Book Title: Kasaya Kautik aur Usse Mukti
Author(s): Mahendrasagar Prachandiya
Publisher: Z_Rajendrasuri_Janma_Sardh_Shatabdi_Granth_012039.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/210375/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A alamRRAANAANISARAINEERAMM ADULTERAT sAdhvIratna puSyavatI abhinandana grantha ARD kaSAya kautuka aura usase mukti : sAdhana aura vidhAna DA. mahendrasAgara pracaNDiyA vaidika, bauddha aura jaina saMskRtiyA~ milakara bhAratIya saMskRti ke rUpa ko svarUpa pradAna karatI haiN| vaidika aura bauddha saMskRtiyA~ prAyaH kisI na kiso sattA, zakti, vyakti dvArA prasUta hai| kintu jaina saMskRti kA koI nirmApaka nahIM hai| vaha mUlataH kRta nahIM hai, sarvathA prAkRta hai| isIlie vaha Adi hai, anAdi hai / jaina saMskRti meM jIva ke janma-maraNa kA pramukha kAraNa kaSAya aura unakA kautuka mAnA gayA hai / yahA~ isI saMdarbha meM saMkSipta carcA karanA hamArA mUlAbhipreta rahA hai| guNoM ke samUha ko dravya kahA gayA hai| jIva, ajIva, dharma, adharma, AkAza aura kAla nAmaka SaDdravyoM kA ullekha jaina darzana meM kiyA gayA hai / ina sabhI dravyoM ke samIkaraNa ko saMsAra kahate haiM / prANa dravya jaba paryAya dhAraNa karatA hai taba vaha prANI kahalAtA hai| prANI kA karma ke sAtha sambandha pravAhataH anAdi hai / jaina paramparA meM karma do prakAra kA mAnA gayA hai yathA(1) dravyakarma (2) bhAvakarma jar3a tattva jaba Atma tattva ke sAtha milakara karma ke rUpa meM pariNata hotA hai taba use dravyakarma kahA jAtA hai| rAga-dveSa se anuprANita pariNAma vastutaH bhAvakarma kahalAte haiN| prANI purAne karmoM ko bhoga kara kATatA hai aura nae karmoM kA upArjana karatA hai phalasvarUpa vaha bhava-baMdhana se mukta nahIM ho pAtA hai| jaba purAne karmoM ko naSTa kara nae karmoM ke upArjana kA dvAra baMda ho jAtA hai taba jo AtmA kI avasthA hotI hai use mukti, mokSa athavA AvAgamana ke caMkramaNa se chuTakArA kahA gayA hai| jaina paramparA meM karma upArjana ke kAraNa sAmAnyataH do prakAra se mAne gae haiM / yathA(1) yoga (2) kaSAya yoga kyA hai ? yaha eka prazna hai| zarIra, vANI aura mana kI pravRtti ko yoga kahA gayA hai jabaki kaSAya hai mAnasika aaveg| yoga arthAt kriyA kamopArjana kA mukhya kAraNa hai ki kaSAyayukta yoga mahatvapUrNa karmabaMdha kA kAraNa mAnA gayA hai| kaSAya rahita karma nirbala aura alpAyu hote haiM arthAt ve turanta jhar3a jAte haiM kintu kaSAya sampRkta karmabaMdha aTUTa aura jaTila hote haiN| pratyeka AtmA meM ananta catuSTaya arthAt anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtasukha aura anaMtavIrya 120 / caturtha khaNDa : jaina darzana, itihAsa aura sAhitya ORDAR www.jan Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhvIratna puSpavatI abhinandana grantha / athavA bala sarvathA vidyamAna rahate haiN| inakA darzanAvaraNI, jJAnAvaraNI, mohanIya aura antarAya karma prakRtiyA~ ghAta kiyA karatI haiM / zeSa cAra karmaprakRtiyA~-vedanIya, Ayu, nAma tathA gotra kramazaH karma prakRti, anukUla tathA pratikUla saMvedana arthAt sukha-duHkha ke anubhavoM kA kAraNa hai| Ayukarma prakRti ke kAraNa narakAdi vividha bhavoM kI prApti hotI hai| nAmakarma prakRti vividha zarIra Adi kA kAraNa hai aura gotrakarma prakRti prANiyoM ke uccatva evaM nIcatva kA kAraNa hai| karma kI tIvratA aura maMdatA, kaSAyoM kI tIvratA aura maMdatA para nirbhara karatI hai| ataH yahAM kaSAya aura usake kautuka para saMkSepa meM carcA karanA hameM mukhyataH abhipreta rahA hai| AtmA ke bhItarI kaluSa pariNAma ko kaSAya kahA jA sakatA hai / yadyapi krodha, mAna, mAyA aura lobha ye cAra hI kaSAya prasiddha haiM para inake atirikta bhI aneka prakAra kI kaSAyoM kA nirdeza Agama meM upalabdha hai| kaSAya ko jAnane aura pahacAnane ke lie aneka dRSTiyA~ pracalita haiM-nokaSAya kI dRSTi se hAsya, rati, arati, zoka, bhaya, glAni, tathA maithuna bhAva ullikhita haiM parantu ye kaSAyavat vyakta nahIM hotI rAga-dveSa meM garbhita rahatI haiN| AtmA ke svarUpa kA ghAta karane ke kAraNa kaSAya vastutaH hiMsA hai| mithyAtva sabase bar3I hiMsA hai| viSayoM ke prati Asakti kI apekSA se kaSAya cAra koTi kI mAnI gaI haiM / yathA(1) anantAnubaMdhI (2) apratyAkhyAna (3) pratyAkhyAna (4) saMjvalana isa prakAra krodhAdi ke bheda se kASAyika Asakti ko cAra-cAra bheda karake kula solaha prabhedoM meM vibhakta kiyA jA sakatA hai| sambhava hai ki kisI vyakti meM krodhAdi kI maMdatA ho aura Asakti kI tIvratA athavA krodhAdi kI tIvratA ho aura Asakti kI maMdatA ho, ataH krodhAdi kI tIvratA-maMdatA ko leNyA dvArA nirdiSTa kiyA jAtA hai aura Asakti kI tIvratA-maMdatA ko anantAnubaMdhI Adi dvArA / kaSAyoM kI zakti acintya hai| kabhI-kabhI tIvra kaSAyavaza AtmA ke pradeza zarIra se nikala kara apane zatru kA ghAta taka kara Ate haiM, ise kaSAya samudghAta kahate haiN| ___ jaina paramparA meM kaSAya ke lakSaNa sambandhI aneka rUpa se vicAra huA hai| yahA~ para saMkSepa meM usakI carcA karanA asaMgata na hogaa| jo krodhAdika jIva ke sukha-duHkharUpa bahuta prakAra ke dhAnya ko utpanna karane vAle karma rUpa kheta kA karSaNa karate haiM arthAt jotate haiM aura jinake lie saMsAra kI cAroM gatiyA~ maryAdA yA meMDa rUpa haiM, isalie unheM kaSAya kahate haiN| kaSAya kI carcA karate hue sarvArthasiddhikAra ne usakA lakSaNa isa prakAra vyakta kiyA hai-kaSAya arthAt krodhAdi kaSAya ke samAna hone se kaSAya kahalAte haiM / upamA rUpa artha kyA hai ? jisa prakAra naiya grodha Adi kaSAya zleSa kA kAraNa haiM usI prakAra AtmA kA krodhAdi rUpa kaSAya bhI karmoM ke zleSa kA kAraNa hai| isIlie kaSAya ke samAna yaha kaSAya hai| rAjavArtikakAra ne kaSAya ko vedanIya karma ke udaya se hone vAlI krodhAdi rUpa kaluSatA ko kahA hai kyoMki yaha AtmA ke svAbhAvika rUpa ko kaSa detI hai arthAt usakI hiMsA karatI hai| ____kaSAya jaina darzana meM eka pAribhASika zabda ke rUpa meM prayukta hai| kaS aura Aya ina do zabdoM ke yoga se kaSAya zabda kA gaThana huA hai| kaSa zabda kA artha hai karma athavA janma-maraNa aura Aya kA artha hai Agama arthAt honaa| jisase karmoM kA Agama-Aya athavA baMdhana hotA hai athavA jisase jIva ko bAra kaSAya kautuka aura usase mukti : sAdhana aura vidhAna : DaoN0 mahendrasAgara pracaMDiyA | 121 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhvIratna puSpavatI abhinandana grantha) bAra janma-maraNa ke caMkramaNa meM par3anA par3atA hai, vastutaH vahI par3Ane vAlI vRtti kaSAya hai / jo manovRttiyA~ AtmA ko kaluSita karane vAlI haiM jinake prabhAva se AtmA apane svarUpa se bhraSTa ho jAtA hai, vaha vastutaH kaSAya hai| Avega aura lAlasA viSayaka vRttiyA~ kaSAya kA prajanana karatI haiM aura ina vRttiyoM kA nAnA prakAra se vyavahAra kaSAya-kautuka ko janma pradAna karatA hai| kaSAya ke bheda karate hae jainAcAryoM ne aneka vidha vicAra kiyA hai-sAmAnyataH kaSAya ko do rUpoM meM vibhakta kiyA jA sakatA hai| yathA(1) kaSAya (2) nokaSAya kaSAya mukhyataH cAra prakAra kI kahI gaI hai / yathA-- (1) krodha (2) mAna (3) mAyA (4) lona ina cAroM kaSAyoM ko anantAnubaMdhI, apratyAkhyAna, pratyAkhyAna, tathA saMjvalana kI dRSTi se pratyeka kI cAra-cAra avasthAe~ kahI gaI haiN| nokaSAya ke nau bheda kie gae haiM / yathA(1) hAsya (2) rati (3) arati (4) zoka (5) bhaya (6) jugupsA (7) strIveda (8) pulligaveda (3) napuMsakaveda isa prakAra kaSAya ke kula milAkara paccIsa bheda Agama meM ullikhita haiN|' Agama meM eka saMvAdAtmaka prasaMga AyA hai| tIrthakara mahAvIra indrabhUti se kahate haiM ki mulataH kaSAya haiM cAra hI....... krodha, mAna, mAyA aura lobha / yahA~ inhIM cAra kaSAyoM ke viSaya meM sUkSma tathA vaijJAnika saMkSipta vizleSaNa nimna prakAra se kiyA jA sakatA hai / yathAkrodha-kaSAya bhagavatI sUtra meM krodha kaSAya kI bar3I sUkSma vyAkhyA kI gaI hai| krodha vastutaH eka mAnasika saMvega hai, usakI uttejanA atirikta hai jisake jAgrata hone se prANI bhAvAviSTa ho jAtA hai aura taba usakI vicAra-kSamatA tathA tarka-teja nisteja ho jAtA hai| Avega kA utkarSa yuyutsA ko janma detA hai aura yuyutsA kAlAntara meM amarSa ko utpanna kara detA hai| amarSa kA sIdhA prayoga-pariNAma AkramaNa hI hotA hai| vicAraNIya bAta yaha hai ki krodha meM Avega AkramaNa tathA bhaya meM Avega rakSA viSayaka prayAsa karatA hai| ___ krodha jagate hI zarIra kI dazA meM parivartana hone lagate haiN| jIvanacaryA kI pUrI prakriyA prabhAvita ho jAtI hai / AmAzaya kI kriyA zithila, raktaca ta, hRdaya kI gati meM vyatikrama tathA mastiSka meM jJAnataMtuoM kI avyavasthA utpanna ho jAtI hai| isI bAta ko zAstrIya zabdAvali meM kahA jA sakatA hai ki cAritramohanIya karma ke udaya se hone vAlA, ucita-anucita kA viveka naSTa kara dene vAlA prajvalana rUpa AtmA kA pariNAma vastutaH krodha kahalAtA hai / 122 | caturtha khaNDa : jaina darzana, itihAsa aura sAhitya www.jaine bras Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhvIratna puSpavatI abhinandana grantha krodha kI aneka paryAya ullikhita haiM / inheM daza saMjJAoM meM parigaNita kiyA jA sakatA hai / yathA (1) krodha (3) roSa (5) akSamA (7) kalaha ( 8 ) bhaMDana (2) kopa (4) doSa (6) saMjvalana ( 5 ) cANDikya (10) vivAda saMvega kI uttejanAtmaka avasthA krodha, krodha se utpanna svabhAva kI caMcalatA kopa, krodha kA parisphuTita rUpa roSa, svayaM para yA dUsare para thopanA doSa, aparAdha ko kSamAna karanA akSamA, bAra-bAra jalanA aura tilamilA jAnA saMjvalana, jora-jora se bolakara anucita bhASaNa karanA kalaha, raudrarUpa dhAraNa karanA cANDikya, mArane-pITane para utArU ho jAnA - bhaNDana tathA AkSepAtmaka bhASaNa karanA vivAda kahalAtA hai | vicAra kareM, ye nAnA avasthAe~ krodha ke kAraNa utpanna hotI haiN| Avega ke anusAra ye sabhI avasthAe~ utpanna hokara bhayaMkara rUpa dhAraNa karatI hai / " krodha utpanna hone ke aneka kAraNa hote haiM - asantoSa, asaphalatA, abhAva, pratikUlatAe~ Adi / viparIta evaM viSama paristhitiyoM se prANI ke andara hI andara jhallAhaTa paidA hotI hai / vicAra kareM, kSamA andara se utpanna hotI hai vaha AtmA kA svabhAva hai / krodha bAhara se AtA hai aura vaha karma kA svabhAva hai / krodha kI parAkASThA aura usakA pariNAma yuddha hai / Aja vizva mahAyuddha ke vAtAvaraNa meM jI rahA hai| yuddha meM vinAzakArI kautuka huA karate haiN| bhArata ke prathama pradhAnamantrI paNDita javAharalAla neharU apanI videza yAtrA para the aura ve sarvatra zAnti kI bAteM kara rahe the| bIca meM jaba kisI muslima deza meM unakA vAyuyAna rukA to vahA~ ke patrakAroM ne unheM ghera liyaa| eka hI prazna thA una sabakA ki zAntipriya deza ke pradhAnamantrI yuddha-zAnti ke kyA upAya batalA rahe haiM ? neharU jI ne sabake praznoM ko bar3I sAvadhAnIpUrvaka sunA aura uttara dete hue kahA ki bhAI, hameM paraspara meM yuddha sambandhI bAteM karanAkarAnA banda kara denA cAhie phira yuddha nahIM hoMge / vAtAvaraNa se yuddha viSayaka carcAoM kA kisI prakAra se samApana ho jAegA taba phira yuddha hone kI sambhAvanA svataH hI gira jAtI hai / uttara sarala thA kintu thA sArapUrNa / jarA vicAra kareM ki krodha kI umra hI kyA hai ? krodha kI Ayu atyalpa hotI hai / yadi koI pUre rAta-dina krodha karanA cAhe to vaha kara nahIM sakatA / krodha kA saMvega utkarSa para ho to caturAI isameM hai ki hameM usa kSaNa saMyama se kAma lenA cAhie / kodhI se koI sambandha na rakheM aura use kisI prakAra kA resaponsa na deM, usake prati sajaga na hoM to yaha taya hai ki usakA krodha svayaM zAnta ho jAyagA / afrat kaSAya bhayaMkara hotI hai kintu hotI hai kSaNa bhara ke lie / virodhI ko pAkara vaha tatkAla jAgatI hai / isIlie loka jIvana meM krodha - kAla meM mauna rakhane kI bAta kahI gaI hai - kahAvata bhI cala par3I ki eka cupa sau ko harAe / jaba krodha kA saMvega AkramaNa kare taba hameM koI aisA kAma nahIM karanA cAhie jinase usakA poSaNa hotA hai / udAharaNArtha - krodha-kAla meM bhojana karane kI pUrNataH varjanA kI gaI hai| krodha kI avasthA meM bhojana karane se pariNAma nitAnta azubha tathA bhayaMkara hote haiM / eka bAra krodha karane se kaSAya kautuka aura usase mukti sAdhana aura vidhAna : DaoN0 mahendrasAgara pracaMDiyA | 123 www. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAyAam..........IMAtosree sAdhvIratna puSpavatI abhinandana grantha krodhI ke zarIrajanya rakta ke solaha sau kaNa jalakara naSTa ho jAte haiN| aisI sthiti meM usake sAre jAgatika sambandha bhI prabhAvita ho jAte haiM / isa prakAra krodha karanA to dUra krodha sambandhI bAteM karane se bhI citta meM dUSaNa lagatA hai| mAna-kaSAya rAga-dveSa prANI kI sahaja avasthA ko vikRta karatA hai / krodha aura mAna donoM hI dveSa se utpanna hote haiN| nindA vyakti meM krodha paidA karatI hai jabaki prazaMsA se mAna kA udaya hotA hai| pratikUlatA meM krodha jagatA hai aura anukUlatA meM mAna kaSAya ubuddha hotI hai| kula, bala, aizvarya, buddhi, jAti, rUpa tathA jJAna Adi avasthAoM meM vyakti kA mada jAgrata hote hI mAna kaSAya kA janma hotA hai / mAna kaSAya ke utpanna hote hI vyakti meM ahaM vRtti kA poSaNa hone lagatA hai / mAna kI dvAdaza avasthAoM kA ullekha bhagavatI sUtra meM upalabdha hai / yathA(1) mAna (2) mada (3) darpa (4) stambha (5) garva (6) atyutkroza (7) para-parivAda (8) utkarSa () apakarSa (10) unnata (11) unnatanAma (12) durnAma apane kisI guNa para mithyA ahaMvRtti mAna, ahaMbhAva meM tanmayatA mada, uttejanApUrNa ahaM bhAva darpa, avinamratA se stambha, ahaMkAra se garva, apane ko dUsaroM se zreSTha kahanA atyutkoza, para-nindA se paraparivAda, apanA aizvarya prakaTa karanA utkarSa, dUsaroM kI hInatA prakaTa karanA apakarSa, dUsaroM ko tuccha samajhanA unnata, guNI ke sAmane na jhukanA unnatanAma tathA yathocita rUpa se na jhukanA durnAma nAmaka mAna kI vibhinna avasthAe~ upasthita hotI haiM / 10 prANI kI bahirAtma-avasthA meM mAna kaSAya kA janma-maraNa hotA rahatA hai| yahA~ para ko sva mAnA jAtA hai aura aisI mAnyatA se mAna kaSAya kA janma hotA hai| jaba para ko para aura sva ko sva mAna liyA jAtA hai tabhI prANI kI mamatva buddhi kA anta ho jAtA hai aura usakI antarAtma-avasthA kA prArambha ho jAtA hai| mAna kaSAya ke utpanna hote hI prema aura usase sambandhita sAre sambandha saMkIrNa aura vikIrNa ho jAte haiN| vicAra kareM ki jaba sAre mAna samAna ho jAte haiM tabhI prema kI utpatti hotI hai| isI AdhAra para mAnavI-prANI ke vaivAhika saMskAra meM dIkSita hone se pUrva vara-vadhU kI janma-patrikA ke AdhAra kA milAna kiyA jAtA hai / jitane adhika guNoM kA milAna ho jAtA hai--saMjoga utanA hI zubha aura sukhada mAnA jAtA hai / mAna jisameM adhika jAgrata rahate haiM, prematattva usameM utanA hI giratA jAtA hai| AtmA kA udAtta guNa hai jJAna, jJAnI kA lakSaNa hai ki usameM sadA vinaya kI pradhAnatA rahatI hai| kintu jJAnI ko jaba apane jJAna kA mada ubharatA hai to usakA sArA jJAna nissAra aura prabhAvahIna ho jAtA hai / eka ghaTanA kA smaraNa huA hai / yahA~ usI ke ullekha se maiM apanI bAta spaSTa kruuNgaa| eka aMdherI koTharI meM maiM akelA ekAkI baiThA huA thA / citta meM ATha madoM ke AkAra aura vikAra paidA ho cuke the| anukUla vAtAvaraNa pAkara ve sabhI sAkAra bhI ho uThe the / mere pitAzrI iMjIniyara haiM, mAmA jI DipTI 124 | caturtha khaNDa : jaina darzana, itihAsa aura sAhitya THANIHOOT www.jaines Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhvIritna puSpavatI abhinandana grantha mammmmmmmmmma ana kalakTara haiM, merI patnI atyadhika rUpavatI-mahilA hai| mere cAcA jI saMsArI kubera haiM, mere tAUjI bejor3a zaktivAna haiM, mere bhAI caritra-cakravartI haiM aura merI bahina jJAnamatI haiM, mahAmanISI haiN| ina AkAroM ne mujhe adbhuta sthiti meM DAla diyA aura maiM apane ko vilakSaNa anubhUta kara utthaa| mujhe lagA ki maiM eka vRtta ke kendra para haiM aura ye vibhUtiyA~ merI paridhi para nirbAdha cakkara lagA rahI haiN| paridhi para cakkara lagAte rahane se ina sabhI madoM kI anubhUtiyA~ huA karatI haiM kintu jaba aura jyoMhI prakAza kA udaya huA tyoM hI tatkAla ve paridhi ke samagra AkAra vilIna ho gye| kucha samaya ke pazcAt A~kheM banda karake dekhA to lagA ki paridhi kA saMsAra hI miTa gayA hai aura vahA~ kendra kA gaharA Aloka hI Aloka paharA de rahA hai / saca hai jIvana kI koTharI kA aMdhakAra miTatA hai jJAnAloka se aura jJAnAloka jagAne se ajJAna meM sthira sAre ahaMkAra svayaM miTa jAte haiM aura jIvana Aloka se bhara jAtA hai taba kisI AkAra aura vikAra kI sambhAvanA hI nahIM raha jaatii|" __ mada se mana mailA ho jAtA hai / mana kA mala nirmala ho, isake lie Avazyaka hai mAna kA mittnaa| prANI-prANI meM mela tabhI hogA, kuTumba kI bhAvanA tabhI jAgrata hogI, kalaha tabhI sulaha meM pariNata hogI jaba hamAre mana se mAna kA pUrNataH visarjana ho jaaegaa| D HARIFFERPREPiliffmiiiiiiiiiiiiirFFFFFAIRAmamamamamamamamamamamamamamamamamamamamamamamamamamamamamamamammammammammamamamamamamamamamamamamamamamamamamamamamamamma Ans mAyA kaSAya kapaTa kA apara nAma hai mAyA / mana, vANI aura karanI meM ikasAratA kA abhAva mAyA kaSAya ko janma detA hai| kisI prANI ke mana meM kucha hai, usI ko vaha kahatA kucha aura hai aura karatA to saba kucha aura hI hai aisI sthiti meM usakI caryA mAyAvI kahalAtI hai| prANI kA svayaMjAta guNa hai Arjavatva / RjorbhAvaH Arjavam arthAt RjutA-saralatA ko hI Arjava kahA hai / anArjavI caryA se jIvana jaTilatAoM se bhara jAtA hai| isa prakAra kapaTAcAra mAyA-kaSAya kA hI pariNAma hai / mAyA kI mahimA pandraha avasthAoM meM parigaNita kI gaI hai / yathA(1) mAyA (2) upAdhi (3) nikRti (4) valaya (5) gahana (6) nUma (7) kalka (8) kurUpa (E) jihmatA (10) kilviSika (11) AdaraNatA (12) gRhanatA (13) vaMcakatA (14) pratikuMcanatA (15) sAtiyoga kapaTAcAra se mAyA, Thage jAne yogya vyakti ke samIpa jAne kA vicAra se upAdhi, chalane ke abhiprAya se adhika sammAna karane se niti. vakratAparNa vacana yoga se valaya. ThAne ke vi gUr3ha bhASaNa karane se gahana, ThagAI ke uddezya se nikRSTatama kArya karane se nUma, dUsare ko hiMsA ke lie ubhArane se kalka, nindita vyavahAra se kurUpa, ThagAI ke lie kArya manda karane se jihmatA, bhAMDoM kI bhA~ti kuceSTA karane se kilviSikI, anicchita kArya bhI apanAne se AdaraNatA, apanI karatUta ko chipAne kA prayatna karane se gRhanatA, ThagI se vaMcakatA, kisI ke sarala rUpa se kahe gaye vacanoM kA khaNDana karane se pratikuMcanatA tathA uttama vastu meM hIna vastu mizrita karane se sAtiyoga nAmaka vibhinna avasthAe~ ubhara kara samakSa AtI haiM / kaSAya kautuka aura usase mukti : sAdhana aura vidhAna : DaoN0 mahendrasAgara pracaMDiyA | 125 www.jail Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhvIratna puSpavatI abhinandana grantha __ Aja ke sabhyatA pradhAna yuga meM AsthA kA abhAva aura vyavasthA kA prabhAva utkarSa ko prApta hai| AsthA antaraMga kI jAgRti se sambandhita hai isase jIvana meM saralatA utpanna hotI hai| javaki vyavasthA bAharI vastu hai isase jIvana meM kuTilatA aura jaTilatA kA prAdhAnya rahatA hai| vicAra kareM, vyavasthA ke pariNAmasvarUpa Aja hara ghara meM DrAiMgarUma hai para hara ghara DrAiMgarUma nahIM hai / eka hI kamarA sApha-sutharA hai, sajjita hai, zeSa kamare kucale haiM, maile haiM / Agata ko DrAiMgarUma meM hI biThalAyA jAtA hai / usake pUre ghara kI saphAI-sugharAI vahIM se A~kI jAtI hai / para vAstavikatA kucha aura hI hotI hai| isI vyavasthA-vyavahAra meM mAyA mukhara ho uThatI hai| .. ___ mAyAcArI ke citta meM adbhuta kAryakramoM kA saMcAlana hotA rahatA hai| usakA pratyeka kArya mAyAmaya hotA hai| rAjasthAna ke eka maMdira meM merA jAnA huA thaa| aneka prabhu-pratimAe~ vahA~ pratiSThita thiiN| pujArI kama kintu darzanArthI adhika the| saMyoga se mere dekhane ke samaya mandira jI meM kevala eka pujArI pUjA karate mile the| mujhe Ate dekhakara unhoMne prabhu-pUjana jora-jora se karanA prArambha kara diyA thaa| unake dvArA AkarSaka zArIrika mudrAe~ bhI pradarzita ho uThI thiiN| isa sAre parivartana ko dekhakara maiMne kahA thA-mere bhAI, mujhe Ate dekhakara Apane pUjana jora-jora se karanA kyoM prArambha kara diyA thA? kyA Apa ko apane ArAdhya deva ke badhira hone kI sUcanA mujhe denI thI ? ve uttara meM mAtra musakarAe the, bole kucha bhI nahIM / vicAra kareM, Aja kI upAsanA meM bhI milAvaTa hai mAyA kii| mAyAvI insAna svayaMbodha se vaMcita hai / vaha soyA huA hai aura yadi toyA huA kisI jage ko jagAye to isase bar3I makhaula aura kyA hogI ?13 hamArI dhArmika kriyAe~ bhI mAyA-moha se na baca sakI to anya nAnA sAMsArika vyavahAroM kI kyA sthiti hogI ? hamAre antaraMga kI AsthA jaise kahIM luka-chipa gaI hai aura hama pUrNataH vyavasthA ke adhIna ho gaye haiM / pariNAmasvarUpa hamArA prAkRta jIvana aprAkRta arthAt banAvaTI ho gayA hai| __ jaba koI videzI hamAre deza meM Ate haiM to vyavasthA dvArA unheM deza ke unhIM bhAgoM meM ghumane kI preraNA aura anumati dI jAtI hai jo pUrI taraha se vyavasthita haiM, jinheM dekhakara deza kI garimA kA varddhana hotA hai| dhAraNA banatI hai ki deza carama utkarSa ko prApta hai, para vAstavikatA isase bhinna hI hotI hai / Aja jarA aura sAvadhAnIpUrvaka vicAra kareM ki pUre dina bAhara Dolane vAlA kAmakAjI jaba kisI dAvata meM sammilita hotA hai taba vaha vesTa oNpha dI TraMka arthAt uttamottama kapar3e dhAraNa karatA hai| usakI bhAvanA rahatI hai ki usakA jIvana stara zreSTha pramANita ho / jo bhItara se zreSTha nahIM hai vaha zreSTha hone ke lie vyavasthita hone kI Toha meM rahatA hai / isa prakAra kI hai mAyAvI caryA / isase eka bAra cAhe vyakti bAharI paridhi para pratiSThita ho jAve kintu antaraMga-kendra meM abhAva kI akulAhaTa se vaha prabhAvita hotA hai| kyoMki abhAva meM hI prabhAva ke darzana huA karate haiM / mAyA kaSAya miTe tabhI jo hai vaha mukhara ho uThegA jisase vyakti ko Atmika toSa aura saMtoSa milegA, akulAhaTa kA anta hogaa| lobha kaSAya lobha sAre baMdhanoM kA mukhyAdhAra hai| mohanIyakarmodaya se citta meM utpanna hone vAlI tRSNA athavA lAlasA vastutaH lobha kahalAtI hai / lobha kaSAya krodha, mAna aura mAyA nAmaka kaSAyoM se bhI tIvra aura sateja hotI hai| prArambhika kaSAyeM cAhe manda aura zAnta ho jAe~ parantu lobha kaSAya phira bhI zeSa 126 | caturtha khaNDa : jaina darzana, itihAsa aura sAhitya www.jainelials Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii i iiiiiiiiiii sAdhvIratna puSpavatI abhinandana grantha / rahatI hai| kahate haiM ki bArahaveM guNasthAna ke uttarArddha meM lona kaSAya kA samApana ho pAtA hai, tabhI prANI terahaveM guNasthAna meM ArohaNa karake vItarAgI banatA hai| yahI jIva kI sarvajJatA kI avasthA kahalAtI hai / lobha kaSAya kI solaha avasthAe~ ullikhita haiM / yathA(1) lobha (2) icchA (3) mUrchA (4) kAMkSA (5) gRddhi (6) tRSNA (7) mithyA (8) abhidhyA (8) AzaMsanA (10) prArthanA (11) lAlacapanatA (12) kAmAzA (13) bhogAzA (14) jIvitAzA (15) maraNAzA (16) nandirAga saMgraha karane kI vRtti se lobha, abhilASA se icchA, tIvratA kI saMgraha vRtti se mUrchA, prApta karane kI icchA se kAMkSA, prApta vastu meM Asakti hone se gRddhi, jor3ane kI icchA, vitaraNa kI virodhI vRtti se tRSNA, viSayoM kA dhyAna se mithyA, nizcaya se Diga jAnA vastutaH abhidhyA, iSTa prApti kI icchA karane se AzaMsanA, artha Adi kI yAcanA se prArthanA, cATukAritA se lAlacapanatA, kAma kI icchA se kAmAzA, bhogya padArthoM kI icchA se bhogAzA, jIvana kI kAmanA se jIvitAzA, marane kI kAmanA se maraNAzA tathA prApta sampatti meM anurAga se nandirAga nAmaka lobha kaSAya kI solaha avasthAe~ utpanna hotI haiN| sAmAnyataH jinavANI meM ullikhita hai ki nArakI jIvoM meM krodha kI pradhAnatA rahatI hai, tiryaMcoM meM mAyA kA atizaya, mAnavoM meM mAna kaSAya kA utkarSa rahatA hai tathA devoM meM lobha kaSAya kI pracuratA rahatI hai| inhIM kaSAyoM kI tIvratA rahane se prANI apane naye janma meM karmAnusAra nAnA paryAyoM meM AyA-jAyA karate haiN| . AcArya akalaMka ne lobha ke tIna prakAra kahe haiM yathA-15 (1) jIvana lobha (2) Arogya lobha (3) upayoga lobha aura AcArya amRtacandra ne lobha ke cAra prakAra kahe haiM yathA-16 (1) bhoga (2) upayoga (3) jIvana bhoga (4) indriyoM aura unake viSayoM kA bhoga lobhI vyakti krodha kA prasaMga upasthita hone para bhI krodha nahIM karatA aura mAnApamAna kA bhI vicAra nahIM krtaa| vaha yogiyoM kI bhAMti indriyoM kA damana kara sakatA hai, sukha tathA bAsanA kA tyAga kara sakatA hai / yadi kucha prApta hone kI AzA ho to vaha dasa gAliyAM bhI sahana kara sakatA hai| karuNa svara sunakara bhI usakA hRdaya pasIjatA nahIM, na vaha tuccha vyakti ke sAmane dIna banakara hAtha pasArane se saMkoca hI karatA hai|" __ krodha kaSAya zAnta ho jAye to anya tIna kaSAyoM kI upasthiti banI rahatI hai para yadi lobha kaSAya kA zamana ho jAye to sabhI kaSAya-kuloM kA nAza ho jAtA hai / isalie lobha ko pApa kA vApa kahA gayA hai| i iiiiHHILEE kaSAya kautuka aura usase mukti : sAdhana aura vidhAna : DaoN0 mahendrasAgara pracaMDiyA | 127 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . ... ...... ....... ... . ... .... . .... ... ... . . . . .. ..... ........ ... sAdhvIratna puSpavatI abhinandana grantha eka saMsmaraNa kA smaraNa huA hai yahA~ usI ke mAdhyama se apanI bAta ko spaSTa kruuNgaa| eka saMta tapazcaraNa ke uparAnta nagara meM madhukarI prAptyartha praveza karate haiN| madhukarI pAkara ve punaH aTavI ko lauTate haiM aura tapa meM lIna ho jAte haiN| yahI unakI dainika caryA rahatI hai| pUrNataH videhI haiM ve / eka bAra madhukarI dete hae unake eka bhakta ne unase bhArI prArthanA kI-mahAtmana ! Apa apane hAthoM meM madhukarI pAte haiN| mere lie yaha azobhanIya hai / merI prArthanA hai ki Apa yaha rajata-pAtra aMgIkAra kara lIjie aura nitya madhukarI isI meM prApta kiijiyegaa| aneka bAra iMkAra karane para bhI apane bhakta kI prasannatArtha saMta ne usa rajata-pAtra ko svIkAra kara liyA aura jaba saMta ko rajata pAtra meM madhukarI pAte dekhA to bhakta praphullita huA aura saMta pAtra lekara aTavI kI ora gamana kara gye| sadA kI bhAMti vaha Aja bhI tapa meM jAne ke "lie taiyAra hue ki unheM rajata-pAtra ko kahIM rakhane kI AvazyakatA huii| unhoMne rajata-pAtra ko vRkSa kI khokhara meM rakha chipAyA / tapa meM baiTha ge| kucha hI samaya pazcAta dekhate kyA haiM ki saMta kA mana parezAna hai aura unhoMne apanI A~kheM khola lI haiM / ve uThate haiM aura khukhAla meM jAkara rajata-pAtra kI par3atAla karate haiN| use vahIM surakSita rakhA pAkara nAhaka dAha meM jalane lagate haiN| Aja saMta sAmAyika meM ekAgracitta na ho sake, rajata-pAtra ne bAdhA utpanna kara dii| vicAra kareM ki hamAre antarmana kI pavitratA meM aise kitane rajata-pAtra vyavadhAna rUpa haiM ? bhUta kA bhaya aura bhaviSya kI cintA vyakti ko nirarthaka Akula-vyAkula banAtI hai / gaMgA snAna vyartha hai / zAstra-sAmAyika meM jAnA sir3IpaMtI hai yadi hamArA antaraMga lobha kaSAya se saMpUrNataH kaSA hai / lobha visarjana vastutaH vRtti kA pavitra AmaMtraNa hai / 18 isa prakAra kaSAya kautuka kitane kuTila aura kucAlI hai ki prANI ko vAstavikatA se dUra sudUra kara dete haiN| prema, pyAra aura pratIti jaisI udAtta avasthAoM se jIva ko vaMcita karAne kA zreya kaSAya ko hI hai / vicAra kareM ki rAga-dveSa vastutaH viSavRkSa haiM / vAsanA aura kaSAya se rAga-dveSa kI sarjanA hotI hai| mAyA kaSAya tathA lobha kaSAya se Asakti, Asakti se rAga evaM krodha tathA mAna kaSAya se ghRNA aura ghRNA se dvaSa utpanna hotA hai / ghRNA aura Asakti ne hI vaira tathA mamatA ko protsAhana diyA hai| Aja sArA saMsAra vAsanA aura kaSAya kI agni meM dhadhaka rahA hai / isa prajvalana se yadi kisI ko mukti pAnA hai to use vizuddha bhAvanA se zruta sAhitya, brahmacarya tathA tapa kA paripAlana viveka aura vijJAna ke sAtha karanA hogaa| vicAra kareM ki krodha prIti kA nAza karatA hai, mAna vinaya kA nAza karatA hai, mAyA se maitrI miTatI hai aura lobha se sabhI sadguNoM kA vinAza hotA hai| isa prakAra kaSAya hamArA sarvanAza karatI hai| isake viparIta zAnti se krodha ko, mRdutA se mAna ko, saralatA se mAyA ko tathA santoSa se lobha kaSAya ko jItanA hI saccI puruSArtha-sAdhanA mAnI gaI hai| vicArapradhAna prANI kI tIna Atmika avasthAe~ mAnI gaI / yathA(1) bahirAtmA (2) antarAtmA ) paramAtmA bahirAtmA meM jIva para-padArtha ko hI sva-Atma padArtha mAna baiThatA hai| usI meM lIna hokara anAdikAla se janma-maraNa ke caMkramaNa meM sakriya rahatA hai / 20 bahirAtmA ko AtmA ke bhinna svarUpa kA zraddhAna nahIM hotA aura isIlie use na to AtmA ke ajara-amara tathA avinAzI hone kA vizvAsa hai aura na hI paraloka meM AtmA ke AvAgamana kA zraddhAna, jahA~ apane-apane karma kA phala prApta karatI hai| saMsAra meM lIna-prANiyoM kI yahI dazA hai, ve isa manUSya zarIra ko hI apanA sarvasva samajhate haiN| zarIra ke janma ko apanA janma evaM zarIra ke maraNa ko ve apanA maraNa samajhate haiN| pA~coM indriyoM ke viSaya-bhogoM meM hI ve saccA sukha samajhate haiM / viSaya-bhogoM meM jo-jo sahAyaka hote haiM unase usakI pragAr3ha prIti hotI hai| 128 | caturtha khaNDa : jaina darzana, itihAsa aura sAhitya masarahiRRHIRRIE tional www.jair Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhvIratna puSpavatI abhinandana grantha / . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . isIlie vaha apanI strI se bahuta rAga karatA hai aura hotA hai putra-pautroM kA atyanta mohI / dhana-dhAnya kA upArjana bhI isalie karatA hai ki apane kuTumba ke sAtha vaha nidhi bhoga bhoge / isa prakAra mithyA buddhi ke kAraNa hI vaha ajJAnI strI-putra Adi ke hote hue apane ko sampattivAna samajhatA hai| dina-rAta unhIM kI cintA meM phaMsA rahatA hai / kuTumba kI viSaya-kAmanAoM kI pUrti karatA aura unake moha meM unako hara taraha anukula banAne ke upAya karatA haA svayaM baddhatA prApta karatA hai| isa prakAra usakI lAlasA kA anta nahIM ho pAtA aura anta meM Ayu bitAkara apanI paryAya chor3atA hai, vilApa karatA hai ki hAya maiM amuka kAma kie binA hI cala diyA, yadi pautra ke darzana kara letA, usake katipaya kautuka aura dekha letA to merA janma saphala ho jaataa| jarA vicAra kareM, ye ajJAnI jIva bhoga kI tRSNA meM hI apane durlabha manuSyajanma ko naSTa kara dete hai / mAnava janma pAne kA kucha bhI suphala ye prApta nahIM kara pAte aura rAga-dveSa, moha se tIvra karma bAMdha kara durgati ko prApta karate haiM / sacce dharma ko, sacce Atma-svarUpa ko, sacce sukha ko na pahacAna kara ye becAre ajJAna ke kAraNa apanI Atmika sukha-zAnti ke bhaNDAra se sarvathA vaMcita rahate haiM aura punaH-punaH sAMsArika arNava meM avagAhana karate rahate haiM / deha meM Atma-buddhi rakhane tathA AtmA meM Atma-buddhi na karane se hI isa jagata kI sArI vahirAtmAoM kI aisI durdazA ho rahI hai / karma kA cakra vicitra hai / karma kautuka Ithara kI bhAMti pratidhvanivAda jaisA hai| hamArI indriyoM ke dvArA jo UrjA dhvani nisRta hotI hai vaha antataH Ithara se jA TakarAtI hai| apane svabhAva se vaha vahA~ se loTakara pUnaH uso sthAna ko Ato hai, jahA~ se vaha calI thii| mAna lIjie, kisI prANI ne krodha meM kisI ko gAlo dI to vaha Ithara se jA TakarAtI hai aura vahAM se lauTakara vaha dAtA ke pAsa lauTakara jaba AtI hai taba grahaNa karane meM kitanA kaSTa hotA hai, yaha vastutaH kahane kA kama apitu anubhava karane kA adhika viSaya hai / isI prakAra karmapakSa jaba apane udaya meM Ate haiM taba karmI duHkhasakha kI anubhUti karatA hai| isa sArI prakriyA ko apanI nAsamajhI ke kAraNa ajJAnI prANI krodha, mAna. mAyA aura lobha jaisI kaSAyoM se nirantara anuprANita karatA rahatA hai / kaSAyoM ke kautuka bar3e vicitra haiN| dUsaroM para krodha karate hue krodhI apane isa puruSArtha ko sArthaka samajhakara sukhI hotA hai / amuka para khUba krova kiyA aura use paryApta kaSTAyita kara pratikAra liyA jA sakA hai, para, bhalA prANI yaha nahIM jAnatA hai ki krodha kaSAya kI vargaNA lauTakara pratikArI svAda se svayaM ko AsvAdita kregii| yadi yaha satya aura tathya jAnA jA sake to phira kauna aisA-nirIha prANI hogA jo krodha ko para aura sva ke lie AmaMtrita kre| upAdhi vastutaH bojha hai| isako jitanA adhika utkarSita kiyA jAegA kartA utanA hI adhika svayaM ko bojhila bnaaegaa| jAgatika sampannatA meM sAmAnyataH apAra AkarSaNa hote haiM / ajJAnI inhIM AkarSaNoM meM bhramita hokara nAnA prakAra ke mAna-abhimAna meM lIna ho jAtA hai / mAna milate raheM athavA abhimAna santuSTa hote raheM to prANI jaghanya kaSToM meM bhI jIne kI svIkRti de detA hai / isa prakAra yaha kahA jA sakatA hai ki mAna kI mahimA anaMta hai| mAna ke kautuka meM adbhuta prakAra kA AkarSaNa hai| vicAreM, jo nahIM hai usakA yadi AropaNa kiyA jAe to abhAva ko kSaNika santoSa milatA hai| kisI kAnsTebula ko yadi dIvAna jI kaha diyA jAe to usase anartha karAne meM anukUlatA pAI jA sakatI hai| kaSAya kautuka aura usase mukti : sAdhana aura vidhAna : DaoN. mahendrasAgara pracaMDiyA | 126 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PH H HHHHHH Th a naiamara.... .................. sAdhvIratna puSpavatI abhinandana grantha isI prakAra nAnA manautiyA~ haiM jinake dvArA hamArA nirmala Atman bandI banatA hai/rahatA hai / mAna kaSAya kA yahI kautuka kauzala hai jo sAmAnya prANI ko sanmArga se haTAkara unmArga kI ora le jAtA hai| mAyA kI mahimA asAdhAraNa hai| saMsAra kI sapakSatA isI kaSAya para nirbhara karatI hai| prANI jitanA adhika mAyAcArI hogA, utanA hI adhika vaha sapakSa saMsArI hogaa| saMsAra kA AkarSaNa vyakti ko dhIre-dhIre sAlatA hai aura jaba usakA Arjavatva pUrNataH daba jAtA hai tabhI usakA jIvana vastutaH udhAra kA vana jAtA hai| vaha apanI sthiti se kabhI saMtuSTa nahIM raha paataa| vaha sadA dUsaroM ko Thagane meM athavA dhokhA dene meM saMtoSa rasa kA Ananda anubhava karatA hai| isa prakAra kI kaSailI caryAe~ hamAre jIvana ko prabhAvita kie rahatI haiM / jo isa dala-dala se nikalanA cAhatA hai athavA ubaranA cAhatA hai, use ye saMsArI prANI apane hAsya kA pAtra banAte haiM aura isa prakAra unakA satata prayAsa rahatA ki prANI unake cakra se mukta na hone paae| lobha kA lAvaNya nirAlA hai| isase chUTanA sAdhAraNa sAdhaka kI bisAta nahIM / isakI cipakana bar3I tIvra hotI hai / anya kaSAyoM kI kasAvaTa se Upara, sabase Upara isakI ur3Ana hotI hai / sArI kasAvaTeM haTa sakatI haiM kintu lobha kA pralobha cipakA hI rahatA hai / isameM kar3avAhaTa nahIM, miThAsa hotI hai| isake kautukoM meM adbhuta prakAra kI kamanIyatA hai- kaMcana, kAminI aura kukarma isake pramukha upAdAna haiM / isake prabhAva se prANI kA citta vicitra phisalana se ciraMjIvI hotA rahatA hai| para-padArthoM kI nAnA paryAyoM meM tathA unake kSaNika parivartanoM meM jo svayaMjAta AkarSaNa hotA hai / usake pralobhI prANiyoM meM lobha kaSAya kI pUrNataH prabhAvanA vidyamAna rahatI hai / isa kaSAya ke vazIbhUta prANI mithyAdRSTi ho jAte haiN| unheM sanmArga kI apekSA unmArga ko apanAne meM sukha kA AbhAsa hone lagatA hai| makar3I ke jAle meM phaMsI makkhI kI bhAMti kaSAya kautuka vyakti ko karmajAla meM jakar3a lete haiM usase nikala pAnA koI sugama aura sarala kAma nahIM hai / prazna yaha hai ki ina kaSAya catuSTaya ke caMgula se mukta kisa prakAra huA jA sakatA hai ? kaSAyoM se chuTakArA naraka, tiryaMca tathA svarga gati meM janma lene vAle jIvoM ko bhI sambhava nahIM hotaa| isa prabandhana se mukti prAptyartha manuSya gati meM janma lenA eka mAtra sAdhana hai| sacaryA meM SaT AvazyakoM kI ArAdhanA karane kA ullekha milatA hai / deva darzana, guru upAsanA svAdhyAya, saMyama, tapa aura dAna-ye SaTa Avazyaka kahe gae haiM jinakI ArAdhanA karane se zrAvaka kI dinacaryA azubha se zubha aura zubhatara hotI hai / usake pariNAmoM meM zAnti aura santoSa ke saMskAra jAgate haiM / kSamA, mArdava, Arjava aura zauca ke divya guNoM kA antaraMga meM jAgaraNa hotA hai taba krodha, mAna, mAyA aura lobha kaSAyoM kI tIvratA manda hotI huI antataH samApta ho sakatI hai| uparyukta saMkSipta vivecana se yaha niSkarSa rUpa se sahaja meM kahA jA sakatA hai ki kaSAya hI AtmA kI vikRti kA pradhAna kAraNa hai / kaSAyoM kA anta ho jAnA hI bhava-bhramaNa kA anta ho jAnA hai| jinavANI meM pracalita prasiddha ukti kitanI sArthaka hai-kaSAyamuktiH kila muktireva / 130 | caturtha khaNDa : jaina darzana, itihAsa aura sAhitya DRE www.jainelibrate Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhvAratnapuSpavatI abhinandana grantha R AATPARANTED uriHHALEBAsasammamARARIES sandarbha pantha sUcI 1. (a) paMcasaMgraha, prAkRta, 1-109 (ba) cAritrasAra, 89-1 2. sarvArthasiddhi, 6-4-320-9 3. (a) rAjavAttika, 2-6-2-108-28 (ba) yogasAra, apabhraza, 9-40 4. kaSAya pAhuDa, 1-1, 13.14, 287-322-1 5. (a) sarvArthasiddhi, 8-9.386-4 (ba) rAjavAttika, 8-9, 15-574-27 (sa) bRhadnayacakra, 308 6. (a) tattvArthapUtra 8-9 (ba) paMcAdhyAyI uttarArddha, 1077 7. (a) dravya saMgraha, 13-38-1 (ba) kaSAya pAhuDa, 1-1, 13-14 (sa) dhavalA, 8-3, 6-21 8. bhagavatI sUtra, zataka 12-305 9. jaina AcAra: siddhAnta aura svarUpa, devendra muni, zAstrI, pRSTha 624 10. bhagavatI sUtra, 1-12, 305 11. amRta patra, DA. mahendrasAgara pracaMDiyA, pRSTha 2 tathA 3 12. bhagavatI sUtra, 12-5-4 13. amRta patra, DA. mahendrasAgara pracaMDiyA, pRSTha 3 tathA 4 14. bhagavatI sUtra, zataka 12 15. tattvArthasAra, amRtacandrAcArya 16. jaina AcAra : siddhAnta aura svarUpa, devendra muni, pRSTha 632 17. amRta patra, DA. bhahendrasAgara pracaMDiyA, pRSTha 5-6 18. dazavakAlika adhyAya 8, sUtra gAthA 38-39 19. samAdhi zataka, AcArya pUjyapAda, zlokAMka 5 e HARAMMERIME MISALMERamastimat RADDRENDRAMA H kaSAya kautuka aura usase mukti : sAdhana aura vidhAna : DaoN0 mahendra sAgara pracaMDiyA | 131 ... AMERAS mD.. Airinema