Book Title: Pathik 1997 Vol 37 Ank 09
Author(s): Nagjibhai K Bhatti and Other
Publisher: Mansingji Barad Smarak Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/535441/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir varSa 37 ' ake 9 me saM', 2013 jaTha. sana 197 TrasTI-maMDaLI che. cinubhAI ja, nAyaka che, kezavarAma kA. zAstrI che, nAgajIbhAI ke. bhaTTI De, bhAratIbahena kI, zelata che, subhASa brahmabhaTTa [ ItihAsa-purAtattvanuM eka mAtra gujarAtI mAsika] Adya taMtrI : sva, mAnasaMgajI bArA taMtrI-maMDaLa H che. nAgajIbhAI ke. bhaTTI, DaoN, bhAratIbahena kI, zelata ray * S" " " | Do, subhASa brahmabhaTTa (saMpAdaka) ) TapAlanA dara vadhyA che. " pathika" nAM vArSika lavAjama manIoNrDarathI mokalavAmAM Ave che enI temaja ejanTo dvArA lavAjama Ave che tenI pAkI pahoMca rUA. 1/- nA parabIDiyAmAM mokalavAmAM AvatI hatI. parabIDiyAnA bhAva rU. 2/- thayA che, vaLI komyuTara-kampojha-chapAI ane kAgaLanA lIsA nyUsapeparanA bhAva paNa vadhyA che, tethI julAIthI vArSika lavAjama rU. 35/- pAMtrIsa karavAmAM Avaze. AjIvana sahAyaka thanArA grAhakonuM zuka rU. 401/- cAra se eka levAmAM Avaze. enI noMdha levA vinati.. - jUnamAM pUrAM thatAM lavAjamavALAoe rU. 35/- mekalavAnA raheze. eka ke ekathI vadhu varSonAM bAkI che temaNe thatAM hoya te pramANe rU. 30/- lekhe tAkIde mokalavA vinaMti. jemanAM lavAjama bAkI haze temane julAIthI nirapavAda ako mokalavA baMdha thaze. saMpAdaka-TrasTI For Private and Personal Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (TAITala pAna 2 nuM cAlu) prAgA zeThanI khaTapaTanA kAraNe vAsaNujI mahetAne ThAkora dAjIbhAI sAthe vAM paDatAM risAIne e jAmanagara maLe tyAM kArabhArI meru khavAse ene mAnasamAnathI 100 ghoDesavAra ne 200 pAyadaLanA sainikathI jAmakaMDoraNuM paragaNunA kumAvIzadAra tarIke rAkhyo ane kharca peTe jAmaka DeraNAnI Avaka vAsaNajI mahetA rAkhe ne khaMDaNI peTe dara varase agiyAra hajAra rUpiyA jAmane Ape. mahetAe potAnA bhAI bulAkhIrAmane jAmaka DerAmAM rAkhI pote jAmanagaranA kArabhArI meru khavAsa pAse rahyo kaMDoraNAne be TIbInA paTamAM prakhyAta bahAravaTiyA nAga mahamadanI TeLInA yusaba ane IsabAnane phAMsIe laTakAvavAmAM AvyA hatA Aje be TIbI para hanumAnajInuM maMdira che ne bAjumAM ja hAIkula che. AratuM baMda : kAmadAra jagajIvana mahetA ne tIrAma bUca nAmanA be dIvAnI khaTapaTanA kAraNe jAmakaMDoraNA ne paDadharInA dila sAcavatA Araba jamAdAra ane enA sainikoe baMDa karyuM, vaLI AsapAsanA pradezamAM lUMTaphATa calAvavA lAgyA tethI baMDakhene tAbe karavA rANIzrI agba e kharca ApavAnI zarate vaDodarAnA nAyaba dIvAna viThThalarAvanI madada mAgI. rANakI abubAnI vinaMtithI aMgreja lazkara helInI sarakArI nIce ane gAyakavADanuM lazkara viThThalarAva nI saradArI nIce UpaDayuM ne kaMDoraNAne ghero ghAle. maratI Araba jAmaka DoraNu darabAragaDhanA keTamAM bharAyA. ghera ghaNA divasa cAle. chevaTe jAmakaMDoraNAnA bhATiyA gRhastha tapamAro karavAnuM yegya sthaLa batAvatAM aMgreja ne gAyakavADa sarakAranA lazkare jasAparanA keThA parathI te mArA karatAM gaDhamAM gAbaDA paDayAM ne A samaye dIvAna viThThalarAva ane gevirAva lazkaranI mekhare AvyA. Arabe paNa darabAragaDhanA daravAjA belI medAnamAM AvyA ne aMgreja ane gAyakavADanA hakkara sAthe dAruNa yuddha karyuM. keTalAka Ara marAyA keTalAka zaraNe thayA ne keTalAka bhAgI chUTayA. Ama jAmakaMDoraNAne dile jAma harataka soMpAye, jAmakaMDoraNAnuM atihAsika mahattava : saurASTranAM 202 rajavADAMone bAvaka sattA ne vistAranI, dRSTie sAta bhAgamAM vahecI nAkhavAnI lejanA ghaDanAra karnala vekare A bAbate dIvAna raNachoDajInI prathama mulAkAta jAmakaMDoraNa mukAme lAdhI hatI ne salAha sUcane paNa mAgyAM hatAM, para5ra pozAka ne sirapAva ApyA hatA ne lIdhA hatA jAmakaMDoraNA gAma Aje AbAdInA paMthe che ne hIrA udyogane vikAsa thayuM che. gAmamAM masijade, moTApIranI daragAha ne maMdiro vagere paNa che. gAmanI vastI aMdAje 20000/- vIsa hajAra jeTalI che gAmamAM hAiskUla, tAlukA zALA, kanyA zALA, traNa khAnagI zALA, paTela chAtrAlaya ne vidyAlaya, be-ke, saba posTa oNphisa, pelIsa sTezana, mAmalatadAra ane tAlukA vikAsa adhikArInI kacerIo paNa che, A che namaka DoraNA tAlukA ane gAmane jUne ItihAsa. The. hAIskUla, jAmakaMDoraNA-360405 saMdarbha graMtha : (1) yaduvaMza prakAza, (2) vibhA vilAsa, (3) jAmanagarane prAcIna itihAsa For Private and Personal Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jAmakaMDoraNAnI aitihAsika jhAMkhI [aMdaranA pAnA 16 thI cAlu) mAMDoraNa gAme karatUrasAgara nAme (pUja) garaja hatA te darabAra pUja"nA nAme A paragaNAmAM prasiddha hatA. eo raghunAthajI maMdiramAM darabAra bharatA ne sIne kasuMbe pAtA hatA. emanA vize raNachoDa bAre " kAvya lakhela che, je hAla aprApya che. gAmanI aMdara dilAvALe darabAragaDha che, jemAM ahInA mAmalatadAra ne mejisTreTanI kacerIo hatI. gAmane karate vizAlagaDha bhAi paTele baMdhAvyuM hatuM ane saM. 1804 mAM jAma raNamalajI bIjanA haste khulluM mukAyuM hatuM. A killAne traNa daravAjA hatA, jemAM 1 nagarane daravAjo, 2. rAjane daravAje bane 3 bhAdarAne daravAje. dhorAjInA daravAjA pAse gaDhanI rAMga bhAI paTelanuM bAvaluM paNa chetarAyela che cethA daravAjA tarIke bArInuM nAkuM gaNAya che. dareka daravAjA AgaLanA bhAgamAM suMdara tiraNIkAma karela hatuM. A gAmamAM nagaranA nAkA bahAra khAkhI giradhArI rAmana dira che te Asare cAraso pacAsa varSa jana gaNAya che ne utAvaLI nadIne sAme kAMThe pamaTezvara mahAdevanuM maMdira che e jaNa eTaluM ja jUnuM gaNAya che. gAma maLe annapUrNA mAtAjInuM maMdira, raghunAthajInuM maMdira vagere paNa pAMca varSa jeTalAM jUnAM jaNAya che. jaina derAsara, hATakezvara mahAdevanuM maMdira paNa jUnAM jaNAya che utAvaLA nadInA sAme kAMThe mahAkALI mAtAjInuM maMdira paNa jUnuM jaNAya che. paTela cekamAM nevuM rAmamaMdira, mukhya bajAramAM harasiddhi mAtAjInuM maMdira vagere mahatvanAM sthAne che. masijade ne moTA pIranI daragAha paNa mahatvanA rasthAne che. dIvAna kuTuMba jAmanagaramAM : saM. 1840 mAM heLInA divase jUnAgaDhanA navAba hAmidakhAnajIe dIvAna amarajInuM khUna karAvyuM. A vakhate pAcha sidhivA saurASTramAM khaMDaNI udharAvavA Ave e amara jIne mitra hovAthI navAba sAthe dIvAna bhAIonuM samAdhAna karAvyuM ne raghunAthajIne dIvAnapade rathApyA amuka gAme ene bakSisamAM apAvyAM, paraMtu kalyANa zeThanI khaTapaTanA kAraNe dIvAna raghunAthajI ane morArajIne keda karyo. raNachoDajI dIvAna bahAra hovAthI emaNe pitAne bhAione choDAvyA che ke samaya coravADamAM rahIne tyAMthI ThAkara dAjIbhAI pAse dhorAjI AvyA hatA A bAbatanI jANa jAmanagaranA kerabhArI meru khavAsane thatAM jAmakaMDoraNA pagapune kamAvIzadAra (mAmalatadAra) adabhAI mahetAne lakhyuM ke nagAranizAna ne 400 cAraso ghaDesavAra sAthe jaI dIvAne dhunAthajI ane emanA kuTuMbane mAna-samAnathI navAnagara laI Ave. ade mahete dhorAjI gaye ne dIva na raghunAthajIne kArabhArI maherAmaNajIne saMdeza A ThAkara dAjIbhAIe girAsa ApI dherAmAM rahevA A maha karyo, paraMtu kArabhArI raghunAthajIe jaNAvyuM ke nagaranA jama ne kArabhArI ane mAnasamAnathI jamanagara teDAve che te ame tyAM jaIza ema kahI dAjIbhAinI raja laIne eo adA mahetA sAthe jAmakaMDeraNA AvyA ne tyAM AjabhAI mahetA sAthe eka mAsa rahyA. 1850 mAM e jamanagara gayA ne tyAM kArabhArI mera khavAse jAmanI salAma karAvI ne paDadharI paragaNuM tathA AToTanAM gAme jAgIramAM apa, jAma pAse pahelI beThakamAM senA-sarabaMdhIne adhikAra apAthe vA kaNajI mahetAne kAraNe paragaNAne gumAvIzadAra nIme (anusaMdhAna TAITala pAne 3 9para) For Private and Personal Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Adya taMtrI sva. mAnasaMgajI bAraDa pathika TItaMtrI-maMDaLa : 1. DaoN.nAgajIbhAI bhaTTI, 2. DaoN.bhAratIbahena zelata 3. pro. subhASa brahmabhaTTa (saMpAdaka). 'pathika' pratyeka aMgrejI vArSika lavAjama: dezamAM rU.3-, videza rU.111/-, chUTaka rUA.4 mahinAnI 15mI tArIkhe prasiddha thAya varSa 36 muM ka ccha, saM. 2053 jUna, sana 1997 * eka 9 che. pachInA 15 divasamAM aMka na maLe to sthAnika posTa oNphisamAM likhita phariyAda karavI ane nakala amane anukrama mokalavI. * "pathika' sarvopayogI, rAjakoTa rAjaya ane prajAhitanA dhArA vicArabhAvanA ane jJAnanuM mAsika che. pro. pradyumna bI. khAcara 2 | jIvanane UrdhvagAmI banAvatAM abhyAsapUrNa ane ziSTa maulika rAjakoTa satyAgrahamAM bahenono phALo : lakhANone svIkAravAmAM Ave che. | (1938-39) DaoN. darzanA paTela 7 * prasiddha thaI gayelI kRtine! cAvaDA rAjapUtono itihAsa zrI azvina ke. aMtANI 14 | pharI prasiddha karavA mATe na mokalavAnI lekhakoe kALajI rAkhavI jAmakaMDoraNAnI aitihAsika jhAMkhI zrI e. esa. Azara 16 * kRti sArA akSare zAhIthI | ane kAgaLanI eka ja bAjue lakhelI hovI joIe. kRtimAM koI anya bhASAnAM avataraNa mUkyAM hoya to eno gujarAtI tarajUmo Apavo jarUrI AjIvana sahAyaka thavAnA rUA301/-) * kRtimAMnA vicAronI javAbadArI lekhakanI raheze. grAhakone vinaMti * "pathika'mAM prasiddha thatI" kRtionA vicAro-abhiprAyo sAthe| lavAjama temaja patravyavahAra karatI veLA grAhaka naMbara taMtrI sahamata che ema na samajavuM, IT jarUra lakho. vaLI je grAhakonAM leNAM lavAjama jUna nI 10 mI * asvIkRta kRti pAchI tArIkha sudhI nathI maLyAM temane, thoDA ja apavAde, A aMka meLavavA jarUrI TikiTo AvI haze to mokalavo baMdha karyo che. saMpAdaka taMtrI tarata parata karAze. namUnAnA aMkanI nakala mATe 4 : mudraNasthAna : 50 nI TikiTo mokalavI. preraNA mudraNAlaca, 1056, rustamaalIno DhALa, ma.o.DrAphaTa patro mATe lakho : mirajApura roDa, amadAvAda-380001. phona : 5506600 : lesara TAIpa seTiMga : kriSnA grAphiksa pathika kAryAlaya, bho.je vidyAbhavana Azrama roDa, amadAvAda-380009; ThTha, nAraNapurA jUnA gAma, amadAvAda-380013 + phona : 0484393 (e sthaLe moklo. pathika # jUna-1990 # 1 che. For Private and Personal Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org rAjakoTa rAjya ane prajAhitanA dhArA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pro. pradyumna bI. khAcara rAjakoTa saMsthAna bIjA varganuM eka mahattvanuM rAjya hatuM. rAjakoTa rAjyanI sImA uttare dhroLa-vAMkAnera saMsthAno tathA gaurIdaDa tAluko, pUrve kAThIlokonA tAlukA, dakSiNe goMDaLa saMAna ane pazcime navAnagara (jAmanagara)saMsthAna hatuM. rAjakoTa saMsthAna nIce 63 gAmo AvelAM hatAM. rAjakoTamAM mukhya nadI AjI che. rAjakoTa-vistAramAM ghauM bAjaro juvAra kapAsa telIbiyAM jevA mukhya pAko levAmAM AvatA hatA. rAjakoTa saMsthAnamAM kaNabI(paTela) brAhmaNa vANiyA bharavADa rabArI koLI jevI mukhya jJAtio vasavATa karatI hatI. rAjakoTa rAjyamAM rAjAzAhI yuganI aitihAsika ane vakhANavA lAyaka nIce mujabanI imArato che : (1) rasUlakhAnajI janAnA haoNspiTala, (2) vaoNTsana myujhiyama, (3) laeNnga lAIbrerI, (4) romana kaeNtholika carca, (5) kesare hiMda pula, (6) lAlaparI taLAva, (7) raNajitavilAsa paeNlesa, (8) rAjakumAra kaoNleja, (9) AlpheDa hAIskUla (mahAtmA gAMdhI hAIskUla), (10) bArTana TreniMga kaoNleja, (11) AI.pI.mizana garlsa skUla, (12) bAvAjIrAja skUla, (13) karaNasiMhajI hAIskUla, (14) bAIsAhebabA hAIskUla, (15) kizorasiMhajI zALA, (16) lAkhAjIrAja lAIbrerI, (17) rAmakRSNa Azrama, (18) dharmendrasiMhajI kaoNleja, (19) lAkhAjIrAja ane pradyumna hosTela-manoharasiMhajI hosTela, (20) jAma TAvara, (21) beDI daravAjo, (22) kabA gAMdhIno Delo ane (23) rASTriya zALA. rAjakoTanA cAra vibhAgo hatA. eno vistA2 2824 corasa mAIla hato. I.sa. 1912 mAM rAjakoTanI vastI 50,522, I.sa. 1921 mAM vastI 60,993, 1931 mAM vastI 75,540, 1941 mAM vastI 10,3033 hatI. rAjakoTamAM revanyUnI traNa rIto hatI : (1) bhAga-baTAI, (2) vighoTI ane (3) UdhaDa. rAjakoTamAM egrikalcara baeNnka, arbana baeNnka ane rAjakoTa sTeTa baeNnka hatI. rAjakoTamAM senTrala jela ane kuvADavA -saradhAramAM saba-jela hatI. jelamAM eka cIpha meDikala oNphisara ane jela supariTenDeTa rAkhavAmAM AvatA hatA. rAjakoTasaradhAramAM TeligrApha oNphisa hatI. rAjakoTa saradhAra ane kuvADavAmAM davAkhAnAM hatAM. DaoN.ratanajI aMdarajI (ela.ema.eNnDa esa.) cArjamAM hatA. rAjakoTamAM meDikala oNphisara ane sarjana mAMDajI jeThAbhAI hatA. rAjakoTamAM DaoNkaTarI vyavasAya karavA mATe cIpha meDikala oNphisarane arajI karavI paDatI hatI. e parIkSA le temAM pAsa thAya to ja e prekaTisa karI zakatA. rAjakoTa kuvADavA ane saradhAra cIbhaDAnA DaoNkaTaroe emane phALavelAM gAmomAM vijhiTo karavAnI hatI. rAjakoTamAM hajUra korTa hatI temAM pharsTaklAsa maeNjisTreTa hatA. saranyAdhIza korTa, nyAyadhIza korTa ane saradhAra thANA korTa paNa hatI. e sezansa jaja ane sekanDa klAsa maeNjisTreTa saMbhALatA hatA. rAjakoTa rAjyamAM polIsa ane vileja polIsa rAkhatA hatA, sainika daLa hatuM nahi. hajUranA 20 boDIgArDa rAkhavAmAM AvatA hatA. rAjakoTa rAjyamAM sutarAu kApaDano vaNATa, Unano vaNATa, tAMbA pittaLano udyoga ane jIniMga phekaTarI-udyoga hatA. lAkhAjIrAja viviMga mila hatI, rAjakoTanA rAjyakartA jADejA rAjapUta hatA. e jAmanagaranA jADejAjAmanA kuMTubanA che. jAma satAjIne pathika * jUna-1997 ** 2 For Private and Personal Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - -- -- - traNa kuMvaro hatA; (1) ajAjI, (2) jasAjI ane (3) vibhAjI. emAM ajAjI bhUcaramorInA yuddhamAM vIragati pAmyA tyAre jasAjI navAnagara(jAmanagara)nI gAdIe beThA ane potAnA nAnA bhAI vibhAjIne kAlAvaDano killo Apyo. pachI vibhAjIe saradhAra tAbAnAM gAmo ke je vAghelA pAse hatAM te jItI lIdhAM. A rIte saradhAra vibhAjInA hAthamAM AvyuM. A vibhAjI I.sa. 1635 mAM avasAna pAmyA pachI emanA kuMvara maherAmaNajI 1 lA gAdIe beThA, pachI sAhebajI ane emanA pachI bAmaNiyAjI gAdIe beThA. eo miyANA loko Dhora vALI javAthI enI pAchaLa paDyA ane nAkAbaMgavIra AgaLa eo I.sa. 1694 mAM marAyA. bAmaNiyAjInA maraNa pachI maherAmaNajI rajA gAdIe beThA. maherAmaNajIe jUnAgaDha pAsethI rAjakoTa najIkanAM ghaNAMkharAM gAmo jItI lIdhAM, paraMtu I.sa. 1720 mAM jUnAgaDhanA nAyaba phojadAra mAsUmakhAne (sujAtakhAne) rAjakoTa upara caDAI karI jItI lIdhuM. mAsUmakhAne rAjakoTa tathA saradhAranAM phojadAranI jagyA meLavI. eNe I.sa. 1722 mAM rAjakoTano killo bAMdhyo. e vakhate eNe rAjakoTanuM nAma mAsUmAbAda rAkhyuM. eNe 173ra sudhI rAjakoTamAM rAjaya calAvyuM. maherAmaNajI ra jAnA pATavIkuMvara raNamalajIe mAsUmakhAnane mArI nAkhIne rAjakoTa jItI lIdhuM. pachI lAkhojI AvyA. emanA putra maherAmajI 3 jAe I.sa. 1782 mAM pravINasAgara nAme kAvyazAstrano eka graMtha hiMdImAM racyo. pachI kramazaH raNamallajI 2 jA, sUrAjI, maherAmaNajI 4 thI, bAvAjIrAja (1862 thI 1890), lAkhAjIrAja (1890 thI 1930), pachI dharmendrasiMhajI 1940 sudhI ane chelle pradyumnasiMhajI 1940 thI 1947 sudhI rAjakoTanI gAdIe hatA. A laghunibaMdhamAM meM rAjakoTanA be rAjavIo (bAvAjIrAja ane lAkhAjIrAja)nA kAyadAo ane rAjavIonA prajA pratyenA premane ullekhavAno namra prayatna karyo che. bAvAjIrAja (I.sa. 1862 thI 1890) rAjakoTanI gAdIe hatA temaNe garAsadAronA hita mATe, garAsiyAo lagnamAM kharca ochuM kare e mATe eka kamiTI banAvI. e kamiTIe sUcavyuM ke garAsiyAe potAnI vArSika pedAza thatI hoya tenA 13 bhAgano ja lagnamAM kharca karavo.* bAvAjIrAjanI rAjapUtabhAIo mATe keTalI lAgaNI ! A loko lagnamAM khoTA kharcAo karI pAyamAla na thaI jAya e mATe A dhoraNa banAvyuM hatuM. - rAjakoTamAM 23 me, 1868 nA roja eka jAherakhabara rAjaye kADhI ke kUtarAo lokone bahu herAna kare che to ene mArI nAkhavA ane jeTalA kUtarAo mAravAmAM Ave tenuM aThavADika patra mokalatA rahevuM. A jAherAta jotAM eka tarapha dekhAya che ke rAjAne prajAnI agavaDano khyAla che, to bIjI bAju kUtarAM jevAM nirdoSa pazu pratyeno prema dekhAto nathI, e noMdhavA jevI bAbata che. I.sa. 1875 mAM hAlAra prAMta Ajama maherabAna AsisTanTa poliTikala ejanTanA zerAne anusarIne eka sakaryulara kADhavAmAM Avyo ke rAjayanA koI paNa sthaLethI zilAlekha sikkAo ke purAtana vastuo maLe to ene vyaktigata sAMcavI na rAkhavI, kAraNa ke eno tyAM koI upayoga nahi thAya, enA uparathI jUno itihAsa ane khUTatI vigato maLe che mATe emaNe tarata ja rAjyane mokalI ApavAM. A bAbata rAjakoTanA rAjavIno aitihAsika bAbato pratyeno rasa hovAnuM batAve che. I.sa. 1895 mAM eka zero prasiddha karyo ke UbhA molamAM paravAnagI vinA zikAra mATe na ghUsavuM, mora agara pavitra pazupakSIono zikAra na karavo, gAmanI aMdara ke vastInI najIka zikAra na karavo. A sAthe sAthe zikAra karavA mATe vArSika phI rU.15 ane mAchalAM mAravA rU.10 phI rAkhI hatI. jo koI paravAnA vagara zikAra karatAM pakaDAze to 2 mahinAnI sajA ane rU. 200 daMDa karavAmAM Avaze. A bAbata ema batAve che ke AnAthI kadAca zikAra upara niyaMtraNa mUkI zakAyuM haze. sAva baMdha to nahi, paraMtu niyaMtraNa rAkhyuM che. pathika # jUna-199 % 3 For Private and Personal Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir I.sa. 1897 mAM rAjakoTa saMsthAnanA meDikala oNphisaranA kahevAthI kaMdoI mIThAImAM raMga nAkhatA te baMdha karavAmAM Avyo, kAraNa ke e raMga jherI dhAtuno banelo hato. e nAkhaze to zikSA thaze. rAjakoTanA rAjavI ane meDikala oNphisarane AvI jhINI bAbata paNa dhyAnamAM AvI gaI haze. rAjavInI A sajAgatA batAve che. kaMdoIe mIThAI upara jALI rAkhavI. zAkabhAjI ane phaLo paNa saDelAM na vecAya e mATe dhyAna rAkhavAmAM AvatuM hatuM. kuMbhAranA nibhADAthI AsapAsanAM gharone nukasAna thAya, dhumADo Ave, tandurastI bagaDe, mATe e vastIthI dUra karavAnA Adeza apAyA hatA. I.sa. 1898 thI rAjakoTa rAjyamAM veThaprathA baMdha karavAmAM AvI ane kAma karanArAone majUrI cUkavavAnuM nakkI karavAmAM AvyuM. dhIre dhIre e majUrInA dara paNa moMghavArI pramANe vadhAryA hatA. darabArI pazuo mATe 1 pULo ghAsa maphata levAno rivAja hato te paNa rada karyo. Ama rAjakoTanA rAjavIe gulAmInA vicArane DAmavAno prayatna karyo hato e AnAthI joI zakAya che. I.sa. 1908 mAM rAjakoTamAM evI jAherAta karavAmAM AvI ke kRSNaparA sivAya kyAMya vezyAno dhaMdho karanArI strI vasI zakaze nahi ane je tyAM vase teNe paNa vArSika lAIsansa meLavavuM paDaze. A lAIsansa pharsTaklAsa maeNjisTreTa pAse ane vaidika tapAsa karAvyA bAda ArogyanI khAtarI thayA pachI maLaze ane dara varSe tAjuM karAvavuM paDaze. e sivAya A strIoe dara pakhavADiye vaidika tapAsa karavAvI joIe. srI rogI dekhAze to lAIsansa rada karavAmAM Avaze. hAlamAM eIDjha jevA bhayaMkara rogoe dekhA dIdhI che tyAre AjanA zAsako jAgrata banyA che, enA vize jAgrata rAjakoTanA zAsaka I.sa. 1908 mAM banyA hatA. e bAbatathI AjanA zAsake dhaDo levA jevo che I.sa. 1908 mAM bIjo paNa dhA2o karyo ke loko 4 varSathI nIcenI uMmaranAM bALakone raste rajhaLatAM mUke che, jo e have mUkaze to sajA thaze. bALakone ghareNAM paherAvIne paNa bahAra mokalavAM nahi. I.sa. 1910 mAM rAjakoTamAM plegano roga phelAyo hato tyAre ene aTakAvA rAjye ghaNA kAyadAo karyA ane DaoN. hArphinanI rasI mUkavavAnI samajUtI paNa ApI hatI. je loko pleganA bhaye makAna khAlI karI jatA hatA tenA daradAgInA rAjye pahoMca ApI sAMcavyA hatA. plegavALA bhAgamAMthI koI mahemAna Ave to gharadhaNIe 12 kalAkamAM cIpha meDikala oNphisarane jANa karavAnI rahetI. e mahemAna sabhya 10 divasa nADa batAvavA AvavAnuM rahetuM. jo ene plega lAgyo hoya to ene objharvezana kaeNmpamAM rAkhavAmAM AvatA hatA. jo koInA gharamAM plegano dardI mare ke sAje tAya tyAre 1 eka mAsa ghara khAlI rAkhavuM. Ama lAkhAjIrAje plegathI prajAne bacAvavA cIvaTabharyA prayatno karyA hatA e uparanI vigato uparathI joI zakAya che. rAjyamAM govadha karavo nahi ane govadha karavAmAM madada na karavI, jo koI ema karatAM pakaDAya to 6 mAsanI keda ane rUA.200- no daMDa karavAmAM Avato hato. bharavADa rabArIe 1 mahinA sudhInAM bakarInAM baccAMne chUTAM mUkavAM nahi. jo chUTAM mUkatAM pakaDAya to lavArA dITha rUA.5/- daMDa karavAmAM Avato hato. rAjakoTanA nAnAM chokarAomAM bIDI pIvAnuM pramANa khUba vadhI gayuM hatuM tyAre I.sa. 1912mAM dhAro karyo ke 18 varSanI nIcenI aMdarano koI bALaka bIDI pIto rAjakoTa taLapadamAM rAjyanA koI khAtAnA uparI amaladAra ke skUlanA heDamAstara joze to e bALakane vadhAremAM vadhAre rUA.2-00 sudhIno daMDa karaze. jo vecanAra bIDI vecaze to eno paNa daMDa karavAmAM Avaze. A prajAvatsala lAkhAjIrAje prajAhitanuM bALakonuM pazuonuM keTaluM dhyAna rAkhyuM hatuM ! I.sa. 1913 mAM caNatara ane makAnanA niyamo banAvyA hatA. mANasanAM raheThANa jamInathI 1|| phrUTa UMcAM hovAM joIe. raheThANanA makAnanI nIcAmAM nIcI dIvAla 7 / / phUTathI ochI na hovI joIe. koI paNa pathika * jUna-1997 * * For Private and Personal Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir makAnathI pAMca phUTa sudhImAM ane rasoDAthI pAMca phUTa sudhImAM ke jaLAzayathI 30 phUTa dUramAM ja saMDAza banAvavA devAmAM Avaze. zaheramAM rAtrinA bAra bAgyA pachI Dhola trAsAM nagArAM vagADavAM nahi ane jarUra paDe to hajUra ophisaranI likhita maMjUrI levI. rAjakoTa rAjyamAM I.sa. 1913 no bALalagna dhAro hato. e mujaba chokarAnAM lagna 16 varSa pachI ane chokarInAM lagna 12 varSa pachI ja karavA devAmAM AvatAM hatAM. I.sa. 19ra7 mAM chokarAnI uMmara 19 varSa ane chokarInI 15 varSa karavAmAM AvI hatI. - I.sa. 1914mAM prathama vizvayuddha zarU thatAM rAjakoTa rAye aMgrejone voraphanDa paNa ApyuM hatuM. rAjakoTamAMthI koI copAniyAM pustaka yuddha vize chapAvavAM nahi. lazkara saMbaMdhI ke koI samAcAra koIne ApavA nahi. eziyAkhaMDa bahAra vasatA tamAma paradezI loko rAjakoTanI hadamAM hoya temaNe 18 oNgasTa 1914 pachI 15 divasamAM poliTikala ejanTa pAse nAma noMdhAvI javAM. rAjayanI hada choDavI nahi. ' aMgrejo yuddhamAM jIta mATe rAjakoTamAM hATakezvara maMdire badhAMe bhegA maLI prArthanA karI hatI ane gAmaDAMomAM paNa ema karavA pharamAna bahAra pADyuM hatuM. e divase skUla ane ophisomAM rajA rAkhavAmAM AvI hatI. prathama vizvayuddhamAM IMglenDano vijaya thatAM rAjyamAM 22-23-27 nave., 1918 nA roja jAhera rajA pADavAmAM AvI hatI. prathama vizvayuddha pachI varselsanI saMdhi thatAM rAjakoTa nA 6 kedIone khuzAlImAM choDI mUkavAmAM AvyA hatA. prathama vizvayuddhamAM laDatAM laDatAM jo rAjayano koI paNa mANasa marAI ke ghavAya ke azakta bane to enAM bALakone zikSaNamAM nIcenI madada maLatI hatI : e bALaka rAjayanI skUlomAM bhaNe tyAM sudhI ene bhaNataranAM sAdhano rAjya taraphathI maphata ApavAmAM Avaze. rAjakoTamAM kArakhAnA-dhAro paNa amalamAM hato, je 1 mArca, 1915thI amalamAM Avyo hato. emAM 14 varSathI ochI uMmaranAne kAma na lagADavuM, kArakhAnuM svaccha havA-ujAsavALuM, yogya pramANamAM jAjarUvALuM hovuM joIe. koI strIkAmadArane kArakhAnAmAM savAranA sADApAMca pahelAM ane sAMjanA sADAsAta pachI kAma na ApavuM. rAjakoTamAM 1 julAI, 1915 thI jugAradhAro amalamAM Avyo hato. koI jugArakhAnAM calAvaze ke jugAra saMbaMdhI Azraya Apaze teno rU. 200 daMDa ane traNa mAsathI vadhAre nahi eTalI sajA karavAmAM Avaze. jo e bIjI vAra pakaDAze to rU. 400 daMDa ane cha mAsanI sajA karavAmAM Avaze. i. sa. 1899no aphINadhAro paNa rAjakoTamAM. I.sa. 1928mAM astitvamAM Avyo hato. - rAjakoTamAM tA. 4-3-1924 thI loTarI-dhAro astitvamAM Avyo hato. rAjayamAM hajura korTanI paravAnagI lIdhA sivAya loTarI bahAra pADI zakAze nahi. AjanA samaye bilADInA TopanI jema dareka rAjyamAM loTarIo nIkaLI che ane e paiso kevo kAmamAM Ave che? jayAre rAjakoTa saMsthAna jo loTarI kADhavAnI maMjUrI ApavAmAM Ave to e nANAM sArvajanika kalyANa mATe, dhArmika saMsthAnA jIrNoddhAra mATe ane vidyAkalAnA uttejana mATe upayogamAM levAya, e sivAya loTarInI maMjUrI ApavAmAM AvatI nahi. rAjakoTa rAjayamAM zrAvaNa mAsanA somavAre jIvahiMsA karavAnI manAI hatI, paraMtu eka vAra zrAvaNa mAsano somavAra ane bakarI Ida (15-8-1921) bhegAM thatAM hatAM tyAre muslimoe jIvahiMsA ochI karavA saMmati ApI hatI ane ghera to bilakula jIvahiMsA nahi karavAnuM kabUlyuM hatuM. AvI rAjakoTamAM hiMdu muslima ekatA tyAre paNa hatI ane Aje paNa haju che. rAjakoTamAM I.sa. 1926 sudhI vanaspati-dhI AyAta karavA devAmAM AvatuM nahi. jo koI polIsa phojadArathI UtaratA darajajAnA nahi hoya tevA game te amaladAra vanaspati-ghI AyAta thayela joze to e ghI japta karaze ane DabAdITha rUA.100 no daMDa karaze. pathika & jUna-1990 % 5 For Private and Personal Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - - rAjakoTamAM hiMdudharmasabhA sthApavAmAM AvI hatI. pachI lAkhAjIrAjane thayuM ke e mAtra hiMdu mATe ja che, tethI emaNe akhilahiMdu dharmasabhA sthApavA vicAryuM hatuM. aMte ene badale prajA pratinidhisabhAnI sthApanA karI hatI, jemAM sAta vibhAgo hatA : 1, khetI, 2. majUrI, 3. vepAra-udyoga, 4, dharma, 5. sudharAI, 6, kalA ane zikSaNa, 7. dhArAmaMDaLa, jenA pramukha goradhanadAsa lAdhAbhAI hatA. rAjakoTa prajApatinidhisabhAnA ane bIjA zaherI varganA pratinidhionA banelA maMDaLane rAjakoTa zahera sudhArAIno vahIvaTa sopyo hato. emaNe Arogya, paDatara jamIna sudhAraNA mATe ane anAja zAkabhAjI mIThAImAM bheLaseLa na thAya e mATe dekharekha rAkhavAnuM kAma karyuM hatuM. e kasAIkhAnAnI ane zamazAnakabrastAnanI dekharekha rAkhatI hatI. rAjakoTamAM rAjAzAhI hovA chatAM prajAnA pratinidhio A bAbatanI carcA karI nirNayo karatA hatA; jemake rAjakoTa zaherane keTaluM vadhAravuM, kema vadhAravuM, kema bhAga pADavA, rikriyezana mATe zI sagavaDa karavI, coka kyAM keTalA kevaDA rAkhavA, enA riporTanI prajApratinidhi sabhAmAM carcA thaye maMjura karI amala karavAmAM Avato hato. saradhAranA harijana lokone pIvAnA pANI mATe keTalIka takalIpha hatI tyAre emane gAmanA piyAvathI pANI bharavAnI chUTa ApI. rAjakoTamAM I.sa. 1927thI sAIkaladhAro paNa astitvamAM Avyo. e mujaba bhADUtI sAIkalanA pAchalA paiDe lIlo raMga lagADI dhoLA akSarathI TekasI RJT NO - lakhavuM. khAnagI sAIkale paiDAnA paMkhA. upara blaraMga lagADI dhoLA akSarathI TeksI RJT NO - lakhavuM. sUryAsta pachI lAITa rAkhavI ane bhADUtI sAIkalo 16 varSathI nIcenI vayanA chokarAne bhADe na ApavI, A laghunibaMdhanI uparanI bAbato tapAsatAM ane jotAM jaNAyA vagara rahetuM nathI ke AjanI lokazAhInA ane rAjakoTanI rAjAzAhInA kAyadAomAM kAMI taphAvata hoya; jo ke A nibaMdhamAM bAvAjIrAja ane lAkhAjIrAja ema be rAjavIonA zAsanakAlane ja sAMkaLavAmAM Avyo che. kyAreka to evo bhAsa thAya che ke A rAjavIoe lokazAhInA zAsako karatAM paNa sAro vahIvaTa tema sagavaDatA pUrI pADyA hatAM. A ladhunibaMdhamAM lAkhAjIrAja jevA prajAvatsala rAjavInI eka evI bAbata jovA maLI ke je ApaNane na game. emaNe aMgrejone prathama vizvayuddhamAM tanamanadhanathI sAtha sahakAra Apyo ane aMgrejo jIte e mATe rAjakoTamAM prArthanA-sabhAo paNa jAhera rajA rAkhI yojI hatI. jo A bAbata ApaNe na noMdhIe to itihAsanA vidyArthI tarIke UNA UtaryA gaNAIe * The. subhASa mahilA koleja, jUnAgaDha-36OOO1 pAdanodha 1. rAjakoTa sTeTano e.DIema. riporTa I.sa. 1916, pR. 23, 31 2. rAjakoTa sTeTano e.DI.ema. riporTa I.sa. 1916, pR. 11 3. Shah Amritlal-The Hind Rajasthan or the Native States of India, Vol. 1 Ahmedabad- A.D. 1891, pR. 184 4. bhaTTa tribhuvana puruSottama-saMsthAna rAjakoTano sArasaMgraha, bhAga-1, rAjakoTa, I.sa. 1942, pR. 198 5. bhaTTa tribhuvanapuruSottama-saMsthAna rAjakoTanI DirekTarI, bhAga-3, rAjakoTa, I.sa. 1929 6. bhaTTa tribhuvanapuruSottama-saMsthAna rAjakoTanI DirekaTarI, bhAga-2, rAjakoTa, pR. 130 7. rAjakoTa DirekaTarI bhAga-3, pR.20 8. rAjakoTa DirekaTarI bhAga-4, pR. 337. 9. rAjakoTa sTeTano e.DI.ema. riporTa I.sa. 1926, pR. 11 A laghunibadha rAjakoTa khAte saurASTra kaccha itihAsa pariSadamAM phebru, '97 mAM vaMcAyo hato. ( pathika ** jUna-1997 For Private and Personal Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAjakoTa satyAgrahamAM bahenono phALo : (1938-39) DaoN. darzanA paTela rAjakoTanA rAjavI tarIke lAkhAjIrAja hatA ane emanA dIvAna tarIke gAMdhIjInA pitA hatA. rAjA ane dIvAna baMnee prajAvikAsanAM kAryomAM UMDo rasa laI ene amalamAM mUkyAM hatAM. lAkhAjIrAja pachI gAdIe AvanAra emanA putra dharmendrasiMhajI hatA ane emanA dIvAna tarIke vIrAvALA hatA. dharmendrasiMhajI surA ane suMdarInI raMgatamAM DUbelA rahetA ane aDhaLaka kharca karatA. rAjyanI kula AvakamAMthI rAjya pote 11 bhAgano ane prajA mATe eka bhAgano upayoga karatuM hatuM. rAjAne mojazokhamAM rAkhI dIvAna vIrAvALA potAnA hAthamAM rAjyavahIvaTano dora rAkhavA mAgatA hatA, AthI rAjAnI nANAkIya jarUriyAtone pahoMcI vaLavA emaNe aneka prakAranA karaverA prajA para nAkhavAnI zarUAta karI, taduparAMta keTalIka jIvanajarUriyAtanI cIjavastuo ijArA-paddhatithI vecavAnI zarUAta karI, AthI rAjA tathA dIvAnanI A prakAranI pravRttio sAme prajAmata baLavAna banyo ane A aMge rAjakoTanA keTalAka AgevAno gAMdhIjIne maLyA tyAre gAMdhIjIe "kAThiyAvADa rAjakiya pariSada'nuM adhivezana bolAvavAnI ane racanAtmaka pravRttio upara bhAra mUkI saMgaThana UbhuM karavA jaNAvyuM. rAjakoTamAM agraNIoe A kArya mATe saradArane potAnA netA tarIke pasaMda karyA. gAMdhIjInA kahevAthI sAta varSa bAda 'kAThiyAvADa rAjakIya parISada'nuM 6ThThuM adhivezana 6-11-1937 thI 8-11-1937 sudhI darabAra gopALadAsa desAInA pramukhapada heThaLa rAjakoTamAM lohANA bilDiMgamAM maLyuM. A adhivezanamAM rAjakoTavAsIonA avAjane vAcA ApavA ane racanAtmaka pravRttio karI saMgaThana lAvavA 'rAjakoTa prajAmaMDaLa'nI sthApanA karavAnuM nakkI karAvyuM. 'rAjakoTa prajAmaMDaLa'nI sthApanA pachI moTA pAyA para racanAtmaka kAryakramo hAtha dharyAM, paraMtu rAjya taraphathI vadhatA jatA karaverAo sAme rAjakoTanI prajAe AMdolananA zrIgaNeza karyA. sau-prathama rAjye kheDUta para kara nAkhyo, paraMtu e Avaka ochI paDatAM rAjye khAMDa upara ijAro nAkhyo. A ijArAno virodha thatAM rAjaye e ijAro kADhI nAkhyo ane navA ijArA nahi nAkhavAnuM vacana ApyuM, chatAM divAsaLI sinemA barapha upara ijAro ApavAmAM Avyo. AnI sAme prajAmata vadhAre baLavAna banyo ane aneka jAherasabhAo bharAI. A ijArAo hajI nAbUda nahotA thayA tyAM kArnivala kampanIne rAjakoTamAM jugArakhAnuM calAvavAnI chUTa ApI, AthI 'janmabhUmi'mAM dezI rAjyonI aMdherazAhIne lagatA lekho lakhI prajAmata vadhAre prajavalita karavAmAM Avyo ane aneka jAherasabhAo tathA saraghasonuM Ayojana thayuM to sAme rAjaya taraphathI paNa damanano dora chUTo mukAyo ane noTiphikezananI vaNajAra zarU thaI. saradAre A bAbate rAjakoTavAsIone jaNAvyuM ke "eka eka aniSTa mATe laData karo to keTalAya bhava nIkaLI jAya mATe evA tattvanI mAgaNI karo ke je tattva mATe prajAnI zakti mapAI jAya ane e prajA meLavI zake to enAM tamAma duHkhono ekasAmaTo aMta Ave. A mAgaNI hatI prajAne javAbadAra rAjyataMtranI'.5 rAjakoTa prajA-pariSadanI 5-9-38nI beThakamAM prajA vatI javAbadAra rAjyataMtranI mAgaNIno TharAva pasAra thayo ane rAjakoTamAM tathA enA dareka gAmaDAmAM javAbadAra rAjyataMtrano artha samajAvI AMdolanane majabUta banAvAyuM. rAjakoTanAM ane gAmaDAMonAM prajAjano dvArA zarU karAyela AMdolanamAM ghUMghaTanI ADamAM rahetI pathika ** jUna-1997 ** 7 For Private and Personal Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kAThiyAvADanI bahenoe pUrA joza sAthe potAnA khamIrane batAvyuM. bahenoe AMdolanamAM bhAga levAnI zarUAta sabhAo ane saraghaso dvArA karI, tyArabAda pikeTiMga ane pariSadanI anya pravRttiomAM joDAI. 9 mI nave. zrI DhebarabhAInI dharapakaDa thatAM pracaMDa haDatALa paDI ane saraghasa kADhavAmAM AvyuM. A saraghasa upara lAThImAra karavAmAM Avyo tyAre baheno hAjara hatI ane lagabhaga 30 jeTalI bahenonI dharapakaDa karavAmAM AvI. A bahenomAM jaDIbahena jIvarAja, vrajakuMvara hIrAlAla dozI, rUkSmaNIbahena vagereno samAveza thayo hato. cabUtarA satyAgraha : AjhAdacokamAM eka cabUtaro hato, jeno rAjakoTanA netAo eka maMca tarIke upayoga karatA hatA. e rAjakIya cetanA ApanAra akhaMDa jharo hato, AthI e cabUtarAnA upayoga para pratibaMdha mUkI tyAM polIsa pahero goThavI dIdho, jeThAlAla jozInA zabdomAM cabUtaro mAtra sabhAsthAna ja nahoto ke eka jagyAe pratibaMdha mukAya eTale bIje ThekANe pheravI nAkhe. e cabUtarA sAthe mIThAM saMsmaraNo joDAyAM hatAM. pariNAme rAjakoTavAsIoe ugra virodha noMdhAvyo hato. nAraNadAse cabUtarAno kabajo na maLe tyAMsudhI tyAM ja UbhA rahevAnI pratijJA karI. emanI sAthe satyAgrahamAM paheno paNa joDAi. bahenoe judI judI TukaDIo karI satyAgrahamAM eka eka kalAka potAnI pharaja bajAvI. Akhare 36 kalAka bAda rAjaye polIsane tyAMthI uThAvI. vadhatI jatI strIzaktine maNibahena paTela ane mRdulAbahenanA AgamanathI vega sAMpaDyo. 9 mI navembare badhA AgevAnone pakaDI lIdhA pachI rAjakoTamAM laDatano dora saMbhALavA mATe maNibahena ane mRdulAbahenanuM Agamana thayuM hatuM. emaNe jAgrata bahenone laDatanA pavitra kAryamAM kAme vaLagADI ane ajhAda medAnanA maMca upara lAvIne mUkI. AjhAdacokamAM tA. 14-11-78nA roja maNibahene bahenonI eka jAherasabhAnuM Ayojana karyuM. A sabhAmAM moTI saMkhyAmAM bahenoe bhAga lIdho ane emAM maNibahene preraNAtmaka bhASaNa karyuM. sAthe sAthe strI jAgRtine vadhAravA mRdulAbahene bahenonI chAvaNI zarU karI ane emane tAlIma ApavAnuM cAlu karyuM. rAjakoTana vIjaLI kArakhAnAnA bahiSkArano kAryakrama ghera ghera jaI samajAvavAnuM tathA amala karavAnuM kAma bahenoe upADI lIdhuM, to bIjI bAju sau-prathama vAra dArUnI dukAno para bahenoe pikeTiMga-kArya zarU karyuM, e to sAme rAjaya taraphathI ghaNI bahenonI dharapakaDa karavAmAM AvI. saradArano laData aMge pratibhAvaH rAjya taraphathI thaI rahela damana sAme saradAre muMbaImAM Apela bhASaNamAM jaNAvyuM hatuM ke eka divasa evo Avaze ke rAjakoTano rAjA namato Avaze tathA rAjakoTanI baheno upara jemaNe lAThIo vIMjhAvI che te to raste paDI gayA haze ane eka divasa evo Avaze ke jayAre prajA pAse sattA haze. laData aMge bApuno pratibhAva : bApue 14 mI nave. mahAdeva desAino lakhelA patramAM jaNAvyuM ke "rAjakoTanuM kokaDuM gUMcavAyuM che, paNa jayAM sudhI enA graha sIdhA che tyAM sudhI avaLuM lAgatuM paNa savaLuM banaze. maNi potAnuM pANI batAvI rahI che. evI dikarI bIjI bhALI nathI."11 gAMdhIjIno A patra darzAve che ke maNibahene rAjakoTanI laDatamAM keTalo AgaLa paDato bhAga lIdho haze ane strIzaktine jAgrata karI haze. grAmINa strIomAM AvelI jAgRti H grAmINa strIomAM jAgRti lAvavA maNibahene gAmaDAMomAM pharavAnI ane bahenone samajAvavAnI zarUAta karI. tyArabAda grAmakUca mATe bahenone taiyAra karI. A samaya daramyAna saralAbahena ke je pAlItANAnA bahAdura kAryakartA zaMbhubhAInAM patI hatI temanI para koI paNa jAtanA gunA vagara hevAniyata AcaravAmAM AvI. emaNe jaNAvela ke jayaMtIlAla phojadAre huM corethI jatI hatI tyAre - pazcika * jUna-1990 % 8 ) For Private and Personal Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir svayaMsevakonA gADAmAM besavA kahyuM, emAM besavAnI nA pADatAM emanA mANaso mane DhasaDIne laI javA lAgyA ane emAM traNa-cAra pagathiyAM cUkI javAthI mane vAgyuM chatAM mane pakaDIne gADAmAM nAkhI khIrAsara gAmanA prAdare utArI devAmAM AvI. cIbhaDA gAmamAM jayaMtIlAla phojadAre zarU karelA atyAcAra sAme maNibahene cIbhaDA sudhInI kUcanuM Ayojana karyuM. A kUcamAM ghaNI baheno joDAi AthI jayaMtIlAlano pitto gayo, emaNe gAmaDAMnA lokone laDatanA kAryakarone sahakAra na ApavA jaNAvyuM ema chatAM gAmanA lokoe sahakAra Apyo to eka ja gharanAM sAta mANasone khUba mAryAM 12 rAjya taraphanA damana sAme grAmINa prajAe potAnA dhyeyamAMthI calita thayA vagara laDatane ekadhArI gatie AgaLa vadhArI. 24 mI nave. saradhAra mahAlanAM gAmaDAMomAM phare evI kUcanuM Ayojana karavAmAM AvyuM. A kUca halenDAthI zarU karI anya gAmomAM pharI. A kUcane vidAya maNibahena paTele ApI. A kUcanI aMda2 kheDUta baheno joDAI. zaheranAM hIrAbahena zeTha ane bIjAM cAra bahenonI doravaNI nIce zistabaddha rIte kUca AgaLa cAlI. kUca uMmarANI pahoMcatAM tyAMthI 36 baheno potAnAM kAmakAja mUkI kUcamAM joDAI. hoDathalImAM A kUcanuM bhavya svAgata thayuM. tyAM rANIbahena nAmanI paMdara varSanI kaNabI kanyAe kaNabaNo laDatamAM pAchI nahiM paDe enI khAtarI ApI. Ama A kUca srIjAgRtine kAraNe saphaLa thaI.13 kaNakoTamAMthI 25 navembare be baheno ane 11 svayaMsevakone pakaDI emane bhUkhyAM besADI rAkhavAmAM AvyAM hatAM, jAvaDI gAme paNa strIoe laDatane Teko Apyo.4 tyArabAda bIjA aneka kAryakramomAM strIo joDAI to AnI sAme rAjye paNa damanano dora chUTo mUkyo. bahenonI dharapakaDa karavAmAM AvI, emanI sAme apazabdo paNa bolavAmAM AvatA chatAM grAmINa strIo hiMmatabhera AgaLa AvatI thaI, grAmINa bahenone laData mATe bahAra lAvavI nAnI-sUnI bAbata nahotI, AthI gAMdhIjIe 28 nave. maNibahenane kAgaLa lakhI jaNAvyuM ke 'tAro kAgaLa maLyo. ATalA kAmamAM tuM kAgaLa lakhI zake che evI AzA nahotI. cheTe beThAM tArAM parAkramo nihALI rahyo chuM..tArI hiMmata vize mArA manamAM koi zaMkA nahotI. tuM jelamAM na jatI, e kAma rAjakoTavALAnuM che.'' paraMtu rAjakoTanI laDatamAM UMDA UtarI gayelAM maNibahenanI 2 Dise. dharapakaDa karavAmAM AvI. dharapakaDanI rAjakoTanAM prajAjana para aNadhArI asara thaI ane je loko rAjyane vaphAdAra hatA tevo varge paNa pariSadanI paDakhe UbhA rahevAnI pratijJA karI. maNibahenanI dharapakaDanA virodhamAM rAjakoTamAM ane gAmaDAMomAM Thera Thera kUcanuM Ayojana karavAmAM AvyuM ane zaheramAM haDatAla pADavAmAM AvI. rAjakoTa zahe2mAM bahenoe maNibahenanI dha2pakaDanA virodhamAM darabAragaDha upara bamaNA vegathI pikeTiMgakArya zarU karyuM to tyAMthI paNa bahenonI dharapakaDa karavAmAM AvI, paraMtu pAchaLathI emane thoDI herAna karyA pachI choDI devAI. jema zaheranI bahenoe jorajorathI pikeTiMga-kArya upADela tema gAmaDAMonI bahenoe paNa pAchI pAnI karI nahotI. raphALA gAmamAM judAM judAM gAmonI 300 bahenoe bhegA maLI saMmelana yojyuM hatuM. A saMmelanamAM pramukhapade nUrabAI hatAM. A saMmelanamAM kheraDInAM jamanAbahena ane kuMvarabahene bhASaNo karyAM. A bhASaNomAM grAmINa bahenone laData mATe gharanI bahAra nIkaLI pariSadanI pravRttiomAM joDAvAnI, pariSadanI paDakhe UbhA rahevAnI ane potAnA hakko mATe laDI levAnI sUcanA apAI hatI.'' pathika * jUna-1997 ** 9 For Private and Personal Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir maNibahenanI dharapakaDa karyA pachI rAjayamAM eka prazna upasthita thayo ke maNibahenane sajA karavI ke na | karavI, AnA javAbarUpe kaDale sajA pharamAvavAnuM jaNAvyuM, jayAre kAunsilanA bIjA sabhyono mata evo hato ke emane sajA karyA vagara choDI devAM. aMte maNibahenane eka mAsanI sajA phaTakAravAmAM AvI ane so rUpiyA daMDa karavAmAM Avyo. . laDatano dora mRdulAbahenanA hAthamAM : maNibahenanI dharapakaDa thayA pachI mRdulAbahene laDatano dora saMbhALyo hato. 11mI Dise. AjhAdacokanA maMca uparathI emanI dharapakaDa karavAmAM AvI hatI, paraMtu sabhA purI thayA pachI emane choDI mUkavAmAM AvyAM, chatAM 12mI Dise. emanI pharI dharapakaDa karI jelamAM laI javAmAM AvyAM. 12mI Disembare thayela sabhAmAM keTalIka bhASaNa ApatI strIonI dharapakaDa karavAmAM AvI, jemAM bhAratIbahena zukla, savitAbahena, bhAnubahena vagerene pakaDavAmAM AvyAM. mRdulAbahenane paNa eka mAsanI sajA tathA so rUpiyA daMDa ane jo daMDa na bhare to sAta divasanI jelanI sajA vadhAre karavAmAM AvI. mRdulAbahenanI dharapakaDa pachI A laDatamAM bahenoe sabhao, saraghaso, kUca, pikeTiMga, asahakAra ane bhASaNo ApavA sahitanA dareka kAryakramamAM bhAga laI laDatane vegavaMtI banAvI hatI. samAdhAna: ra6mI Dise. samAdhAna thatAM badhI satyAgrahI baheno ane kedIone choDI mUkavAmAM AvyAM, rAjakoTanI laDatane vega ApavAmAM bahenono phALo ghaNo moTo gaNAvI zakAya. kAThiyAvADa jevA pradezamAM jayAM strIo khAsa kAraNo vinA gharanI bahAra nIkaLatI na hoya ane vaDIlonI maryAdAmAM rahIne kAma karatI hoya tevI strIoe judI judI rIte laDatamAM bhAga lIdho hato ane atyAcAro veDyA hatA. samAdhAna toDavAnA prayAso : ThAkora sAhebanA nimaMtraNathI rAjakoTa AvI lAMbI carcA-vicAraNAnA aMte samAdhAna thayuM, paraMtu emAM briTiza resiDenTa gibsanane vacce rAkhavAmAM AvyA na hoI tarata ja 28mI Dise.thI ja samAdhAne toDavAnA prayAso zarU karyA, kemake uparanI AvaDI moTI sarakArane mUkI koI rAjA jo sIdhuM samAdhAna karI le to pachI briTiza sAmrAjyanA pAyA hacamacI jAya. gibsane ThAkorasAheba, vIrAvALA ane kAunsilanA sabhyone 28mI Dise. bolAvI saradArane nimaMtraNa koNe ApyuM, saradAra sAva binabharosApAtra mANasa che vagere kahI UlaTa tapAsa lIdhI, 19 to bIjI tarapha kuTanItijJa vIrAvALAe taka sAdhI ThAkora resiDenTanI salAha pramANe vartaze evI rIte kahyuM. ThAkora to vIrAvALA kahe teTaluM ja karavA taiyAra hatA gibsananA kahevAthI rAjya taraphathI muslimone alaga matAdhikAranI mAgaNI karavAnuM sUcavavAmAM AvyuM, AthI muslimoe alaga matAdhikAranI mAgaNI karI, pachI garAziyA, dalito vageremAM paDI zake teTalA bhAgalA paDAvavAnI cAla cAlavAmAM AvI. samAdhAna tUTya : samAdhAna pramANe saradAre kamiTInAM sAta nAmo sUcavyAM to emAMthI traNa nAmo maMjUra na karyAM e mATe bhaLatA kAraNo darzAvAyAM ane saradArane jaNAvAyuM ke kamiTI agatyanA badhA vargono vizvAsa dharAve evI hovI joIe. 21 Ama saradAre sUcavelAM nAmonI sAme bhaLatAM nAmo sUcavAtAM samAdhAna paDI bhAMgyuM, AthI saradAre pharI laDatano Adeza Apyo. pharI laDatanAM maMDANa : prathama laData daramyAna jAgrata thaI gayelI bahenoe bIjI laData daramyAna paNa eTalo ja adamya utsAha darzAvyo. gAmaDe gAmaDe pariSadanA kAryakaro dvArA bharAI rahelI sabhAomAM strIoe moTI saMkhyAmAM bhAga lIdho. koTha-pipaLiyAmAM bharAyela sabhAmAM 100 puruSo sAthe 75 strIoe hAjarI ApI hatI.9 A eka ja udAharaNa strI jAgRti darzAve che. pathika 4 jUna-190 % 10 For Private and Personal Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAjakoTa zaheranI 26mI jAnyu. 1939 nI sAMje sADAcAra vAgye sAMgaLavAcokamAM vIjaLI-virodhaka saraghasanuM Ayojana thayela temAM 50 jeTalI baheno sAmela thaI hatI ane jyAre A saraghasa sabhAnA svarUpe parivartita thayuM tyAre 300 strIoe bhAga lIdhelo. ' rAjakoTa zaheramAM dANA cokamAM bahenonI eka sabhA bharAI hatI ane bahenoe bhASaNa karyA hatAM. e samaye sabhAmaMca uparathI pAMca sainikone pakaDI coTIlA laI javAmAM AvyA hatA ane laDatane saMpUrNapaNe dAbI devA presa ripaoNrTaro, phoTogrApharo ane gAmanA bIjA pratiSThita zaherIo upara noTiso bajAvavAmAM AvI. Ama rAjaya taraphathI damanano dora chUDho mUkavAmAM Avyo hato. cIbhaDA gAmanI sabhAmAM bahenone kAyadAno bhaMga karavA taiyAra rahevAnuM jaNAvAyela ane cIbhaDA gAme . 31mI jAnyu.e eka kUcanuM Ayojana para karavAmAM AvyuM hatuM.' kastUrabA maNibahenanuM rAjakoTa AgamanaH rAjayanA vadhatA jatA damanathI kastUrabAnuM haiyuM pIgaLI gayuM ane tethI eoe rAjakoTa javAnI jIda pakaDI, AthI emanI tabiyata sArI na hovA chatAM kastUrabAnA Agrahane dhyAnamAM rAkhI maNibahena sAthe javAnI saMmati saradAre ApI, AthI 3 jI phebuArIe kastUrabA ane maNibahena rAjakoTa pahoMcyAM. tarata ja emanA hAthamAM vAlerAvALAe noTisa mUkI : "rAjyanI hadamAM tamAra dAkhala thavAthI azAMtino bhaya rahe che mATe be mAsa sudhI tamAre rAjakoTanI hadamAM dAkhala thavuM nahi.' paraMtu sTezana ejansInI hadamAM hoI emanA svAgata mATe AvelA lokoe harSollAsanA pokAro vacce emanuM saraghasa kADhyuM. ejansInI hada pUrI thatAM saraghasane aTakAvavAmAM AvyuM ane maNibahena tathA kastUrabAne giraphatAra karI saNosarA gAme laI javAyAM ane tyAM emane darabArI utArAmAM rAkhavAmAM AvyAM. A kahevAto darabArI utAro AvAvara nAnuM makAna hatuM. tyAM emane najarakeda rAkhavAmAM AvyAM, jemAM emane sauthI vadhAre agavaDa paDe evI vyavasthA rAkhavAmAM Avela. A aMge maNibahene bApune patra dvArA jANa karela. thoDA samaya pachI saNosarAmAMthI kastUrabAne khaseDI alaga jagyAe laI javAmAM AvyAM. AthI maNibahena upavAsa upara UtaryA ane emaNe sattAvALAone jaNAvyuM ke "bAne AvI rIte ekalAM rAkhyAM che enI sAme mane vAMdho che. mane athavA bIjI jANItI bahenane bAnI sAthe rAkhavAmAM nahi Ave tyAM sudhI huM jamavAnI nathI. zrImaNibahenanA A nirNayanI jANa thatAM bIjA kedIo paNa upavAsa upara UtaryA, AthI be divasa pachI 11mI phebruArIe maNibahena ane kastUrabAne traMbAnA gesTahAusamAM rAkhavAmAM AvyAM ane emanI tahenAtamAM eka narsa rAkhavAmAM AvI. eka bAju rAjya taraphathI kasturabA ane maNibahena tarapha ayogya vartana dAkhavavAmAM AvatuM hatuM tyAre rAjakoTanI baheno roja sAMgaLavAcokamAMthI prabhAtapherI kADhatI ane e uparAMta pariSadanAM tamAma kAryomAM utsAhapUrvaka bhAga letI hatI, to rAjaya taraphathI paNa damanano evo ja dora chUTo mUkavAmAM Avyo hato. tyArabAda laDatane ugra banAvavA mRdulAbahena paNa rAjakoTa AvyAM. emane kastUrabA ane maNibahenanI sAthe rAkhavAmAM AvyAM. - rAjakoTanI strIoe kastUrabA sAmenA vartana badala virodha noMdhAvyo. tA. 11mI phebruArIe saramukhatyAra jayAbena zukla, jayakamalAdhArInAM mAtuzrI kamalAbahenazrI ane bIje divase saramukhatyAra zrImatI zakarIbAI hIrANInI dharapakaDa karavAmAM AvI. rAjayanA damananA bhAgarUpe agaNita dharapakaDo zarU karI sAthe sAthe sabhA nahi bharavA devA mATe AjhAdacoka, gAMdhIcokamAM pANI chAMTavAno temaja darabAragaDha uparathI pikeTiMga karatI vyaktione pakaDavAno sIlasIlo cAlu rakhAyo.23 bIjI vakhata paNa rAjakoTanI bahenone maNibahena ane mRdulAbahena tathA kastUrabAno Teko maLI gayo ane eoe hRdayapUrvaka netRtva pUruM pADyuM. na pathika jUna-1990 + 11 For Private and Personal Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAjya taraphathI saradhAramAM pUrelA kedIo paratve adamya atyAcAroe mAjA mUkI tyAre gAMdhIjInuM haiyuM dravI UThyuM. A aMgenI mAhitI kAunsilanA sabhyone pUchatAM yogya javAbo na maLyA ane e samaya daramyAna paNa gAMdhIjIne saradhAranA atyAcAranA samAcAro maLatA rahetA AthI satya zuM che e jANavA gAMdhIjInuM rAjakoTa Agamana thayuM.24 gAMdhIjInA rAjakoTa Agamana sAthe laDatane baMdha karavAno Adeza apAyo. gAMdhIjIe rAjakoTa pahoMcI garAziyA tathA muslimono saMparka sAdhyo ane gUMcavAyela kokaDAne ukelavAno prayatna karyo emAM saphaLatA meLavI. tyArapachI kedIo aMgenI mAhitI meLavI, vIrAvALA ane ThAkorasAheba sAthe carcAvicAraNA karI, paraMtu enAthI rojakoTanA praznamAM koi phera paDyo nahi.' pahelI mArce gAMdhIjI savAso kheDUta ane 20 thI 25 strIone maLyA tyAre eoe potAnI dardabharI kahANI saMbhaLAvI. tyArabAda gAMdhIjI potAnA sahakAryakartAo DhebarabhAI, vrajalAla zukla, ismAila hIrANI, becaradAsa jasANI vagerene maLyA ane carcA-vicAraNA doDheka kalAka sudhI karI.ra6 rAjakoTano prazna ukelavA upavAsa sivAya bIjo koI mArga na sUjhatAM satyAgrahanA amogha asrano upayoga karavAno nirNaya karyo ane laDatano badho bojo potAne zire laI lIdho.20 upavAsa upara jatAM pahelAM chellI vakhata ThAkora sAhebane patra lakhyo ane jaNAvyuM ke saradAra sAthe karelI samAdhAnanI zarato pAyAmAM rAkhI nyAya Apo. jo A mAgaNIne lagato patra kAle (3jI mArca) bapore bAra vAgyA sudhImAM nahi Ave to upavAsa upara utarIza. 3 jI mArce Apela avadhi pramANe javAba na maLatAM gAMdhIjIe upavAsano prAraMbha karyo. gAMdhIjInA upavAsanA samAcAra vAyuvege samagra saurASTramAM phelAyA. Ama, rAjakoTanI laData have rASTra mATe laDatanuM kendra banI. 28 cothI mArce gAMdhIjIe gibsanane patra lakhyo temAM emaNe darabAra vIrAvALA rAjakoTanA kharA rAjyakartA che ane e vizvAsapAtra vyakti nathI ema jaNAvI agAunA samAdhAnane vaLagI rahevA jaNAvyu. gibsane gAMdhIjInA A patranI jANa vAisaraoNyane karI tyAre emaNe upavAsa para jatAM pahelA potAno (vAisaraoNyano) saMparka na sAdhyo e mATe duHkha vyakta karyuM ane ThAkora sAhebe karelA vacanabhaMganA mudde gAMdhIjI dilhI AvI carcA kare ema jaNAvyuM. vaLatA javAbamAM gAMdhIjIe kahyuM hatuM ke 'jo mane ApanA taraphathI evI spaSTa khAtarI maLe ke mArA 3 jI tArIkhanA ThAkora sAheba uparanA patramAMnI zaratono sArabhAgano amala karavAmAM Avaze to huM khuzIthI upavAsa choDI daIza. eonI sAme sAtamI mArce vAisaraoNyanA tAramAM A vacanabhaMga mATe dezanA nyAyAlayano Azraya levAnuM jaNAvyuM ane vaDA nyAyamUrtino nirNaya chevaTano gaNavAnuM nakkI thatAM gAMdhIjIe 7mI mArca 2-20 miniTe upavAsanAM pAraNAM karyAM. 30 dalIlonA aMte vaDA nyAyamUrti morIsa gvAyare 8mI eprile cukAdo Apyo, je cukAdo prajAmata ane saradAra paTelanI tarapheNamAM Avyo. 8 mI eprile gAMdhIjI cukAdAno amala karAvavA rAjakoTa AvyA, paraMtu vIrAvALAe garAziyA ane muslimone pharI uksAvyA ane pachI to dalitone paNa uksAvavAmAM AvyA, AthI garAziyA muslimo ane dalitoe gAMdhIjI viruddha dekhAvo karyA. gAMdhIjI rAjakoTanI rAjaramatathI kSubdha thaI gayA ane gAMdhIjIe rAjakoTanA sahakAryakartA para samAdhAnanI vAta mUkI kalakattA javAno nirNaya lIdho. rAjakoTanA prazne vIrAvALAnI khaTapaTone laIne gAMdhIjIe 'huM hAryo' e mathALA heThaLa nivedana bahAra pADyuM ane potAnA hAtha khaTapaTo sAme nIce mUkI dIdhA. mUlyAMkana : rAjakoTanI srIzakti jAgrata thayA pachI jyAre kharekhara agragaNya netAo jelanA saLiyA pAchaLa hatA tyAre emaNe naitRtva pUruM pADyuM, eTaluM ja nahi, AMdolanane vyApaka svarUpa ApavAmAM paNa bahenono phALo moTo hato, kemake rUDhicusta kAThiyAvADanI srIoe potAnuM sAcuM svarUpa laData daramyAna batAvyuM hatuM. A pathika * jUna-1997 ** 12 For Private and Personal Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir uparAMta strIoe bhale gharanI bahAra na AvI hoya chatAM laDatamAM AMtarika rIte Teko ApIne paNa mahattvano bhAga bhajavyo hato. aMte eTaluM tAraNa batAvI zakIe ke laData bhale kAvAdAvAne kAraNe niSphaLa gaI, paraMtu nArIzaktie virATa svarUpe jAgrata thaI sahanazIlatA ane mahattvanA pariSadanA kAryakramomAM potAnuM pANI batAvyuM. The. bahAudIna koleja, jUnAgaDha-362001 pAdaTIpa 1. kaoNnphiDeniyala kAgaLonI phAila, 7/129, pR. 513 thI 23. gujarAta rAjya daphatara bhaMDArakhAnuM, gAMdhInagara 2. rAmanArAyaNa nA. pAThaka, svataMtra bhAratanA zilpI saradAra vallabhabhAI paTela, amadAvAda, pR. 380-381 3. kaoNnphiDeviyala kAgaLonI phAIla, 7129, pAnA naM. 17 4. kaoNnphiDevila kAgaLonI. phAila, 7/129, pR. 450, guja, daphatarabhaMDAra bhavana, gAMdhInagara rAmanArAyaNa nA. pAThaka, rAjakoTa satyAgraha, gAMdhInagara, 1974, pR. 6. 6. jeThAlAla jozInI DAyarI, noTa naM. -3, pRSTha. 8-9 7. poliTikala ejiTezana Ina gujarAta, 10/122, pR. 91, gujarAta rAjaya datara bhaMDAra bhavana, gAMdhInagara 8. ejana, pRSTha-149 9. poliTikala ejiTezana ina gujarAta, 10212, pR. 89, gujarAta rAjaya daphatarabhaMDAra bhavana, gAMdhInagara 10. "janmabhUmi' samAcArapatra tA. 12-11-38 11, gAMdhIjIno akSaradeha 68, pRSTha 124 12. poliTikala ejiTezana ina gujarAta, 10212, pR. 81 13. poliTikala ejiTezana ina gujarAta, 10/2 12, pR. 183 14. ejana 15. gAMdhIjIno akSaradeha-68, amadAvAda, pR. 153 16. paoNliTikala ejiTezana ina gujarAta, 10/ra12, pRSTha-43-44 ane pRSTha 13-14, gujarAta rAjaya databhaMDAra bhavana, gAMdhInagara 17. paoNliTikla ejiTezana ina gujarAta, 10212, pR. 43-44 18. ejana, pRSTha-39 19. harijanabaMdhu, aMka-48, pR. 383 20. rAmanArAyaNa nA. pAThaka, rAjakoTa satyAgraha, 1974, gAMdhInagara pRSTha. 23 21. caLavaLa saMbaMdhI kAgaLonI phAila, 25/38 pRSTha 61-62, gAMdhInagara daphatara bhaMDAra 22. rAjakoTa mahAlanAM kaoNnphiDenziyala kAgaLonI phAIla, 106/132, pRSTha naM. 17 thI 21, gujarAta rAjya daphatarabhaMDAra bhavana, gAMdhInagara 23. caLavaLa saMbaMdhI kAgaLonI phAila, 19135, pRSTha 34-35 24. rAjakoTa mahAlanA konphiDAiyela kAgaLonI phAila, 106/132, pR. 37 25. rAmanArAyaNa nA. pAThaka, rAjakoTa satyAgraha, 1974, amadAvAda, pRSTha 33-34 26. pepara kaTiMjhanI phAIla 168/169 - pRSTha 11 27. harijanabaMdhu, aMka-pa2, pRSTha 424 28. rAmanArAyaNa nA. pAThaka, rAjakoTa satyAgraha, 1974, pR. 37 29. caLavaLa aMgenA khAnagI riporTanI phAIla, 19/135, pR. 181 30. gAMdhIjIno akSaradeha - 69, 1984, amadAvAda, pRSTha 7-8 31. ejana pRSTha 24-25. . 32. gAMdhIjIno akSaradeha - 69, 1984, amadAvAda, pRSTha 32-33 33. harijanabaMdhu, aMka-7, pR. 55. pazika * jUna-19 13 For Private and Personal Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cAvaDA rAjapUtono itihAsa zrI azvina ke, aMtANI cAvaDA samayanA koI zilAlekha ke tAmrapatro maLela nathI. abhilekho sAhitya vagerenI sAdhana sAmagrInA AdhAre judI judI noMdha maLe che te ekatrita karIne cAvaDA rAjapUtono itihAsa lakhavAno prayatna karela che. cAvaDA rAjapUtoe kacchamAM kALImAtAne vidhyAcaLathI lAvIne padharAmaNI karela che tethI viMjhANA gAma pAse mAtAjIne "viMdhyavAsinI devI" tarIke pUjavAmAM Ave che. kALImAtA asurane mAranAra zakti tarIke pUjAya che. asura zabda videzI loko mATe vAparavAmAM Ave che. videzI lekhakoe emanAM pustakomAM hiMda para saphaLa AkramaNa karela hovAnI mAhitI lakhela che, paraMtu AkramaNane aMte sthAyI sattAnI sthApanA karela hovAnA ullekha lakhela nathI. AnA parathI razaDyuka viliyame emanA pustaka "bleka hila'mAM sthAyI sattA nahi sthApavAnuM kAraNa cAvaDA rAjapUtonI samudra paranI sattA mAnela che. kavi padmaguptanA navasAhasakacarita'nA AdhAre "cakravartI gujaro'mAM munazIe zatrane mAranAra tarIke paramAra kahevAyA ane cAvaDAne paramAranI zAkhA kahela che. durgAzaMkara zAstrIe gujarAtanAM tIrthasthAnomAM okhAthI videzI sakura belimane siMdha tarapha ravAnA karIne cAvaDA sattAmAM Avela kahela che. iliyaTe siMdha para IrAnanA nozeravAne caDAI karela kahela che. pharistAnA AdhAre rAsamAlAmAM phorbase nauzeravAne valabhIpura para caDAI karela mAnela che ane jaina lekhakone AdhAre vi. sa. 477-I. sa. 421mAM A caDAI thayela hovAnuM lakhela che. nozeravAnanuM maraNa I. sa. 478mAM thayuM che. A caDAI thavAthI jaino zrIpAla gayA hatA. zrIpAla cAvaDA rAjapUtonI rAjadhAnI hatI ema gaurIzaMkara ojhAe kahela che. pUrvabhArata jaina paMthanuM kendra hatuM. ahIMthI jaina samUha valabhIpura Avela hato. allekare hisTarI opha ensiyanTa TAunsa oNpha gujarAta enDa kAThiyAvADamAM bharUcathI kapaDavaMja thaIne bhIlasA, sAMcI, ane pATalIputra rAjamArga hovAnuM lakhela che. valabhIpuramAM jaina ane bauddha vacce vivAda thatAM jaina valabhIpura choDIne zrIpAla gayA ema jaina lekhako kahe che. valabhIpuranA rAjAonAM badhAM maLIne kula 117 dAnapatro maLela che temAM koI paNa dAnapatramAM jainanA graMtho, sAdhuo, upAzrayo ke tIrthasthAnono ullekha nathI, tethI jaino aMgenA je ullekho e samayanA maLe che te cAvaDA rAjapUto sAthe saMbaMdhita hovA joIe. zrIpAlapurANanA AdhAre umAzaMkara jozIe 'purANomAM gujarAta'mAM dIkarI thaIne lakSmI avatarela, teNe kazyapanA kaMThamAM puSpamALA paherAvI tethI bhinnapAla-zrImAla kahevAyuM che. mUDIvAdI varganI rAjya ane samAja para pakaDa vadhI. eNe kaLA sAhitya ane zikSaNane uttejana Apela. lakhANa saMskRtanA badale prAkRta tarapha vaLela. purANa-lekhakonI jagA para bhATa, vahIvaMcA ane prabaMdhalekhako AgaLa Avela. zrImAla vistAra "kukara" kahevAto hato e "gujara" kahevAyo. "gujaramAM rahevAvALA gujara kSatriya, gujara jaina vagere kahevAyA. mahAbhAratane AdhAre umAzaMkara jozIe aMdhaka bhoja AbhIra sAthe kukarane yAdava kahela che. "zrIjagaDucarita'mAM maganalAla dalapatarAma khakhare gujara jaina samudAyamAMthI zAkhAo paDela che tenI mAhitI Apela che. jaina zAkhAo sAthe kSatriya samudAyamAM paNa zAkhA paDela che enI mAhitI maLe che. zrImAlanA cAvaDA rAjAe jeo lAkhopati hatA temane zrImAlanA gaDhamAM rahevAnI sagavaDa Apela hatI, teo zrImALI jaina kahevAyA che. jeo lAkhopati hatA nahi teo zrImAlanA gaDhanI bahAra rahela hatA. jeo bahAra rahetA hatA temAMthI keTalAka pUrva tarapha eka rAjakumAra sAthe gayA, teo "poravADa jaina' kahevAyA che ane kSatriyamAM caulukya arthAta solaMkI zAkhA paDela che. bIjA samUha zrImAlathI uttara tarapha gayA. A vistAra gujara vistAranI sarahada athavA sIma jene "osa' kahela che e vistAramAM maMDovara gAma vasAvIne rahelA teo "osavALa jaina' kahevAyA ane kSatriya pratihAra' kahevAyA. kacchanA | osavALa kahe che ke ame tharapArakaramAM Avela osamAM pArInagara tathA buddhasaramAM rahetA hatA. tharapArakara vistAramAMthI siMdhu nadInI eka zAkhA umarakoTa thaIne kacchanA chADabeTa pAse raNamAM dAkhala thatI hatI. gujara vistAranI pazcima sarahada siMdhu nadI hatI ema jANI zakAya che. chADabeTa pAse baMdara hatuM, ahIM jagAta vasUla karavAmAM AvatI hatI. videzathI AvatAM vahANono keTaloka mAla ahIM jagAta-mukta vecavAmAM Avato hato temAMthI jagAte cUkavavAmAM AvatI hatI, pathika # jUna-1904 14) For Private and Personal Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nA jAIe. tethI A baMdasne "rAyakI bajAra' kahevAmAM AvatuM hatuM. A baMdara "romanahATa' paNa kahevAtuM jaNAya che. kaniMgahAme 'ensiyanTa jayogrAphI'mAM "romanahATa' kahela che. gujarAtano rAjakIya ane sAMskRtika ItihAsamAM e jAvA, sumAtrA, kaMboDiyAmAM hiMdI vasAhata thayela kahela che emAM romanahATa raste hiMdathI Avela hovAnI paraMparA che. I.sa. 603mAM vasAhata thayelae vasAhatane gujarAta ane enA pATanagara ne 'menTana' nAma Apela che. menTana ane maMDovara zabdamAM sAkhya jaNAya che. kacchanA bhadresaramAM traNa cAvaDA rAjA thayela che. e kanaka cAvaDo, akaDa cAvaDo, ane bhuvaDa cAvaDo nAme hatA ema jemsa barjese ArkiyolaoNjikala sarvemAM lakhela che. kanaka cAvaDo vi. sa. 618-I.sa. pa61mAM thayAnuM kahela che. akaDa cAvaDAnA samayamAM irAnI AkramaNa thayela hatuM. A samaye irAnamAM khuzaru paravejha (I.sa. 190thI I.sa. 628) rAjA hato. enI patI zIrInanA vakhANanAM pustako lakhAyAM che. khuzara jerusalemathI pavitra vadhastaMbha IrAna lAvela hato. enA dakSiNanA cAlukya pulakezI bIjA sAthe rAjadvArI saMbaMdha hatA. ajanTAnAM bhIMta- citramAM khuzaru ane zIrInAM citra che. khuzarue siMdha jItI tyAM rAyavaMzanA rAjayano asta karela che. kacchanA cAvaDA para eNe caDAI karela haze. akaDa pachI bhUvaDa rAjA thayAnI noMdha che tethI irAnanA e zAsakane cAvaDA rAjapUtoe harAvela hovA joIe. rAyavaMza pachI sidhamAM I.sa. 62pamAM carcA rAjA thayela che, tethI I.sa. 625 pahelAM irAnanA zAsakane hiMdamAMthI harAvI pAchA ravAnA karela hovA joIe. cAlukya pulakezI bIjAne irAna sAthe rAjadvArI saMbaMdha hato. eNe bhinnamAlanA cAvaDA rAjA vyAghamukha para I.sa. 630mAM caDAI karela ema ahilolanA zilAlekhane AdhAre bhagavAnalAla IndrajIe mAnela che. bhadrasaramAM bhUvaDa pachI cAvaDA rAjAnuM nAma maLatuM nathI tethI cAlukya rAjA mAraphate cAvaDA rAjA hArela hovA joIe. cAlukya jayasiMhe mahI ane narmadA vacce vajadanA sainyane sajajaDa hAra Apela hovAnuM pro. mirAsIe 'nyUlAiTa oNna hisTarI oNpha miDivala gujarAtamAM jaNAvela che. rAsamALAmAM phorbase I.sa. 696mAM kalyANanA bhUvaDa solaMkIe paMcAsaranA jayazekhara cAvaDAne harAvela, pachI saurASTra ane kacchanA cAvaDA rAjAone jItela hovAnuM lakhela che. gejheTiyaramAM kacchanA rAyaNa gAme rAmadeva cAvaDAnuM rAjaya hatuM, enI jIta para bhAgacaMda cAraNa Avela hato, kacchamAM cAraNone te laMgaNAnA rAya paramAre I.sa. 700mAM vasAvela hovAnuM maLe che. rAsamALAmAM dvArakAnA paramAra rAjAnI kanyA sAthe gohila bApA rAvaLe lagna karela hovAnuM lakhela che. DI. sI. gAMgUlIe 'hisTarI oNpha paramAra DAyanesTI'mAM paramArane dakSiNanA rahevAvALA kahela che, tethI dakSiNanA cAlukya sAthe gujarAta Avela hovA joIe ane sAthe maLIne cAvaDAne harAvela hovAnI zakyatA jaNAya che. cAvaDA pazcima kaccha tarapha gayA. gejheTiyare vIrama cAvaDo, eno putra vAghama cAvaDo ane emanA bhatrIjA rA'kanoja tathA cacca cAvaDAnA ullekha karela che. pUrva siMdhamAM Araba AkramaNa sAme kacchamAMthI rA'kanoja cAvaDo enA dAdA sAthe laDavA gayo hato. Araba pakSe cAra saradAro yuddhamAM hatA temAMthI be saradAroe rAkanoja sAthe yuddha cAlu rAkhela ane be saradAroe kacchamAM cAvaDA para AkramaNa karela hatuM. rAkanoje baMne saradArone mArela ane kacchamAM caraya cAvaDA pakSe Araba sAme laDavA rA'kanoja pahoMcela hato. Arabone harAvyA ane tenA baMne saradAro mAryA gayA, Araba saMgharSamAM rA'kanoja cAvaDo, carcA cAvaDo, ane rA'bhaloTa vIragati pAmela hatA. A pachI vAghama cAvaDo rAjA thayo ane siMdhathI samA joDe AvIne mAratAM cAvaDA rAjavaMzano kacchamAM asta thayo. 'kaLAdhara'mAM zrIkArANIe Araba AkramaNakAra khalIphA alayAmUna hovAnuM kahela che ane kacchamAM cAvaDA pAsethI Araboe A samaye sAMdhANa lIdhela hovAnuM jaNAvela che. gujarAtanA pATaNamAM cAvaDA rAjavaMzano prAraMbha I.sa. 746 thI vanarAja cAvaDAe karela che. eno asta mULarAja solaMkIe I. sa. 94ramAM sAmatasiMha cAvaDAne mArIne karela che. vaDhavANanA cAvaDAno asta paNa mULarAja solaMkIthI thayela che. pATaNanA chellA rAjA sAmaMtasiMhanA putra ahipAle kacchamAM 900 gAma kabaje laIne moragara gAme rAjadhAnI karela hatI. jemsa barjese ArkiyolaoNjImAM cAvaDAvaMzamAM 13 rAjAo thayA teonAM nAmo Apela che. I.sa. 1315 mAM cAvaDA puMjAjIne harAvI jADejA rAjAe kacchamAM cAvaDArAjayano asta karela che. e ja samaya gALAmAM rAThoDa verAvaLajIe dvArAkAmAM cAvaDAne harAvI AmaraNamAM gAdI sthApela. The. 92-bI, saMskAranagara, bhUja (kaccha)-390007. na pathika # jana-1990 % 15 For Private and Personal Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir | jAmakaMDoraNAnI aitihAsika jhAMkhI zrI e. esa. Azara I ! hAlAra konuM? A nakkI karavA mATe ane jAma rAvaLane hAlAramAMthI hAMkI kADhavA mATe saurASTranA nAnA moTA tamAma rAjAonAM lakara ane bIjI bAju jAma rAvaLa tathA emanA bhAI haradhoLajInuM lazkara ane bhAyAtonuM lazkara mIThoInA medAnamAM sAmasAme goThavAI gayAM. A mIThoInuM yuddha jAma rAvaLa mATe mahattvanuM hatuM. ApaNe ghaNI vakhata reDiyo para sAMbhaLIe chIe ke "hAlA tArA hAtha vakhANuM, paTTI tArA paga vakhANuM". A lokagItanA nAyaka merAmaNanA atula parAkrame jAma rAvaLa miThoinA yuddhamAM vijayI banyo. oDhA togAjI, raNasI, vikramajI ne ravAjI nAme hala rAjapUto paNa togAjI sAthe toponA kAna baMdha karavA mATe taiyAra thayA sulehano sapheda dhvaja batAvI duzmananA lazkaramAM gayA tathA araja karIne ke amone ApanI topo|| jovAnI IcchA che, to batAvo. dago thaze to? topo dekhADavA cAlyA ne topo jotAM ja cAreya zUravIro sAthe lAvelA khIlAthI toponA kAna hathoDI mArI baMdha karavA lAgyA ne pAMcaso mANasoe AvI emanA para talavAro calAvI. vIra hAko thavA lAgI. A pramANe yuddha karI, toponA kAna baMdha karI, topo nakAmI banAvI soDhA togAjIe zatrunA sainyane thobhAvI rAkhyuM. togAjI soDhA ne emanA sAthIonA aMgamAM corAsI jakhamo thayA hatA. jAma rAvaLa mIThoInA yuddhamAM vijaryAM banyo. e pachI eka varSe saM. 1607mAM potAne madada karanAra bhAyAtone darabAra bharI bAra bAra gAmanAM paragaNAM ApyAM temAM kAnA rAjapUtone jAmakaMDoraNA tAlukAnA rodhelI. gAma sahita bAra gAma ApyAM. jAmakaMDoraNA tAluko bAvana (52) gAmano tAluko che. A jAmakaMDoraNAno itihAsa ghaNo jUno che, paraMtu ahIM jAmakaMDoraNA gAmano itihAsa jAma rAvaLa ne e pachInA rAjAonA samayano AlekhavAmAM Avyo che. jAmakaMDoraNA gAma tAlukAnuM mukhya mathaka che. gAma utAvaLI nadInA kinAre vaseluM che ne khUba ramaNIya che. AjathI baso (2000 varSa pahelAM jyAM Aje cAMdanI coka hanumAnanI daherI che tyAM pahelAM gAmano jhAMpo hato e hakIkata gAmanA vRddha vaDIlo pAsethI sAMbhaLavA maLI che. 1 jAmakaMDoraNAmAM saM. 1626mAM jAmagaranI TaMkazALamAMthI bahAra paDelI korI ne dokaDAnuM calaNa hatuM. A korInA sikkAnuM calaNa jAmazrI vibhAjI bIjA saM. 1951mAM deva thayA e pachI baMdha paDyuM. sahajAnaMda svAmIe karela corAsI : jAmakaMDoraNA gAmanA nai8tya khUNe dakSiNa taraphathI AvatI nadImAM dharo che tenA kinAre AMbalInuM nAnuM ramaNIya vana che. A dharAmAM saM. 1876 mAM vaizAkha vada pAMcamanA divase sahajAnaMda svAmI ne emanI sAthenA sAdhuoe snAna karela hatuM. e dharAnuM nAma "gaMgAjaLiyo' pADeluM, sahajAnaMda svAmIe ahIM brAhmaNonI corAsI karelI hatI ne dakSiNA ApavA potAnA yajamAna gopAla bAroTa pAsethI korIo laI ekaso ogaNapacAsa korI dAnamAM ApI. eka korI vadhI te potAnA yajamAnane pAchI| ApI. Aje A korI gopAla bAroTanA vaMzajo pAse sacavAyelI che. sahajAnaMda svAmInA anuyAyIo ahIM gaMgAjaLiyAnA TekarA para sahajAnaMda svAmInAM caraNa-pagalAnA darzana karavA Ave che. A tAlukAnI mukhya nadIo utAvaLI, phokaLa, rasanALa, zAraNa, sAphUdaDI, moja cAMparavADI vagere che. jAmakaMDoraNA gAme kastarasAgara nAmanA puja) gorajI hatA te "darabArI pajanA' nAme A paragaNAmAM prasiddha hatA. eo raghunAthajI maMdiramAM darabAra bharatA ne saune kasuMbo pAtA hatA. emanA vize raNachoDa bAroTe 'kasuMbo' kAvya lakhela che, je hAla aprApya che. [anusaMdhAna TAITala 2 upara cAlu pathika * jUna-1990 % 16 ) For Private and Personal Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jUna 97 Reg. No. GAMC-19 vyAjanIeNasarve uttama kAma, 'minalalAve.sAdhibharyavAna. karataHIGra kI 13.grA. poliyesTara | pAusa pekamAM 1 * 5 ame 50 ki.grA. eca.DI.pI I. begamAM MINZYME bAkAyApAranA SUPER viziSTa yuriyA koTiMga pAvaDara, nukazAnarahita, jaMtu-pratirodhaka, harbala ane bAyoDIgreDebala che. vanaspati vRddhivardhaka 107, 200, 500 mI.lI. 1 lITara ane 5 lITaranA pekamAM 500 grAma ane 1 ki.grA. poliyesTara pAma pekamAM tIvra ejhADirekTIna (harbala proDakTasa) pravAhI ane dANAdAra 100, 500 mI.lI., 1 lITara ane 5 lITaranA pemAM vAta Alika che 2323. mudraka prakAzaka ane taMtrA : "pathika kAryAlaya' mATe pro(De.) kezavarAma kA. zAstrI, The. madhuvana, eNlisabrija, amadAvAda-380 006 tA. 15-6-97 mudraNasthAna : preraNA mudraNAlaya, rustamaalIne DhALa, mirApura, amadAvAda-380 001 huM : InTaranezanala prinTiga va sa, zAhapura mALIvADAnI paLa sAme, amadAvAda-380 001 For Private and Personal Use Only