Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ lokataMtrane mukhya pAyo [23] prajAsattAka divasa UjavavAmAM Ave che ane prajAsattAka taMtrane lakSI dezanA dareka bhAgamAM vicAravAna taMtrIo pota potAnA chApAnA khAsa aMka prasiddha kare che. te vakhate prajAsattAka ke lokataMtrane mukhya ane sAce pAye che che, tema ja e pAye ApaNuM lakataMtramAM keTale aMze che, e jANavuM jarUrI che. lekataMtranA bIjA aneka AdhAre che, paNa temAM je koI eka mukhya ane mahattvane AdhAra darzAve che, te te saravALe samaSTinA hita ane kalyANane ja pitAnuM hita ane kalyANa lekhI pratyeka rASTradhaTaka umaralAyaka ane samajadAra vyaktie pitAnA lAbha ane svArthane samaSTinA hita ane kalyANamAM jatA karavA tema ja pitAnI zaktione samaSTinA hitamAM vAparavI te che. - buddha ne mahAvIranA samayamAM gaNarAjyo hatAM. temAM lekataMtranuM ja tatva hatuM, paNa pramANamAM moTA bhaye upasthita thatAM te gaNataMtra joItuM saMgaThana ane baLa sAdhI na zakyAM. eTale upasthita thatA meTA bho nivAravAnuM kAma amaka zaktizALI vyaktioe AgaLa AvI karyuM ane pari. NAme vyaktisattAka rAjyanA pAyA vistaratA gayA. samaSTihitanI je dRSTi prathama mukhyapaNe kAma karatI te vyakti-rAjataMtramAM gauNa banI ane vaiyaktika hita tema ja vaiyaktika gauravanAM bIje kUlatAMphAlatAM gayAM. A vAta rAjataMtrapakSe thaI. bIjI bAju dharmataMtrapakSe paNa palluM dhIre dhIre balAtuM gayuM. jati rati varAti ta ma evI pravRttipradhAna bhAvanA dharmakSetramAM kAMIka gauNa thaI. tenA sthAnamAM nivRttipradhAna AdhyAtmika dharmanI bhAvanA dhIre dhIre pradhAna banavA lAgI. vyaktitaMtra-rAjyamAM divase divase sAmUhika javAbadArInuM tattva prajAsAmAnyamAM osaratuM gayuM ane nivRttipradhAna AdhyAtmika dharmanA puraskartA saMgha ane saMpradAyanA prabhAvane lIdhe prajAsAmAnyamAM nivRttinI sAcI samaja ane tenA vikAsane badale nivRttine AbhAsa karAvanArI, paNa vastutaH samaSTinA hitane bejavAbadAra evI eka prakAranI niSkaya vRtti janmI ane teNe dharmanA
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 ] dazana ane ciMtana vividha svAMge paheryA. AnuM pariNAma AkhA ItihAsakALa daramyAna ekaMdara e ja AvyuM ke ApaNe AvaDo meTa deza, ATalI badhI bAhya sAdhanasaMpatti dharAvatAM chatAM ane buddhivaibhava tema ja ucca saMskRtino vaibhava dharAvavA tAM, divase ne divase nabaLo paDato gayo ane gulAmI manovRtti dharAvate thaI gaye. je ApaNe AkhA ItihAsakALa daramyAna dekhAtI dezanI nabaLAI ane gulAmI mane vRttinA mULa kAraNanI zodha karIzuM te e jaNAyA vinA nahi rahe ke ekaMdara bhAratanI prajAmAM samaSTihita ane kalyANanI sAcI samajaNa ane bhAvanAne badale vaiyaktika hita ane svArthanI vRtti ja pradhAnapaNuM bhagavatI rahI che ane teNe ja badhe sarvanAza notaryo che. - lagabhaga so varSa pahelAM dAdAbhAI navarojajIe je daSTi ane bhAvanAthI svarAjyanI dizAmAM hilacAla karelI ane 1906nI kalakattAnI mahAsabhAnI beThakamAM chevaTanA je paripakava ugAre kADhelA te A hatA ? eka cAo, khaMtathI kAma kare ane svarAjya meLavo. teo kahe che ke svarAjya -lekarA maLaze te ja dezanuM duHkhadaLadara, garIbI-bekArI, rega Adi jaze. jyAre e tapasvIe karAjyane lIdhe duHkhadaLadara Adi javAnI vAta kahelI tyAre temanI dRSTimAM lekarA viSenI kalpanA zI hatI agara zI hovI joIe e atyAre vicAravuM joIe, kAraNa ke, atyAre lekarAjya to prApta thayuM, paNa bhale kAMIka judI jAtanAM chatAM du:khadaLadara Adi saMkaTa vadhyAM na hoya toya tyAM te nathI ja. e ja arasAmAM lekahitavAdI upanAmathI lakhatA eka mahArASTrIya brAhmaNa saradAra kuTuMbanA dRSTisaMpanna lekhake badhI jAtanA sudhArAonI spaSTa ane makkama himAyata karatAM svadezI vastu ene vAparavA eTale sudhI kaheluM ke bhale dezI cIjo meMdhI ane kharabacaDI. hoya teya sastI ane suMvALI paradezI cIjone meha choDI lekAe e dezI cIje ja vAparavI joIe, nahi te dezamAMthI garIbI ane bekArI nahi javAnI ane mUDIvAdanI cUDamAM sAdhAraNa janatA sapaDAvAnI. gaNeza vAsudeva zI, je "sArvajanika kAkA ne nAme jANItA hatA, temaNe te te jamAnAmAM hAthe kAMtelA sUtaranI khAdI paherIne pitAnuM svarAjyakArya zarU kareluM; eTaluM ja nahi, paNa e ja vezamAM 1877nA dilhI darabAra vakhate tyAM darabAramAM jaI pitAnI kAmagIrI bajAvelI, A badhuM e sUcave che ke svarAjya ane lekarAjyane sthApavA IcchatA te te puruSonAM manamAM mukhyapaNe eka ja vAta ramatI ane te e ke have je bhAratavyApI lakarAjya sthApavuM
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ lokataMtrano mukhya pAye [161 ane nabhAvavuM hoya to prajAe pitAnA vyakitahitanA vicAre samaSTihitamAM ja badalavA joIe. tyAra bAda te tilaka AvyA, gAMdhIjI AvyA ane gAMdhIjIe pitAnI sahaja sujhathI ane karmayogI vRttithI prajAhitane sparzatA ekeeka prazna upara vyApaka daSTie mAtra prakAza ja nathI pheMkyo, paNa temaNe e dizAmAM pratyakSa padArtha pATha paNa Ape che. e ja tapazcaryAnA mULamAMthI letaMtranuM vRkSa ugyuM che. Aje enI comera UjavaNI thAya che, enAM guNagAna gavAya che, paNa ahIM jovAnuM e che ke zuM eno pAye kharekhara mUDIvAdIonI daSTi ane hilacAla, DAka apavAdo bAda karatAM nAnAmoTA amaladArenI sAcI javAbadArI pratye beparavAI, kAma karavAnI maMdatA ane aMgata lAbhanI mukhya dRSTi tema ja judA judA darajajAnA vyApArIonI mAtra aMgata lAbhanI daSTie videzI vastuonA dalAla banavAnI jAnI kuTeva ane chelle chelle keLavaNInA kSetramAM kAma karatA tema ja lekamata keLavavA patro calAvatA evA bhaNelagaNela gaNAtA varganI mAtra aMgata lAbhanI dRSTie thatI mukhya pravRtti--e badhuM jyAre vicAruM chuM ane tenA maLatA purAvAo yathAzakti tapAsuM chuM tyAre mArI TUMkI ane sAdI samajaNane ema cokkasa lAge che ke lekarAjya sthapAyuM che, tenuM baMdhAraNa ghaDAyuM che, tenA utsava ujavAya che, tenAM gANAM gavAya che, paNa khATale moTI kheTake nakkara ane majabUta pAyo ja nathI. eTale udyogapatio, amaladAre, madhyavartI dalAle, saMskArI ane bhaNelagaNela gaNAtA tyAgIo, paMDita ane vidvAne--e badhA mukhyapaNe lekarAjyane upakAraka thAya ne tenA pAyA majabUta bane evI samaSTi-hitanI daSTie kAma karatA nathI ane tethI ja dAdAbhAInI ke gAMdhIjInI svarAjya maLyA pachI prajAnI AbAdInI bhaviSyavANI hajI sAcI paDI nathI. mi. evAna sAcuM ja kahe che ke sAcuM letaMtra, garIbI ane saMpatti e traNa sAthe sAthe rahI na zake. lokataMtra, enA kharA arthamAM hoya te, saMpatti ane garIbIne bheda bhUMsAvo ja joIe, ane jo e bheda ke paNa arthamAM cAlu rahe te lokataMtra e mAtra nAmanuM ja hoya. * mahAtmAjIe ahiMsaka rAjyataMtranuM svapna joyuM. tene paNa khare artha e ja che ke je evuM rAjyataMtra ISTa hoya te garIbI ane tavaMgarI bannenuM saha-astitva prajAmAM rahI na zake. zrI. vinobA bhAve kharI rIte e ja sUtranI dizAmAM AgaLa vadhI rahyA che ane gItAnI samatvabhAvanA rAjyataMtramAM mUrta thayelI jevA, garIbI tema ja tavaMgarInuM mahad aMtara miTAvavA prayatna karI rahyA che. -saMskRti jAnyuArI 54