Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI paMcAsarA pArzvanAthanA mandira viSenA keTalAka aitihAsika ullekho prA. bhogIlAla ja sAMDesarA, ema. e., pIeca. DI. [ pATaNanuM zrIpaMcAsarA pArzvanAthanuM mandira e gujarAtanuM eka mahattvanuM jaina tIrtha che. enA aneka jIrNoddhAra atyAra sudhImAM thayA che. lAkhonA kharce thayelA enA chellA jIrNoddhAra pachI emAM pratiSThAvidhi AcArya zrI vijayavalabhasUrinA pavitra haste thavAnI hatI. paNa vidhinirmiti kaMI judI hatI. e kArya thaI zake tyAra pahelAM ja AcAryazrI kALadharma pAmyA, ane pratiSThAvidhi teozrInA ziSya AcAryazrI vijayasamudrasUrinA haste thoDAka mAsa pahelA. saM. 2011nA jeTha zudi pAMcama, tA. 26mI me 1955nA roja thaI hatI. pATaNanA sthApaka cAvaDA vanarAje baMdhAvelA e mandira viSenA etihAsika ulekho paranI saMkalita noMdha AcAryazrI vijayavallabhasUrinA samArakarUpe prasiddha thatA A granthamAM samucita thaI paDaze ema mAnIne ahIM ApIe chIe. -- saMpAdako] aNahilavADa pATaNanA sthApaka vanarAje potAnA guru zIlaguNasUrinA AdezathI pATaNamAM zrIpaMcAsarA pArzvanAthanuM mandira baMdhAvyuM hatuM e ghaTanA ItihAsa prasiddha che. vanarAjano pitA paMcAsaramAM rAjaya karato hato, tethI A mandiramAM pratikita pArzvanAthanI mUrtine paMcAsarA pArzvanAtha nAma ApavAmAM AvyuM hoya, athavA keTalAka vidvAno mAne che tema, e mUrti paMcAsaramAMthI lAvIne navA pATanagara pATaNamAM pratiSThita karavAmAM AvI hoya. pATaNanI sthApanA saM. 802mAM thaI hatI, eTale tyAra pachI thoDA samayamAM A mandira baMdhAyuM haze ema anumAna karavuM vadhAre paDatuM nathI. e rIte gujarAtanAM jUnAmAM jUnAM, vidyamAna jaina maMdiromAMnuM eka tene gaNavuM joIe. jo ke vakhatovakhata tenA jIrNoddhAro thayA hovA joIe. vikramanA teramA zatakamAM maMtrI vastupAle karAvelA jIrNoddhAranI hakIkata tatkAlIna aitihAsika kAvyomAMthI maLe che. hamaNAM ja thayelA chellA chaddhAra pUrve je mandira hatuM tenuM sthApatya soLamAM saikAnuM jaNAtuM hatuM. vaLI A mandira sai pahelAM to jUnA pATaNamAM haze. tyAMthI e pratimAo Adi navA pATaNamAM kayAre lAvavAmAM AvyAM haze e viSe paNa kaMI AdhArabhUta mAhitI maLatI nathI. vanarAjanA guru zIlaguNasUri nAgendra ga7nA caityavAsI AcArya hatA ane paMcAsarA pArzvanAthanuM mandira sadIo sudhI nAgendra ganuM caica hatuM ema prApta ulekho uparathI jaNAya che. gujarAtanI aitihAsika rAjadhAnI pATaNanA itihAsa sAthe saMkaLAyeluM hoI A mandira eka viziSTa aitihAsika agatya dharAve che. eno sagasanna vRttAnta AlekhavA mATenAM koI sAdhano nathI. sAhityamAM ane utkIrNa lekhomAM je prakIrNa ullekho maLe che ene AdhAre ja A mandira viSe keTalIka mAhitI prApta thAya che athavA e paratve rasaprada anumAno thaI zake che. A mandira viSenA tamAma ulekho badhA upalabdha granthAdimAMthI khoLI kADhavAnuM maryAdita samayamAM zakaya nathI, paNa je ullekho maLI zakayA te kAlAnukramika saMdarbhamAM, yogya noMdha sAthe ahIM rajU karuM chuM. 1. haribhadrasUrikRta "candraprabhacarita' (saM. 1216 AsapAsa) paMcAsarA pArzvanAthanA mandira viSeno pahelo likhita ullekha, e mandira baMdhAvyA pachI lagabhaga cAraso varSa bAda maLe che. e ullekha bRhad gacchanA AcArya zrIcarinA ziSya haribhadrasUrinA
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI paMcAsarA pArzvanAthanA mandira viSenA keTalAka aitihAsika ullekho prAkRta ' caMdraprabhacarita'mAMthI che. e ja granthakAranuM apabhraMza 'neminAthacarita - saM. 1216mAM racAyeluM che, eTale ukta caMdraprabhacarita * paNa e arasAmAM racAyuM haze. jo ke saM. 1223 pachI to e racAyuM nathI ja, kema ke e varSamAM lakhAyelI e kAvyanI tADapatrIya prati pATaNamAM saMdhavInA pADAnA bhaMDAramAM che. enI prazastinA ullekha pramANe, jayasiMhadeva ane kumArapAlanA maMtrI pRthvIpAle potAnAM mAtApitAnA zreya arthe paMcAsara pArzvagRhamAM maMDapanI racanA karAvI hatI---- jayasIhaeva-sirikumaravAlanaranAyagANa rajjesu / sirIpuhaivAlamaMtI avitahanAmo imo vihio // aha ninnayakArA viyajAliharagaccharisahajiNabhavaNe / jaya jagaNIe uNa paMcAsarapAsagihe // caDDAvalIyaMmi u gacche mAyAmahIe suhaheuM / ahilavAsyapure karAviyA maMDavA jeNa // ' arthAt zrIjayasiMhadeva ane kumArapAla naranAyakonA rAjyamAM zrI pRthvIpAla maMtrI avitatha nAmavALo thayo. potAnA pUrvaja) nimnaye karAvelA jAlihara gacchanA RSabhajanabhavanamAM tathA paMcAsara pArzvagRhamAM potAnA janaka ane jananInA (zreya) arthe tathA potAnI mAtAmahInA sukha arthe teNe caDDAvalI ( caMdrAvatI) ane aNuhilavADapuramAM maDapo karAvyA hatA. 2. arisiMhakRta ' sukRtasaMkIrttana ( saM. 1298 ane 1287 nI vacce ) arisiMha e gujarAtanA suprasiddha mahAmAtya vastupAlano Azrita kavi hato ane vastupAlanAM satkRtyo varNavatuM ' sukRtasaMkIrttana ' nAme mahAkAvya teNe raceluM che. enA pahelA sargamAM kavie cAvaDA vaMzanA rAjAono kAvyamaya vRttAnta Apyo che. AmAM khAsa noMdhapAtra to e che ke solaMkI ane vAghelA yugamAM racAyelAM aneka aitihAsika kAvyomAMthI mAtra arisiMhakRta ' sukRtasaMkIrttana ' ane udayaprabhasUriSkRta ' sukRtakIrtikallolinI'mAM ja cAvaDAono ullekha che; 'yAzraya' kAvyamAM gujarAtano itihAsa AlekhavAno rItasara prayatna karanAra AcArya hemacandre paNa cAvaDAonI vAta karI nathI. cAvaDAonI hakUmata pATaNa AsapAsanA thoDA pradeza upara ja hatI ane te kAraNe aitihAsika kAvyonA lekhakoe emane eTaluM rAjakIya mahattva nahi ApyuM hoya. e rIte sukRtasaMkIrtanamAM ApelI cAvaDAonI vaMzAvalI mahattvanI che. ' sukRtasaMkIrtana'nI racanA saM. 1278 ane 1287nI vacce kayAreka thayelI che.ra e kAvyanA prathama sarganA 10mA zlokamAM paMcAsarA pArzvanAthanA mandirano ullekha che, eTaluM ja nahi paNa e mandiranI tulanA paryaMta sAthe karI che, je enA zikharanI UMcAI darzAve che- aMtarvasadghanajanAdbhutabhArato bhU mI bhRzyatAditi bhRzaM vanarAjadevaH / paJcAsarAhUvanava pArzvajinezavezmavyAjAdiha citidharaM navamAtatAna 1. pATaNa bhaMDAranI sUci (gAyakavADjha orienTala sirIjha), pR. 255 2. juo mAruM pustaka Literary Circle of Mahamatya Vastupala, pR. 63 wy
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArya vijayavallabhasUri smAraka graMtha vaLI e kAvyanA chellA sargamAM (zloka 2) vastupAlanAM bAMdhakAmo varNavatAM kartAe kahyuM che ke aNahilavADa pATaNamAM paMcAsarA pArzvanAthanA mandirano jIrNoddhAra karAvIne maMtrIe vanarAjanI vRddha thayelI kIrtine hastAvalaMbana ApyuM hatuM - paJcAsarA hvamaNahillapurIpurandhrIsImantaratnamivapArzvajinezavezma / uddhRtya yena yazasA janito jaratyA hastAvalambanavidhirvanarAjakIrteH // 3. udayaprabhasUrikRta "sukRtakIrtillolinI' (saM. 1277) nAgendragucchanA vijayasenasUri jeo vastupAlanA mAtRpakSe guru hatA temanA ziSya udayaprabhasarikata "sukatakannikalolinI" kAvya saM. 1277mAM vastupAle karelI zatruMjayanI saMdhayAtrA prasaMge racAyuM hatuM, ane vastupAla zatruMjaya upara baMdhAvelA maMDapamAM eka zilApaTTa upara kotarIne te mUkavAmAM AvyuM hatuM. 3 maMtrInAM sutonI prazastirUpe racAyelA A kAvyanA 14mA zlokamAM kavi kahe che ke gurjarabhUmirUpa sundarInA mukha samAna aNahilapuranA tilakarUpa A paMcAsara caitya vanarAje baMdhAvyuM hatuM, jenA zikharano UMco kalaza saMthAnA maNi jevo zobhato hato - sphUrjadgUrjaramaNDalAvanivadhUvaktropame'smin pure caitye kiJca vizeSakaM vyaracayat paJcAsarAhavaM nRpaH / yasyoccaiH kalazazcakAsti rucibhiH kiJcidvibhinnAmbarazyAmatvavyapadezakezapadavIsImantasImAmaNiH // 4, udayaprabhasUrikRta dharmAlyudaya mahAkAvya (saM. 1290 pahelAM) . uparyukta udayaprabhasUrie "dharmAlyudaya" athavA "saMghapaticaritra' nAme paMdara sarganuM mahAkAvya racyuM che. emAM maMtrI vastupAlanI saMghayAtrAnuM varNana hoI saM. 1277nI moTI saMghayAtrA pachI turata e racAyuM hoya e saMbhavita che, paNa saM. 1290 pahelAM to niHzaMka enI racanA thayelI che, kema ke e varSamAM khuda vastupAlanA hastAkSaromAM lakhAyelI enI tADapatrIya nakala khaMbhAtanA bhaMDAramAM che. e kAvyanI prazastimAM (zloka 7) nAgendra gacchanA AcAryonI guruparaMparA ApIne potAnA guru vijyasenasUri viSe kartA kahe ke teo paMcAsarA nAmathI oLakhAtA vanarAjavihAra tIrthamAM vyAkhyAno ApatA hatA - paJcAsarAhavavanarAjavihAratIrthe prAleyabhUmidharabhUtidhurandhare'smin / sAkSAdadhaHkRtabhavA taTinIva yasya vyAkhyeyamacyutagurukramajA vibhAti / / paMcAsarA pArzvanAthanuM mandira baMdhAyuM tyArathI nAgendra ga7nA AcAyono e sAtheno saMbaMdha jotAM A svAbhAvika che. vaLI paMcAsarAnuM mandira te ja vanarAjavihAra ema ahIM kartAe spaSTa kahyuM che, 3. e ja, pR. 71.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI paMcAsarA pArzvanAthanA mandira viSenA keTalAka aitihAsika ullekho ee vastupAle e mandirano jIrNoddhAra karAvyo hato. eno ullekha paNa kAvyanA pahelA sarga(zloka 22)mAM che ~~~~ ahilapATakanagarAdirAjavanarAjakIrttikeliMgirim / paJcAsarAva jina gRhamuddadhre yaH kulaM ca nijam // 5. zrI paMcAsarA pArzvanAthanA mandiramAMno saM. 1301 no zilAlekha A mandiramAMnI vanarAjanI mUrti pAsenI 40 AsAkanI mUrti nIce A prakAre zilAlekha che-- (1) saM. 1301 varSe vaizAkha sudi 9 zukre pUrvamaMDalI vAstavya moDhajJAtIya nAgeMdra ... (2) suta zre0 jAlaNaputreNa zre0 rAjukukSIsamudbhUtena Tha0 AzAkena saMsArAsAra... (3) yopArjita vittena asmin mahArAjazrIvanarAjavihAre nijakIrtivallIvitAna... (4) kAritaH tathA ca Tha0 AsAkasya mUttiriyaM suta Tha0 arisiMhena kAritA pratiSThitA ... (5) saMbaMdhe gacche paMcAsarAtIrthe zrIzIlaguNasUrisaMtAne ziSya zrI ... (6) vevazvandrasurimiH / / mAruM mAzrI: | jIma mattu || A zilAlekhamAM paNa paMcAsarA tIrthano vanarAjavahAra tarIke ullekha che. paMcAsarAnA mandiramAM zIlaguNasUrinA ziSya devacandrasUrinI mUrti che. eka mUrti vanarAjanA mAmA surapALanI gaNAya che; paNa AkhA ye mandiramAMnA khInna koI lekhamAM paMcAsarA pArzvanAthanA mandirano ullekha nathI. emAM eka mAtra apavAda vanarAjanI mUrti nIcenA lekhano che. e zilAlekhamAM saM. 752 ane saM. 852no nirdeza che, paNa enI lipi eTalI prAcIna lAgatI nathI. A uparAMta temAM saM. 1301 ane saM. 1417nA ullekha che ane eka sthaLe 'mahamada pAtasAha ' ane ' pIrojasAha'nI paNa vAta che. e mUrtinI nIce tathA tenI AsapAsa nIcenA paththara upara traNeka zilAlekho bhegA thaI gayA che ane dhasAyelA hovAne kAraNe te vizeSa durvAsthya banyA che. pU. munizrI puNyavijayajI, sva. mohanalAla dalIcaMda desAI ane paM. lAlacaMda gAMdhIe e baMdha besADavA prayatna karyo che ane temaNe taiyAra karelI e lekhanI vAcanA nAgendragacchIya devendrasurikRta'candraprabhacaritra'nI prastAvanA( pR. 11)mAM chapAI che. eno ekadeza nIce mujaba che-- ...saM. 220 2...zrIpArzvanAthanRtya zrIvanAna...vanarA zrI kezabhu (?) zrImaLaGesvara rAvAyatana trA pi...ti zrIvanarAjamUrti zrIzIlaguNasUri sagaNe zrIdevacaMdrasUribhiH pratiSThitA saM. 1417 varSe A lekhamAMnuM * ...pArzvanAtha caitya ' eTale * paMcAsarA pArzvanAtha caitya ' ema gaNavuM joIe. vanarAje baMdhAvelA aNuhillezvara mahAdevanA mandira ( ' zavAyatana ' )no paNa emAM nirdeza che. vanarAjanI mUrtinI pratiSThA devacandrasurinA haste thaI hovAnuM emAM jaNAvyuM che ane tenI ja sAthe saM. 1417no ullekha che eno meLa besato nathI. A zilAlekhanI vadhAre sArI vAcanAnI hajI apekSA rahe che. huM, merutuMgAcAryakRta ' pramandhacintAmaNi (saM. 1361) gujarAtanA madhyakAlIna itihAsanA suprasiddha sAdhanagrantha 'prabandhacintAmaNi ' anusAra, vanarAje zIlaguNusUrine potAnA siMhAsana upara besADIne pratyupakArazuddhithI saptAMga rAjya ApavA mAMDayuM,
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArya vijyavallabhasUri smAraka graMtha paNuM sUrie teno niSedha karyo; pachI sUrinA AdezathI vanarAje paMcAsarA pArzvanAthanuM caitya karAvyuM tathA temAM potAnI ArAdhaka mUrti paNa sthApita karI.*-- paJcAsaragrAmataH zrIzIlaguNasUrIn sabhaktikamAnIya dhavalagRhe nijasiMhAsane nivezya kRtajJacUDAmaNitayA saptAGgamapi rAjyaM tebhyaH samarpayaMstainiHspRhairbhUyo niSiddhastatpratyupakArabuddhayA tadAdezAcchrIpArzvanAthapratimAlaGkRtaM paJcAsarAbhidhAnaM caityaM nijArAdhakamUrtisametaM ca kArayAmAsa / (AcArya zrI jinavijayajInI vAcanA, pR. 13) prabhAcandrasUrikata "prabhAvacarita' (saM. 1334)nA 'abhayadevasUricarita mAM kahyuM che ke "nAgendragaththarUpI bhUmino uddhAra karavAmAM AdivarAha samAna ane paMcAzraya nAme sthAnamAM AvelA caityamAM vasata (pazcAtrathAmikathAnathitaanivAsinA) zrIdevacandrasUrie vanarAjane bAlyakALamAM ucheyo hato. vanarAje A nagara (aNahilapura) vasAvIne tyAM navuM rAjya sthApyuM. e rAjAe tyAM vanarAjavihAra baMdhAvyo ane kRtajJatApUrvaka e guno satkAra karyo" (zloka 72-74). ahIM pAzrayamidhasthAnasithatabaitya eTale pATaNanuM paMcAsarA pArzvanAtha caitya nahi, paNa paMcAsara gAmamAM ja AveluM caitya, ke jyAM e AcArya pATaNanI sthApanA pahelAM rahetA haze. pATaNanI sthApanA pachI vanarAje baMdhAvelo "vanarAjavihAra " e paMcAsarA pArzvanAtha caityanuM ja bIjuM nAma che e "dharmAlyudayanA ullekhathI spaSTa che. A maMdiramAM Tha0 AsAkanI mUrti nIceno zilAlekha paNa e sUcave che. 7. jayazekharasUrikRta paMcAsarA vinatI (saM. 1460 AsapAsa) saM. 1462mAM saMskRtamAM "prabodhacintAmaNi" nAme AdhyAtmika rUpagranthi racIne pachI enuM chaTAdAra gujarAtI padyamAM "tribhuvanadIpaka prabandha" nAmathI rUpAntara karanAra aMcalagacchIya AcArya jayazekharasUrinuM sthAna junA gujarAtI sAhityanA sarvottama kaviomAM che. emaNe racelI keTalIka prakIrNa gujarAtI kAvyaracanAonI 21 patranI eka prAcIna hastaprata pU. munizrI puNyavijayajI ane pU. munizrI ramaNIkavijayajIe cANasmAnA bhaMDAramAMthI meLavI hatI. e pothInA pAMcamAM patra upara "paMcAsarA vInatI" e nAmanuM paMcAsarA pArzvanAthanuM eka sundara saMkSipta stutikAvya che. A pahelAMnA, paMcAsarA pArzvanAthanA mandira viSenA ullekho, upara sUcavyA tema maLe che, paNa e viSenuM gujarAtI bhASAmAM A paheluM ja upalabdha stavana che. A stavana jayazekharasUrie pATaNamAM rahIne ja racyuM hoya e saMbhavita che. enI pahelI kaDI nIce mujaba che : "sakhe pAsu paMcAsarAdhIza pakhauM, huyau haLu ketau na jANu sulekhauM, kiyAM pAchilaI jami je puNyakAra, phaliyAM sAmaTAM deva dIkaMI ti Aju." 4. "prabandhacintAmaNi - aMtargata keTalAka prabandhono Azare 400 varSa para thayelo saMkSepa "purAtana prabandhasaMgrahanA pariziSTamAM chapAyo che temAM "prabandhacintAmaNi'nA uparyukta vRttAntano sAroddhAra ApatAM kahyuM che (pR. 128)bhAvAryavavasA zrI pArzvatamAAM nikhArASafmUrtiyukta sAta jAtanA Aje paNa A mandirane sAmAnya bolImAM "paMcAsarA' nAme oLakhavAmAM Ave che te A sAthe sarakhAvI zakAya.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI paMcAsarA pArzvanAthanA maMdira viSenA keTalAka aitihAsika ullekho 81 8. siddhisUrikRta "pATaNa cityaparipATI (saM. 1576) pATaNanAM jaina mandironuM varNana karatI cAra prAcIna caityaparipATIo atyAra sudhImAM maLelI che, jemAMnI be-lalitaprabhasUri ane harSavijayakata-A pahelAM zrIhaMsavijayajI lAyabrerI, amadAvAda taraphathI prakaTa thayelI che. judA judA mahollA, zerIo, rAjamArgo ane parAMno tathA keTalIka viziSTa vyaktiono emAM nirdeza Avato hoI sthAnika ItihAsa ane bhUgoLa mATe e bahu agatyanI che. e cAramAM sauthI prAcIna upalabdha caityaparipATI siddhisUrinI che. enI nakala pU. munizrI ramaNikavijayajI pAsenI hastaprata uparathI meM karI lIdhI hatI. emAM 9mI kaDImAM nIce pramANe paMcAsarA pArzvanAthano ullekha che: madUkara manaha manoratha pUraI, pAsa paMcAsaraI bhAva vicUraI, sAra saMsAraI lemi." 9. siMgharAjakRta "pATaNa caityaparipATI" (saM. 163) A paripATInI hastaprata paNa mane pU. munizrI ramaNikavijyajI pAse jovA maLI hatI. emAM paMcAsarA pArzvanAthano tathA AsapAsanAM mandirono nirdeza kaDI 62thI 65 sudhImAM nIce pramANe che : paMcAsara zrIpAsa, AzApUraNa jinapratimA nava vAdII e, harakhyA hIyA majhAri, harakha bhavani jaI jina dekhI ANaMdiA e. 62 mUlanAyaka zrI Adi prathama tIrthaMkara, trAsI pratimA vAMdhII e, bhamatI mAhi deharI rUDI nirapII naI trIjaI deharaI AvIe e. 63 tihAM pratimA pAMtrIsa, cusavaDhA sU vAsapura nAyaka ghaNI e, cuthii jina ugaNIsa, pratimA pUcha mUlanAyaka mAhAvIra taNI e. 64 posAlamAhi deharU pAMcamU, jaInaI niraSI nemIsasa. e, tera pratimA tihAM vAMdI, pApa nikaMdInaI sevAI rAjalivara e." 65 e eka ja paTAMgaNamAM sattaramA saikAnA AraMbhamAM pAMca mandira hatAM. paMcAsarA pArzvanAthana mandira pachI 83 pratimAo sahita je AdinAthanA mandirano ullekha che te hAlamAM nathI. tapAgacchano upAzraya, je poLiyA upAzraya ke pozALa tarIke oLakhAya che, emAM te samaye neminAthanuM mandira hovAno ullekha che e noMdhapAtra che ane cityavAsanI paraMparAno dyotaka che. 10. lalitaprabhasUrikRta "pATaNa caityaparipATI" (saM. 1648) pUnamiyA gacchanA AcArya lalitaprabhasUrikRta cityaparipATImAM kaDI 18-20mAM pacAsarA pArzvanAthano tathA AsapAsanAM mandirono ullekha nIce pramANe che : paMcAsarai pATaki a7I e, dhuri vIra jinavara sAra tu; nava pratimA vadI karI e, vAsapUjaya jahAri tu. 18 satAvIsa biba tihAM namI e, paMcAra prabhu pAsa tu; avara sAta jinavara namuM e, vaMchita pUraI Asa tu. 19 RSabhadeharA hivai jina namuM e, daza vali bhamatI hoI tu; navaI ghare cha0 pAsa jina, trihatAlIsa biMba joI tu." 20
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArya vijayavallabhasUri smAraka graMtha A caityaparipATImAM "paMcAsara pATaka" arthAta paMcAsaravADo evo ulalekha mandironA A jUtha mATe che e dhyAna kheMce che. siMdharAjanI jema lalitaprabhasUrie paNa ahIM pAMca mandiro noMdhyAM che. jo ke siMgharAje pozALamAM neminAthanA mandirano ullekha karyo che te ahIM nathI ane tene badale navaI ghari-navA gharamAM pArva jinano nirdeza karyo che. navA gharano artha "navuM devagRha" laI e to e mandira siMgharAjanI kRti racAI (saM. 1613) tyAra pachI navuM banyuM haze ema kahI zakAya. vaLI e samaya daramiyAna pozALAmAMnI pratimAo anyatra sthApita karavAmAM AvI haze. ema na hota to lalitaprabhasUrie eno ullekha avazya karyo hota. 11. harSavijayakRta "pATaNa caityaparipATI (saM. 1729) AmAM paMcAsarA sAthenAM mandironuM varNana nIce mujaba che: prathama paMcAsare jaI e, tihAM prAsAda cAra, paMcAsara jinavara taNuM e, dekho dIdAra. 4 copAna biba tihAM ati bhalA e, valI hIravihAra, pratimA triNa sahaguru taNI e, mUrati manohAra, 5 tihAMthI RSabha jiNaMda namuM e, biMba para gaMbhAraI, ekaso biMba ati bhalA e, bhamatIe juhAraI. 6 vAsupUjyane dehare e, biMba traNa vakhANuM, mahAvIra pAse valI e, biMba cAra ja jANuM." 7 AmAM hIravihArano ullekha mahattvano che. chello jIrNoddhAra thayo tyAra pahelAMnA paMcAsarAnA mandiramAM pesatAM DAbI bAjue eka oraDI hatI ane temAM AcAryo vagerenI ja mUtio hatI. emAM mukhya vedikA upara hIravijayasUri, vijayasenasUri ane vijayadevasUri e tapagacchanA traNa prabhAvaka AcAyanI mUrtio hatI. A sthAna hIravihAra tarIke oLakhAtuM haze. emAM hIravijayasUrinI mUrti saM. 1662mAM tathA vijayasenasUri ane vijayadevasUrinI mUtio saM. 1664mAM pratiSThita thayelI che ema te sAthenA zilAlekho uparathI jaNAya che. AthI A pahelAMnI tyaparipATIomAM hIravihArano ulekha na hoya e samajAya evuM che. 12. "aho zAlaka boli varNaka A jUnI gujarAtI gadyamAM racAyeluM varNaka che. lipi uparathI anumAne sattaramA saikAmAM lakhAyelI jaNAtI enI hastaprata vaDodarAnA zrI AtmArAma jaina jJAnamandiramAMthI maLI hatI. vaDodarA yunivarsiTI taraphathI prakaTa thayela "varNaka-samuccayamAM A kRtino paNa samAveza thayelo che. emAM eka sthaLe aNahilapura pATaNanuM TUMkuM varNana che, ane temAM pATaNanA pramukha devAlaya tarIke paMcAsarAnA mandirano paNa ullekha che: te ahmAruM aNahIlapura pATaNa varNavuM. paNi kasU eka chi je aNahilapura pATaNa? sATa ghATe karI vicatra citrAme karI abhirAma, mahAmahocha bhalAM ArAma, paMcAsara pramukha deva devAlA, 5. zrI jinavijayajI-saMpAdita "prAcIna jaina lekhasaMgraha, bhAga 2 nuM, pa11-13, WWW.jainelibrary.org
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI paMcAsarA pArzvanAthanA mandira vizenA keTalAka aitihAsika ullekho 83 je nagaramAMeI dAnazAlA, viSadhazAlA, dharamazAlA, gaDha maDha mandira prakAra, curAsI cuTAMnI haTazreNi, mAMhai vasta saMpUrNa varataI... 13. devaharSakRta "pATaNanI gajhala" (saM. 1866) kharatara gacchane muni devarSe saM. 1866mAM "pATaNanI gajhala" e nAmanuM eka sthalavarNanAtmaka kAvya racyuM che. gaI zatAbdIne pATaNanI sthAnika paristhiti, noMdhapAtra sthaLo tathA viziSTa vyaktio AdinI mAhitI mATe A racanA agatyanI che. enA aMtima padya-kalazarUpa chapAnI chellI be paMktiomAM nIce pramANe paMcAsarAnA mandirano ullekha che: pATaNa jasa kIdho pragaTa jihAM pAMcAsara tribhuvana dhaNI, kavi devaharSa mukhathI kahai kuzala raMgalIlA ghaNI." kalazamAM A rIte ekamAtra paMcAsarA pArzvanAthanA mandirano ullekha karyo che, e pATaNanAM jaina madiromAM enuM mahattva darzAve che. 14. "paMcAsarA pArzvanAtha stavana A nAmanI be saMkSipta bhASAkRtio jANavAmAM AvI che ane te banne vaDodarA jaina jJAnamaMdiramAM pU. munizrI haMsavijayajInA zAstrasaMgrahamAM (prati naM. 3394 ane 4515) che. banneya stavanomAM kartAnuM nAma ke rasthA saMvata nathI, paNa lipi uparathI so-doDhaso varSa pahelAM te lakhAyelAM jaNAya che. paheluM stavana "pAsa paMcAsara bheTyo ho, dUkha mecyo mujha ghara AMgaNe " e paMktithI tathA bIjuM stavana 'sukhakara zrIpaMcAsaro pAsa, pATaNapurano rAjIo' e paMktithI zarU thAya che. bannemAMthI koI khAsa etihAsika hakIkata maLatI nathI. A prakAranAM bIjAM paNa ratavano tapAsa karatAM maLI AvavA saMbhava che. 6. mArA vaDe saMpAdita, phArbasa gujarAtI sabhA saimAsika', eprila-sapTembara 1948mAM. = =