Matar Tirthno Itihas

Author(s): Jivanlal Chotalal Zaveri
Publisher: Jivanlal Chotalal Zaveri
Catalog link: https://jainqq.org/explore/032662/1

Page #1

શ્રી માતર તીર્થનો ઈતિહાસ ઉત્પત્તિ : વિકાસ : અને જિર્ણોદ્ધાર
તેલ
૨
૦ ૦ ૧
: પ્રકાર : શ્રી માતર સાચાદેવ તીય કમીટીની વતી
જીવણલાલ છોટાલાલ ઝવેરી C/o. શ્રી સુબાજી રવચંદ જયચંદ જૈન વિદ્યાશાળા,
ઠે. દેસીવાડાની પોળ : અમદાવાદ,
મૂલ્ય - ચાર આના.

Page #2

આ પ્રકાશન અંગે નિવેદન
6
વિ. સં. ૧૯૯૭ માં પ્રગટ થયેલા શ્રી ‘માતર તીર્થ વર્ણન' નામની પુસ્તિકાના આધાર લઈને તેમ જ પૂછપરછ વગેરે દ્વારા પણ વિગત મેળવીને, શ્રી માતર તીર્થન ઈતિહાસ' નામની આ લઘુ પુસ્તિકા તૈયાર કરવામાં આવી છે. વિ. સં. ૧૯૯૭ પહેલાં માતરનિવાસી એક ગૃહસ્થે પણ શ્રી માતર તીર્થના વર્ણનની પુસ્તિકા છપાવી હતી, એટલે આ તીર્થના પવિત્ર ઈતિહાસને છતા કરનારી આ ત્રીજી પુસ્તિકા છે.

Page #3

શ્રી માતર તીર્થના ભવ્ય શ્રી જિનમંદિરના આગલા ભાગનું
मेश्य.
नम्र सूचन इस ग्रन्थ के अभ्यास का कार्य पूर्ण होते ही नियत
समयावधि में शीघ्र वापस करने की कृपा करें. जिससे अन्य वाचकगण इसका उपयोग कर सकें.

Page #4


Page #5

શ્રી મા ત ર તી થૈ ના ઈતિ હા સ ઉત્પત્તિ : વિકાસ : અને જિર્ણોદ્ધાર.
પ્રવેશક—
આ તીર્થ ઓગણીસમી સદીના પણ અર્ધ ભાગ વ્યતીત થઈ ગયા બાદ અસ્તિત્વમાં આવેલું છે. આ પહેલાં, આ ગામમાં એક નાનકડું શ્રી જિનમન્દિર હતું, જેમાં ભગવાન શ્રી મુનિસુવ્રતસ્વામિજી મૂળનાયક તરીકે વિરાજમાન હતા; પણ તે વખતે આ ગામ તીર્થ તરીકે ઓળખાતું નહાતું.
આ ગામ તીર્થ તરીકે અસ્તિત્વમાં આવ્યું, એમાં મુખ્ય કારણ અધિષ્ઠાયક દેવની અભિલાષા જ છે. અધિષ્ઠાયક ધ્રુવની અભિલાષાના કારણે અસ્તિત્વમાં આવેલું આ તીર્થ, અર્વાચીન હોવા છતાં પણ ટૂંક કાળમાં અતિ પ્રસિદ્ધિને પામ્યું, એમાં પણ કારણ અધિષ્ઠાયક દેવની કામગીરી જ છે. એટલે, આ તીર્થના ઈતિહાસ ચમત્કારિક ઘટનાઓના એક સમૂહ છે.
»
આજના કાળમાં, ચમત્કારની વાતા પ્રત્યે ઘણા લેાક અશ્રદ્ધા દાખવે છે અને તદ્ન સત્ય એવી પણ ચમત્કારપૂર્ણ દૈવી ઘટનાઓને, ‘ શ્રદ્ધાળુ ભક્તોએ માત્ર ઉપજાવી કાઢેલી
૧. આ શ્રી મુનિસુવ્રતસ્વામિજી ભગવાનની મૂર્તિ, હાલમાં, શ્રી જિનમન્દિરની ભમતીમાં ૪૨ મા નબરની દેરીમાં વિરાજે છે.

Page #6

[ શ્રી માતર તીથૅના ઈતિહાસ ઘટનાઓ ’ તરીકે માની લેવાની ભૂલ કરે છે. પરન્તુ આ તીર્થને અંગે જે જે ચમત્કારપૂર્ણ દૈવી ઘટનાઓ બનવા પામી છે, તે તે ઘટનાઓને મન્યે હજી લાંખા કાળ વહી ગયાં નથી. એ ચમત્કારપૂર્ણ પ્રસંગાને નજરે નિહાળનારાએને પરલેાક ગયે કાંઈ સેંકડા વર્ષો વહી ગયાં નથી અને એમના વારસે આજે પણ વિદ્યમાન છે. આ ચમત્કારપૂર્ણ ઘટનાઓ વિષેની ખાત્રી, ભૂતકાલીન ચમત્કારપૂર્ણ દૈવી ઘટનાઓના વિષયમાં પણ, શ્રદ્ધા પેદા કરનારી અને એ શકય છે. એટલે, આ તીર્થને અંગે જે કાંઈ પણ ચમત્કારપૂર્ણ ઘટનાઓ બનવા પામેલી છે, તે ઘટનાઓની વિગતા રજૂ કરવામાં આવે છે.
સાચા
આ તીર્થમાં મૂળનાયક ભગવાન તરીકે વિરાજમાન ભગવાન શ્રી સુમતિનાથસ્વામિજીના શ્રી જિનબિમ્બની જ્યારથી આ ગામમાં પધરામણી થવા પામી, ત્યારથી જ આ શ્રી જિનબિમ્બ, જૈનાની જેમ જૈનેતરોમાં પણ “ સાચા દેવ” તરીકેની ખ્યાતિને પામેલું છે. શ્રી માતર તીર્થને લેાકા “ દેવના તીર્થ ” તરીકે ઓળખે છે. જૈન-જૈનેતરામાં પ્રચલિત આવા પ્રકારની આ તીર્થની ખ્યાતિ, એ પણ આ તીર્થને અંગેની ચમત્કારપૂર્ણ ઘટનાઓની સાક્ષીભૂત છે. આમ, સઘળા ય ભગવાન શ્રી જિનેશ્વરદેવાને અને એથી ભગવાન શ્રી જિનેશ્વરદેવાનાં સઘળાં ય ખિમ્બાને, શ્રી જૈન શાસનમાં
66
સાચા દેવ ” એટલે “ સુદેવ” તરીકે જ ઓળખાય છે અને એળખાવાય છે; પરન્તુ શ્રી માતર તીર્થાધિપતિ ભગવાન શ્રી સુમતિનાથસ્વામિજીના બિમ્બની એ એક વિશિષ્ટતા છે કે–આ બિમ્બને અંગે મનેલી અનેક પ્રકારની ચમત્કારા

Page #7

ઉત્પત્તિ વિકાસ અને જિર્ણોદ્ધાર ] ત્મક ઘટનાઓને અંગે જ, જેનો અને જૈનેતરે તરફથી આ શ્રી જિનબિઅને “સાચા દેવ” તરીકેની સજ્ઞા પ્રાપ્ત થવા પામેલી છે. | માતરના જૈનોને આ શ્રી જિનબિમ્બની પ્રાપ્તિ સુહુજ નામના ગામમાંથી થઈ. આ ગામ ખેડા જીલ્લાના મહેમદાવાદ તાલુકામાં ગણાતા મહુધા નામના ગામની પાસે આવેલું છે. સુહુંજ ગામ ઘણું પ્રાચીન હોય એમ જણાય છે તેમ જ ચારેક સદીઓ પહેલાં સ્હેજ ગામની બહુ મેટી જાહેરજલાલી હશે એવી કલ્પના થાય છે.
સાચા દેવ” શ્રી સુમતિનાથ ભગવાનનું બિમ્બ, એ સુહુંજ ગામના વતની બારેટના વાડામાંની જમીનમાંથી પ્રગટ થયેલું છે. આ બિમ્બ એ સ્થલે ક્યાંથી આવ્યું – એ બાબત ઉપર, એ શ્રી જિનબિસ્મ ઉપર જે શિલાલેખ છે, તે બહુ સારે પ્રકાશ પાડે છે. એ આખે ય શિલાલેખ તે વંચાતું નથી, પરંતુ એ શિલાલેખમને જેટલો ભાગ વંચાયે છે, તે નીચે મુજબને છે –
"संवत् १५२३ वर्षे विशाख वदि७ रवि. प्राग्वाटज्ञातीय સા. ના માર્યા 7પુત્ર સમધર......મા કાલી ઘરે पुत्री लाला प्रमुख युक्तन श्रेयसे श्री सुमतिनाथबिंब कारितं. प्रतिष्ठितं तपागच्छनायक श्रीसोमसुंदरसूरिपट्टप्रभाकर श्री મુનિસુંદરસૂuિદનમસ્તવિનાતા શ્રી.....રોવર - વિપટ્ટપૂવવ ગુણ....શ્રી સરસૂતિમા सिहुंज ग्रामे कल्याणमस्तु कारयितुः ॥ श्रीः ॥ ...

Page #8

[ શ્રી માતર તીર્થનો ઈતિહાસ આ શીલાલેખ ઉપરથી કલ્પી શકાય છે કે–વિ. સં. ૧૫ર૩ માં સુંહુંજ (સિહુંજ) ગામમાં શ્રી જિનબિઓની પ્રાણપ્રતિષ્ઠાઅંજનશલાકાને મહોત્સવ ઉજવાયે હશે. સુહુંજ ગામમાં આ વખતે પ્રાણપ્રતિષ્ઠાને પામેલાં ઘણું શ્રી જિનબિઓ, આજે ભિન્ન ભિન્ન સ્થલે વિદ્યમાન છે. આ મહોત્સવ ઉજવાયા બાદ, કાળક્રમે કરીને આ ગામમાં એવું કાંઈ બની જવા પામ્યું હશે, કે જેને લઈને શ્રી જિનબિઓને ભંડારી દેવામાં આવ્યાં હોય, અગર તે, ભૂમિકંપ જેવું કાંઈ બનવાને અંગે પણ એમ બન્યું હોય. શું બન્યું હશે, એ અત્યારે તે કલ્પનાને વિષય છે, પરંતુ આ “સાચા દેવ” શ્રી સુમતિનાથ ભગવાનનું બિમ્બ, એ જ સુંહુંજ નામના ગામમાં જમીનમાંથી પ્રગટ થવા પામ્યું છે, એ તે નિર્વિવાદ હકીકત છે. વિ. સ. ૧૮૫૩ માં
આ શ્રી જિનબિમ્બ કેવા પ્રકારે જમીનમાંથી પ્રગટ થયું, તે હવે જોઈએ.
વિ. સં. ૧૮૫૩ ના શ્રાવણ મહિનામાં શુભ દિવસે, અધિષ્ઠાયક દેવે, માતર ગામના વતનીઓ-શા. દેવચંદ વેલજી, શા. જીવરાજ સુરચંદ તથા શા. નથુ ગાંધીએ ત્રણ જૈનોને રાતના એક જ સમયે અને એક જ પ્રકારનું સ્વપ્ન આપ્યું. એ સ્વપ્નમાં એ ત્રણેય ગૃહસ્થને એવું સૂચન કરવામાં આવ્યું કે “હુંજ નામના ગામમાં બારોટના વાડામાં ભૂમિભાગમાં ભગવાનનાં બિઓ છે. એ શ્રી જિનબિઓને તમે બહાર કાઢે અને માતરમાં લાવીને પધરાવે.”

Page #9

ઉત્પત્તિ વિકાસ અને જિર્ણોદ્ધાર ]
સ્વપ્ન ઘણું સ્પષ્ટ હતું અને સ્વપ્નમાં કરાએલું સૂચન પણ ઘણું સ્પષ્ટ હતું, પરંતુ ગમે તે કારણે, માતરના એ ત્રણેય જૈન ગૃહસ્થામાંથી એક પણ ગૃહસ્થ તત્કાલ સુહુજ ગયા નહિ. બીજી તરફ એવું બન્યું કે–સુંહુંજ ગામના એ બારેટને પિતાના વાડામાં રાત્રિના સમયે વિવિધ વાજિંત્રો વાગતાં સંભળાવા લાગ્યાં. તેમ જ કેઈમેટે નાટારંભ ચાલી રહે હોય તેવા કર્ણમધુર અવાજ પણ તેના કાને આવવા લાગ્યા. તેણે પિતાના વાડામાં આવીને જોયું તો કઈ જણાયું નહિ, પણ વાદ્ય-નૃત્યના અવાજે તો બરાબર સંભળાયા જ કરતા હતા. પિતાના વાડામાં તે ફરવા લાગે તો ચોમેર જાણે સુગન્ધમય હવા પ્રસરી રહી હોય તેમ તેને લાગ્યું અને પછી વધુ ખાત્રી કરવાના પ્રયત્ન કરતાં તેને જણાવ્યું કે–આ બધું જમીનના અંદરના ભાગમાંથી જ આવે છે. તેને તે સમયે કેટલાંક ચમત્કારી દ પણ જણાયાં. આ બધા ઉપરથી તેને લાગ્યું કે આ કેઈ દૈવી સંકેત છે. એથી આનન્દ પામીને, આખી ય રાત્રિ તેણે આ અજાયબીના વિચારમાં પસાર કરી; અને કઈ આવતું-જતું જણાય છે કે નહિ, તેની તપાસ રાખ્યા કરી.
આવું બે-ચાર દિવસ ચાલ્યું, એટલે બારેટને વિચાર આવ્યો કે-“વાડામાં બેદીને હું જોઉં તે ખરો કે અન્દર શું છે?” કારણ કે–એના મનમાં નિર્ણય થઈ ગયો હતો કે–વાડામાં જમીનમાં કેઈ દેવી વસ્તુ યા વિના આવા ચમત્કારે બને નહિ. આથી તેણે વાડામાં દવા માંડ્યું. એણે થોડુંક એવું હશે, ત્યાં તે તેને જમીનમાં મૂર્તિઓ જેવું કાંઈક હેવાનું જણાયું. પછી તેણે જાળવીને આજુબાજુ

Page #10

}
[ શ્રી માતર તીના ઇતિહાસ
ખાદ્યું, તે પદ્માસનયુક્ત પાંચ શ્રી જિનમૂર્તિ તેના જોવામાં આવી. તેણે બહાર જઇને, પેાતાના વાડામાં ભગવાન પ્રગટ થયા છે—એવી વાત કરી અને જોતજોતાંમાં તે આ વાત આખા ગામમાં ફેલાઈ ગઈ.
એ ખારોટના વાડામાં ઘણા માણસા એકઠા થઇ ગયા. સૌએ પાંચેય ભગવાનેાને જોયા અને સૌના આનન્દના પાર રહ્યા નહિ. પાંચેય ભગવન્તાને સાચવીને બહાર કાઢી જમીન ઉપર પધરાવ્યા. અંગે અંગે માટી લાગેલી હોવા છતાં પણ, એ મૂર્તિઓની તેજસ્વિતા છાની રહેતી નહેાતી. પછી તા, જેને જેમ સુઝ્યું તેમ અને જેને જે મળ્યું તેનાથી, સર્વે માણસા ભગવાનની ભક્તિ કરવા લાગ્યા. કુવાના તાજા પાણીથી અને ગાયના દૂધથી ભગવન્તાનાં સર્વેય અંગોપાંગોને શુદ્ધ કરવામાં આવ્યાં. ખરાટે પોતાના ઘરમાં એક જગ્યાને ગાયના છાણથી લીંપાવી અને તે જગ્યા ઉપર લાકડાના માજેઠા ગોઠવીને તેના ઉપર પ્રભુજીને પધરાવ્યા.
આ વાત વાયુવેગે આજુબાજુનાં ગામેમાં પહેોંચી ગઈ. · જૈનોના પ્રભુજી પ્રગટ થયા છે’–એવા સમાચાર ફેલાતાં, ખેડા વગેરે ગામાએથી જેનો મેાટી સંખ્યામાં દર્શનાર્થે આવવા લાગ્યા. એટલી મોટી સંખ્યામાં યાત્રાળુઓ એકઠા થઈ ગયા કે–ગામમાં ઉતારાની જગ્યા મળવી પણુ બહુ મુશ્કેલ બની ગઈ. માતરના જે જૈન ગૃહસ્થાને સ્વપ્ન આવેલું, તેમને પણ ખબર પડી ગઇ, એટલે એ ય તરત ત્યાં આવી પહોંચ્યા.
આવી રીતિએ ગામેગામના જૈનો એકઠા થઈ જતાં,

Page #11

૭
ક્ષત્તિ ઃ વિકાસ અને જિર્ણોદ્ધાર ] સૌએ ભગવતેને પિતપોતાને ગામે લઈ જવાને વિચાર કરવા માંડ્યો, કારણ કે-સુંહુંજ ગામમાં જેનોની વસતિ નહિ હોવાથી, ત્યાં તે ભગવન્તોને રાખી શકાય તેમ હતું નહિ.
સૌને પિતાપિતાને ગામે આ ભગવર્નોને પધરાવવાની પ્રબલ ઈચ્છા થઈ અને એથી પરસ્પર હુંસાતુંસી થવા લાગી. આથી, કશી પણ તકરાર થવા પામે નહિ અને સૌના મનનું સમાધાન થવા પામે, એ માટે સૌએ મળીને નક્કી કર્યું કેજે જે ગામવાળાઓની માગણી છે, તે તે દરેક ગામના નામની ચીઠ્ઠી બનાવીને, એ ચીઠ્ઠીઓમાંથી એક ચીઠ્ઠી ઉપડાવવી અને એ ચીઠ્ઠીમાં જે ગામનું નામ લખેલું હોય, તે ગામવાળા ભગવન્તોને લઈ જાય.
આ રીતિએ ચીઠ્ઠીઓ નાખતાં, ચીઠ્ઠીમાં માતર ગામનું નામ આવ્યું નહિ. માતરવાળાને થયું કે આપણને સ્વપ્ન આપેલું છે ને આમ કેમ બન્યું ? આપણે તરત આવ્યા નહિ, તેની તે આપણને આ સજા નથી થતી ને?” એ ગમે તેમ હેય, પણ હવે તો જે બને તે જોયા જ કરવાનું હતું, એટલે મનમાં ભગવાનના નામનો જાપ કરતા તેઓ બેસી રહ્યા.
ચીઠ્ઠીમાં જે ગામનું નામ નીકળ્યું હતું, તે ગામના જેનો સ્નાન કરી, સ્વચ્છ કપડાં પહેરીને આવી પહોંચ્યા. ભગવાનને પધરાવવાને માટે ગાડુ પણ તૈયાર રાખેલું. તેઓએ આવીને, ગાડામાં પધરાવવાને માટે ભગવાનને ઉપાડવા માંડયા. તેમનાથી ભગવાનને ઉપાડી શકાયા નહિ, એટલે મદદમાં તેમણે બીજાઓને બોલાવ્યા. એમ ઘણા માણસે ઘણું ઘણું

Page #12

[ શ્રી માતર તીર્થના ઇતિહાસ
મળ્યા, પણ કેમેય કરીને ભગવાનને જરા સરખા ય ઉંચા કરી શકાયા નહિ. આખર, તેઓ થાકથા અને નિરાશ થઈને બેઠા. એકઠા થયેલા માણસેા મેાટી વિમાસણમાં પડી ગયા કેહવે કરવું શું ? શું અધિષ્ઠાયક દેવની મરજી એવી જ હશે કે–ભગવાન અહીં જ વિરાજમાન રહે ?
♦
આવું બન્યું, એથી માતરવાળા ગૃહસ્થાના હૈયામાં ઉત્સાહના સંચાર થયા. ત્યાં એકઠા મળેલા શ્રીસંઘને હાથ જોડીને માતરના જૈનોએ કહ્યું કે આપ બધા જો ખૂશીથી આજ્ઞા આપતા હો, તા અમે ભગવાનને ઉપાડી જોઇએ અને જો અમારાથી ભગવાન ઉપડે તે અમે ભગવાનને માતર લઈ જઈ એ. ’ સૌના મનને એમ હતું કે– ભલે ને આ લેાકેા ય પ્રયત્ન કરે, ભગવાન કાં ઉપડે એવા છે?’ એટલે એ વખતે તે સૌએ હા પાડી. બધાએ હા કહી એટલે તરત જ માતરવાળા ગૃહસ્થા સ્નાન કરવાને ગયા. તેએ સ્નાન કરીને અને સ્વચ્છ કપડાંને પહેરીને આવ્યા, ત્યારે તા કાઈ કાઈ ભાઈ મજાકની વાત કરી રહ્યા હતા અને હમણાં જ આ માતરવાળાઓ વિલખા પડી જશે-એમ માનીને માત્ર કુતૂહલથી જ ત્યાં જોવાને માટે ઉભા હતા.
પરન્તુ, અહીં તેા આશ્ચર્ય બન્યું. માતરવાળાઓએ ભગવાનને ઉપાડવા અને એક પછી એક–એમ પાંચેય ભગવાનાને તેમણે ગાડામાં પધરાવ્યા. વજન જેવું કાંઈ જ તેમને લાગ્યું નહિ. માતરવાળાઓના આનન્દની તેા કેાઈ સીમા જ નહોતી.

Page #13

ઉત્પત્તિ : વિકાસ અને જિર્ણોદ્ધાર ]
હવે, આવું આશ્ચર્ય પ્રત્યક્ષપણે જોવા છતાં પણુ, કેટલાકાએ ફરી પાછી ભગવન્તાને પેતપેાતાને ગામે લઇ જવાની હઠ પકડી. ફ્રી પાછા તકરારને સંભવ ઉભા થયેા. આમ અધા લેાકેા કોલાહલ મચાવી રહ્યા હતા, ત્યારે માતરવાળા ભગવાનની પ્રાર્થના કરી રહ્યા હતા.
એટલામાં તેા, સૌના આશ્ચર્ય વચ્ચે, ગાડું વગર બળદ જોડચે જ પેાતાની મેળે માતર તરફ ચાલવા માંડયું. બધા આભા જેવા મનીને ગાડાની પાછળ પાછળ ચાલ્યા. આમ વગર ખળદ જોડયે ગાડું આશરે અડધા માઇલ સુધી જઇને પછી આપે।આપ ઉભું રહ્યું. આવા અદ્ભુત બનાવ બન્યા, પછી તે। કાણુ માતરવાળાના વિરેાધ કરે ? ભગવન્તાને માતર લઈ જવામાં સૌ સંમત થયા, એટલું જ નહિ પણ સૌ સાથે જ વાજતેગાજતે ચાલીને માતર સુધી આવવાને તૈયાર થઇ ગયા. આ મનાવે તેા, જૈનેતરનું પણ ઘણું ભારે આકર્ષણ કર્યું. ગાડાને બળદ જોડાયા અને સેંકડોની સંખ્યામાં જૈનજૈનેતરા ગાડાની પાછળ પાછળ સ્તવના ગાતા ચાલવા લાગ્યા. એના પણ મેટી સંખ્યામાં પાછળ ગરમા ગાતી ચાલતી હતી. માર્ગમાં લેાકેા ભગવાનને પુષ્પાથી અને અક્ષતાથી વધાવતા હતા.
સુંડુંજ ગામમાં જે ખારોટના વાડામાંથી ભગવાન પ્રગટ થયા હતા, તે ખારોટને ભગવાન પોતાના ઘેરથી જાય એ ગમતું તે નહેાતું જ, પરન્તુ જ્યારે તેણે આ બધાં આશ્ચર્યોં જોયાં, ત્યારે તેને લાગ્યું કે–ભગવાનની (ભગવાનના અધિષ્ઠાયક દેવની) મરજી જ આવી લાગે છે અને એથી તેણે શાન્તિ

Page #14

૧૦
[ શ્રી માતર તીર્થને ઈતિહાસ અનુભવી. માતરવાળા શ્રાવકેએ પણ અવસરચિત તરીકે તેને રૂા. ૫૦) અંકે પચાસ રૂપીઆ સીરપાવન આપીને ખૂશ કર્યો.
અહીં તે, ભગવાનને જાણે કે મોટો વરઘાડે નીકળે હેય, એવું દશ્ય ખડું થઈ ગયું હતું. સુહુજથી માતર જતાં રસ્તામાં ખેડા આવે છે. ખેડા પાસે વાત્રક અને શેઢી નદીને સંગમ થાય છે. ખેડાથી માતર જવાને માટે નદીને ઓળગવી પડે છે. ચોમાસાના દિવસો હતા. વરસાદના પાણીથી બને ય નદીઓ ઉભરાઈ ગયેલી હતી. નદીના કિનારા સુધી તો સૌ આવ્યા, પણ નદીમાં પૂર આવેલું જોઈને સૌ પાછા મુંઝવણમાં પડી ગયા. બધાએ ખેડા ગામમાં પાછા વળવાને નિર્ણય કર્યો.
આ વખતે પણ ચમત્કારિક ઘટના બની. લોકે નદીમાં પૂરને જોઈને વિચાર કરતા રહ્યા અને ગાડાવાળાએ તો ગાડાને આગળ હંકાર્યું. બનેલું એવું કે-ગાડાવાળાને પાણીની જગ્યાએ માત્ર રેતી જ દેખાતી હતી. ગાડું ચાલ્યું એટલે ગાડાને રેકવાને માટે લોકે ગાડાને વળગી પડ્યા. કેઈથી ય ગાડું રોકાઈ શકાયું નહિ અને સૌ સહીસલામત નદી ઉતરી ગયા. કેઈનું એક કપડું સરખું પણ ભીંજાયું નહિ. આ ચમત્કારે તે સાથેના જેનોને અને જૈનેતરને, એકદમ આશ્ચર્યમુગ્ધ બનાવી દીધા. આ સ્થલે અને આ સમયે જ, એ પાંચ ભાગવન્તમાં મેટા જે શ્રી સુમતિનાથ ભગવાન હતા, તે “સાચા દેવ” “સાચા દેવ” તરીકે પહેલી જ વાર પોકારાયા અને ત્યારથી માંડીને અત્યાર સુધી એ શ્રી સુમતિનાથ ભગવાનના

Page #15

ઉત્પત્તિ : વિકાસ અને જિર્ણોદ્ધાર ].
૧૧ બિમ્બની “સાચા દેવ” તરીકેની ખ્યાતિ ચાલી આવે છે.
આ પ્રમાણે, વિ. સં. ૧૮૫૩ ના શ્રાવણ મહિનામાં, શ્રી સુમતિનાથ ભગવાન આદિ પાંચેય શ્રી જિનબિને માતર ગામમાં, ઘણા જ ઠાઠપૂર્વક પ્રવેશ થયો. એ વખતે માતરમાં ભગવોને વિરાજમાન કરવાને માટે કઈ જગ્યા તો હતી જ નહિ, એટલે એક ઓરડીમાં બાજોઠ મૂકાવીને, તેના ઉપર એ પાંચેય શ્રી જિનબિઓને પધરાવાયાં. વિ. સં. ૧૮૫૪ માં
આ પ્રમાણે માતરમાં આ પ્રભુજી પધારવાથી, માતર, એક મોટું તીર્થસ્થલ બની ગયું. ઉપર વર્ણવેલા ચમત્કારિક બનાવેને સેંકડો માણસોએ નજરોનજર નિહાળેલા, એટલે લેકેનું આકર્ષણ એકદમ વધી જવા પામે, એ સ્વાભાવિક હતું. હવે તો દૂર દૂરથી પણ સંખ્યાબંધ યાત્રિકે દર્શનાર્થે આવવા લાગ્યા. એને લીધે ઉપજ પણ સારી થઈ. ઉપરાન્ત, ઘણએએ નૂતન શ્રી જિનમન્દિરના નિર્માણ માટે સારી સારી રકમ ભેટ આપી. આથી ત્રણ શિખરવાળું ભવ્ય શ્રી જિનમન્દિર તરતમાં જ તૈયાર કરાવવામાં આવ્યું અને નૂતન શ્રી જિનમન્દિર તૈયાર થતાં, વિ. સં. ૧૮૫૪ ના જેઠ સુદી ૩ ને ગુરૂવારે, એ શ્રી જિનમન્દિરમાં શ્રી સુમતિનાથ ભગવાન આદિ પાંચેય ભગવોનાં શ્રી જિનબિઓને બહુ ધામધુમથી ગાદીનશીન કરવાની શુભ કિયા થઈ વિ. સં. ૧૮૯૭ સુધીમાં
ભગવાનને નૂતન જિનાલયમાં ગાદીનશન કર્યા પછીથી

Page #16

૧૨
[ શ્રી માતર તીર્થને ઈતિહાસ પણ ચમત્કારોની પરંપરા ચાલુ જ રહી. સાંજે દેરાસર મંગલિક કર્યા પછીથી, રાતના નવેક વાગે શ્રી જિનમન્દિરમાં વાછત્રો વાગી રહ્યાં હેય અને નાટારંભ ચાલી રહ્યો હોય, એવા અવાજે બહાર સંભળાતા હતા તેમ જ સુવાસ પણ ઘણું મોટા પ્રમાણમાં પ્રસરી રહી હોય એમ જણાતું હતું. આથી, રેજ જૈનો અને જૈનેતરે પણ મોટી સંખ્યામાં રાતના આવીને શ્રી જિનમન્દિરના ઓટલે બેસતા. શ્રી જિનમદિરની નજદીકના મકાનવાળાઓ તે, પોતાના ઘરમાં બેઠે બેઠે પણ, એ મધુર અવાજે સાંભળતા અને સુગંધ અનુભવતા.
આને લઈને, ઘણા જૈનેતરે પણ આ શ્રી જિનમદિરમાં દર્શન કરવા આવવા લાગ્યા તેમ જ કેટલાક તો પિતાનાં મનવાંછિતેને સિદ્ધ કરવાને આખડીઓ પણ રાખવા લાગ્યા.
રોજ-બ-રેજ શ્રી જિનમન્દિરની ઉપજમાં વધારે જ થતો ચાલ્યા. આથી, આ શ્રી જિનમન્દિરને વિસ્તારવાળું બનાવવાનો વિચાર થયે. શ્રી જિનમન્દિરની આજુબાજુ ભમતી બનાવીને બાવન જિનાલયની દેરીઓ કરાવવાનો નિર્ણય થયો. એ માટે આજુબાજુની ફાલતુ જમીન પણ ખરીદાઈ અને દેરીઓના ચણતરનું કામ પણ શરૂ કરાયું.
પણ બન્યું એવું કે જે જમીન લેવાઈ, તે જમીનવાળા અમુક લાગે એ વખતે મીયાં સરકારને નામે ઓળખાતા એક કુટુંબને આપતા હતા. એ કુટુંબના આગેવાન બચુમીયાં નામના માણસે, પિતાને હક્ક લેવાને માટે, ભમતીના ચાલુ ચણતર કામને અટકાવ્યું. માતર ગામના શ્રીસંઘે મળીને,

Page #17

ઉત્પત્તિ ઃ વિકાસ અને જિર્ણોદ્ધાર ]. તેમની સાથે સમાધાન કરવાને પ્રયત્ન કર્યો. તેમાં, છેવટ એવું નકકી થયું કે આ શ્રી જિનમન્દિરમાં જેટલી ઉપજ થાય, તે ઉપજને ચેાથે ભાગ શ્રીસંઘે એ બચુમીયાને આપ્યા કરવો. આ ઠરાવ કરીને, પહેલા મહિનાના ભાગના રૂપીઆ પણ એ બચુમીયાને શ્રીસંઘે આપી દીધા.
એ રૂપીઆ લઈને, બચુમીયાં રાજી થતા થતા ઘરે ગયા, પણ આ ધન પચે એવું ક્યાં હતું? અહીં તે અધિઠાયક દેવ જાગતા હતા. રાત પડી ને બચુમીયાં સુઈ ગયા, એટલે કેઈએ અદશ્યપણે એમને મુંગે માર મારવા માંડયો. બચુમીયાં ઉભા થઈને જુએ તે કેઈજણાય નહિ ને સુઈ જાય એટલે માર પડે. આથી, બચુમીયાને ઉજાગરા ઉપર ઉજાગરા થવા લાગ્યા. એમણે ઘણા ઉપાય અજમાવી જોયા, પણ એમાં કાંઈ વળ્યું નહિ. દશ દિવસો સુધી લાગલાગટ આ પ્રમાણે બન્યું, એટલે બચુમીયાં બહુ ગભરાયા. આ મંદિરમાં વિરાજમાન કરેલા ભગવાનના ચમત્કારોની વાત તે એમણે પણ ઘણી સાંભળેલી, એટલે એમને વિચાર આવ્યું કે મેં આ મન્દિરને લાગે લીધે છે, તેથી તો કદાચ આ નહિ બન્યું હોય?” આવો વિચાર આવવાથી બચુમીયાં માતરના આગેવાન જૈન શા. જીવરાજ સુરચંદની પાસે પહોંચ્યા અને દશ દિવસથી રોજ રાતના પિતાને છૂપે માર પડે છે એ વગેરે હકીક્ત જીવરાજ શેઠને કહી સંભળાવી. જીવરાજ શેઠે કહ્યું કે-આપ સરકાર છે, એટલે આપને અમારાથી કાંઈ કહેવાય નહિ; પણ આજે આપ પોતે જ મને આપનો સમજીને

Page #18

૧૪
[ શ્રી માતર તીર્થને ઈતિહાસ કહેવા આવ્યા છે, એટલે હું કહું છું કે-આપે દેરાસરના જે પિસા લીધા, તે સારું કર્યું નથી. મને લાગે છે કે–આપે દેરાસરના પિસા લીધા, તેથી જ આપને માથે આફત ઉતરી છે, માટે આપ તે પિસા પાછા આપી જાઓ. આપને ખાત્રી કરવી હોય તો એમ કરે કે–જેટલા રૂપીઆ આપે લીધા છે, તે બધા રૂપીઆ આપ મને આજે જ આપી જાઓ. પછી જુઓ કે આજે રાતના કેમ થાય છે? જે આજે રાતના આપને કેઈ કાંઈ મારે કરે નહિ અને સુખે ઉંઘવા દે, તે આપ જાતે જ એ રૂપીઆ દેરાસરમાં મૂકીને ભગવાનને પગે લાગી આવજે.” જીવરાજ શેઠની આ વાત બચુમીયાને ગળે ઉતરી. તે જ દિવસે તેમણે દેરાસરના રૂપીઆ જીવરાજ શેઠને ત્યાં મોકલી આપ્યા. જીવરાજ શેઠે કહ્યા મુજબ બચુમીયાંની રાત સુખે પસાર થઈ. આથી બચુમીયાં સવારે વહેલા ઉઠયા અને જીવરાજ શેઠને ત્યાં આગલે દહાડે મેકલાવેલા રૂપીઆ મંગાવી લીધા. પછી સ્વચ્છ કપડાં પહેરી, બહારથી ને હૈયાથી શુદ્ધ બનીને બચુમીયાં દેરાસરે આવ્યા. લીધેલા બધા રૂપીઆ તે ઠીક, પણ પાંચ રૂપીઆ દંડના ગણીને વધારે ભગવાન સમક્ષ મૂકી દીધા. ભગવાનને વારંવાર નમસ્કાર કર્યા તેમ જ “હવેથી એક પાઈ પણ મને આ દેરાસરની ખપે નહિ—એ પિતાને નિર્ણય તેમણે જાહેર કર્યો. હવે તે એવું થઈ ગયું કે-આ મન્દિરને અંગે જે વખતે જે સહાયની જરૂર પડે તે વખતે તે સહાય કરવાને માટે આ બચુમીયાં તૈયાર રહેવા લાગ્યા.
કમે કરીને, બાવન જિનાલયની ભમતીની દેરીઓ તૈયાર થઈ ગઈ એ દેરીઓમાં વિરાજમાન કરવાને માટે પાલીતા

Page #19

ઉત્પત્તિ : વિકાસ અને જિર્ણોદ્ધાર ]
૧૫
ણાથી શ્રી જિનષિને લાવવામાં આવ્યાં. ભગવાનને ગાદીનશીન કરવાના દિવસ તરીકે, વિ. સં. ૧૮૯૭ ના મહા સુદી ૫ નો શુભ દિવસ નક્કી થયા. આ શુભ નિમિત્તે અઠ્ઠાઈ મહાત્સવ ઉજવવાનું પણ નક્કી કરવામાં આવ્યું. માતરના શ્રીસંઘે આમત્રણ–પત્રિકાએ કાઢીને ગામે ગામ શ્રીસંઘા ઉપર અને આગેવાન ગૃહસ્થા ઉપર મેાકલી આપી. પરિણામે, આ માતર ગામમાં આશરે ચાલીસથી પચાસ હજાર યાત્રાળુએ આવી પહેાંચ્યા. માતર ગામની આજુબાજુ એક ગાઉ સુધી તંબુઓ નાખવામાં આવ્યા હતા. યાત્રાળુઓની સગવડતા સાચવવાને માટે સારી વ્યવસ્થા રખાઈ હતી. આ કામમાં, માતરના મહાજને, માતરમાં વસતા જૈનેતરીએ અને સત્તાવાળાએએ પણ ઘણી મોટી મદદ કરી હતી. માતરવાળા શેઠ અનોપચંદ્ર જાદવજી અને અમદાવાદવાળા શેઠ હઠીસિંગ કેસરીસિંગ તરફથી નવકારશીઓ થઈ હતી. ખૂબી તે એ છે કે– આટલી મોટી સંખ્યામાં યાત્રાળુઓ એકઠા થવા છતાં પણુ, કાઈ ને કાંઈ પણુ ઈજા થવા પામી નહોતી.
વિ. સં. ૧૯૨૧ માં—
આ શ્રી નિમન્દિરમાં રાજ રાતના જે દૈવી નાટારંભ થતા હતા, તે વિ. સં. ૧૯૨૦ સુધી તે ખરાબર ચાલુ રહ્યો. વિ. સ. ૧૯૨૧ માં એક એવા પ્રસંગ બની ગયા, કે જેને લઈને અધિષ્ઠાયક દેવ કાપ્યા અને નાટારંભ વગેરે બંધ થઈ ગયું.
એ પ્રસંગ એવા બની જવા પામ્યા કે—
વિ. સ. ૧૯૨૧ માં પાલીતાણામાં શ્રી અંજનશલાકાનો

Page #20

૧૬
[ શ્રી માતર તીર્થને ઈતિહાસ ભવ્ય મહત્સવ ઉજવાવાને હાઈને, માતરના જેનો તે પ્રસંગે ત્યાં જવાના હતા. એવામાં, દેરાસરના ભૂલા નામના શેઠીને અધિષ્ઠાયક દેવે સ્વપ્નમાં જણાવ્યું કે- પાલીતાણામાં અંજનશલાકા પ્રસંગે રોગચાળો થવાને છે, માટે અહીંથી કઈ ત્યાં જાય નહિ, એવું તે બધા શ્રાવકને કહી દેજે; અને કહેજે કે-એ વખતે જે પાલીતાણા જશે તે દુઃખી થશે.” પરન્તુ ભૂલાએ ભવિતવ્યતાવશ ભૂલ કરી કે-કેઈને પણ એણે પિતાના સ્વપ્નની હકીકત જણાવી નહિ.
આથી, માતરના જે જેને પાલીતાણા જવાના હતા તે ગયા. અધિષ્ઠાયક દેવે સ્વપ્નમાં જેવું જણાવ્યું હતું તેવું જ પાલીતાણામાં બન્યું. પાલીતાણામાં રોગચાળો ફાટી નીકળે અને એ જ સમયે માતરમાં પણ રોગચાળો ફાટી નીકળ્યો.
એ બન્યું તેને બીજે દિવસે ભૂલો ગોઠી દેરાસરનાં દ્વાર ઉઘાડવા ગયે, ત્યારે પહેલાં તો દેરાસરનાં દ્વાર જ ઉઘડ્યાં નહિ. ભૂલા ગઠીએ ભગવાનની બહુ બહુ સ્તુતિ કરી, તે પછી દેરાસરનાં દ્વાર તે ઉઘડ્યાં, પણ જે ભૂલ ગોઠી દેરાસરમાં પેઠે કે તરત એના શરીર ઉપર મુંગો ને છૂપો માર પડવા માંડ્યો. સખ્ત માર પડવાથી તે નીચે પડી ગયો અને મૂચ્છ પામી ગયો. એ વખતે એને સૂચન મળ્યું કેતને સ્વપ્નમાં બધા જૈનેને પાલીતાણા નહિ જવાનું કહેવાને જણાવેલું, છતાં પણ તે તેમને કહ્યું નહિ, તેનું આ ફલ છે.” પછી સંજ્ઞાને પામેલા ભૂલા ગઠીએ ખૂબ કરગરી કરગરીને પોતાની ભૂલ બદલ માફી માગવા માંડી.

Page #21

ઉત્પત્તિ ઃ વિકાસ અને જિર્ણોદ્ધાર ]
હવે એને માર પડે બંધ થઈ ગયો હતો, એટલે ધીમે ધીમે તે ઉભે થયો. તેણે જોયું તો મૂળનાયક ભગવાનની અને મૂળ મંદિરમાંની બીજી પણ શ્રી જિનપ્રતિમાજી એની આખી બેઠક જ ફરી ગયેલી. બધા ભગવન્તનાં મુખ ભીંત તરફ થઈ ગયેલાં અને સામે તે પીઠનો ભાગ જ જણાતું હતું. વળી, શ્રી જિનપ્રતિમાઓનાં અંગે ઉપર શ્યામ ડાઘા પણ પડી ગયેલા. ભૂલ ગેઠી આ જોઈને તે વળી વધારે ગભરાઈ ગયો અને ભયભીત બનીને દેરાસરની બહાર આવીને બૂમ પાડવા લાગે.
ભૂલા ગાઠીની બૂમે સાંભળીને, જેનો અને જનેતરે મોટી સંખ્યામાં એકઠા થઈ ગયા. બનેલા બનાવની સઘળી ય હકીકત ભૂલા ગોઠીએ બધાને કહી સંભળાવી. આવી હકીકતને સાંભળીને, તત્કાલ તે કઈ દેરાસરમાં પેસવાની જ હિંમત કરી શકયું નહિ. પછી, શેઠ હકમચંદ દેવચંદ નામના એક વૃદ્ધ શ્રાવક શ્રી જિનમન્દિરમાં પહેલા જવાને તૈયાર થયા. બહારથી જ ભગવાનની સારી રીતિએ સ્તુતિ કરીને એ ભાગ્યવાન અંદર પેઠા. અંદર જઈને તેમણે જોયું તે બધા ભગવાન પૂઠ ફેરવીને વિરાજેલા જણાયા. શેઠ હકમચંદે એવી જ સ્થિતિમાં સઘળાં ય પ્રતિમાજીની પ્રક્ષાલાદિ કરવાપૂર્વક પૂજા કરી.
એ પછી, ભગવન્તની બેઠકને ફરીથી બરાબર કરવાના ઘણા પ્રયત્નો થયા, પરંતુ તેમાં કાંઈ વળ્યું નહિ. લગભગ છ મહિના સુધી ભગવાન અવળા મુખે જ વિરાજમાન રહ્યા.

Page #22

૧૮
.
[ શ્રી માતર તીર્થનો ઈતિહાસ
એટલામાં કોઈ મુનિ મહારાજ માતરમાં પધાર્યા. શ્રીસંઘે તેમને ભૂતકાળની સઘળી ય હકીકતોથી વાકેફ કર્યા. એ મુનિમહારાજે શ્રાવકેની પાસે કેઈ વિશિષ્ટ વિધિ કરાવ્યું અને એ સફલ પણ થયે.
એ વિધિ પૂર્ણ થતાં, શેઠ હકમચંદ દેવચંદના સુપુત્ર મેતીલાલે ભગવાનની સ્તુતિ કરીને ભગવાનની પલાંઠીએ જ્યાં માત્ર આંગળી જ અડાડી, ત્યાં તો બધાના ભારે આશ્ચર્ય વચ્ચે, સઘળાં ય પ્રતિમાજી, આપોઆપ, પૂર્વે જેમ હતાં તેમ વિરાજમાન થઈ ગયાં. એ બધાં પ્રતિમાજીની બેઠક તે આમ સીધી થઈ ગઈ, પરંતુ એમનાં અંગ ઉપર જે શ્યામ ડાઘા પડી ગયેલા, તે તત્કાલ ગયા નહિ. એ ડાઘા તે કાળે કરીને જ ભૂંસાઈ જવા પામ્યા છે. વિ. સં. ૧૯૩૮ માં–
આમ, વિ. સં. ૧૯૨૧ થી દેરાસરમાં રાતના સમયે રેજ થતે નાટારંભ વગેરે બંધ થઈ ગયું. વિ. સં. ૧૩૯ માં, શ્રાવણ સુદ ૪ના દિવસે, પાછે બીજે અકસ્માત્ બન્યો. મૂળનાયક ભગવાનની ઉપરના શિખરનો ભાગ ઓચીંતે તૂટી પડ્યો. ઘીને અખંડ દીવે બુઝાઈ ગયો. આ વખતે પણ માત્ર માધવ નામને ગઠી જ હાજર હતો. એણે બધા શ્રાવકને એકઠા કર્યા. આ બનાવથી સૌનાં મન શંકાશીલ અને ભયગ્રસ્ત બની ગયાં. આ વખતે તો ખબરેય પડી નહિ કે-ક્ષી આશાતના થઈ અને તેનું પરિણામ આવું આવ્યું ? એ જ વર્ષે માતરની જૈન જ્ઞાતિમાં બે તડ પડયાં અને એ બન્ને ય

Page #23

ઉત્પત્તિ : વિકાસ અને જિર્ણોદ્ધાર મe " તડના શેઠીયાઓ જીવ્યા ત્યાં સુધી એ તેનું કામ રહ્યા છે. વિ. સં. ૧૯૪૫ માં
પડી ગયેલા શિખરને ફરી ચઢાવવાનું કામ છએક વર્ષો સુધી લંબાયા કર્યું. આખર, વિ. સં. ૧૯૪૫ ના જેઠ વદી ૧૦ ના શુભ દિને શિખર ચઢાવી નવીન ધ્વજા ચઢાવવામાં આવી. આ જ શુભ મુહૂર્ત ભમતીની દેરીઓ ઉપર પણ ધ્વજાઓ ચઢાવાઈ. આ શુભ પ્રસંગે પણ દેશ દેશાવરમાંથી હજારો યાત્રિકે આવી પહોંચ્યા હતા. અમદાવાદના શેઠ મગનલાલ કરમચંદે કરાવેલી તથા હઠીસિંગ કેસરીસિંગે કરાવેલી અને માતરના જૈનોએ તથા વૈષ્ણએ કરાવેલી કુલ દશ ધર્મશાળાઓ ચીકાર ભરાઈ ગઈ. ગામના રહેવાસીઓએ તકલીફ વેઠીને પોતપોતાનાં ઘરમાં પણ ઉતારે આપે. છતાં યાત્રાળુઓને સમાવેશ થઈ શક્યો નહિ, તેથી તંબુઓ ઠેકવામાં આવ્યા. જેઠ વદી ૧૦ ના માતરના શ્રાવકે તરફથી નવકારશી પણ થઈ હતી. વિ. સં. ૧૯૬૦ માં- માતરના શ્રી જિનમન્દિરમાં શેઠ બેચરદાસ મેતીલાલની ધર્મપત્ની ગં. સ્વ. પારવતીબાઈએ કરાવેલા ગોખલામાં વિરાજમાન, સાતમા શ્રી સુપાર્શ્વનાથ પ્રભુનું બિમ્બ પણ, સ્વપ્નદ્વારા જાણવામાં આવેલી હકીકતના આધારે જ માતરમાં લાવવામાં આવેલ છે.
એ સંબંધી ટૂંક વિગત નીચે જણાવ્યા મુજબની છે – ખેડા જીલ્લાના આ માતર તાલુકાનું બડા નામે એક

Page #24

૨૦
[ શ્રી માતર તીર્થને ઈતિહાસ નાનું ગામ છે. એ ગામની પાસે વાત્રક નામની નદી વહે છે. એક વાર, એ ગામના વણકર લેકે વાત્રક નદીમાંથી કાંકરી કાઢતા હતા. તે દરમ્યાન, નદીના કિનારા પાસેથી તેમને એક મૂર્તિ મળી આવી.
આ મૂર્તિ સાતમા શ્રી સુપાર્શ્વનાથ ભગવાનની હતી. પરન્તુ વણકરેને તે તેની કાંઈ સમજ નહિ. વણકરો એ મૂર્તિને નદીના પાણીથી સાફ કરીને ગામમાં વણકરવાસમાં લઈ આવ્યા અને એક આગેવાન વણકરના ઘરના ચોકમાં તુલસીક્યારામાં એ મૂર્તિને પધરાવી. પ્રભુના કંઠે તુલસીની માળા પહેરાવી ત્યાં ઘીને દીવે કરીને જ વણકરે ભેગા થઈને ભજન કરવા લાગ્યા.
વણકરને આ મૂર્તિ ઉપર ઘણી શ્રદ્ધા થઈ જવાનું કારણ એ બન્યું કે-જે દિવસે તેઓને મૂર્તિ મળી અને તેઓ ઘરે લઈ આવ્યા, તે જ દિવસે જે વણકરના ઘરના ચોકમાં પ્રભુજીને પધરાવ્યા, તે વણકરને ત્યાં તેની ૫૦ વર્ષની ઉમ્મરે પહેલા પુત્રને જન્મ થયે અને જમીનમાંથી અણધારી રીતિએ
એક રૂપીઆના મૂલ્યની મતા મળી આવી. તે પછી પણ વણકરને ફાયદા થતા ગયા, એટલે વણકરોના દિલમાં વસી ગયું કે–આ બધો પ્રતાપ આ પ્રભુજીનો છે.
એવામાં, માતરના શા. સાંકળચંદ હીરાચંદ નામના એક જૈન ગૃહસ્થને સ્વપ્નમાં એવું સૂચન મળ્યું કે-બરોડા ગામમાં વણકરને ત્યાં ભગવાન છે, તો તમે તેમને લઈ આવે.” સાંકળચંદ શેઠ બીજે જ દિવસે બરોડા ગયા અને તપાસ

Page #25

ઉત્પત્તિ : વિકાસ અને જિર્ણોદ્ધાર ]
૨૧
કરી પણ તેમને કશે પત્તો લાગ્યા નહિ, એટલે તેમણે માન્યું કે મને સ્વપ્નમાં ભ્રમ થયા હશે? અને એથી તે પાછા
માતર આવ્યા.
ખીજે જ દિવસે, માતરના શા. નગીનદાસ કાળીદાસ તથા શા. ચુનીલાલ ભીખાભાઈ ને પણ એવું જ સ્વપ્ન આવ્યું. એ સ્વપ્નમાં તેમને વધારાનું એટલું સૂચન કરાયું કેશા સાંકળચંદ હીરાચંદે પેાતાના સ્વપ્નની હકીકતને ખાટી માની તે ભૂલ કરી છે. ખરાડામાં વણકરના ઘરે તુલસીકચારામાં ભગવાન છે જ’
સ્વપ્નમાં આવું સૂચન મળ્યાથી, તેઓએ વાત કરી તે એક-મીજાની વાત મળતી આવી, તેથી માતરના શ્રીસંઘને ભેગા કરીને એ વાત જણાવવામાં આવી. શ્રીસંઘે નક્કી કર્યાં મુજબ, એ ત્રણ શ્રાવકા અને ખીજા સાત શ્રાવક મળી કુલ દસ શ્રાવકો મરાડા જવાને નીકળ્યા. રસ્તે વારસંગ ગામ આવે છે. એ ગામમાં શ્રી નાથાલાલ નામના એક જૈન ગૃહસ્થનું ઘર હતું. માતરવાળાઓએ નાથાલાલ શેઠને વાત કરી. તે ઘણા ખૂશી થયા. આવેલા સાધર્મિકાની ભક્તિ કરીને તે પણ સાથે ચાલ્યા. વારસંગ ને ખરાડા વચ્ચે માત્ર વાત્રક નદી છે. એ નદીને ઓળંગીને, એ બધા અરોડા ૫હોંચ્યા અને વણકરવાસમાં જઈને દરેકે દરેક તુલસીકચારાની તપાસ કરવા માંડી. એમાં, એમને ભગવાન શ્રી સુપાર્શ્વનાથસ્વામિજીની મૂર્તિનાં દર્શન થયાં.
બધા વણકરી ભેગા થઈ ગયા. તેઓ સમજી ગયા કે—

Page #26

૨૨
[ શ્રી માતર તીર્થને ઈતિહાસ આ વાણીયાઓ ભગવાનને લઈ જવાને માટે જ આવેલા છે. વણકર કઈ રીતિએ ભગવાન આપવા રાજી નહેતા. તેઓ તુલસીક્યારાની આજુબાજુ ફરી વળ્યા. માતરવાળાઓએ તેમને પૈસા આપવાનું કહ્યું તો ય તે માન્યા નહિ. મામલો તંગ થઈ ગયે. માતરવાળાઓના મનને ય એમ કે-હવે ભગવાનને લીધા વિના જવું નહિ અને વણકરે તે દેહ પાડીએ પણ પ્રભુને દઈએ નહિ એવી હઠે ચઢ્યા.
એના પરિણામને વિચાર કરીને, વારસંગવાળા શ્રી ના થાલાલ શેઠે માતરના જેનોને એક વાર તે અહીંથી ખસી. જવાને સમજાવ્યું અને પછી પોતે ઉપાય કરશે અને ભગવાનને મેળવશે એવું વચન આપ્યું, એટલે માતરવાળા નિરાશ થઈને પાછા માતર તરફ રવાના થઈ ગયા.
માતરવાળા બરોડાથી નીકળી ગયા, તે પછી ખરાંટીવાળા શેઠ બેચરદાસ લલ્લુભાઈ નામના એક જૈન ગૃહસ્થ બરડામાં ઉઘરાણીએ આવ્યા. તેમણે પ્રભુજીના સંબંધમાં જે હકીકત બનેલી તે સાંભળી. જે વણકરના ઘરના ચેકમાં ભગવાન હતા, તે જ વણકરની પાસે બેચરદાસ શેઠના રૂા. ૧૦૦૦) એક હજાર રૂપીઆ લેણુ હતા. આથી, તેમણે એ વણકરને ઓછા રૂપીયા લેવાનું કહીને સમજાવ્યું, પણ એ વણકરે કહ્યું કે–મને સ્વપ્ન આવ્યું છે તેમાં કહ્યું છે કેજે તું એક પૈસો પણ લઈશ તે ખરાબ થઈ જઈશ” પછી બેચરદાસ શેઠે તેને બીજી ઘણી રીતે સમજાવ્યું અને એથી એ વણકરને લાગ્યું કે- આ ભગવાન હવે મારી પાસે રહે

Page #27

ઉત્પત્તિ ઃ વિકાસ અને જિર્ણોદ્ધાર ] વાના લાગતા નથી.” આમ સમજીને તેણે બીજા કેઈ વણકરને પૂછયા વિના જ બેચરદાસ શેઠને ભગવાન આપી દીધા. બેચરદાસ શેઠ પણ તરત જ ભગવાનને ઉપાડીને ખરાંટી લઈ ગયા. પિતાના ઘરે લઈ જઈને તેમણે ભગવાનને એક સ્થળે બાજોઠ ઉપર પધરાવીને સેવા-પૂજા કરી.
અહીં આમ બન્યું અને માતરના જૈન ખાલી હાથે માતર પહોંચ્યા. તેમના આવ્યા પછી માતરના બધા જેનો એકઠા થયા અને કઈ પણ ભોગે ભગવાનને બરડાના વણકરવાસમાંથી લઈ આવવા, એ સૌએ નિશ્ચય કર્યો. માતરથી રાતેરાત આશરે વીસેક ભાઈઓ બરેડા જવાને ઉપડયા. વારસંગ આવી તેઓ નાથાલાલ શેઠને મળ્યા. નાથાલાલ શેઠ પણ પિતાના માણસોને લઈને સાથે નીકળ્યા. બધા બરડા પહોંચીને સીધા પેલા વણકરને ત્યાં પહોંચ્યા.
પહેલાં તે વણકરેએ સાચી વાત કહી નહિ અને ભગવાન નહિ મળે એમ જ કહ્યું, એટલે ગામના મુખી પટેલને બેલાવવામાં આવ્યા. મુખી આવતાં વણકરેએ કહ્યું કે
ભગવાનને તો ખરાંટીવાળા બેચર શેઠ લઈ ગયા. ભગવાન ગયાની જ્યારથી અમને ખબર પડી છે ત્યારથી તો અમને ખાવું ય ભાવતું નથી તેથી ભૂખ્યા બેઠા છીએ. હવે તમે ભગવાનનાં દર્શન કરાવે તે ખાઈએ.”
આ વાત એકદમ માન્યામાં આવી નહિ, એટલે માતરના શા. સાંકળચંદ હીરાચંદ તથા શા. મગનલાલ હીરાચંદ તાબડતોબ ખરાંટી ગયા. બીજા બધા શ્રાવકે બરેડામાં

Page #28

૨૪
[ શ્રી માતર તીર્થને ઈતિહાસ મુખીના ચારામાં બેસીને રાહ જોવા લાગ્યા.
સાંકળચંદે અને મગનલાલે ખરાંટી પહોંચી, બેચરદાસ શેઠને ત્યાં ભગવાનનાં દર્શન કર્યો. પછી તેમણે બેચરદાસ શેઠને સ્વપ્ન વગેરેની હકીકત કહી તેમ જ કહ્યું કે-“તમારે ભગવાનને અહીં રાખીને ફરી અંજન વગેરેને ખર્ચ કરો હોય તે તમે જાણે, નહિ તો અમારે ત્યાં માતરમાં ઉત્સવ થવાનો છે ને બધી જોગવાઈ છે, માટે અમને આપે.” બેચરદાસ શેઠ માની ગયા, એટલે સાંકળચંદે નાહી સ્વચ્છ કપડાં પહેરીને પ્રભુજીને એક સ્વચ્છ કપડાથી ઢાંકીને જાતે જ ઉપાડી લીધા.
ભગવાનને લઈને તેઓ બરડા આવ્યા, એટલે પાછા વણકરે ભેગા થઈ ગયા અને દર્શન કરાવવાને આગ્રહ કરવા લાગ્યા. માતરના શ્રાવકે એ અવસરેચિત રીતિએ કહ્યું કે
અહીં રસ્તામાં દર્શન ન થાય, માટે દર્શન કરવાં હોય તે વારસંગ ચાલે.”
પછી માતરના શ્રાવકે વગેરે વારસંગ આવ્યા. બરડાના વણકરો પણ વારસંગ આવ્યા. પ્રભુને નાથાલાલ શેઠના ઘરમાં પધરાવાયા. હવે સૌએ નિરાંતે પ્રભુભક્તિ કરી. વણકરોને પણ સારી રીતિએ દર્શન કરાવીને અને સંતોષ આપીને વિદાય કર્યા. નાથાલાલ શેઠે બધા સાધમિકેની ભક્તિ કરી અને એક રાત પ્રભુને પિતાને ત્યાં રાખવાની વિનંતિ કરી. એ મુજબ ભગવાનને નાથાલાલ શેઠના ઘરમાં રહેવા દઈને માતરવાળા ભાઈઓ માતર આવી પહોંચ્યા.

Page #29

૨૫
ઉત્પત્તિ : વિકાસ અને જિર્ણોદ્ધાર ]
વિ. સં. ૧૬૦ ના મહા સુદી ૧૩ ના દિવસની આ વાત છે. ભગવાન મળી ગયાના સમાચારથી સૌને ભારે આનન્દ થયો. એ દિવસે કુદરતી રીતિએ જ પૂ. મુનિરાજ શ્રી બુદ્ધિવિજયજી મહારાજ માતરમાં વિરાજમાન હતા. તેમની પાસે ભગવાનને પ્રવેશ કરાવવાનું મુહૂર્ત જેવડાવીને, બીજે દિવસે–મહા સુદી ૧૪ ના શુભ દિને બપોરે ત્રણ વાગે બહુ ઠાઠથી સામૈયું કરવા પૂર્વક ભગવાન શ્રી સુપાર્શ્વનાથસ્વામિજીના બિમ્બને માતરમાં પ્રવેશ કરાવા. શા. કુલચંદ કાળીદાસની નવી દુકાનમાં બે કલાક ભગવાનને પધરાવીને, ત્યાર બાદ પહેલાં શ્રી સુમતિનાથ ભગવાનને જે ઓરડીમાં મહેમાન તરીકે પધરાવ્યા હતા, તે જ ઓરડીમાં આ શ્રી સુપાર્શ્વનાથ ભગવાનને પધરાવ્યા.
હવે એ જ વર્ષમાં માતરના વતની શેઠ બેચરદાસ મેતી લાલનાં ગં. સ્વ. ધર્મપત્ની પારવતીબાઈએ માતરના શ્રી સુમન તિનાથ પ્રભુના દેરાસરમાં નવે ગોખલ કરાવેલો અને તેમાં પિતાની નામરાશિથી આવતા શ્રી ચન્દ્રપ્રભસ્વામી પ્રભુને પધરાવવાને નિર્ણય કરે; પરંતુ પછી એ બહેનને એમ જ થયું કે-મારા કરાવેલા ગોખલામાં હું આ શ્રી સુપાર્શ્વનાથ ભગવાનને જ પધરાવું. માતરના શ્રીસંઘને પણ એ વાત ગમી. આથી, તરત જ શા. રાયચંદ હઠીસિંગ અને શા. ચુનીલાલ ભીખાભાઈ ભગવાનને સુરત લઈ જઈને અંજન કરાવી આવ્યા. અને વિ. સં. ૧૯૬૦ ના વૈશાખ સુદી ૧૫ ને શુક્રવારે સવારે દશ વાગે ભારે ધામધુમથી એ ગોખલામાં આ ભગીરી શ્રી

Page #30

[ શ્રી માતર તીર્થને ઈતિહાસ સુપાર્શ્વનાથસ્વામિજીને ગાદીનશીન કરવામાં આવ્યા. આ નિમિત્તે અઈ મહોત્સવ ઉજવાએલો તથા તે દિવસે શાન્તિ
સ્નાત્ર પણ ભણાવાએલું. અને એ બહેન તરફથી, આ દિવસમાં ઉજમણું પણ કરાએલું. મહોત્સવને, સાધર્મિક-વાત્સલ્યનો અને યાત્રિકની ભક્તિને લાભ, એ બહેને જ લીધું હતું. વિ. સં. ૧૯૮૩ માં–
આ પછી, એક વાર અમદાવાદનિવાસી દાનવીર ધર્મપ્રેમી શેઠ શ્રી જમનાભાઈ ભગુભાઈ પોતાનાં ધર્મશીલ મહાપુણ્યાત્મા ધર્મપત્ની સૌ. માણેકબાઈ વગેરેની સાથે શ્રી માતર તીર્થના દર્શનાર્થે આવ્યા. ભમતીમાં દર્શન કરતાં તેમને દેરીઓ જિર્ણ થયેલી લાગી તેમ જ ઈટચુનાનું ચણતર હેઈને આકર્ષણમાં પણ ઘણું ખામી દેખાવા લાગી. આથી તેમણે તે જ વખતે પિતાના જ ખર્ચથી બધી દેરીઓને ઉદ્ધાર કરીને બધી દેરીઓને આરસથી મઢવાને પવિત્ર નિર્ણય કર્યો. માતરના શ્રીસંઘે એમના નિર્ણયને વધાવી લીધું અને ભગવન્તને બીજે પધરાવીને, તરત જ દેરીઓના ઉદ્ધારનું કાર્ય શરૂ કરવામાં આવ્યું. એ કામ ચાલુ હતું તે દરમ્યાન શેઠશ્રીનો સ્વર્ગવાસ થઈ જવા પાપે, પણ એમનાં ધર્મપત્ની ગં. સ્વ. શેઠાણી માણેકબાઈએ આ કામને બરાબર પૂરું કરાવ્યું અને બધી જ દેરીઓને સંગેમરમરના શ્વેત પાષાણથી મઢેલી તૈયાર કરાવવામાં આવી.
ત્યાર બાદ, આ દેરીઓમાં ભગવતોને ગાદીનશાન કરવાનો - શુભ અવસર આવી પહોંચ્યા. ઘણી જ ધામધૂમ પૂર્વક અઈ
મહોત્સવ ઉજવીને, પ. પૂ. આ. શ્રી. વિજય નેમિસૂરીશ્વરજી મહારાજના વરદ હસ્તે વિ. સં. ૧૯૮૩ ના મહા વદી પ ના

Page #31

૨૭,
ઉત્પત્તિ : વિકાસ અને જિર્ણોદ્ધાર ]. શુભ દિવસે ભમતીની દેરીઓમાં ભગવન્તોને ગાદીનશીન કરાયા. જિર્ણોદ્ધારાદિ આ શુભ કાર્યમાં શેઠ શ્રી જમનાભાઈ તરફથી આશરે પાંચ લાખ રૂપીઆનો ખર્ચ કરા.
આ રીતિએ ભમતીની દેરીઓના કરાએલા જિર્ણોદ્ધારના સમયે થયેલ એક અગત્યનો ફેરફાર અહીં અવશ્ય નેંધવા
ગ્ય છે. અગાઉ જણાવાયું છે કે-વાત્રક નદીના કાંઠેથી નીકળેલા અને બરોડા ગામના વણકર હસ્તક ગયેલા શ્રી. સુપાર્શ્વનાથ ભગવાનના બિસ્મને લાવીને, અત્રેન શ્રી જિનમન્દિરમાં એક ગેખમાં ગાદીનશીન કરવામાં આવેલ. ભમતીની દેરીઓના જિર્ણોદ્ધાર વખતે, ભમતીમાં એક જુદો. ગભારે (દેરી નં. ૪૩) કરાવીને, આ શ્રી સુપાર્શ્વનાથ પ્રભુના બિમ્બને એ ગભારામાં પધરાવેલ છે અને જે ગોખલામાં શ્રી સુપાર્શ્વનાથ પ્રભુનું બિમ્બ હતું, તે ગેખલામાં હાલમાં શ્રી, આદીશ્વરજી ભગવાનનું બિમ્બ વિરાજમાન છે. વિ. સં. ૨૦૭ માં–
ઉપર જણાવેલ જિર્ણોદ્ધાર થઈ ગયા બાદ, કેઈ એક વખતે પૂ. શ્રીસંઘસ્થવિર, શાન્ત-તપમૂર્તિ, વયેવૃદ્ધ આચાર્યદેવ શ્રીમદ્ વિજયસિદ્ધિસૂરીશ્વરજી મહારાજા (તે અવસરે પં. શ્રી સિદ્ધિવિજયજી ગણીવર) વિહાર કરતે કરતે આ શ્રી માતર તીર્થના દર્શનાર્થે પધાર્યા. તે વખતે દર્શન કરતાં, કુદરતી રીતિએ જ એ તપમૂર્તિ આચાર્યદેવને થયું કે-શ્રી મૂળનાયક ભગવાન શ્રી સુમતિનાથ પ્રભુની બેઠકમાં કાંઈક ફેરફાર કરવાની જરૂર છે.
માતરથી તેઓશ્રી વિહાર તે કરી ગયા, પણ આ વાત

Page #32

[ શ્રી માંતર તીથૅના ઈતિહાસ
તેઓશ્રીના દિલમાં ખરાબર ઘર કરી ગઈ હતી. વિ. સં. ૨૦૦૫માં તા આ વાત તેઓશ્રીને વારંવાર યાદ આવવા લાગી. આથી, તેઓશ્રીએ અમદાવાદ-ડાસીવાડાની પોળમાં આવેલી સુખાજી રવચંદ જયચંદ જૈન વિદ્યાશાળાના ટ્રસ્ટીઓને પેાતાના દિલની વાત કહી.
૨૮
ભવિતવ્યતાના વશે, વિદ્યાશાળાના ટ્રસ્ટીઓને પણ શ્રી માતર તીર્થના જિનમન્દિરના મૂળ ગભારાના ઉદ્ધારનું કામ હાથ ધરવાનું મન થયું. શ્રી માતર તીર્થના વહીવટદારોએ અને શ્રી માતરના સંઘે પણ જરૂરી સહકાર આપવાનું કબૂલ કર્યું. પૂ. વયેવૃદ્ધ આચાર્યદેવના સદુપદેશથી જિર્ણોદ્ધાર માટે જરૂરી નાણાંની સગવડ પણ થવા લાગી. આથી, જિર્ણોદ્ધારનું કામ શરૂ કરવાને માટે, પૂ. આચાર્યદેવશ્રીની પ્રેરણા અનુસાર, વિ. સં. ૨૦૦૬ ના માગશર સુદી ૬ ના શુભ દિવસે વિધિપૂર્વક ભગવાન શ્રી સુમતિનાથસ્વામિજી આદિ ભગવન્તાનાં શ્રી જિનખિમ્માને ઉત્થાપીને, મંદિરમાં જ અન્યત્ર પધરાવવાની શુભ ક્રિયા કરાઇ.
ત્યાર બાદ, ગભારાની નીચે ખાદાવવા વગેરેનું કામ શરૂ થયું અને જમીનમાંથી અશુચિમય વસ્તુઓને દૂર કરવામાં આવી. લગભગ દોઢ લાખ રૂપીઆના ખર્ચે મૂળ ગભારા માટા એક શિખર સહિત તૈયાર કરાવવામાં આવ્યે.
'
હવે ભગવાનને ગાદીનશીન કરવાનો શુભ અવસર આવી લાગ્યા. અનેક પુણ્યવાનોના સહકારથી આ નિમિત્તે માટ *ઉત્સવ ઉજવવાનું નક્કી થયું. આ ઉત્સવમાં આશરે પચાસ

Page #33

ઉત્પત્તિ ઃ વિકાસ અને જિર્ણોદ્ધાર ] હજાર રૂપીઆ ખર્ચાયા હતા...
આ શુભ પ્રસંગ ઉપર, પૂ. વાવૃદ્ધ આચાર્યદેવને સપ-- રિવાર માતર પધારવાની આગ્રહભરી વિનંતિ કરાઈ અને પિતાની અતિશય વૃદ્ધાવસ્થા હોવા છતાં પણ તેઓશ્રીએ એ વિનંતિનો સ્વીકાર કર્યો.
આ ઉપરાન્ત, તેઓશ્રીની પણ પ્રબલ ઈચ્છા હતી અને વિદ્યાશાળાના ટ્રસ્ટીઓની પણ ખાસ ભાવના હતી કે–આ. શુભ પ્રસંગ ઉપર–પૂ. સકલારામરહસ્યવેદી, પરમ ગીતાર્થ, સ્વર્ગત આચાર્યદેવ શ્રીમદ્ વિજયદાનસૂરીશ્વરજી મહારાજાના પટ્ટાલંકાર-પૂ. સિદ્ધાન્ત મહોદધિ, આચાર્યદેવ શ્રીમદ્ વિજયપ્રેમસૂરીશ્વરજી મહારાજાના પટ્ટવિભૂષક–પૂ. પરમ શાસનપ્રભાવક, વ્યાખ્યાનવાચસ્પતિ, આચાર્યદેવ શ્રીમદ્ વિજયરામચન્દ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજા પધારે તે ઘણું સારું. વિદ્યાશાળાના ટ્રસ્ટીઓએ તેઓશ્રીની સેવામાં પણ હાજર થઈને માતર પધારવાની વિનંતિ કરી અને પૂ. વયેવૃદ્ધ આચાર્યદેવશ્રીની ઈચ્છા જાણ-- તાંની સાથે જ તેઓશ્રીએ વિદ્યાશાળાના ટ્રસ્ટીઓની વિનંતિને સ્વીકાર કર્યો.
આ નિમિત્તે, માતરમાં વિ. સં. ૨૦૦૭ના ચૈત્ર વદી ૧૩ ના શુભ દિવસથી અર્ધ મહોત્સવ શરૂ થયો. ચિત્ર વદી ૧૪ના દિને પૂ. વયોવૃદ્ધ આચાર્યદેવ પોતાના પટ્ટાલંકાર શાન્તમૂર્તિ સ્વર્ગત આચાર્યદેવ શ્રીમદ વિજય મેઘસૂરીશ્વરજી મહારાજાન પટ્ટવિભૂષક-પૂ. સૌમ્યમૂર્તિ આચાર્યદેવ શ્રીમદ વિજય મનોહરસૂરીશ્વરજી મહારાજ આદિ પિતાના મુનિ પરિવાર સાથે.

Page #34

૩૦
. [ શ્રી માતર તીર્થને ઈતિહાસ તેમ જ પૂ. આચાર્યદેવ શ્રીમદ્ વિજયરામચન્દ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજા પણ પિતાના શિષ્ય-પ્રશિષ્યાદિ મુનિ પરિવાર સાથે માતર પધાર્યા. ગુરૂપ્રવેશોત્સવ બહુ સારી રીતિએ ઉજવાયે. | મહોત્સવ દરમ્યાન, ખાસ બાંધેલા મેટા મંડપમાં, રેજ પૂ. આચાર્યદેવ શ્રીમદ્ વિજયરામચન્દ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજાનાં પ્રભાવક પ્રવચન થતાં હતાં. યાત્રિકે પણ સારી સંખ્યામાં એકત્રિત થયા હતા. એથી આ મહોત્સવમાં દેવદ્રવ્ય ખાતે કુલ ઉપજ લગભગ રૂા. ૫૭૦૦૦) એકે સત્તાવન હજાર રૂપીઆની થવા પામી હતી.
વિ. સં. ૨૦૦૭ ના વૈશાખ સુદી ૫ ના શુભ દિવસે, નવા ગભારામાં, શ્રી સુમતિનાથ ભગવાન આદિ ભગવતોને આ પ્રમાણે મહત્સવપૂર્વક ગાદીનશીન કરાયા.
આ શુભ અવસર ઉપર, હવે પછીથી આ તીર્થને વહીવટ કરવાને માટે, માતરના શ્રીસંઘની ઈચ્છાથી અમદાવાદના આગેવાન ગૃહસ્થની બનેલી એક કમીટીની નિમણુંક કરવામાં આવી અને એ કમીટીને બધે જ વહીવટ સુપ્રત કરાયે. હાલમાં આ કમીટીની વતી, અમદાવાદની સુબાજી રવચંદ જયચંદ જૈન વિદ્યાશાળાના ટ્રસ્ટીઓ, બધે વહીવટ સંભાળે છે.

Page #35

ઉત્પત્તિ ઃ વિકાસ અને જિર્ણોદ્ધાર ]
૩૧
સ્તવને
શ્રી માતરમંડન સાચા દેવ શ્રી સુમતિનાથ જિનનું
ઐતિહાસિક સ્તવન (ઓધવજી સદેશે કહેજો શ્યામને-એ દેશી) માતરમાં સુમતિનાથ સાચો દેવ છે, સેવા કરવી પ્રભુજીની નિત્ય મેવ જે, સુહુંજ ગામના બારેટની ભૂમિ થકી, પ્રગટ થયા સુપનું આપી તત ખેવ જે. માતરમાં, ૧ ગામ ગામના લોક મળ્યા બહુ સામટા, લેઈ જવાને પિતપતાને ગામ જે, પણ માતરના શ્રાવકના પુજે કરી, બળદ વિનાનું ગાડું વળીયું આમ જે. માતરમાં. ૨ બળદ જોડી પછી ખેડા પાસે ખંત શું, આવ્યા ત્યારે સેઢી નદીમાં પૂર જે, દેખી લેક પાછા વળવા ચાહતા હતા, પણ બળદને આવ્યું તિહાં અતિ સૂર જે. માતરમાં ૩ ઘણા લેક ગાડું અટકાવવા ઉપડ્યા, પણ લોકે સાથે ગાડું તત્કાળ જે, જોત જોતામાં પવન વેગથી ઉતર્યું, સહિસલામત પ્રતિમા સાથ સંભાળ જે. માતરમાં. ૪

Page #36

૩૨
[ શ્રી માતર તીર્થને ઈતિહાસ ચમત્કાર દેખીને સર્વ ચકિત થયા, થયા વળી અચરજ માંહે ગરકાવ જે, સાચા દેવ પાડયું તવ નામ સેહામણું, સત્ય બનેલ દેખી એહ બનાવ જો. માતરમાં. ૫
અઢારસેં તેપનના શ્રાવણ માસમાં, માતર માટે પધાર્યા દેવ દયાળ જે, ત્રણ શીખરનું દેહરું થયું ત્યાં દીપતું, અઢારસે ચેપનની સુંદર સાલ જે. માતરમાં. ૬ પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવ કરી પ્રભુ પધરાવીઆ, જેઠ સુદી ત્રીજ શુભ દિવસે ગુરૂવાર જજે, બાવન દેહરી બાંધવા માંડી તાહરે, અટકાવે બચામીંયા ઈજારદાર છે. માતરમાં, ૭
પૈિસા લઈ બીન હકના આપી રજા ખરી, પણ રાત્રે પડયો ગેબી મીંયાને માર જે, ઊંઘ ઉડી ગઈ તેથી તે ડરીઓ ઘણું, દંડ સહિત દ્રવ્ય આપી નમે વારંવાર જે. માતરમાં. ૮ અઢારસે સત્તાણુંમાં દેરીઓ તણી, પ્રતિષ્ઠા થઈ ત્યારે ચાલીસ હજાર જે, માણસની મેદની મળી હતી માતર વિષે, અન્ય મતિએ પણ કીધી તસ સાર:જે. માતરમાં, ૯ ઈટે ચુનાના ચિત્યને જોઈ પથ્થર તથા, આરસમય નિપજાવી કરે ઉદ્ધાર જે,

Page #37

ઉત્પત્તિ ઃ વિકાસ અને જિર્ણોદ્ધાર ]. શેઠ જમનાભાઈ ને શેઠાણી માણેકબાઈ, લાખ ખરચી ઉતરવા ભવપાર જે. માતરમાં ૧૦ સવત એગણીસે એકાસી સાલમાં, વસંત પંચમી પૂજા ભણાવી સાર જે, લક્ષમીવિજય ગુરૂ પસાથે સ્તવન રચ્યું, સાચા દેવનું હંસવિજય ધરી પ્યાર જે. માતરમાં. ૧૧

Page #38

[ શ્રી માતર તીર્થને ઈતિહાસ
| માતર–મંડણ શ્રી સુમતિ-જિન-સ્તવન
તર્જ-નેહે હે હિંચળું શ્રી ભગવાન. ચાલો ચાલે પૂજીએ સુમતિનાથ–માતર તીરથ જઈએ. સાચા સાચા વંદીએ જગના તાત–માતર તીરથ જઈએ.
આપ પ્રભુના દરિશન કરવા,
જન્મ મરણનાં દુઃખ વિસરવા, આવે આવે યાત્રાએ લોક અપાર–માતર તીરથ જઈએ.
મન વાંછિત ફળ માગ્યાં આપે,
ભક્ત જનનાં દુઃખડાં કાપે, દે દેખે અજબ ચમત્કાર–માતર તીરથ જઈએ.
દૂર દેશાંતરથી સહુ આવે,
ભાવિક જન બહુ ભાવે ભાવે, ગાજે ગાજે જિર્ણોદ જય જયકાર–માતર તીરથ જઈએ.
તુમ નામે દુઃખ દેહગ ટળીયાં,
ભવિક જનેનાં કારજ સરીયાં, વંદે વંદે ચંદુ તુજ વાર..હજાર–માતર તીરથ જઈએ.

Page #39

૩૫
ઉત્પત્તિ : વિકાસ અને જિર્ણોદ્ધાર ]
શ્રી સાચા દેવ વિષે ભક્તિરસઝરણાં
(રાગ–પ્રભુજી જાવું પાલીતાણા શહેર કે ) પ્રભુજી સાચા સુમતિ જીદ કે, માતર જઈ વસ્યા રે લોલ, મનહર મુખડું પ્રભુજીનું દેખી, અંતર અતિ હસ્યા રે લોલ.
પ્રભુછ ૧ શીતળ ચક્ષુ અમીરસ ઝરણાં, સાગર દયા તણા રે લોલ, સેવા સાચા દેવની કરતાં, ભવિયા ભવ તર્યા રે લોલ.
પ્રભુજી ૨ દેખી લાખ ચમત્કારે પ્રભુ, આપને ઓળખ્યા રે લોલ, ગાજે જય જયકાર તમારે, દિગદિગ વિશ્વમાં રે લોલ,
પ્રભુજી ૩ નાથ નિરંજન તુજ ચરણોમાં, સેવક લળી લળી રે લોલ, વિદે વાર હજાર વિનયથી, ભકતે વળી વળી રે લોલ.
પ્રભુજી ૪ માતા મંગળાજીના જાયા, દરિસન આપજે રે લોલ, અમીચંદ આત્મજ ચંદુ કેરા, ભવદુઃખ કાપજે રે લોલ.
પ્રભુજી ૫

Page #40

૩.
શ્રી માતર તીર્થમાં ઉજવાતી તિથિ
૧. સામાન્ય રીતિએ દરેક પૂનમે યાત્રિકાની સખ્યા ઠીક પ્રમાણમાં આવે છે અને યાત્રિકાને દર પૂનમે ભાતું અપાય છે.
૨. કાર્તિક સુદી ર—ખેડાને સમસ્ત સંધ યાત્રાર્થે આવે છે અને કેટલીક વાર ભાવિકા તરફથી ભાતું પણ વહેંચાય છે.
કાર્તિક સુદી ૧પ—ગામે ગામથી મોટી સંખ્યામાં યાત્રિકા આવે છે. અપેારના વરધોડા ચડે છે. શ્રી જિનન્દિરેથી નીકળીને ગામમાં ક્રી, વરઘેાડા ગામ બહાર અડધા માઇલ ઉપર શ્રી આદીશ્વરજી ભગવાનનાં પગલાંની દેરી છે ત્યાં જાય છે. ત્યાં શ્રી સિદ્ધગિરિજીના પટ બંધાય છે. સમગ્ર સંધ દર્શાનાર્થે ત્યાં જાય છે અને શ્રી નવ્વાણું પ્રકારી પૂજા ભણાવાય છે.
મહા વદી ૫—ભમતીની દેરીએની વર્ષગાંઠ નિમિત્તે નવી ધ્વજાએ ચઢાવાય છે અને અંગરચનાદિ થાય છે.
૩.
૫.
Ch
ન મૅન-સી, [ શ્રી માતર તીયના ઈતિહાસ
૭.
૬.
ચૈત્ર સુદી ૧૫—ગામે ગામથી ધણી મેોટી સંખ્યામાં યાત્રિકા આવે છે અને અગરચનાદિ થાય છે.
૮.
ચૈત્ર સુદી ૧૩વમાન તીર્થાધિપતિ ભગવાન શ્રી મહાવીર દેવના જન્મ—કલ્યાણક નિમિત્તે અગરચનાદિ થાય છે.
વૈશાખ સુદી પ—મૂળ મંદિરના નવા ગભારાની વર્ષગાંઠ નિમિત્તે શિખર ઉપર નવી ધ્વજા ઉછામણી ખેલીને ચઢાવાય છે. બપોરે પૂજા ભણાવી અગરચનાદિ કરાવાય છે.
જેઠ વદી ૧ અને ૨—અમદાવાદના રાણીના હજીરાના રંગાટી કાપડ મહાજનના સંધ દર વર્ષે આવે છે. બે દિવસ પૂજા— આંગી—ભાવનાદિ થાય છૅ.

Page #41

શ્રી માતર તીર્થની યાત્રાએ આવનારાઓને
માર્ગદર્શન
1. શ્રી જિનમદિરની સામે જ મોટી ધર્મશાળા છે, જેમાં વાસણ
તથા ગોદડાં વગેરેની તેમ જ સ્નાનાદિની સગવડ કરાએલી છે. ૨. આ ધર્મશાળામાં જ “શ્રી માતર તીર્થ જૈન ભજનશાળા”
વિ. સં. ૨૦૦૬ થી ચાલુ છે અને તેમાં યાત્રિકોની બનતી
બધી સગવડ સાચવવામાં આવે છે. ૩. શ્રી માતર તીર્થે આવવા માટે
* નડીયાદ સ્ટેશન પાસેથી માતરની બસ સર્વિસ ચાલુ છે.
આખો દિવસ આશરે કલાકે કલાકે મોટરબસ ઉપડે છે. * અમદાવાદથી બેએ સ્ટેટ ટ્રાન્સટેની મેટરે હાલ જે વિકટોરીયા ગાર્ડન પાસેથી ઉપડે છે, તેમાં જ છ વાર અમદાવાદથી માતર આવવાની અને રોજ છ વાર માતરથી
અમદાવાદ જવાની બસો દોડે છે. * ખંભાતથી, પેટલાદથી, તારાપુરથી, છત્રાથી, ધલકાથી
અને મહેમદાવાદથી માતર આવવાની બસો મળે છે. ૪. હાલ બસ-સવસમાં નીચે જણાવેલું ભાડું છે?— નડીઆદથી માતરના ...
રૂ. ૦-૧૦-૦ અમદાવાદથી માતરના ... ... ... રૂ. ૧-૪-૦ તારાપુરથી માતરના ...
રૂા. ૦-૧૩–. ધોળકાથી માતરના ...
રૂા. ૦-૧૨-૦ મહેમદાવાદથી માતરના...
ભરૂા. ૦-૧૦-૦

Page #42
શ્રી માંતર તીર્થની ભક્તિમાં પુણ્યવાનાને લાભ લેવાના સુઅવસર 1. લ્હીના અખંડ દીપકની કાયમી તિથિના ... શ. 101 2. ઘીના અખંડ દીપકની કોઈ એક તિથિના 3. બાદલાની અંગરચનાની કાયમી તિથિના... 101 4. બાદલાની અંગરચનાની કોઈ એક તિથિના રૂા. 6. 5. યાત્રિકો માટે ચાલુ ભેજનશાળામાં આવતી ખાધને અંગે કાયમી તિથિના... .. 3. 12 5 ઉપર જશુાવ્યા મુજબ તિથિઓ નોંધાવવા માટે, નાણું ભરી પાવતી મેળવવા માટે a - અથવા તો - આ તીર્થ સંબંધી કોઈ પણ વિગત જાણવા માટે, મળેા અગર લખો : શ્રી માતર સાચા દેવ તીર્થકમીટી, C/o. સુબાજી રવચંદ જ્યચંદ જૈન વિદ્યાશાળા, " દોસીવાડાની પોળ : અમદાવાદ 2. શ્રી સાચા દેવ કારખાનું, માં. માતર, જી. ખેડા (ગૂજરાત ) મુદ્રક : મણિલાલ છગનલાલ શાહ - શ્રી નવપ્રભાત પ્રિન્ટીંગ પ્રેસ : ઘીકાંટા રોડ : અમદાવાદ