Book Title: Porbandarna Shantinath Jinalayna Be Shilalekho
Author(s): M A Dhaky
Publisher: Z_Nirgranth_Aetihasik_Lekh_Samucchay_Part_1_002105.pdf and Nirgranth_Aetihasik_Lekh_Samucchay_Part_2
Catalog link: https://jainqq.org/explore/249385/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ porabaMdaranA zAMtinAtha jinAlayanA be zilAlekho mahAtmA gAMdhIjInI janmabhUmi ane sudAmApurInA aparanAmathI suprasiddha porabaMdara, paurANika paraMparA anusAra, gujarAtanA prAcInatama nagaro mAMhenuM, Ama to lagabhaga prabhAsa jeTaluM prAcIna, hovuM saMbhave; paNa porabaMdarane lagatA aitihAsika nirdezo pramANamAM uttarakAlIna jovA maLe che. eno jUnAmAM jUno ullekha dhumalInA I. sa 988nA tulyakAlIna varSanA bASkaladevanA tAprazAsanamAM thayelo che. bhUtAMbilikA(dhumalI)mAMthI aNahillapuranA eka brAhmaNane apAyelA A dAnapatramAM "pauravelAkula' eTale ke porabaMdarano ullekha thayelo che. porabaMdarane lagatA A ullekha ane tyArapachInA purAtattvIya pramANo vacce khAssuM aDhI zatAbdI jeTaluM aMtara paDI jAya che* : jemake tyArabAdanA to cheka vAghelA samayanA--13mI sadInAcAra utkIrNa lekho che. jo ke emAMthI vizeSa aitihAsika mAhitI prApta thatI na hovA chatAM porabaMdaranuM e kALamAM astitva pratyakSa ke parokSa rIte siddha karavAmAM upayogI che. A paikIno sauthI jUno saMvat 1304no lekha ahIMnA hoLI cakalA pAsenA jaina maMdiranI vAsupUjyanI ArasanI pratimAnA Asana para aMkita thayelo che'. tyAra pachIno ahIMnI jUnI mIThI mAMDavIno vAdhelA rAjA visaLadevano saMvat 1315no surabhI lekha Aje to guma thayo che . te pachI kedArakuMDamAM viSNumUrtinI nIce saMvat 1327 vaMcAya che, te to nAmano ja, kahevA pUrato ja, khapano che. chevaTe khAravAvADamAM padamaNI mAtAnA maMdiramAM sAraMgadeva vAdhelAnA samayanA saMvat 1331nA ghasAI gayelA lekhanI noMdha karI laIe. vAghelA samayanA aMta pachI rItasarano koI lekha prApta nathI thayo. jhuMDALA pAsenA porAvamAtAnA prAMgaNamAM eka saMvat 1391no pALiyAno tema ja hoLI cakalA pAsenA saMvat 1631nA pALiyAno ahIM gAmanI hastI siddha karavA sivAya vizeSa upayoga nathI. paNa tyArapachInAM taratanAM varSomAM porabaMdara vize kaMI ja jANavA maLatuM nathI. eka nAnakaDA gAma tarIkenuM enuM astitva kalpI zakAya tema che. paNa tyArabAda mogala samayamAM, khAsa karIne jahAMgIranA zAsanakALa daramiyAna, porabaMdara pharIne saurASTranA taLapadA itihAsamAM dekhA de che. dhumalI ane rANapara choDI chAyAmAM vasela jeThavA rANAonI sattA nIce porabaMdara Ave che. tema ja rAjadhAnI paNa have tyAM khaseDavAmAM Ave che. porabaMdaranuM vANijya, vahANavaTuM have vikase che; ane porabaMdara abhyudayanI dizA tarapha pagalAM mAMDe che. A zAMti ane samRddhinA AraMbhanA dinomAM nagaranA madhyabhAge zAMtinAtha jinAlaya ane lagabhaga evI ja zailInuM gopAlalAlanuM vaiSNava maMdira (tema ja narasiMhajInA nAnakaDA maMdiranAM) nirmANa thAya che. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ porabaMdaranA zAMtinAtha jinAlayanA be zilAlekho 75 gopAlalAlanA maMdirano zilAlekha to vAcanA thAya te pahelAM ja guma thayo che"; paNa zAMtinAthanA gUDhamaMDapanI dakSiNa divAlamAM upara joDAjoDa, Arasa para utkIrNa karelA, 28 se. mI. x 28 se. mI. mApanA be mahattvapUrNa zilAlekho lagAvelA che. enI carcA ahIM karIzuM. banne lekha gaghamAM che. pahelA lekhamAM 14 paMktio che. chellI be paMkti bAkI rahelI khAlI jagyA AvarI levA mATe vadhAre moTA akSarovALI che. "nipajayo'ne badale "nipano' ane "sevAmAM'ne badale sevAI mAMhi" jevA jUnA prayogo tema ja ('tasya-ssA" ne badale "tatra' jevuM) keTaluMka vyAkaraNadIpa sahitanuM saMskRta mizraNa bAda karIe to, bhASA gujarAtI che. lakhANa paNa doSayukta ane khaTakAvALuM che; tema ja lipi paNa sadoSa ane keTaleka sthaLe avAcya che. prazastikAra koI vidvAn jaina muni jaNAtA nathI. saurASTranA kaMThALa pradezamAM pracalita vaNika bolInA raMgaDhaMga temAM parakhAI Ave che. lekhanI karaNI paNa khAmIvALI che. keTalAka zabdonI joDaNI khoTI che, to kayAMka kayAMka mAtrAdoSa paNa che. virAmasthAnonuM aucitya paNa joIe tevuM nathI. solaMkI ane te pachInA kALamAM jovAmAM Avato ane sthAne "ka" varNano prayoga ahIM paNa cAlu rahyo che. banne lekho saMvat 1691nA che ane eka ja tithivAranA che. lekho maMdiranirmANanI hakIkata kahe che. pahelA moTA lekhanuM mUlya saurASTranA uttara-madhyakAlIna itihAsa mATe ghaNuM ja gaNI zakAya tema che. temAM jeThavA rAjAonI vaMzAvaLI ApelI che. eTale "kAThiyAvADa gejheTiyaramAM ApelI vaMzAvaLI have cakAsI zakAya tema che. jeThavA rAjavaMzane anulakSIne A pahelo ja uttarakAlIna aitihAsika lekha prakAzamAM Ave che ane ghumalInA rANaka bASkaladeva ane pAchalA yuganA porabaMdaranA jeThavA rANAo vacce eka rIte jotAM mahattvanI kaDIo pUrI pADe che. lekhanI A vaMzAvaLImAM e vakhate pravartamAna uparAMtanI kula 6 pUrvaja peDhIono ullekha karelo che. ane have vaoNTsane vahIvaMcAonA kathanAdhAre taiyAra karela vaMzAvaLI sAthe sarakhAvI joIe : lekha anusAranI vaMzAvaLI vaoNTsananI "kAThiyAvADa gejheTiyara'nI vaMzAvaLI rANAzrI rAmajI rANA bhANajI (I. sa. 146 1-92) rANAzrI mehajI rANA raNojI (I. sa. 1492-1525). rANAzrI khImAjI rANA khImAjI (I. sa. 1525-1550) rANAzrI rAmajI (dvitIya) rANA rAmadejI (I. sa. 1550...?) rANAzrI bhANajI rANA bhANajI (...................?) rANAzrI khImAjI (dvitIya) rANA khImAjI (..................?) rANAzrI vikramajI rANA vikamAtajI (I. sa. 1626-1971) Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirprantha aitihAsika lekha-samuccaya-2 vaoNTsane ApelI vaMzAvaLInA prAraMbhanA be nAmothI lekhamAM ApelAM nAmo nirALAM che; jyAre cothA ane sAtamAmAM nAmoccA2mAM thoDoka pharaka che. vaoNTsananA kathana anusAra raNojInuM aputra mRtyu thayeluM ane temanA bAda mehajInA putra bhANajI takhtanazIna thayelA; paNa lekhamAM to raNojInuM nAma ApeluM ja nathI ane mehajIne gAdIdharonI sIdhI yAdImAM ja gaNelA che. lekhamAM kahelA rAmajI bIjAnI navAnagaranA jAma satAjIe hatyA karAvI mulaka dabAvI dIdhAnI vizvasta cAraNI-paraMparA che. rAmajInA putra bhANajInuM te pachInA rajhaLATa daramiyAna avasAna thayAnuM kahevAya che. A banAvo kyAre banyA tenAM cokkasa varSa, mitio maLatAM nathI; paNa bhANajInA rANI, vIrAMganA kallAbAI, ke jemano lekhamAM ullekha karelo che, temaNe, jAma satAjIne bhUcaramorInA yuddhamAM mugalo sAme maLelA ghora parAjaya bAda, mheronI sahAyatAthI yuddho laDI laI, jeThavAono gumAyelo ghaNokharo pradeza pAcho meLavelo. rANA khImAjI mATe 'vairImukhabhaMjana'nuM lagAveluM vizeSaNa kadAca A prasaMganI prazastinA anulakSamAM haze. khImAjI alabatta e samaye sagIra hovA joIe. 36 A lekha dvArA bIjo mahattvano prakAza vikramajInA rAjyArohaNanA samaya aMge sAMpaDe che. vaoNTsane e Isa1626no hovAnuM anumAnyuM che paNa Isa 1635nA A lekhamAM to ene hajI 'yuvarAja padavI kuMvara' kahyA che. saMbhava che ke rANA khImAjInAM aMtima varSomAM rAjya kArobAra vikramajI calAvatA hoya. lekhamAM paNa 'yuvarAjakuMvara padavI zrI vikramajI rAjya' kahyuM te sUcaka che. vaoNTsana kahe che ke vikramajI pachI gAdIe AvelA rANA sulatAnajI [rANA saratAnajI(I.sa. 1671-99)]e tatkAlIna rAjakIya saMjogonA lAbha uThAvI mugala aMkuza nIcenuM porabaMdaranuM baMdara hastagata karI lIdhuM, paNa I.sa. 1635mAM porabaMdaranI madhyamAM ja racAyelA zAMtinAthanA maMdiranA A lekha uparathI to ema jaNAya che ke porabaMdara 52 rANA khImAjI ane temanA putra vikramajInI e kALe hakUmata hatI ja. mugalonuM sArvabhaumatva nAmazeSa ja haze, kadAca baMdarI jakAta pUratuM ja maryAdita haze17. 'baraDA DuMgaranuM nAma te samaye paNa baraDo ja hatuM tema rANA khImAjIne mATe udbodhela 'baraDA adhipati' zabdaprayoga parathI jaNAI Ave che. baraDA pradeza paranA jeThavAonA adhikA2nuM paNa emAM sUcana thaI jAya che. lekhamAM maMdira kayA jinezvaranuM hatuM te kahyuM nathI. atyAre to te zAMtinAthanuM kahevAya che. saMvat 1833(I. sa. 1777)nA varSanI puSpikAvALI mANikyasAgara racita narmadAsuMdarI rAsanI pratamAM porabaMdaranA zAMtinAthano ullekha che e vAtanI ahIM noMdha laIe4. porabaMdarane lekhamAM zrIpurabaMdira kahyuM che. e ja maMdiranI bIjI jarA pAchalA kALanI pratimAo para porabiMdara, porabaMdira, anechevaTe Adhunika porabaMdara nAmAbhidhAnano ullekha jovA maLe che. A maMdira jemanI dekharekha nIce baMdhAyeluM ne jemanI pAMca peDhIo ApavAmAM AvI Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ porabaMdaranA zAMtinAtha jinAlayanA be zilAlekho che te savajI pArekha paNa e jamAnAnI eka agraNI ane raMgadarzI vyakti hatI. pArekha kuTuMbanI paraMparA anusAra teo porabaMdaranA nagarazeTha hatA. porabaMdaranI baMdarI jakAta 6 TakA levAtI tene 3 TakA karAvavA mATe mugala samrATa zAhajahAM pAse pratinidhimaMDaLa laI e dilhI gayelA. A jakAta-mAphIne lagatuM zAhI pharamAna ane jUnAgaDhanA sUbedArano Tukko Aje paNa zeTha goviMdajI pArekhanA putra prA. DA mathurAdAsa pArekha pAse mojUda che. kAryamAM maLelI saphaLatAthI khuza thaI rANA saratAnajIe pArekha savajI kAnhajIne vArasAgata keTalIka sagavaDo ApatuM saMvat 1715(I. sa. 1659)nuM tAmrazAsana paNa zeTha goviMdajI pArekha pAse che". maMdira gajadhara goviMdanA putra gaNapatie bAMdheluM. 'sUtradhAra'ne badale 'gajadhara' zabdano prayoga lagabhaga A samaye rAjasthAnamAM paNa thato hovAnuM jANamAM che. sthapationAM nAma prazastilekhomAM haMmezAM jovA maLatAM nathI eTale A ullekha mahattvano gaNAya. pArekha kuTuMbanI vaMzAvaLI pArikhya pArikhya pArikhya pArikhya pArikhya savajI bIjo zilAlekha mAtra 7 paMktino ane TUMka jagyAmAM lakhelo che. ahIM paNa A jinAlayanuM RSabhadevanuM garbhagRha (?) koI indrajI kalyANajInI patnI rukhamaNIe (lAkha kharacIne ?) baMdhAvyAno ullekha che ahIM paNa 'potAnA dravyathI'ne badale 'potAnAI dravyai' jevo prayoga jovA maLe che. 'vAso DhalAma' zabdano pUro artha samajAyo nathI. prAsAda saMghAu (saMgha taraphathI) banyo hato eTaluM vizeSa A lekhamAMthI jANavA maLe che. jagA seNA vAsaNA I kAnhajI = kamalAde TippaNo : 1. mahAbhArata (I. sa. pU 150-400) sudAmApurI vize ajJAta jaNAya che. zrImad bhAgavata (9mI zatAbdI) ane brahmavaivartapurANa (madhyakAlIna) kRSNa dvArA thayelA sudAmAnA dAridrayanivAraNanI vAta kahe che, paNa sudAmApurI vize mauna seve che. paNa skaMdapurANa aMtargatanI ''prahlAdokta saMhitA''mAM sudAmAnuM saMpUrNa kathAnaka, sudAmApurI, azvAmatIno samudra sAthe saMgama, sudAmA dvArA thayelA ahIMnA kedAranAtha ane kedArakuMDanI pratiSThA ityAdi savistara varNavelAM che. porabaMdaranI khADInuM azvAmatI nAma Aja divasa sudhI paricayamAM che. gheDa pradezamAM bhAdara ane ojhatanAM pUranAM pANI chalakAIne rela Ave che tyAre azvAmatImAM ghoDApUra Ave che. azvAmatI saMgama Aje paNa pavitra gaNAya che. kedArakuMDa paNa che, paNa 9 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 nizva aitihAsika lekha-samuccaya-ra kedAranAthanA purANA maMdirano to I. sa. 1838mAM saMpUrNa jIrNoddhAra thaI cUkyo che. 2. Epigraphia Indica, Vol. XXXI. No. 1. Jan. 1955. 3. A rAjAne jayeSphaka dezano adhipati kahyo che. dhumalInA AgaLa thaI gayelA seMdhava vaMzathI A vaMza alaga ja lAge che. saMbhava che ke jeThavAonuM nAma yehukadeza parathI paDeluM hoya. 4. parAvavAtAnA maMdira pAsenuM saptamAtRkAonuM uttarAbhimukha bhagna maMdira prAcIna samayano eka mAtra avazeSa jovAmAM Ave che. e maMdira moTe bhAge to seMdhava samayanA prAraMbhanuM haze. porAvamAtAno avaziSTa rahelo jUno bhAga tema ja zItaLAmAtA pAchaLanuM laMkezvara-dUdhezvaranuM joDakuM maMdira vAghelA samayanuM jaNAya che. 5, sva. zrI vallabhajI haridatta AcArya ane sva. zrI DI. bI. DisakaLa kare porabaMdaranA sarvekSaNa daramiyAna ahIMnAM jaina maMdironI mulAkAta nathI lIdhI e Azcaryajanaka gaNAya. F.D. B. Diskalkar, Poona Orientalist, Vol. II, No. 4 Jan. 1938. A lekhamAM nAgaDamaMtrI temaja bhUmilikA(dhumalI)no paNa ullekha che. 9. Diskalkar, Annual Report of Watson Museum of Antiquities (1921-22), p. 15. 8. ejana. pR. 17. 9. ejana. pR. 18. 10. A maMdiranA hAlanA pUjArI pAse rANA saratAnajInA samayanuM eka dAnapatra hajI che kharuM. 11. zAMtinAtha maMdiranI aMdaranI racanA suMdara che. alaMkArapUrNa vitAna yukta gUDhamaMDapa, temAM AjubAju bhadrakulikAo, garbhagRha ane aMtarAla, pradakSiNA ane pAchaLa jarA UMcI pITha para caumukha ane pharatAM 24 jinabiMbanI racanA. gopAlalAlanuM maMdira paNa sAMdhAra che. ahIM gUDhamaMDapane sthAne vedikA ane kakSAsanavALo raMgamaMDapa che. mukhacatuSkImAM toraNa zobhI rahyuM che. 92. Kathiawar Gazetteer. pp. 626-27. 13. porabaMdaranA saMvat 1709nA eka dharakhatamAM zAhajahAMnanI sattAno ullekha che ane soraThanA sUbA navAba Aleno temAM ullekha che. zAMtinAthanA uparyukta samaya pachInA A ullekha che ane te samaye mugalonI sattA jeThavAone svIkAravI paDI lAge che. porabaMdarano porabiMdara tarIke e khatapatramAM ullekha che : (juo ratnakRta-"yaduvaMzaprakAza'). 14. zrI amilAla jIvanabhAI DhAMkI, porabaMdara,nI jALavaNImAM rahelA (sva) muni giradharalAlajIvALA saMgrahamAM A hastaprata che. (e pUro saMgraha gata varSa girIza munine bheTa ApavAmAM Avyo che.) 15. zeTha goviMdajI pArekhanA A ane zAhI pharamAna batAvavA badala lekhako RNI che. savajI pArekhe pAchaLathI vaiSNava dharma svIkArI gopAlalAlanuM maMdira baMdhAveluM. 16. kAMkarolInI saMvat 1732nI 'rAjasamudraprazasti'mAM AvatA sUtradhAronAM nAma pUrve gajajara zabdano prayoga karavAmAM Avyo che. juo Epigraphia Indica, Vol. XXIX=Xx, Appendix. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ porabaMdaranA zAMtinAtha jinAlayanA be zilAlekho zilAlekha (1) 1. edaNa : svastizrI jayamaMgala praNamya // saMvata 1691 mahAsudi 2. 10 zanau / / zrI jinaprAsAda navo nIpano / rANAzrI SImAjI rAjye / te rANA 3. zrI baraDAnA adhiza mAhA prattApavaMta thayA / tatra rANAzrI samajI / rANA 4. zrI mehajI (su 1) rANAzrI SImAjI / rANAzrI rAmajI // rANAzrI bhANajI 5. tatra paTTarANI mukhya bAI kallA tatra kukSI ratna prasutA mahApratApavaMta / 6. vairImukhabhaMjana baraDA adhipati / rANAzrI SImAjI tatra suta yuvarAja 7. padavI kuMarazrI vikramajI rAjye zrI jinavihAraprAsAda navo nIpa 8. no / rANAzrI SImAjI rAjye budhi (buddhi) nidhAna pradhAna zrImAla jJAtIya / / 9. pAriSya jagA / tasyasuta pAriSya seNA / tasya suta pAriSya vAsaNA 10. // tasyasuta pAriSya kAnhajI tasyabhAryA kamalAde tatra kukSI prasutA 11. dharmabhAra dhuraMdhara dAna guNAdi (vai 1) karI aluM tA jJAtIddhAraNA 12. zrImAlIjJAtIya mukhya pAriSya savajInI sevAi mAhi nipa 13. no / gajadhara mAhA muravya goviMda tat su (suta) / gaNa 14. pati / e prAda (prAsAda) nipAyo / iti maMgalA zrI zilAlekha (2) 1. edaNa / saMvata 1691 varSa mAhA sudi 10 za 2. nau / zrI purabaMdire madhye, zrI jina prAsAda 3. da navo nIpano / zrI saMghAu / teha lakSa 4. SA nAme lAbhaM / iMdrajI kalyANajI 5. RSabhaji vAso DhalAma / iMdrajInI bhA 6. ryA bAI riSimaNi mUla gabhAro nipA 7. yo potAnAi dravyai / 3