Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahuvAthI prApta prAku-madhyakAlIna AdinAthapratimA saurASTranA niSThatya kinAre AveluM mahuvA baMdara-prAcIna madhumatI-mAphamadhyakALa ane madhyayugamAM eka mahatvanuM jaina kendra hatuM. prAyaH IsvI 1027-1033nA gALAmAM zatruMjayagiristha tIrthAdhipati jina AdIzvaranA purAtana biMbano uddhAra karAvanAra zvetAMbara zreSThI jAvaDI madhumatIno rahevAsI hato . madhyayugamAM ahIM zvetAMbara saMpradAyanuM jina mahAvIranuM mahimAmaMDita ane prastuta zreSThI jAvaDI nirmApita Ayatana paNa hatuM. A purANI madhumatI nagarInA koIka sthAnamAMthI maLI AvelI, eka madhyama kadanI zveta pASANanI, khaMDita paNa manorama jinapratimA (citra 1), bhAvanagaranA (vartamAne tyAM 'gAMdhIsmRti aMtargata samAviSTa) bArTana myujhiyamamAM surakSita che. pratimA gujarAtanI jUjavI ja rahelI jUnI ane suMdaratama pASANI jinapratimAo mAMhenI eka che. enuM siMhAsana mULe haze to te rahyuM nathI. padmAsanastha jina masUraka (gAdI) para birAjamAna che. masUrakanA movADanA madhyabhAgamAM vajaratnanuM zobhAMkana kADheluM che. palAThImAM sthira thaI, dhyAnamudrA racI detI, ane vALelI goLa bhujAo, prAcInatara jinapratimAomAM hoya che. tema, jarA zI pahoLI thatI darzAvI che. skaMdho para Acho zo sparza karatI kezavallarI pratimAne jina AdIzvaranI hovAnuM ghoSita kare che. golAyamAna, caMdrabiMba zuM mukhamaMDala, ane soSNISa zIrSa dakSiNAvarta kezanI cAra paMktio sameta sohI rahyuM che. zIrSa pAchaLa AvI rahelA, upaselA upakaMThayukta, caMdraprabhAmaMDalano upalo hisso naSTa thayo che. siMhAsananA pRSThabhAgano, jinapratimAnA dehamAnane sparzato bhAga choDI, bAkIno bhAga korI kADhI savivara batAvyo che. pratimAne aDakhe paDakhe pAradarzaka dhotI ane ekAvalI dhAraNa karelA cAmaradharo cAra dvibhaMgamAM prAtihArya(vA atizeSa atizaya)nA prATyanA sUcanarUpe UbhelA che. siMhAsananA pRSThabhAganA ADA daMDanI upara banne bAju makaranAM rUpa kADhelAM che, jemAM jamaNI bAjunAno upalA jaDabA uparano bhAga UDI gayo che. te ja rIte te makaranA uparanA bhAgamAM je AkAzacArI mAlAdharo karyA haze te paNa naSTa thaI cUkyA che. zailInI daSTie pratimA spaSTatayA dazamA zatakathI paNa purANI, moTe bhAge navamA zatakanA pUrvArdhanI jaNAya che; paNa vAta eTalethI aTakatI nathI. avaziSTa rahelA makaranuM hAsyAnvita mukha karNATadezanI klAno prabhAva sUcavI rahe che. tyAM uttarakAlIna rASTrakUTa ane
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahuvAthI prApta prAkmadhyakAlIna AdinAtha-pratimA cAlukyakAlIna maMdiromAM 'kapotabaMdha' jAtinA adhiSThAna(pITha)nI na*paTTikAmAM tema ja praNAlAdimAM kADhavAmAM AvatA makaramukhamAM hAsyanI chaTA nitAMta dRSTigocara thAya che. pAlItANAnuM nAma detAM, IsvIsan 817nI miti dharAvatA, tAmrazAsana parathI eka vAta sunizcita thAya che ke saurASTrano A hisso lATanA rASTrakUTone adhIna hato. rASTrakUTonuM Adhipatya ochAmAM ochuM navamA saikAnA aMtabhAga sudhI to ahIM rahyuM hovAno saMbhava che. mahuvA baMdara pAlitANAthI bahu dUra nathI, te jotAM te zahe2 paNa rASTrakUTonI hakUmata heThaLa haze. A kAraNasara rAjakIya atirikta kalA sarakhA sAMskRtika kSetramAM paNa karNATano amukAMze prabhAva phelAyo hoya to nA na kahevAya. pratimA kayA jaina saMpradAyanI haze te vize vicAratAM eka vAta to spaSTa rIte AgaLa tarI Ave che : te zvetAMbara saMpradAyanI hovAno koI ja bhAsa ke lakSaNa temAM tarI AvatAM nathI. bIDela popacAMvALuM samAdhistha prazAMta mukha, goLa mukhAkRti Adi tene kSapaNaka saMpradAyanI hovAnuM udghoSita kare che. zvetAMbara mUrti kevI hoya te varamANanA mahAvIra jinAlayanI eka navamA zatakanA uttarArdhanI mUrtine nIrakhavAthI maLI rahe che'. padmAsanastha hovA chatAM dhyAnasthatAno abhAva, cakSu-TIlAMnI upasthitithI thato samAdhi avasthAno hrAsa, ane vItarAgatAnI evaM samAdhi-mudrAnI viDaMbanA emAM udhADI rIte dekhAI Ave che. 201 e kALe, eTale ke AThamA-navamA zatakamAM, saurASTramAM ujjayaMtagiri, ane pazcima kinAre ajAharA, prabhAsa Adi sthAnomAM kSapaNaka saMpradAya saMbaddha jinapratimAdi maLI AvyAM che. e ja zrRMkhalAmAM madhumatInI A pratimA paNa hoya to te bilakula saMbhavita ane suryuktaka che. TippaNa : 1. madhumatInI purAtanatA sAhityika ullekho parathI lagabhaga IsvIsannI AraMbhika sadIo, athavA ochAmAM ochuM gupta-maitrakakALa sudhI to jAya che; paNa te sau pramANonI carcA ahIM upayukta na hoI te vizenA saMdarbho ApavAnuM jarUrI mAnyuM nathI. 2. jADino samaya zvetAMbara sAhityamAM kaMI nahIM to ye 14mA zatakanA prAraMbhathI vi saM (I sa- 52) jevo manAya che, je aMkamAM vastutayA cotho aMka chUTI gayo jaNAya che. A aMgenI vizeSa carcA mArA varSothI taiyAra thaI rahelA graMtha The Sacred Hills of SatrunjayamAM thanAra che. 3. siyAlabeTamAMthI maLI AvelA cAra paikIno saM. 1315(I sa- 1259)no pratimAlekha mULe mahuvAnA 'mahAvIradevacaitya'mAM pratiSThita pArzvanAthanI pratimA para hato. tyAMnuM mahAvIra jinAlaya AthI prastuta
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27ra nirgastha aitihAsika lekha-samuccaya-2 miti parvenuM hatuM tevuM siddha thAya che, mULa lekha Revised tists of Antiquarian of the Bombay Presidency, p. 253 para prasiddha thayo che, jayAMthI te jinavijaya dvArA saMpAdita prAcIna jaina tela saMgha, bhAvanagara 1921, pR. 229, lekhAMka 545 rUpe, pR. 340 para punaH pragaTa thayo che) . ahIM prakAzita karelAM banne citro vArANasI-sthita American Institute of Indian StudiesnA saujanya ane sahAyane AbhArI che. %. B 3941 4RL"The Vimala Period Sculptures in Vimala-Vasahi," Aspects of Jainology II. (Pt. Bechardas Doshi Commemoration Volume), Varanasi 1987, Fig. 7.