaSAyANAmudayanimittamupazAntihetaM ca / trikaraNazuddhamapi tayoH parihArAsevane kArye // 166 // sevyaH kSAntirdivamArjavazauce ca saMyamatyAgau / satyatapobrahmAkiMvanyAnItyepa dhrmvidhiH|| 167 // dharmasya dayA mUlaM na cAkSamAvAndayAM samAdatte / tasmAdyaH kSAntiparaH sa lAdhayatyuttamaM dharmam // 167 / / vinayAyattAzca guNAH sarve vinayazca maadrvaayttH| yasminmArdavamakhilaM sa sarvaguNanAktatvamApnoti // 169 / / nAnArjavo vizudhyati na dhrmmaaraadhytyshuddhaatmaa| dharmAdRte na mokSo mokSAtparamaM sukhaM nAnyat // 17 // yadRvyopakaraNanaktapAnadehAdhikArakaM zaucam / tadravati nAvazaucAnuparodhAdyatnataH kAryam // 171 //
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ [172-180] prazamaratiH pazcAstravAdviramaNaM paJcendriyanigrahaH kssaayjyH| iNDatrayaviratizceti saMyamaH saptadazabhedaH // 172 // bAMdhavadhanendriyasukhatyAgAttyaktannayavigrahaH saadhuH| tyaktAtmA nigrNthsyktaahNkaarmmkaarH|| 13 // avisaMvAdanayogaH kAyamanovAgajihmatA caiva / satyaM caturvidhaM tacca jinavaramate 'sti nAnyatra // 17 // anazanamUnodaratA vRneH saMkSepaNaM rstyaagH| kAyaklezaH saMlInateti bAhya tapaH proktam // 175 // prAyazcitadhyAne vaiyAvRtyavinayAvathotsargaH' / svAdhyAya iti tapaH paTU prakAramabhyantaraM navati // 176 / / divyAtkAmaratisukhAtrividhaM trividhena viratiriti nvk| audArikAdapi tathA tadbrahmASTAdazavikalpam // 17 // adhyAtmavido mUcho parigraha varNayanti nishcytH| tasmAdvairAgyepsorAkiJcanyaM paro dhrmH||17|| dazavidhadharmAnuSThAyinaH sadA rAgadveSamohAnAm / dRDharUDhaghanAnAmapi navatyupazamo 'lpakAlena // 17 // mamakArAhaMkAratyAgAdatidurjayoddhataprabalAn / hanti parISahagauravakavAyadaNDendriyavyUhAn // 180 // pravacananaktiH zrutasaMpadudyamo vyatikarazca sNvinaiH| 1 II. vinayAstathotsagaH
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 dharmaH tadanukathA-jIvAdyAH [181-179] vairAgyamArgasadbhAvanAvadhIsthairyajanakAni // 181 // AkSepaNivikSepaNi vimaargbaadhnsmrthvinyaasaam| zrotRjanazrotramanaHprasAdajananIM yathA jananIm // 17 // saMvedanI ca nirvedanIM ca dhamyA kathAM sadA kuryAt / strInaktacaurajanapadakathAzca duuraatprityaajyaaH||13|| yAvatparaguNadoSaparikIrtane vyApRtaM mano navati / tAvadvaraM vizuddhe dhyAne vyagraM manaH kartum // 14 // zAstrAdhyayane cAdhyApane ca saMcintane tathAtmani ca / dharmakathane ca satataM yatnaH sarvAtmanA kAryaH // 15 // zAviti vArivadhividbhidhAtuHpApaThyate 'nuziSTyarthaH / traiGiti ca pAlanArthe vinizcitaH sarvazabda vidaam||16|| yasmAdrAgadveSoddhatacittAnsamanuzAsti sddhmeN| saMtrAyate ca duHkhAcchAstramiti nirucyate sadbhiH // 187 // zAsanasAmarthena tu saMtrANabalena cAnavadyena / yuktaM yattacchAstraM taccaitatsarvavidvacanam // 188 // jIvAjIvAH puNyaM pApAsravasaMvarAH sanirjaraNAH / bandho mokSazcaite samyak cintyA navapadArthAH // 10 // 1. atrasamAhAradvaMdvaH auNAdiko'NipratyayaH prasAsasA ca vyAkhyA. 2 Var. H. anye tvatrAryAyAM catvAryapi padAni prathamA. vibhattayantAni vyAkhyAnti. 3 H. saMvejanIM.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ [190-197] prazamaratiH 1 jIvA muktAH saMsAriNazca saMsAriNastvanekavidhAH / lakSaNato vijJeyA dvitricatuHpaJcaSabhedAH / / 190 // vividhAzcarAcarAkhyAstrividhAH strIpunapuMsakA jnyeyaaH| nArakatiryagmAnuvadevAzcaturvidhAH proktaaH||151 / / paJcavidhAstvekadvitricatuHpaJcendriyAstu nirdissttaaH| kSityambuvahnipavanataravastrasAzceti? SannedAH // 192 // evamanekavidhAnAmekaiko vidhiranantaparyAyaH / proktaH sthityvgaahjnyaandrshnaadipryaayaiH||193 // sAmAnyaM khalu lakSaNamupayogo bhavati sarvajIvAnAm / sAkAro 'nAkArazca so 'STabhedazcaturdhA ca // 194 // jJAnAjJAne paJcatrivikalpe so 'STadhAtu saakaarH| ckssurckssurvdhikevlgvissystvnaakaarH||1e / bhAvA bhavanti jIvasyaudayikaH pAriNAmikazcaiva / aupazamikaH kSayotthaH kSayopazamajazva paJcaite // 196 / / te caikaviMzatitridinavASTAdazavidhAzca vijeyaaH| SaSThazca sAnipAtika ityanyaH paJcadazabhedaH / / 197 / / ebhirbhAvaiH sthAnaM gatimindriyasaMpadaH2 sukha duHkhm| saMprApnotItyAtmA so 'STavikalpaH samAsena // 18 // dravyaM kaSAyayogAvupayogo jJAnadarzane ceti / A. omite. iti. 2 Var. A. saMpad. 3: H. caiva..
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 jIvAdyAH-upayogAH-bhAvaH-dravyANi.[199-200] cAritraM vIrya cetyaSTavidhA mArgaNA tasya // 17 // jIvAjIvAnAM dravyAtmA sakaSAyiNAM kaSAyAtmA / yogaH sayoginAM punarupayogaH sarvajIvAnAm // 20 // jJAnaM samyagdRSTerdarzanamatha bhavati sarvajIvAnAm / cAritraM viratAnAM tu sarvasaMsAriNAM vIryam // 21 // dravyAtmatyupacAraH sarvadravyeSu nayavizeSeNa / AtmAdezAdAtmA bhavatyanAtmA parAdezAt // 30 // evaM saMyogAlpabahutvAthai kazaH sa primRgyH| jIvasyaitatsarvaM svatattvamiha lakSaNairdaSTam // 503 // utpAda vigamanityatvalakSaNaM yattadasti sarvamapi / sadasarA navatItyanyathAptiAnarpitavizeSAt // 204 // yo 'rtho yasminnAbhUt sAmpratakAle ca dRzyate tatra / tanotpAdastasya vigamastu tsmaadvipyaaNsH||205|| sAmpratakAle cAnAgate ca yo yasya bhavati smbndhii| tenAvigamastasyeti sa nityastena bhAvena // 206 // dharmAdharmAkAzAni pudalAH kAla eva caajiivaaH| pudalavarjamarUpaM tu rUpiNaH pudalAH proktAH // 207 // ghyAdipradezavanto yAvadanantapradezakAH' skndhaaH| paramANurapradezo varNAdiguNeSu najanIyaH // 20 // 1 ma. pradezikAH
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 [207-217] prazamaratiH bhAve dharmAdharmAmbarakAlAH pAriNAmike jnyeyaaH| udayapariNAmi rUpaM tu sarvabhAvAnugA jIvAH // 20 // jIvAjIcA dravyamiti SaDDidhaM bhavati lokapuruSo 'ym| vaizAkhasthAnasthaH puruSa iva kttisthkryugmH||210|| tatrAdhomukhamallakasaMsthAnaM varNayantyadholokam / sthAlamiva catiryaglokamUrdhvamaya mllksmudm||211|| saptavidho 'volokastiryagloko nvtynekvidhH| paJcadaza vidhAnaH punarUz2alokaH samAsena // 12 // lokAlokavyApakamAkAzaM martyalaukikaH kaalH| lokavyApi catuSTayamadazeSa tvekajIvo vA // 13 // dharmAdharmAkAzAnyekaikamataH paraM trikamanantam / kAlaM vinAstikAyA jIvamRte cApyakartRNi // 214 / / dharmo gatisthitimatAM dravyANAM gatyupagraha vidhaataa| sthityupakartAdharmo 'vakAzadAnopakadganam // 15 // sparzarasagandhavarNAH zabdo baMdhazca sUkSmatA sthaulyam / saMsthAnaM bhedatamazchAyodyotAtapazceti // 16 // karmazarIramanovAgaviceSTitocchrAsaduHkhasukhadAH syuH / jIvitamaraNopagradakarAzca saMsAriNaH skndhaaH||17|| pariNAmavartanAvidhiparAparatvaguNalakSaNaH kaalH| H. mArsalaukika: 2 A. sthityupazcAdharmoM 3 H, bandho'tha,
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 jIvAdyAH-upayogAH-bhAvaH-dravyANi.[218-227] samyaktvajJAnacAritravIrya zikSAmuNA jIvAH // 16 // pudalakarma zunaM yattatpuNyamiti jimazAsane dRSTam / yadazunamaya tatpApamiti navati sarvajJanirdiSTam // 1 // yomaH zuddhaH puNyAsravastu pApasya tdvipryaasH| vAkAyamanoguptinirAsravaH sNghrstuuktH|| 20 // saMvRtatapaupadhAnAtu' nirjarA karmasantatibandhaH / bandhaviyogo modastviti saMkepAnavapadArthAH // 21 // eteSvadhyavasAyo yo 'rtheSu vinizcayena tattvamiti / samyagdarzanametattu tanisargAdadhigamAdvA // // zikSAgamopadezazravaNAnyekAthikAnyadhigamasya / ekArthaH pariNAmoM navati nisargaH vanAvazca // 123|| etatsamyagdarzanamanadhigamaviparyayau ture mithyAtvam / jJAnamatha paJcabhedaM tatpratyahaM parodaM ca // // tatra parodaM dvividhaM zrutamAbhinibodhikaM ca vijJeyam / pratyarka tvavadhimanaHparyAyau kevalaM ceti // 25 // eSAmuttarabhedaviSayAdibhirbhavati vistraadhigmH| ekAdInyekasmin bhAjyAni tvAcaturmya iti // 226 / / samyagdRSTeniM samyagjJAnamiti niyamataH siddham / AdyatrayamajhAnamapi bhavati mithyAtvasaMyuktam // 7 // . Var. H tapa upapAnaM tu. 2 H. tazabdAt saMzayazca.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ [228-236] prazamaratiH sAmAyikamityAcaM chedopasthApanaM dvitIyaM tu / parihAravizuddhiH sUkSmasaMparAyaM yathAkhyAtam // 28 // ityetatpaJcavidhaM cAritraM mokSasAdhanaM pravaram / naikairanuyoganayapramANamArgaH samanugamyam // 229 // samyaktvajJAnacAritrasaMpadaH sAdhanAni mokSasya / tArakatarAbhAve 'pi modamArgo 'pyasiddhikaraH // 23 // pUrvadvayasampadyapi teSAM bhajanIyamuttaraM bhavati / pUrvadvayalAbhaH punaruttaralAbhe bhavati sihH|| 231 // dharmAvazyakayogeSu bhAvitAtmA pramAdaparivarjI / samyaktvajJAnacAritrANAmArAdhako bhavati // 32 // ArAdhanAstu teSAM tistu jghnymdhymotkRssttaaH| janmabhiraSTavyekaiH sidhyntyaaraadhkaastaasaam||233 // tAsAmArAdhanatatpareNa teSveva navati yatitavyam / yatinA tatparajinannattyupagrahasamAdhikaraNena // 23 // svaguNAbhyAsaratamateH paravRttAntAndhamUkabadhirasya / madamadanamohamatsararoSaviSAdairadhRSyasya // 235 // prazamAvyAbAdhasukhAbhikAriNaH susthitasya saddharme / tasya kimaupamyaM syAt sadevamanuje 'pi loke'smin / / svargasukhAni parokSANyatyantaparokSameva moksssukhm| 1 A. paramaM.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ caraNaM-zolAGgAni. [237-244] unnamun pratyakSa prazamasukhaM na paravazaM ca na vyayaprAptam // 37 // nirjitamadamadanAnAM vAkAyamanovikArarahitAnAm / vinivRttaparAzAnAmihaiva mokSaH suvihitAnAm // 3 // zabdAdiviSayapariNAmamanityaM duHkhameva ca jJAtvA / jJAtvA ca rAgadoSAtmakAni duHkhAni saMsAre // 39 // svazarIre 'pi na rajyati zatrAvapi na pradoSamupayAti / rogajarAmaraNabhayairavyathito yaH sa nityasukhI // 20 // dharmadhyAnAniratastridaNDa virtstriguptiguptaatmaa| sukhamAste nido jiteMdriyaparISahakaSAyaH // 24 // vissysukhnirnilaassHprshmgunngnnaabhylNkRtHsaadhuH| dyotayati yathA na tathA sarvANyAdityatejAMsi // 24 // (samyagdRSTiniI viratitapobalayuto 'pynupshaantH| taM na lannate guNaM yaM prazamaguNamupAzrito lnnte)2|| samyagdRSTiniI virtitpodhyaannnaavnaayogaiH| zIlAgasahasrASTAdazakamayatnena sAdhayati // 343 // dharmAdbranyAdIndriyasaMjJAbhyaH karaNatazca yogAcca / zIlAGgasahasrANAmaSTAdazakasya nisspttiH|| 244 // zIlArNavasya pAraM gatvA saMvigrasugamamArgasya / 1 A. dyotayati yathA sarvANyAdisaH sarvatejAMsi. 2 A. adds this verse and of. 127. 3 Var. H. pArasya.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ [245-253] prazamaratiH dharmadhyAnamupagetA vairAgyaM prApnuyAdyogyam // 245 // AjJA vicayamapAyavicayaM ca saddhyAnayogamupasRtya / tasmAdvipAkavicayamupayAti saMsthAnavicayaM ca // 6 // AptavacanaM pravacanaM cAjJA vicayastaidarthanirNayanam / AsravavikathAgauravaparISadAyairapAyastu2 // 7 // azunazubhakarmapAkAnucintanArtho vipAkavicayaH syaat| dravyakSetrAkRtyanugamanaM saMsthAnavicayastu // 24 // jinavaravacanaguNagaNaM saMcintayato vadhAdyapAyAMzca / karmavipAkAna vividhAna saMsthAnavidhInanekAMzca // 249 // nityodvignasyaivaM kSamApradhAnasya niranimAnasya / dhutamAyAkalamalanirmalasya jitasarvatRSNasya // 50 // tulyAraNyakulAkula viviktabandhujanazatruvargasya / samavAsIcandanakalpanapradehAdidehasya // 251 // AtmArAmasya sataH samatRNamaNimuktaleSTukanakasya / khAdhyAyadhyAnaparAyaNasya dRDhamapramattasya // 25 // adhyavasAyavizuddheH prazastayogairvizuddhyamAnasya / cAritrazudvimagryAmavApya lejhyAvizuddhiM ca // 253 / / tasyApUrvakaraNamatha ghAtikarmakSayaikadezottham / 1 A. vAjJAvijayaH 2 A. parIpahAyeSvapAyastu. 3 A. kalimala. 4 A. pramatta.