Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
२६
अनुसन्धान-५७
ओसवाल गोत्र कवित्त
- मुनि सुजसचन्द्र - सुयशचन्द्रविजयौ
ऊकेश, उपकेश, ओसवाल आदि शब्दो 'ओसवंश' नां ज जुदा-जुदां नामो छे. प.पू.रत्नप्रभसूरिजीए ओसिया नगरना लोकोने उपदेश आपी जैन धर्मी बनाव्या ते ज श्रावको ओसवाळना नामथी प्रसिद्ध थया. प्रस्तुत काव्यमां कविए उपकेश एटले के ओसवाळ वंशनां गोत्रनां नामोनो परिचय आप्यो छे. कृति ऐतिहासिक छे, परंतु अपूर्ण छे. वचली २४-२५-२६ ए त्रण गाथाओ पण पार्नु जीर्ण होई खण्डित थई गई छे.
कर्ता पोते जैन कवि छे तेथी वीतराग परमात्माना चरणमां नमस्कार करी काव्यनो प्रारम्भ करे छे. कविए कृतिमां नामोना प्रास मेळववा सारो प्रयत्न कर्यो छे जो के एम करता क्यांक-क्यांक गोत्र- मूळनाम बदलाई गयुं होय तेवू अमने लागे छे. दा.त. - ठाकुरला, गन्धी... अमे अहीं मूळ कृतिमां कोइपण फेरफार न फरता ते यथावत् उतारी छे. ज्यां-ज्यां गोत्रनुं नाम न समजायु होय त्यां बाजुमां प्रश्नार्थ को छे. कृतिमां मळतां नामो करतां हालमां बोलातां नामोना फेरफार अमारा क्षयोपशम मुजब पाछळ नोंध्या छे. साथे अप्रसिद्ध एवा गोत्रना नामनी सूचि पण मूकी छे. कृतिना सम्पादन माटे हस्तलिखित प्रतनी Xerox आपवा बदल श्रीहेमचन्द्राचार्य जैन ज्ञानमन्दिरना व्यवस्थापकश्रीनो खूब-खूब आभार. गोत्रना नाम माटे उपयोगी थनार पुस्तक 'श्रीसच्चियाय माताजी'ना सम्पादकश्रीनो आभार.
प्रस्तुत प्रतनुं लेखन प्रायः १८मी सदीमां थयुं हशे. लखनारनी कलम पण व्यवस्थित न होइ अक्षर उकेलता तकलीफ पडे तेवू छे. ऊभा चीरियामां लखाएल काव्यपत्रमा आगळनी बाजु २३ श्लोक छे. पूर्ण छे. पछी थोडो भाग खण्डित छे. पाछळनी बाजु २६मा श्लोकनो थोडो भाग, २७ थी २९ श्लोक तथा ३०मां श्लोक- १ चरण छे. त्यार पछी शिव- ६ गाथा- कवित्त अने अन्य कवित्तो छे.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
डिसेम्बर २०११
अर्हं नमः
ओसवाळ गोत्र कवित्त
प्रणतसुरासुरपटलं, नत्वा श्रीवीतरागपदकमलम् । वणिजामुपकेसानां, वक्षे ( क्ष्ये) गोत्राणि सर्वाणि ॥१॥ छाजड भावड दूगड, झाम्बड बालड कुहाड भकतिया । अब्भड कक्कड लक्कड, भक्कड लुङ्कड महामालू ॥२॥ वीराणी बड्गाणी, साम्बर नाहर सीयाल बोकडीया । नाबरीया ढाबरीया, पुष्करणा सङ्घवालेचा ॥३॥ हीड्गड रेहड चेहड, वेगड कूकड बराड पापडिया । फूलफगर भट्टेवर, मण्डोवर बोथरा सिखरा ॥४॥ कर्णावट नाणावट, सुन्धेचा चोरवेडियां आछा । नडूलाया नाडूला, भण्डारी रायभण्डारी ॥५॥ डूङ्गरवाल उफरिया, सफला फसं ( ? ) ला कटारीया राङ्का । दूणीवाल सञ्चेती, पीपाडा छोपडा दरडा ||६|| ललवाणीं छजलाणीं, मुहणाणी बाफणा सूराणा । देसरला गोसरला, संवरला साहुला डीडू ॥७॥ समुदडीया मणिहडिया, वाघ्रेचा वाघमार खीमसरा । गूगलीया पुङ्गलिया, केलाणी बाण्ठीया बाङ्का ॥८॥ गद्दहिया वरहडिया, मेडवाल मुहणोत्त गोलेचा । माण्डावत बछावत, लूणावत लूणिया सोनी ॥९॥ बडलूया वडगोत्रा, ठाकुरला सण्ड सङ्घला डागा । रातडिया वातडिया, श्रीश्रीमाली सुश्रीमाली ॥१०॥ कङ्करिया कङ्कलिया, पीम्पलिया नाग घण्घ चोलङ्की । धेनडिया ढेलडिया, भिल्लडिया वंस रूपधरा ॥११॥ अञ्चलिया कञ्चलिया, आलीजा डक पगारीया दोसी । भङ्गलिया मङ्गलिया, मकुआणा चोधरी तहुला ॥१२॥ डागलिया डाकुलिया, ढुङ्कलिया सेठ सेठिया गिडिया । बेताला तौताला, नवलक्खा मगदिया घोषा ||१३||
२७
एँ नम:
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
अनुसन्धान-५७
झाम्बक झुम्बक लुम्बक, कोचर कल्याण भण्डसालीया । चण्डालीया बलाही, बलदूटा भोर भोरडीया ॥१४॥ परिघल भाद्रा जणिया, पारिख सीसोदिया महाभद्रा । उत्कट कुम्भट बणवट, बिम्बोडी डोडियालेचा ॥१५।। मादडिया पालडिया, कोठारी भण्डगोत्र जालोरा । फोकटिया फोफलिया, देवानन्दीसखा वुहरा ॥१६॥ कुङ्कमलोल गहिलडा,वयद बुरूड चतुरधीग तिल्लोरा । मुहुलेचा भाहुरिया दीपक रूपक विणायगिया ॥१७॥ धीगड धाकड नाहड, लाहतण माहलण पठाण दाडमिया । गणधर कूकड छोपड, गोत्रा चीरौलीया लोढा ॥१८॥ पाद्रेचा ब्राह्मचा, प्रालेचा घंघवाल पावेचा । नान्देचा छोहरिया, मालविया मारु मेवाडा ॥१९॥ दिल्लीवालक नाणी, सेवाडीया उसभगोत्र नागोरा । मुरुवाल दूधवाडीया, मोटिम मीण्ठोडिया मीण्ठा ॥२०॥ सुन्दर तोडर वालर, खीरोद्र रुणवाल धारोला । कात्रेला बम्भधिया, कास्यप सीरोहीया गन्धी ॥२१।। काग बग हिरण कोल्हण, ठाकुर गोखरु भूरूय लाहुरिया । रत्नपुरा हेमपुरा, रोटागिण नाहटा प्रगटा ॥२२॥ खारीवाल कचारा, उडग टागट सुपाट पाटलिया । सोलक होलक दोलक,डागड जागड महाकरडा ॥२३।। षाण्डहडा मण्डलेचा, तगेटीचा जो..... ॥२४॥ राठोडा, ढेढीया डाङ्गी ॥२६॥ षोहिणीया एहिणिया, भयरविया मारु दक्क बावलिया । सुधणिया नलवाया, कसमा कुद्दाल अर्णोद्या ॥२७।। कावडिया कोठारी, नागमोत्त साहलेचा । काक्रेचा भादविया, सीपाणी मोगरा लुण्ठा ॥२८।। धाडीवाह वडाला, भूताल मुसल मोर धाहडिया । जोगड गोगड तोगड, राठोडा धूपीया पेमा ॥२९॥ कोठाडगोत्र दोसी,
... ॥३०॥
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
डिसेम्बर २०११
रेहड
प्रायः अप्रसिद्ध गोत्र नाम भकतिया झुम्बक
सुपाट अब्भड लुम्बक
सोलक महामालू कल्याण
होलक साम्बर जणिया
दोलक परिघल
डागड चेहड महाभद्रा
महाकरडा नडुलाया उत्कण
षोहिणिया नाडुला बिम्बोडी
एहिणिया फरिया पालडिया
भयरविया-(भैरविया?) फसला
फोफडिया(फोफलिया?) मेरु दूणीवाल फोकटिया
धणिया छोपडा - (चोपडा?) वयद(बैद?)
नलवाया गोसरला चतुरधीग
कसमा संचरला मुहुलेचा
कूहाल मणिहडिया भाहुरिया
अर्णोद्यावडलूया दीपक
नागमोत्त वडगोत्रा रूपक
भादविया वातडीया
धीगड सुश्रीमाली पठाण
लुण्ठा नाग छोपड
घोडीवाह चोलड्की - (सोलड्की?) चीरोलीया
वडाला धेनडिया मोटिम
भूताला भिल्लडियासुन्दर
मूसल रूपधरा
रवीरोद्रा कञ्चलिया भुरूय
धाहडिया आलीजा हेमपुरा
तोगडभङ्गलियारोटागिण
राठोडा ढङ्कलिया कचारा
षे(ख?)मा घोषा
टागट
मोगरा
मोर
1
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 अनुसन्धान-५७ प्राचीन नाम - हालमां प्रसिद्ध गोत्रनाम झाम्बड - झामड बलाही - बलाई वीराणी - विराणा बलदूडा - बलदोटा बङ्गाणी - बैंगाणी पारिख - पारख बराड - बरड बणवट- बणावट सिखरा - सिखरिया मादडिया - मादलिया सुन्धेचा - सुधेचा-सुन्देशा वुहरा - वोरा आछा - आच्छा गहिलडा - गेलडा डूङ्गर - डुङ्गरिया विणायगिया - विणायक्या वालड - वारड लाहलण - लालण छजलाणी - छजालाणी कूकड - कूकडा साहुला - साहला पाद्रेचा - पादरेचा वाघेचा - वागरेचा नादेचा - नान्देचा मुहणाणी - मोहीनानी छोहरिया - छोरिया वाघमार - बाघमारा दिल्लीवालक - दिलवाल बाङ्का - बाका सेवाडिया - सेवडिया गद्दहिया - गदैया मुरूवाल - मोरवाल भाण्डावत - भाण्डोत दूधवाडिया - दूधेडिया-दूधोडिया मेडवाल - मेलवाल मीण्ठोडिया - मीठडिया मुहणोत - मुणोत मीण्ठा - मीठा गोलेचा - गोरेचा-गोलेच्छा कात्रेला - कातरेला बछावत - बच्छावत गन्धी - गान्धी सण्डा - सण्ड कोल्हण - कुल्हण सङ्खला - साङ्खला लाहुरिया - लाहोरा ककरिया - काकरिया उडग - उडक ककलिया - काङ्कलिया पाटलिया - पटलिया पीम्पलिया - पीपलिया मण्डलेचा - माण्डलेचा घंघ - गंग कोटिचा - कोटिया अञ्चलिया - आञ्चलिया दक्क - दक मगलिया - माङ्गलिया बावलिया - बाबलिया मकुआणा - मकवाणा काळेचा - काकरेचा तहुला - तुला ? राठोडा-राठोड डाकुलिया - डाकलिया