Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ mANaM maddavayA jiNe / - bhagavAna mahAvIra (mAnane mRdutAthI jItavuM) bhagavAna mahAvIre dasavaikAlika sUtranA AThamA adhyayanamAM kahyuM che : uvasameNa haNe kohaM, mANaM maddavayA jiNe / mAyA majjavabhAveNa, lobhaM saMtosao jiNe / / arthAt upazamathI (kSamAthI) krodhano nAza karavo, mAnane mRdutAthI jItavuM, mAyAne saraLatAnA bhAvathI dUra karavI ane lobhane saMtoSathI jItavo. bhagavAna mahAvIra svAmInA A vacanamAM jema sAMsArika jIvana sArI rIte jIvavAnI cAvI rahelI che tema adhyAtmamArganuM UMDuM rahasya raheluM che. jIva muktipathagAmI kevI rIte banI zake tenuM dizAsUcana emAM raheluM che. bhagavAnanI vANI keTalI badhI saraLa ane hRdayasoMsaravI UtarI jAya evI che ! keTalA ochA zabdomAM mArmika vAta emaNe karI che ! A cAra vAkyone ja mANasa roja najara samakSa rAkhe to paNa ene vartamAna jIvanamAM ane mokSamArgamAM keTalo badho lAbha thAya ! bhagavAne A gAthAmAM krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAra moTA zatruone jItavAnI vAta karI che. emAMthI ahIM ApaNe phakta "mAna' vize vicAraNA karIzuM. krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAre kaSAyanA pratyekanA anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnIya, pratyAkhyAnIya ane saMjavalana ema cAra prakAra batAvavAmAM AvyA che ane tenI chaNAvaTa zAstragraMthomAM vigate thayelI che.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ mANaM maddavayA jiNe / 309 bhagavAna mahAvIre kahyuM ke mRdutAthI mAnane jIto. have, tattvajJAnathI anabhijJa, adhyAtmamAM rUci na dharAvanAra pudagalAnaMdI, bhavAbhinaMdI sAMsArika jIva prazna karaze ke mAnane jItavAnI jarUrI zI ? mAna to jIvanamAM joIe. svamAna vagara jivAya kema ? svamAna vagaranuM jIvana e to gulAmInuM baMdhana. vaLI mAnaprazaMsA vagerethI to bIjAnI kadara thAya che ane kadara karavI e to samAjanuM kartavya che. mANasane potAnI siddhio mATe gaurava thAya e to svAbhAvika vRtti che. nAnA bALakane paNa pahelo naMbara Ave te game che. mANasane potapotAnAM kSetramAM "TaoNpa TenamAM potAnuM nAma Ave to priya lAge che. AMtararASTrIya stare paNa evI siddhinI kadara thAya che. jo AvI kadara karavAmAM na Ave to samAja buThTho na thaI jAya ? ane mANasa ALasu, udyamarahita, pramAdI na banI jAya ? eTale pahelI vAta to e ke mAnane jItavAnI jarUra zI ? ane bIjI vAta e ke mAnane jItavA mATe mRdutAnI jarUra zI? bIjA kazAthI mAnane na jItI zakAya ? sAmAnya mAnavIne AvA prazno thavA svAbhAvika che. jemanI mAne navA nine ' dRSTi phakta sAmAjika ane sAMsArika stare ja rahelI che ane jeo mukhyatve vartamAnane AdhAre ja jIvana jIve ane vartamAnane AdhAre ja jIvana jIve ane vartamAnathI prabhAvita thAya che teone bhagavAnanuM vacana jaladI nahIM samajAya. jeo bhUta ane bhaviSyano thoDo vadhu vicAra kare che, jeo "huM koNa chuM ?' jIvana pUruM thatAM mAruM zuM thaze ? je jIvo mArI najara samakSa cAlyA gayA te jIvo hAla kyAM haze ? teone maLelAM mAnapatronuM have zuM karIzuM ? e keTalo vakhata Takaze ? A saMsAramAM janmamaraNanI bharatIoTa kema cAlyA kare che ? dehathI bhinna Atmatattva jevuM kaMI che ? hoya to enuM svarUpa kevuM ? enuM lakSyasthAna kyuM ? e kevI rIte pamAya ?' -- ityAdi vize vicAra kare che ane tattvagaveSaNA karavA lAge che tene samajAya che ke kaMIka evuM tattva che ke jIvane janmamaraNanA cakramAM pakaDI rAkhe che ane kaMIka evuM tattava che ke je jIvane mukta banAve che. saMsAracakramAM jakaDI rAkhanArAM tattvomAM rAga ane dveSa mukhya che. eno vigate vicAra karIe to krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAra kaSAya mukhya che. je jIva adhyAtmamArga upara caDato caDato chevaTe kaSAyomAMthI mukti
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinatatva 310 meLave che te ja mokSagati prApta kare che. eTale ja kahevAyuM che ke, pAya: kila muktireva / - have bIjo prazna sAmAnya mANasane e thAya ke mRdutAthI mAnane kevI rIte jitAya ? paNa e mATe mAnanuM ane mRdutAnuM svarUpa samajavuM joIze. mRdutAnI vyAkhyA A rIte apAya che : mRta: mArjivam | mRdutAno bhAva enuM nAma mArdava. mRdutA athavA komaLatA e AtmAno svabhAva che. paraMtu jyAre AtmasvabhAvamAM rahelI mRdutA AvarAI jAya che tyAre karkazatA, kaThoratA, akkaDapaNuM, abhimAna pragaTe che. e mAnakaSAyanuM ja bIjuM nAma athavA svarUpa che. zAstrakAre kahyuM che, . jAtyAdimadAvezAdabhimAnAbhAvo mArdavaM mAnatirharaNam / [ jAti Adi madothI Avezamaya thayelA abhimAnano abhAva karavo te mArdava che. mArdava eTale mAnano nAza. ] dharmanAM je dasa lakSaNa gaNAvavAmAM Ave che te A pramANe che : (1) kSamA, (2) mArdava, (3) Arjava, (4) zauca, (pa) satya, () saMyama, (7) tapa, (8) tyAga, (9) AkiMcanya, (10) brahmacarya. A dareka uttama koTinAM hovAM joIe. vastuta: A badhA AtmAnA ja guNo che, paraMtu te DhaMkAyelA ke AvarAyelA che. puruSArthathI e vizuddha ane prakAzita karI zakAya che. emAM sarva prathama kSamA che. jyAM sudhI jIvanamAM kSamA na Ave tyAM sudhI mArdava na Ave ane jyAM sudhI mArdava na Ave tyAM sudhI Arjava na Ave. A rIte AtmavikAsamAM mArdavanuM sthAna ghaNuM mahattvanuM che. jyAM sudhI mada che, abhimAna che tyAM sudhI mArdava na Ave. mada mukhyatve ATha prakAranA batAvAya che. sthAnAgasUtramAM kahyuM che : aTTha mayaTThANe paNNate, taM jahA-jAtimae, kulamae, balamae ruvamae, tavamae, suyamae, lAbhamae, issariyamae / [ ATha madasthAna kahyAM che, jema ke - (1) jAtimada, (2) kulamada, (3) balamada, (4) rUpamada, (pa) tapamada, (6) zratamada, (7) lAbhamada ane (8) aizvaryamada. ] A ATha prakAranAM madasthAna te moTAM ane mukhya mukhya che. kyAreka enAM nAma ane kramamAM pharaka hoya che.) taduparAMta paNa bIjA nAnA prakAro hoI zake.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ mANaM maddavayA jiNe / 311 sthAnAMgasUtramAM ja kahyuM che ke, 'mArI pAse nAgadevatA, garuDadevatA Ave che.' athavA 'mAruM avidhajJAna utkRSTa prakAranuM che' - evo mada paNa mANasane thaI zake che. 'ratnakadaMDaka zrAvakAcAra'mAM zrI samaMtabhadrAcArye kahyuM che : jJAnaM pUjAM kulaM jAtiM balamRddhiM tapo vapuH / aSTAvAzrityamAnitvaM smayamAhu gatasmayAH / / [ jemanuM mAna (smaya) cAlyuM gayuM che evA bhagavAna (gatasmaya) jJAna, pUjA, kuLa, jAti, baLa, Rddhi, tapa ane zarIra ane AThanA Azraye je mAna karavAmAM Ave che tene 'mAna' kahe che. ] eTale ja zrI kuMdakuMdAcArye kahyuM che : jAti, kuLa, dhana, rUpa vagere garvanAM kAraNa bane che. evuM nathI ke garvane mATe mAtra eka ja vastu kAraNarUpa hoya. kyAreka jAti ane dhana ema be maLIne mANasane garviSTha banAve, to kyAreka dhana ane rUpa bhegAM maLIne abhimAna chalakAvI de. kyAreka eka ke bethI vadhu kAraNo mANasane ahaMkArI banAvI de che. ema kahevAya che ke mANasa jyAM sudhI pahelo puruSa eka vacana 'huM' bole che tyAM sudhI svAbhAvika lAge che, paraMtu e jyAre eka vacananA zabdane bevaDAvIne ke trevaDAvIne 'huM-huM', 'huM - huM - huM' kare che. tyAre emAM ahaMkAranI garjanA saMbhaLAya che. kuLa, dhana, rUpa, jJAna ityAdino mada mANasa kare che, paNa kyAreka te na hovA mATe mANasa abhimAna kare che. nirdhanane dhanavAnanI, kadarUpAne rUpavAnanI ke ajJAnIne jJAnInI IrSyA thAya e eka vAta che, paNa mANasa potAnA ajJAna mATe paNa abhimAnapUrvaka vAta kare ane bhaNelA bhIkha mAge che evAM vAkyo uccAre athavA koI nirdhana mANasa potAnI nirdhanatA mATe gaurava le ane paisAne kUtarAM paNa sUMdhatAM nathI evAM evAM vAkyo bole evuM paNa banatuM jovA maLe che. emAM be52vAIno bhAva paNa hoya che. vastuta: dhana vagere hoya to enA hovApaNAno ane na hoya enA na hovAno garva mANase na rAkhavo joIe. mANasane ucca kuLa, dhana, rUpa, jJAna, aizvaryAdi maLe che pUrvanA zubhakarmanA udayathI, eTale ke puNyodayathI e prApta thAya che. paraMtu e prApta thayA pachI e ja kuLa, jAti vagere azubha ghAtIkarmanAM nimitta na bane enI sAvadhAnI jIve
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 jinata rAkhavAnI rahe che. vyavahAramAM ema kahevAya che ke dhana ke mAna meLavavAM eTalAM agharAM nathI, paNa maLyA pachI ene pacAvavAM ghaNAM ja duSkara che. moTA moTA mahAtmAo krodha vagere upara vijaya meLave che. dhana, strI, putraparivAra, ghara ityAdino tyAga emaNe karyo hoya che, paNa emanA cittamAM lokeSaNA coMTelI rahe che. pote, potAno samudAya, potAnA dharmakAryo bIjA karatAM caDiyAto rahe to game, caDiyAtAM bane e mATe sarakhAmaNI emanA dilamAM thatI rahe ane bIjA pAchaLa paDI jAya to aMdarathI rAjI thavAya AvI vRtti teone rahe che. vyavahahArathI keTaluM kadAca iSTa gaNAtuM hovA chatAM adhyAtmamArgamAM tevo sUkSma manakaSAya bAdhaka nIvaDe che. jIva game teTalo zraddhAbhaktivALo hoya to paNa adhyAtmAthI ene pAcho pADanAra, saMsAramAM rakhaDAvanAra koI hoya to te A mukhya cAra kaSAyo che. keTalAye jIvo tattvanI zraddhA, devagurunI bhakti, zAstrajJAna ityAdi vaDe mokSamArgamAM ghaNA AgaLa vadhe che, paraMtu AgaLa jatAM kaSAyorUpI cAra moTA asurothI parAjita thaI jAya che. krodha, mAna, mAyA, lobha e cAre kaSAyo anukrame uttarottara vadhu AtmaghAtaka che. krodha karatAM mAna-kaSAya bhAre che, paNa te vadhu sUkSma hovAthI potAne ane bIjAne tenI khabara jaldI paDatI nathI. potAnA caherA upara mAna karatAM krodhane saMtADavAnuM agharuM che. AthI ja mANasa manamAM abhimAna kare ane bahArathI vinayI hovAno dekhAva karI zake che. sAdhake mAnakaSAyathI vadhu sAvadha rahevAnI jarUra che. vaLI samAjamAM svamAna, svAbhimAna vagerenI prazaMsA thAya che tathA lokavyavahAramAM mAna, sanmAna, abhivAdana, khitAba, caMdraka vagerenI pravRtti iSTa manAya che. "mAna'nI sAthe "patra' zabda joDAya che. "mAnapatra', 'sanmAnapatra jevA zabdo prayojAya che. krodha vagerenI sAthe patra' zabda joDAto nathI. mAnavI AgaLa "setu" zabda prayojAya che. "sanmAna' zabda, vyavahAramAM prazasta gaNAya che, paNa krodhanI AgaLa "sa" zabda prayojAto nathI. jyAM lokavyavahAramAM "mAna'nI bolabAlA hoya tyAM sAdhaka enAthI prabhAvita thAya evo saMbhava rahe che. vastuta: mAnasanmAnanI pratyeka pravRttithI sAdhake vimukha rahevuM joIe. mAna prazaMsAnI sAthe joDAyeluM che. prazaMsA thatAM mANasamAM rahelI mAnanI sUkSma eSaNA saLavaLe che. kadAca te potAnA bhAvo pragaTa na kare to paNa pote
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ mANaM maddavayA jiNe / 313 manamAM samaje che ane mAna maLatAM manamAM rAjI thAya che. potAno rAjIpo kyAreka te zabdomAM ke hAvabhAvathI vyakta kare che. prazaMsA karanAranI avahelanA ke avajJA na karAya evA sAmAjika vyavahArane kAraNe potAnI prazaMsA thAya tyAre mANasa viveka khAtara te vize AbhAra pradarzita kare che. saNonI anumodanA karavI e ApaNuM kartavya che. je mANasa bIjAnA guNono svIkAra karato nathI ane enI anamodanA karato nathI tenAmAM IrSyA, asUyA, matsara ityAdi rahelAM hovAM joIe. bIjAnA guNo, are viparIta vyaktinA guNo joIne paNa sAco pramodabhAva pragaTa thavo joIe. e ApaNuM sAmAjika kartavya che ane sAdhanAnuM pagathiyuM che. ApaNI prazaMsAmAM atizayokti na hovI joIe. khuzAmatakhorImAM te na pariNamavI joIe, ApaNA svArthamAMthI te pragaTa na thavI joIe. bIjI bAju ApaNI potAnI jyAre AvI rIte prazaMsA thatI hoya tyAre phalAI na javuM joIe. jo phulAya to te prazaMsA ApaNA mAnakaSAyanI nimitta banI jAya che. keTalIka vAra ApaNAM svajano ane mitro ja AvI prazaMsA dvArA ApaNA mAnakaSAyanAM nimitta bane che. ema bane tyAre vyAvahArika dRSTie je mitra che te AdhyAtmika dRSTie zatru bane che, ahitakara bane che. paNa bIjAne doSa devAthI zuM ? ahita karavAnA AzayathI teo ahita karatA nathI. mATe je jAgrata rahevAnuM che te to pote ja, aMdarathI samatva hoya to AvA prazaMsAnA prasaMge paNa mANasa nirlepa rahI zake che. prazamarati'mAM vAcaka umAsvAtie kahyuM che : zrutazIlavinayasaMdUSaNasya dharmArthakAmavijasya / mAnasya ko'vakAzaM muhUrtamapi paMDito daghAt / zrata, zIla ane vinaya mATe dUSaNarUpa tathA dharma, artha ane kAmamAM vighnarUpa evA mAnane kyo DAhyo mANasa muhUrta mATe paNa avakAza Apaze ? kaSAyo jIvane avazya durgatimAM, nIcalI gatimAM laI jAya che. uttarAdhyayanasUtramAM kahyuM che : ahe vayanti koheNaM, mANeNaM ahamA gai / mAyA gaipaDipvAo, lohAo duhao bhayaM / / arthAt krodha karavAthI jIvanuM patana thAya che, mAnathI jIva adhama gatimAM jAya che. mAyAvI mANasanI sadgati thatI nathI ane lobha karanArane A lokamAM ane paralokamAM bhaya utpanna thAya che.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 jinatattva vAcaka umAsvAtie paNa kahyuM che : jAtyAdi madonmattaH pizAcavada bhavati duHkhrizceha / jAtyAdihInatAM parabhave ca ni:saMzaya labhate / arthAtu jAti, kuLa, dhana, rUpa, aizvarya vagerethI madonmatta banelA mANaso pizAcanI jema du:kha pAme che. vaLI parabhavamAM teo hIna gati, nIcI gati meLave che emAM saMzaya nathI. hemacaMdrAcArye "yogazAstramAM paNa ema ja kahyuM che : purva mahuM punastAna, hInani mate nara: ! arthAt mANasa ja jAti, kuLa, rUpa dhana vagerenuM abhimAna kare to tevAM karmanA phaLarUpe mANasane te te viSayamAM A bhave ke bhavAttaramAM hInatA sAMpaDe che. eTale mArdava guNanI prApti mATe jIve vAraMvAra evI bhAvanA bhAvavI joIe ke potAne je dhana maLyuM che te anitya che. potAnuM rUpa game tevuM utkRSTa hoya to paNa eka divasa e rUpa karamAI jaze athavA eka divasa prANa jatAM e rUpane loko bALI nAkhaze. A jIva keTalIye vAra nIca jAtimAM janmyo che ane bhavAntaramAM paNa kadAca nIca jAti maLe. mATe jAti, kuLa vagere anitya che. koInA jAti, kuLa, dhana vagere anaMtakALa sudhI rahevAnAM nathI. jo A badhuM ja anitya che, to pachI tene mATe nitya evA mArA AtmAne nIce zA mATe pADuM? A rIte anityabhAvanA dvArA mArdavanI bhAvanAnuM sevana karavuM joIe. jyAM sudhI jIvane potAnA deha sAthe ekatvabuddhi che tyAM sudhI "huMpaNAno athavA "mArApaNA'no bhAva ene rahevAno. deha sAthe saMkaLAyelI sarva bAbato ene potAnI lAgavAnI. e mATe priya apriyano bhAva thato rahevAno. eTale dehalAvaNya, dhanavaibhava, sattA, buddhicAturya ityAdi potAnAM ane svajanonAM ene gamavAnAM. e mATe e gaurava anubhavavAno. matalaba ke jyAM sudhI deha sAthenI tAdAbhya buddhi jIvane rahe athavA paradravya mATe Asakti rahe tyAM sudhI mAnakaSAya enAmAMthI jaladI nIkaLe nahIM. tyAM sudhI mRdutArUpI AtmaguNa paripUrNa svarUpe khIlI na zake. jIva jyAre aMtarmukha bane, potAnA upayogane aMdara vALe ane anubhava kare ke mArdava mAro svabhAva che, mAnakaSAya mAro svabhAva nathI, tyAre mAnakaSAya ene naDato nathI. mAna ke apamAnanI koI pratikriyA enAmAM thatI nathI. paraMtu jIva jyAre paryAyamAM cAlyo jAya che, vibhAvadazAmAM AvI jAya
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 315 mANaM maddavayA jiNe / che tyAre mAna ane sanmAna ene game che ane apamAna ene gamatuM nathI. apamAnano te bacAva ke pratikAra karavA prayAsa kare che. e ja enI paryAyabuddhi che. kuMdakuMdAcArye "pravacanasAramAM kahyuM che ke pannAmUDha parasamaya eTale ke je paryAyamAM mUDha che, je paryAyamAM mugdha che, Asakta che te parasamaya che, te vibhAvadazA che. dasavaikAlika sUtramAM kahyuM che : na vAhiraM paribhave, attANaM na samukkase / sualAbhe na majjijja / jaccA tavassi buddhie / /