Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
పంతంతింతింతితాంతంలోeeeeee
कन्याविक्रयदोषनिषेध
तथा बाळलग्न निषेध ग्रंथ.
၉၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀--၁၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀
လ၅၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀--၁၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀၀
रचयिता, शास्त्रविशारद योगनिष्ठ जैनाचार्य श्रीमद् बुद्धिसागरमूरिश्वरजी.
ဇ
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
|| श्रीमद् बुद्धिसागरजीरि ग्रंथमाला ग्रंथांक. ८८॥ कन्याविक्रयदोषनिषेध.
बाळलन निषेध ग्रंथ.
-
-
-
-
-
-
-
-
--
रचयिता. शास्त्रविशारद योगनिष्ठ जैनाचार्य श्रीमद् बुद्धिसागरसूरीश्वरजी.
छपावी प्रगट करनार
श्री अध्यात्मज्ञानप्रसारक मंडळ. Il हा. वकील मोहनलाल हिमचंद. मु. पादरा. ॥
।
-
द्वितीयावत्ति वीरसं. २४५०
प्रति १००० वि. १९८१
इ. स. १९२५
मूल्य
. ०-६-०
-
m
-
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વડોદરા-લુહાણમિત્ર ટીમ પ્રિ પ્રેસમાં અંબાલાલ વિઠ્ઠલભાઈ ઠક્કરે પ્રકાશક માટે છાપી પ્રસિદ્ધ કર્યું. તા.૧-૪-૨૫
-
-
- -
----- - -- -- -
-
-
-- --
- -
-
-
**** --- --
*
- - - - -
- --
- -
-
-
- -
-
-
-
-
--
-
-
-
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નિવેદન.
શ્રી અધ્યાત્મ જ્ઞાનપ્રસારક મંડળ તરફથી પ્રસિદ્ધ થતી શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગર સૂરિજી ગ્રંથમાળાના ૮૮મા મણકા તરીકે કન્યાવિક્રયદષનિષેધ તથા બાળ લગ્ન નિષેધ ગ્રંથ પ્રકટ કરવામાં આવે છે. આ ગ્રંથ પ્રથમ વિ.સં. ૧૯૬૦ની સાલમાં ગુરૂ મહારાજે લખ્યું હતું અને તેની પ્રથમવૃત્તિ શ્રી જૈનદયબુદ્ધિસાગર સમાજ સાણંદ તરફથી છપાવવામાં આવી હતી અને તેના પ્રકટ થવાથી ઝાલાવાડ કાઠીયાવાડના જૈનોમાં જે કન્યાવિક્રયને દુષ્ટ રીવાજ જડ ઘાલી બેઠેલા હતા તે ઘણે અંશે દૂર થયે છે, અને ત્યાં ઘેાળ બંધાઈ જવાથી કન્યાવિકય ઘટયો છે. આ ગ્રંથની નકલ ખપી જવાથી તથા તેની ઘણી માગણી હેવાથી તેની બીજી આવૃત્તિ પ્રકટ કરવાની જરૂર જણાઇ છે.
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રથમવૃત્તિ કરતાં આ દ્વિતીયાવૃત્તિમાં ઘણે સુધારે વધારે કરવામાં આવ્યું છે. સમયના વધવા સાથે વિશ્વની પ્રગતિ થતી જાય છે અને તે સાથે વિચારોની પણ પ્રગતિ થતી જાય છે. તેથી આ આવૃત્તિમાં ગુરૂ મહારાજે પોતાના વિચારોને સમય ને અનુકુળ રીતે આલેખ્યા છે અને તે વર્તમાન સમાજને અવશ્ય અતિઉપયેગી થઈ પડશેજ.
મંડળ આવાં ઉત્તમ પુસ્તકો પ્રકટ કરી ધર્મ સેવા બજાવી શકે છે. એમાં શ્રીમદ્ ગુરૂમહારાજની સતત ગ્રંથાલેખનપ્રવૃત્તિની દયાળુતા તથા દ્રવ્ય મદદ કરનાર ઉદાર ચરિતબંધુઓજ આભારી છે.
આ ગ્રંથ પ્રકાશનમાં નીચે પ્રમાણે મદદ મળી છે. રૂ. ૧૫૦ શેઠ છત્રભાણ રૂપાજી હા. શેઠ
નહાલચંદ ફતેચંદ મુ. પેથાપુર રૂ. ૫૧ શા. કાળીદાસ દેવચંદ સાદરાવાળા. રૂ. ૨૫ શા હરીચંદ હેમચંદ ગામ લુણીના
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
રૂ. ૨૦ માઇ ખેમકેર હા શેઠ માણેકચંદ ગેરધનદાસ. પેથાપુરવાળા
રૂ. ૧૦૧ શેઠ નગીનદાસ ભીખાભાઇ. પેથાપુરના ઉપર પ્રમાણે મદદ કરનારાં એને ધન્યવાદ પૂર્વક આભાર માનવામાં આવે છે.
યાદા. ૧૯૮૧ વસંત પંચમી,
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
www.kobatirth.org
શ્રી અધ્યાત્મજ્ઞાનપ્રસારક મંડળ હુ'. વકીલ માહનલાલ હિમચદ્ર.
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
कन्याविक्रयदोषनिषेध પ્રસ્તાવના,
વિ. સ. ૧૯૬૦ ના ચૈત્રસુદિ એકાદશીએ વિજાપુરમાં કન્યાવિક્રય દેષ નિષેધ રચીને અમે એ પૂર્ણ કહતે, સાણંદ જેનોદય બુદ્ધિસાગર સમાજના સેટરી શેઠ ગોવિદંજી ઉમેદભાઈએ આ ગ્રંથ છપાવીને પ્રથમવૃત્તિ તરીકે બહાર પાડયે અને તેથી કાઠિ. યાવાડમાં ઝાલાવાડના જૈનોમાં ખળભળાટ થયો હતો અને તેનું એકંદર સારું પરિણામ એ આવ્યું કે ઝાલાવાડાના જૈનોએ ગોળ બાંધીને કન્યાવિક્રયને સખ્ત નિષેધ કર્યો અને તેથી હાલમાં ઝાલાવાડ કાઠિયાવાડના જેની પહેલાં કરતાં ઘણું સારા સુખી સ્થિતિએ ચડવા લાગ્યા છે. ઘણું જેનીની માગણીથી કન્યાવિક્રય દેષનિષેધ ગ્રંથની દ્વિતીયાવૃત્તિ છપાવવામાં આવી છે અને તેમાં વધઘટ યુક્ત સુધારે વ
ગોળ બાંધી એ આવ્યું છે
ગ્ન નિષેધ 3
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
' '
ધારા કરવામાં આવ્યે છે કે જેને જેએ પ્રથમાવૃત્તિની સાથે દ્વિતીયાવૃત્તિના મુકાબલે કરીને વાંચશે તેઓને તેનું જ્ઞાન થશે. ગુજરાત, કાઠિયાવાડ, મારવાડ વગેરેમાં હજી કન્યાવિક્રય અને ખાળલગ્નના કેશા થાય છે. હેજી સથા કન્યાવિક્રય તથા ખાળલગ્નને નાશ થયા નથી તેથી આવા અનેક ગ્રંથાની ઉપયે - ગિતા છે અને આગ્રથના વાચનથી જૈનોને હિંદુઓને કુધારા કુરીવાજને નિષેધ કરવામાં ઘણી મદદ મળશે એવું જાણીને ખીજીવાર આ ગ્રંથછપાવવામાં આવ્યે છે. તેના મહાળેા પ્રચાર કરવાની જરૂર છે. આ ગ્રન્થમાં જિનાજ્ઞા વિરૂદ્ધ જે કંઇ લખવામાં આવ્યુ હાય તેના સધની આગળ મિથ્યા દુષ્કળ દઉં છું. ગીતા સંતાને વિનયપૂર્વક પ્રાર્થના કરૂ છું કે તેઓ આ ગ્રન્થમાંથી જે કઇજિનાજ્ઞા વિરૂદ્ધ પ્રરૂપણા હોય તેને સુધારે પ્રેસ વગેરેના દોષોથી અશુદ્ધિ જે રહેલી છે તેવું આ સાથે અશુદ્ધિ શુદ્ધિ પત્રક કરવામાં આવ્યું છે, બંગાળા વગેરે દેશેામાં કન્યાવિક્રયના
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સ્થાને ત્યાં વર વિક્રયને કુરીવાજ પ્રવર્તે છે તેનું પણ આ ગ્રન્થમાં ખંડન કરવામાં આવ્યું છે.
જ્યાં સુધી દુષ્ટ હાનિકારકકન્યા વિદ્યાબાલલગ્નાદિક કુરીવાજો છે ત્યાં સુધી આવાં પુસ્તકોની જરૂર છે. કન્યાવિક્રય થનારા દેશમાં આવા ગ્રન્થ ને બહેબે પ્રચાર થાય એમ ઈચ્છવા ગ્ય છે.
આ ગ્રન્થનાં મુફ સુધારવામાં પેથાપુરવાળા શા. મણિલાલ હીરાચંદ તથા શા. રમણિકલાલ ડાહ્યાભાઈ તથા શા. તિલાલ પાનાચંદે સહાય કરી છે માટે તેઓને ધન્યવાદ આપવામાં આવે છે.
इत्येवं ॐ अहमहावीर शान्तिः३ મુ. મહુડી ) લે. બુદ્ધિસાગરસૂરિ. (મધુપુરી) ! વિ. ૧૯૮૧ માઘ સુદિ ૧ તાલુકે વિજાપુર (ગુજરાત). . પ્રતિપદા રવિવાર
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ઐસાણાનાનિવાસી જૈનધમ સંઘસેવામાં અર્ષાયેલ આવક
શેઠ વેણીચંદ સૂરચ’દને अर्पण पत्रिका.
વિ. સં. ૧૯૫૩, ૫૪ ની સાલથી મારી ગૃહસ્થ નૃશામાં તમારા પરિચય થયે. તમને ગુરૂ મહારાજ શ્રી રવિસાગરજી મહારાજે ઉપકાર કરી. તમારી ધર્મ પત્ની મરણ પામ્યા બાદ તમારૂ લક્ષ ધર્મ ઉપર વિશેષ લાગ્યું અને વિ. સ. ૧૯૫૪ ના કારતક માસમાં ગુરૂ મહારાજ શ્રી રવિસાગરજી મહારાજના પ્રમુખ પદેથી શ્રીપ'જાખી મુનિ જ્ઞાનવિજયજીએ જૈન પાર્ટશાળા સ્થાપવાના ઉપદેશ આપ્યા તે તમાએ ઝીલી લીધે અને મેસાણાના સંઘે ગુરૂ મહારાજના આદેશથી જૈન સંસ્કૃત પાઠશાળા સ્થાપન કરી, એ પાઠ
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૦
શાળામાં મુનિરાજ શ્રી કપૂર વિજયજી અને મારું, આજેલ ગામથી ભણવામાટે આવવાનું થયું, પાઠશાળામાં ધામિક કેળવણીની સાથે ઈંગ્લીશ ભાષા જ્ઞાન આપવા માટે મેં મારા વિચારો જણાવ્યા.તમાછે અને મારે તે સંબંધી મતભેદથી વૈમનસ્ય ઉત્પન્ન થયું તે પણ તે અમુક વિચાર ભેદ હોવાથી પરસ્પર ધર્મ રાગમાં ખામી પડી નહિ, તમેએ અઠ્ઠાવીશ વર્ષથી કર્મયોગીની પેઠે જૈનધર્મ અને જૈન સંઘની સેવા વગેરે જૈન ધાર્મિક કાર્યો કરવામાં નિષ્કામે છે, વન હેમ્યું છે, તમે પરસ્ત્રી ત્યાગી, બાર વ્રતધારી શ્રાવક છે, સનાતન પ્રાચીન પરંપરાગમ દષ્ટિવાળા જૂના વિચારવાળા છે તથા સાધુઓના ગુણાનુરાગી, છે, જૈન પાઠશાળાઓ સ્થાપવામાં, જેન ધાર્મિક કેળવણ વધારવામાં, અમદાવાદવાળા શેઠ, હીરાચંદ કક્કલભાઈ તથા ભાવનગરવાળા શેઠ કુંવરજી આણુંદજીની પેઠે તમેએ ઉત્તમ આત્મભોગ આપે છે જેના
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રેયસ્કર મંડળ સ્થાપીને તેમાં તમેએ સારો આગેવાની ભ ભાગ લીધે છે. તમે મેસાણ જૈન સંસ્કૃત પાઠશાળાને સત્તાવીશ વર્ષથી ચલાવી રહ્યા છે. તથા તપ કરવામાં તમે એક માસના ત૫ સુધી આગળ વધી ગયા છો,તથા જ્યાં ત્યાં ધાર્મિક કાર્યો કરવામાં અહંકારને દેશવટે આપીને કેવલ સાદાઈથી પ્રવર્તીને સાદાઈનું આદર્શજીવન ગાળે છે.તથા સર્વ સાધુ સાધ્વીઓની સેવા ભક્તિ કરવારૂપ વ્યવહાર ધર્મ માર્ગમાં ગુલ્તાન બની ગયા છે,આમાથી છે, જૈન કેમની ઉન્નતિ કરવા જ્યાં ત્યાં તમારી લગની જવામાં આવે છેકન્યાવિકયોષનિષેધ તથા બાલ લગ્નનિષેધ કરવામાં તમારી પ્રવૃત્તિ છે. તેમજ જૈન કેમની સેવામાં તમે એ હજારે અપમાન સહ્યાં છે અને હજી ઉત્સાહથી જૈન ધર્મ સેવા કરે છે. મારે અને તમારે સત્તાવીશ વર્ષ થી પરિચય છે તેથી હું તમને એક કમયેગી શ્રાવક તરીકે ઓળખી શક્યો છું અને તેથી સામાન્ય વિચાર મતભેદ, પરસ્પર
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
હોવા છતાં તમારા અનેક સગુણેના રાગે તમારા ગુને પ્રકાશિત કરી ગુણાનુરાગવૃદ્ધયર્થે તમને આ પુસ્તક અર્પણ કરું છું. इत्येवं ॐ अब महावीर शान्तिः ३ વિ, ૧૭૧. માઘ સુદિ ૧
મુ. મધુપુરી (મહુધ) લે. બુદ્ધિસાગરસૂરિ.
તાલુકે વિજાપુર દેશ ગુજરાત
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
पृष्ठ लीटी
शुद्धि
૧૩ ૨ ૧૩ ૧૩ ૧૪ ૧૧
૨૦ ૬ ૨૩ ૬ ૨૩ ૭ ૨૮ ૧૦
अशुद्धिशुद्धि पत्रकम् __ अशुद्धि
અલાકિત અલૌકિક કર્ણશ્રવણ. કર્ણાશ્રવણુય. તદુભવ. તભવ. વિલંકારા. વ્યલકારાલંકૃત, સ્વસુગધ. સ્વસુગંધ. प्राप्तेचवष्ठमेवर्षे प्राप्तेचदशमेवर्षे કાઠિયાડમાંથી. કાઠીયાવાડમાંથી જલાસયા
જલારાયા. ગુણગુણ.
ગુણગુણ. प्रकापाय. प्रकोपाय ભાવથી
ભાવાર્થ विप्रश्चौरेण. विप्रचौरेण. कुनृपेन कुनृपेण. ભાતૃભાવ. બ્રાdભાવ. नावसीदति नावसीदति. રાજિત, સમન્વિતા.
૩૬ ૧૩
૮૩ ૧૦ ૮૫ ૧૩
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૪
૮૮ ૧૦
છે :*
૨
૧૦૨ ૧૩. ૧૧૧ ૮ ૧૩૪ ૪ ૧૪૦ ૯ ૧૮૪ ૨ ૧૮૮ ૫ ૧૯૭ ૨ ૧૯૮ ૧૫ ૨૦૨ ૧૨
ययाश
यथाश તને
તેનો નામત
નામના ૫સ
પિસા. દુગુણુની
દણની. આવશકયતા. આવશ્યકતા. અગર ઓશવાળ અગર પિરવાડ, અકુશની અંકુશની સંવેએ, સર્વેએ. મટે
મોટો. ઉદયમનાં ઉદયમાંના.
- ૮
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
श्री अध्यात्मज्ञानप्रसारकमंडळ तरफथी श्रीमद् बुद्धिसागरसूरिजी ग्रन्थमाळामां प्रगट थयेला ग्रन्थो.
ग्रन्थाक
पृष्ठ किंमत. १ क. भजन संग्रह भाग १ लो. २०००-८-०
९ अध्यात्म व्याख्यानमाळा.
२०६०-४-०
* २ भजनसंग्रह भाग २ जो.
* ३ भजनसंग्रह भाग ३ जो.
* ४ समाधिशतकम्.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
५ अनुभवपश्च्चिशी. ६ आत्मप्रदीप. ** ७ भजनसंग्रह भाग ४ थो ८ परमात्मदर्शन.
www.kobatirth.org
३३६ ०-८-०0
२१५ ०-८-०
६१२ ०-८-०
२४८ ०-८-०
३१५ ०-८-०
३०४०-८-० ४०० ०१२-०
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
*९ परमात्मज्योति.
५०० ०-१२.० *१० तत्त्वबिंदु.
२३० ०-४-० ११ गुणानुराग. (आरत्ति बीनी) २४ ०-१-० *१२-१३. भजनसंग्रह भाग ६ मो
तथा ज्ञानदीपिका. १९० ०-६-० *१४ तीर्थयात्रानु विमान(आ०बीजी)६४ ०-२-० १५ अध्यात्मभजनसंग्रह १९० ०-६-० १६ गुरुबोध.
१७४ ०-४-० *१७ तत्त्वज्ञानदीपिका १२४ ०-६-०
१८ गहूंलीसंग्रह भा. १ ११२ ०-३-० *१९-२० श्रावकधर्मस्वरूप भाग
१-२( आवृत्ति त्रीजी) ४०-४ ०-१-० *२१ भजनपदसंग्रह भाग ६ ठो. २०८ ०-१२०० २२ वचनामृत.
८३० ०-१४-० २३ योगदीपक.
३०८ ०-१४.०
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
१७
२४ जैन ऐतिहासिक रासमाळा. ४०८ १-०-. *२५ आनन्दघनपद भार्थ(१०८) ८०८ २-०-०
संग्रह *२६ अध्यात्मशान्ति(आवृति बीजी)१३२०-३-.
२७ काव्यसंग्रह भाग ७ मो. १५६ ०-८-. *२८ जैनधर्मनी प्राचीन अने
अर्वाचीन स्थिति. ९६ ०-२-० *२९ कुमारपाल (हिंदी) २८७ ०-६-० ३० था४.३४ सुखसागरगुरुगीता ३०. ०-४-० ३५ षद्रव्यविचार.
२४० -४-० २६ विजापुरवृत्तांत.
९० -४-० ३७ साबरमती गुणशिक्षण काध्य. १९६ ०-६-० ३८ प्रतिज्ञापालन. *३९-४०-४१ जैनगच्छमतप्रबंध,
संघप्रगति, जैनगीता ३०४ १-.-.
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
४२ जैनधातुपतिमा लेखसंग्रह भा.१ १-०-. ४३ मित्रमैत्री.
०-८-० #४४ शिष्योपनिषद्
४८ ०-२-० ४५ जैनोपनिषद्.
४८ ०-२-० ४६-४७धार्मिक गद्यसंग्रह तथा
पत्र सदुपदेश भाग १ लो. ९७६ ३-०-० ४८ भजनसंग्रह भा. ८ ९७६ ३-०-० *४९ श्रीमद् देवचंद्र भा. १ १०२८ २-०-० ५० कर्मयोग,
१०१२ ३-०-० ५१ आत्मतत्त्वदर्शन. ११२ ०-१०-० ५२ भारतसहकारशिक्षण काव्य १६८ ०-१०० ५३ श्रीमद् देवचंद्र भा. २ १२०० ३-८-० ५४ गहुँली संग्रह भा. २ १३० ०-४-० ५५ कर्मप्रकृतिटीकाभाषांतर. ८०० ३-०-० ५६ गुरुगीत गुंहलीसंग्रह. १९० ०-१२.०
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
०
०
०
०
०
०
५७.५८ आगमसार अने अध्यात्मगीता.
४७० ०-६-० ५९ देववंदन स्तुति स्तवन संग्रह. १७५ ०-४-० ६० पूजासंग्रह भा. १ लो. ४१६ १-०-० ६१ भजनपदसंग्रह भा. ९ ५८० १-८-० ६२ भजनपदसंग्रह भा. १. २०० १-०-० ६३ पत्रसदुपदेश भा. २ ५७५ १-४-० ६४ धातुपतिमालेख संग्रह भाग २ १-०-० ६५ जैनदृष्टिए ईशावास्योपनिषद् भावार्थविवेचन.
३६० १-०-० ६६ पूजासंग्रह भाग १-२ ४१५ २-०-० ६७ स्नात्रपूजा.
०-२-० ६८ श्रीमद् देवचंद्रजी अने तेमनुं जीवनचरित्र.
०-४-०
०
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
२०
६९-७२ शुद्धोपयोग वि. संस्कृत ग्रंथ ४
७३ - ७७ संघकर्तव्य वि. संस्कृत ग्रंथ ५ ७८ लाला लाजपतराय अने जैनधर्म. ७९ चिन्तामणि
८०) जैनधर्म अने स्त्रीस्ति धर्मनो मुकाबलो ८१ जैन स्त्रीस्ति संवाद
८२ सत्यस्वरूप
८३ ध्यान विचार
८४ आत्मशक्तिमकाश
८५ सांवत्सरिक क्षमापना
८६- आत्मदर्शन (मणी चंद्रजीतुं विवेचन
www.kobatirth.org
१८०० १२-०
० १२-० ०-४-०
01810
८७ जैनधार्मिक शंकासमाधान ८८ कन्याविक्रय निषेध
१४००-४-०
८००-३-०
कृतसज्जायो) १५०
81010
५५ ०-२-०
२०००-८-०
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૧
८९ आत्मशिक्षा भावनाप्रकाश ११५ ०-७-० ९० आत्मप्रकाश
५६५ १-८-० ९१ शोक विनाशक ग्रंथ ८० १-० ९२ तत्वविचार
हालमां छपाता ग्रंथो. (१) मोटुं विजापुर वृत्तांत (२) श्री यशोविजयजी निबंध (३) श्री देवचंद्रजी निर्वाण गस तथा तेपर्नु चरित्र (४) जैन श्व० ग्रंथनामावलि (५) आत्मस्वरूप (६) अध्यात्मगीता (७) आत्मसमाधि शतक (८) जीवक प्रबोध. (९) परमात्म दर्शन..
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(१०) भनन संग्रह भाग ११ मो. (११) जैनसत्रमा मूर्तिपूजा.
" * आ निशानीवाला ग्रंथो शिलकमां नथी. उपरनां पुस्तको मळवाना ठेकाणो. वकील मोहनलाल हीमचंद. मु. पादरा-(गुजरात).
शा. आत्माराम खेमचंद. मु. साणंद. मोहमलाल नगीनदास-भांखरीया.
१९२-९४ बजारगेट कोट मुंबाइ. शा.नगीनदास रायचंद-भाखरीया.मु महेसाणा. शा. चंदुलाल गोकलदास. जैनज्ञानमन्दिर मु.
विजापुर. बुकसेलर-मेघजी हीरजी. पायधुनी-मुंबाइ. श्रीमद् बुद्धिसागरमूरिमंडल. मु. पेथापुर. शेठ रतिलाल केशवलाल. मु. प्रांतिज.
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
www.kobatirth.org
।। ૐ નમઃ સંગ્વેશ્વરપાર્શ્વનાથાય
कन्याविक्रय दोष.
मंगलम्
श्री सर्वज्ञं नमस्कृत्य । स्मृत्वा श्री रविसागरम् ॥ कन्याविक्रयदोषाख्यं । पुस्तकं क्रियते मयां ॥ १ ॥
ચેાત્રીશ અતિશયરૂપ લક્ષ્મીએકરી વિરાજીત, લેાકાલેક ભાસ્કર, સ` પદાર્થ જ્ઞાતા, એવા સવજ્ઞમહારાજાને નમસ્કાર કરીને, તથા વળી પંચ મહાવ્રતધારક સંસારતારક, ચઉગતિવારક, બાળ બ્રહ્મચારી, કૃપાનિધિ, દયાનિધિ, પ્રશમરસવાહક, શ્રી નેમિસાગરજીના શિષ્ય પરમાપકારી શ્રી રવિસાગરજી સદ્ગુરૂ મહારાજની અમૃતમયી અલાકિતવ્યક્તિ ( મૂર્તિ) નું હૃદયમાં સ્મરણ કરી તેમની કૃપાથી ન્યાવિયોષ ” નામનું પુસ્તક રચવામાં તેમના શિષ્ય બુદ્ધિસાગર નામના માલથી
te
3.
ભવ્ય
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
જીના ઉપકારનિમિત્તાર્થમ અને જૈનશાસનની અતિવૃદ્ધિમાટે કંઈક બાલક કીડાવત્ પ્રયન કરાય છે. આ પ્રસંગે શ્રી સુખસાગરજી ગુરૂને પુનઃ પુનઃ ત્રિકરણગે નમન કરૂં છું. कन्यानो विक्रय करीने द्रव्योपार्जन करवू
તે મરા છે. કન્યાનું જે વેચવું તે મહાપાપ છે, એમ સર્વ ભવ્યાત્માઓને જણાવવા હું આ પુસ્તક રચું છું; તેમાં શાસનદેવતાએ સાહા કરે, ઈષ્ટ મહામંત્રાત્મકદેવે સાહાસ્ય કરે, કે જેથી ઈષ્ટકાર્ય સિદ્ધ થાય.
કળિકાળના ગે “ હુંડા અવસર્પિણી કાળ” પંચમઆરે, કૃષ્ણપક્ષિયાજીવ, દક્ષિણાર્ધ ભરત વિગેરે કારણેથી જૈનશાસનની અભિવૃદ્ધિ દેખવામાં આવતી નથી, અને કેટલાક શ્રાવકે અનેક પ્રકારના સંશય પાપમાં આશક્ત થઈ સત્યધર્મ પરામુખ
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
થતા જાય છે, અને સત્ય જૈન ધર્મનેવિષે અનેક પ્રકારની શંકાઓ કરે છે. દેવગે કેટલાંક વર્ષથી જેમાં કેટલાક શ્રાવકેમાં ગુપ્ત રીતે પોતાની છોકરીઓનું વેચાણ થાય છે, કેટલાક કેટલાક ભાગમાં તે ચીભડાની પેઠે–શાકની પેઠે પિતાની છોકરીઓની કિંમત કરી. તેમના માતાપિતા વેચાણ કરે છે; એમાં મહા પાપ છે.
કાઠીઆવાડમાં તથા ગુજરાત વગેરેમાં મુખ્ય ઉ. ઘમ કન્યાવિક છે. પૈસાની પાપી લાલચથી અને એ પૈસાથી પેટપૂતિ કરવાને સારૂ પિતાના ધર્મને રસાતલમાં પિસાત દેઈ “દયાને હદયમાંથી દેશવટે આપી” અને વાત્સલ્ય પ્રેમમાં અંગારે મૂકીને પતાની દીકરીનું વેચાણ કરી રૂપૈયાની થેલીઓ ઘરમાં મૂકી દીકરીના પિસા ખાનાર નામની પદવીરૂપ કાળી ટીલી કપાળમાં ધારણ કરી પોતાની દીકરીને ઘરડા ડોસા (બુટ્ટા) સાથે પરણાવે છે, અને લા કડે માંકડું વળગાડી દે છે; અને મડદાલ બુદ્દાને મીંઢળ
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દેષ.
પહેરાવે છે. એ અગ્નિમાં અધમ ધનની પિપાસારૂપ અનિર્વાહ્ય ઉદરપોષણ હતદ્રવ્યને હોમી ( આહુતિ આપી ) અગ્નિને તૃપ્તિ કરે છે. જેનો દયાના દરિયા કહેવાય છે, કોઈને દુઃખ દેવું નહિ, અહિં. સા પરમધર્મમાં જીવન ગાળનાર નામ ધરાવે છે, તેમાં કન્યા વિકયરૂપક્ષયરોગે વાસ કીધે છે. મારા જૈન બંધુઓ, ચેમાસામાં ઉત્પન્ન થતાં અળસિયાંની દયા કરે છે, પાણીના પિરા વિગેરેની રક્ષા માટે ગરણ રાખે છે, ખેડાં ઢેરેની દયા માટે પાંજરાપોળે બાંધે છે પણ કન્યાની દયા માટે કંઈ પણ મનમાં વિચાર લાવતા નથી. અરે ! અહા શે જુલમ! અરે ! એ વીતરાગ દેવ ! તમારા ભક્તોની આવી દુર્દશા, તેમની આવી ઘાતકી લાગણી ! શું થવા બેઠું છે! અને શું થશે. તે બિચારી કન્યાની ઘેટાં બકરાંની દશા સામું કેણ દેખે? એક ખરાબ પીપાસાને વશ થવું એ શું ગ્ય કહી શકાય ? ના કદી કહી શકાય નહિ.
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ. कन्याविक्रयनी मनाइ शुं शास्त्रमा छे ? જાવથી–શું આપણા શાસ્ત્રમાં કન્યા વેચવી નહિ એવી શાસ્ત્રકર્તાઓએ મનાઈ કરી છે ને
કરી હોય તે ગ્રંથાધાર બતાવે. ઉપરાધવ- મારા વહાલા બ્રાતા ! શાસ્ત્રમાં
કોઈપણ ઠેકાણે કન્યાને વેચવી, એમ લખ્યું નથી. ભરતરાજા, સગરચક્રવતી, રામ, પાન્ડ, શ્રી મહાવીરસ્વામિના ભકત વિગેરે કોઈએ પણ પોતાની કન્યાને રૂપૈયા લઈ બીજાને વેચી નથી. થોડા વખતથી પ્લેગની પેઠે આ મહાગ ફાટી નીકળે છે. દર પિષણ કરવા અસમર્થ, નિઃપુરૂષાથી અનુગી પુએ તે પ્રચાર જારી કીધે છે, તે તેઓને મને વિચાર–સંસાર નીતિમાર્ગોનુગામી કહેવાય જ નહીં, માટે કન્યાને વિક્રય કરે એ અકથનીય પાપનું પગલું છે, તેમાં કોઈ દિન કલ્યાણ થતું જ નથી.
www.kobatirth.org
For Private And Personal use only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
માટે સર્વથા નિવિક્રયી કન્યાદાન દેવુ' એ જૈનધર્મ ની અત્યન્નતિનું પ્રથમ દ્વાર છે. હ્રન્ચાીિ-પાતે ઉત્પન્ન કરેલી છેકરી તે એક જાતના ફળની માફક કહેવાય, તે તે ફળના સથા ઉપભાગ કરવામાં શું અનીતિ છે ? પેાતે તેણીને વેચવી જોઈએ તથા તેનાથી પાતાનું ગુજરાન ચલાવવુ' જોઇએ.
ધર્માષત્ર–એ મારા મિત્ર ! તારૂં' અશ્રવણીયવાકય, કટુતાને વધારી વિશેષખેદ ઉપજાવે છે, જરા વિચારી ને ખેલેા, પેાતાનાથી જે ઉત્પન્ન થાય એ સવને વેચવાં જોઇએ એમ તમારૂં કહેવું યુક્તિહીન અને ધમ શ્રદ્ધાહીન છે. કારણ કે—પેાતાનાથી ઉત્પન્ન થએલી એવી જે પેાતાની છે।કરી તેને જેમ ફળની માફક તું ગણે છે ત્યારે કેરી, જામફળ વિગેરેને પેાતે જેમ ભક્ષણ કરી ઉપલેાગમાં લઇએ છીએ
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દાષ.
અને બીજાઓને પણ વેચી શકીએ છીએ તેમ તારી છેાડી પણ એક ફળ સમાન થઇ તે તેમ તું પણ તેની સાથે કેમ ક્રીડા કરતા નથી ? અને પેાતાની સ્ત્રી તરીકે કેમ ગણતા નથી ? તેનુ શું કારણ છે તે બતાવ.
www.kobatirth.org
ઊ
७
દન્યાવિદ્રી-વ્હાય ! હાય ! અરરરર ! પેાતાની છે. કરી સાથે ક્રીડા કરાયકે ? અને પેાતાની સ્ત્રી તરીકે તેને કેમ કહેવાય ? એ પ્રમાણે કરનાર તેા અધમમાં અધમ મહાપાપી અધારી જાણવા. ધર્મસાધજ–વાર્ ઠીક. પેાતાની દીકરીની સાથે ક્રીડા કરનારને મહાપાપી શા કારણુથી જાણવા ? ન્યાવિદી-સત્ય વીતરાગ દેવના શાસ્ત્રમાં તેમ કરનારને મહાપાપી કહ્યા છે, તેથી અમે પણ તેમાં મહાપાપ સમજીએ છીએ. ધર્મત્તાપદ-તેજ પ્રમાણે વીતરાગદેવના વચનથી સિદ્ધ થાય છે કે, ન્યાવિક્રય કરવા તેમાં મહાપાપ
For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ. છે. પિતાની માતામાં સ્ત્રી જાતિત્વ રહ્યું છે તેવું જ પિતાની સ્ત્રીમાં પણ અક્તપણું ( સ્ત્રીપણું) રહ્યું છે, અને તેવું જ પોતાની દીકરીમાં સ્ત્રીજાતિપણું પણ રહ્યું છે. દરેકમાં આંખ, કાન, નાક, શરીરને આકાર સરખો છે, છતાં માતાને પૂજ્યબુદ્ધિથી નમવું, સ્ત્રીને વિષયબુદ્ધિથી ભેગવવી અને પુત્રીમાં વાત્સલ્યતાભાવ. એમ પ્રત્યેકમાં જુદા જુદા પ્રકારની ભાવના રહેલી છે તેનું કારણ શું છે ?
તેનો ઉત્તર કહેવાશે કે-ધર્મ વ્યવહાર એજ પ્રકાર છે અને તેથી વિપરીત ચાલે તેને ધર્મ વ્યવહાર તેડવાથી મહાપાપ લાગે છે, અને તે ચારગતિમાં અનંત દુઃખો ભેગવે છે, તે પણ ધર્મશાસ્ત્રથી સિદ્ધ થાય છે. તેવી જ રીતે કન્યાવિક્રય કરવો એ પણ ધર્મશાસ્ત્ર વિરૂદ્ધ છે તે તેથી વિરૂદ્ધ ચાલનાર, નરકનિગદમાં અનંત દુઓ ભેગવે તે પણ યુક્તિયુક્ત છે.
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ. ન્યાયિત્રી–અમે પૈસાદાર છતાં દીકરી વેચી પૈિસા લેતા નથી, પણ ગરીબ અવસ્થામાં
પૈસાને માટે વેચીએ છીએ તેમાં શું દોષ? ધર્મનrષઅરે કર્ણાશ્રવણુવાકયવક્તા ! મ્હારા
વહાલા ભલા મનુષ્યો ! પૈસાદાર છતાં જેમ સારૂ સારૂ જમીએ, અને ગરીબ અવસ્થા આવે ત્યારે ચપણુંG ( રામપાત્ર) લેઈ ઘરોઘર ભમી ભીક્ષા કેમ માગવી નહીં ? એમ વર્તવામાં શો દોષ? ગરીબઅવસ્થા પ્રાપ્ત થતાં કેમ પોતાની સ્ત્રી અગર પુત્રને વેચતા નથી ? તે પછી દીકરીને કેમ વેચવી જોઈએ ? ગરીબ અવસ્થામાં પ્રાપ્ત થાય ત્યારે પથ્થર કેમ ખાતા નથી ? કઈ કહેશે કે પથ્થરા તે કંઈ ખવાય? અને તે શું પેટમાં પચે? તેના ઉત્તરમાં સમજવાનું કે–પથ્થર જેમ ખવાય નહિ અને પિટમાં પચે નહિ તેમ દીકરીને પૈસે તેને વેચી ખવાય નહિ અને તે ખાધે
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૦
કન્યાવિક્રય દેશ. છતાં પચી શકે નહિ અને દરિદ્રપણું પ્રાપ્ત થાય. રાજ્યાવિદાય –ઘણું લેકે પિતાની દીકરીઓને
વેચી પૈસા ખાય છે, તે તે કેમ ગરીબ થઈ જતા નથી ! ઉલટા તે તે મૂછે ઉપર હાથ મૂકી તેમાં ને તેરમાં હેર મારે છે અને
આનંદમાં દિવસ ગુજારે છે તેનું કેમ! પર્યાપક–જે લેકે પિતાની દીકરીએ વેચે છે,
તેઓની સારી સ્થિતિ છતાં પણ પ્રતિદિન ગરીબ સ્થિતિ થતી જાય છે, સંતાનનો ઉચ્છેદ થાય છે, નિર્ધનતા થાય છે, બહિસ્થિતિ દશન અત્યુત્કૃષ્ટ જણાતું હોય પણ અંદર અલકમીત્વ પ્રાપ્તપણું હેયજ તેમાં શક નહિ. ઉપરને ડાળ ગમે તે હેય પણ અંતમાં ખાલી થતા જાય છે, તેની આબરૂ ઘટે છે, જ્ઞાતિમાં હલકો થાય છે, મહાપાપ બાંધે છે, છોકરીની ખરાબ આશિષ તેને શિરપાવમાં
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
૧૧
મળે છે, અને છેકરીના પૈસા ખાનારની બુદ્ધિ
ગડે છે.
સ્થાયિત્રી—પેાતાની દીકરીના પૈસા ખાવાથી બુદ્ધિ કેવી રીતે બગડે ? ધર્મમાય—જેમ અનેક દુર્ગુણગણાન્વિત અવિદ્વજ્જનના સમાગમે સહુસાધને વિઘ્નીભૂત થાય છે તેમ જ સ્વકન્યા વેચી લીધેલ પૈસા મતિભ્રમ કરી અનિવાય દુઃખ દેનાર નીવડે છે, તેટલુંજ નહિ પણ નિશ્રેયસપથદ્વારને રાધી નરગામી દ્વારમાના રસ્તા સહેલાઈવાળા છે તેમ દર્શાવી આપે છે. જેમ મદિરાપાનથી બુદ્ધિ અગડે છે તેમ દીકરીના પૈસા ખાવાથી બુદ્ધિ અગડે છે. પહેલાં દીકરીના પૈસા ખાવાની જે ઈચ્છા થઇ તેજ વખતે બુદ્ધિ ખરાબ થઇ અને પેાતાની વ્હાલી ઢીકરીને ઘેટાં બકરાંની પેઠે જ્યાં પેાતાનું ખીસ્સુ ભરાય ત્યાં દેવી એ શું
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૧૨
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
આછું પાપ ? એવાં પાપ કરી દુર્ગતિ પામીએ એમાં શુ. આશ્ચય ?
પ્રશ્ન-મારા પ્રિય ભાઈ ! તમારા શરીર ઉષ્ણુ વાચુ લાગે છે તેને તમે આંખે દેખા છે ? ઠંડા વાયુ લાગે છે તેને તમે દેખી શકે છે ? રામ્યવિચીના સાહેબ, ઉષ્ણુવાયુ, અને ઠંડે વાયુ આંખે દેખી શકાતા નથી, પણ ઝાડને હલાવે છે, તૃણને હલાવે છે, આપણા શરીરને લાગે છે, તેથી તે વાયરે છે એમ જાણીને તે સત્ય માનવામાં આવે છે.
ધમત્તાધ૪-મારા મહેરખાન સાહેમ ! તેવીજ રીતે કન્યા વેચવાથી જે પાપ થાય છે તે આંખે દેખી શકાતું નથી, પણ પરભવમાં નીચ જન્મ, રિદ્રાવસ્થા, રાગીપણુ,આદિ દુઃખેાથી પાપની સિદ્ધિ થાય છે. અનીતિ ૫થાશ્રયી–સાહેબ ! શ્રવણ કરા કે કત્ચા વેચીને ઉપાર્જીત કરેલ દ્રશ્યેા પાપ
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
૧૩ અદર્શનીય છે ( દૃષ્ટિગોચરને પ્રાપ્ત થઈ શકતું નથી ) છતાં તદુભવ અમેઘપાપના ઘ, જમે જન્મ દારિદ્રયાદિ અનેક દુઃખેથી વારંવાર દુઃખ દેવા સ્વપંજાઓનું પ્રદર્શન કરી ભયંકરતા દર્શાવે છે, તેટલું જ નહિ પણ નરકમાં લઈ જવામાં સાર્થવાહનું કામ કરવા પણ પાછા પડતા નથી આહા કેટલું દુ:ખદાયી અનીતિપંથનું પગલું !! વિચારે મારા મહેરબાન ! માટે પોતાની કરીને વેચીને પરણુંવીને પૈસા ખાવા તેમાં મહાપાપ છે,
જૈનશાસનમાં કન્યાવિક્રય કરવું તે અધમાધમ પાપ ગણાવ્યું છે તેમ છતાં જે જેને કન્યાવિક્રય કરે છે તે અધમ બની ઉપરોક્ત વિશેષણ વિલંકારાલંકૃત થઈ અપયશના સહચરે બને છે તે નિઃસંશથવાત છે.
कन्याविक्रयथी थतां महापापो. કન્યાવિક્રયના અધમરીવાજથી આજકાલ સંખ્યા
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૪
કન્યાવિક્રય દોષ.
બંધ બાળાએ વિધવાઓ બને છે, તે વિધવાઓ પોતાની યુવાવસ્થાથી સ્વછંદી અને દુરાચારિણીઓ બને છે અને કેટલીક તે નાતજાતથી પણ નીકળી જાય છે, કેટલીક નાતમાં રહી દુરાચાર કરે છે અને તેથી કરી ગર્ભ ધારણ થાય છે, ત્યારે કૈક કલજજાથી બીક પામતી, લાજતી; પોતાના ઉદરવિષે રહેલા ગર્ભનું પાતન કરે છે. ઘણે ઠેકાણે સાંભળીએ છીએ કે અમુકવિધવાએ ગર્ભપાત કર્યો, અને કદાપિ બાળક પ્રસ છે તે તેને પણ નાશ કરે છે, તેમ છતાં જેનેનું નયન પંકજ વિકસિત થઈ ઉપરોક્તમાર્ગ રિકેને વસુગ ધ અર્પતુ નથી. તેથી બી શું અં. ધારૂં!!! ખરેખર અંધારૂં ને વિક્તવાળુ-યશ હર નારૂં ને પાયમાલ કરનારૂં. गुजरात काठीयावाड वगेरेमां चालतो
__ कन्याओनो वेपार. ગુજરાત સિરાષ્ટ્રમાં આધુનિક કાળમાં કન્યાવિક્રય થતે સિકોની દૃષ્ટિગોચરતાને વારંવાર દર્શન દે
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
૧૫
છે. આજ કાલ કાઠીયાવાડ ગુજરાતમાં કન્યાવિક્રય પૂર જેસથી વધતો જાય છે, અને તેવાજ કારણથી કાઠીયાવાડ ગુજરાતના લેકે કંગાલ અવસ્થાના ભેગી થઈ પડયા છે. કાઠીયાવાડી જેનૌમાં કેટલાંક કુટુંબે તે પિતાને નિર્વાહમાત્ર કન્યાઓ ઉપરજ કરે છે. રાજાને ત્યાં પુત્ર પ્રસવથી જે આનંદ થાય છે તેજ આનંદ કાઠીયાવાવ અને પૈકી પુત્રી પ્રસવથી કેટલાક કન્યાવિકયીને થાય છે. કન્યાઓજ તેમના વ્યાપારની મુખ્ય વસ્તુ થઈ પડી છે. કાઠીયાવાડમાં જે કન્યા વેચનાર શ્રાવકે છે તેમાં જેને એક બે કન્યાઓ હોય છે તેને બજારમાંથી માલ ઉધારે બસે ત્રણસેં રૂપૈયાને મળી શકે છે, બીજાઓને તેના ઉપર ઉધાર માલ મળે ! જેને એક બે દીકરીઓ હોય છે તેઓ કશે ઉદ્યમ નહીં કરતાં જ્યારે તે દીકરીઓ મોટી થાય છે ત્યારે કઈ વૃદ્ધવરને પોતાના ધેાળામાં ધૂળ નાંખનારને વળગા રૂપૈયા મેળવી પૈસાપાત્ર
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્ર દોષ.
બની મઝાથી પછી બેઠાં બેઠાં ખાય છે અને ઉદ્યોગ કરવાની કશી પણ પરવા ધરતા નથી. ધીમે ધીમે અધર્મથી મેળવેલાં નાણાં થોડા વખતમાં ફન થઈ જાય છે. શાસ્ત્રમાં કહ્યું છે કે – __ अधर्मोपार्जितंद्रव्यं, पंचवर्षाणि तिष्ठति ॥ प्राप्ते च षष्ठमे वर्षे, समूलेन विनश्यति ॥
તો તે કલેકધારે અધર્મોપોજિત નાણું સ્વયમેવ ષષ્ટ વર્ષ પ્રાપ્ત થતાં વિનાશાલય નિવાસીભૂત થાય છે, તે વખતે અગ્રભૂતસ્થિતિ પુનઃ પિતાને અનિવાર્ય દુઃખ દેવા તત્પર થઈ સ્વપંજાઓનું પ્રદર્શન વારંવાર દેખાડે છે. કેમકે એ પૈસામાં એ ગુણ છે કે તે લાંબા વખત પહોંચતું નથી અને કન્યાવિકયીએ અંતે ભીખારીના ભીખારી રહે છે. आज परणीने सासरे आवी अने काले
વિધવા. વો ત્રાસ ! કન્યાવિકય કરનારની ગરીબ સ્થિતિ હેવાથી
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય રાષ.
૧૭
અને ઉપરા ઉપરી દુષ્કાળા પડવાથી તેએ હાલ એવા બેહાલ થઈ ગયા છે કે તેનું વર્ણન કરતાં ત્રાસ પ્લુટે છે. કાઠીયાવાડમાં કાઠીયાવાડમાં ઘણાખરા ઉત્તમ પુરૂષો કુળવંતે ભીખારી થતાં પણ કન્યાવિક્રય કરતા નથી પણ કેટલાકના લીધે આખુ' કાઠીયાવાડ ગણાય છે.
ભીખારી અનેલા ગરીમ કાઠીયાવાડી જૈનાથી મહેનત મજૂરી અનતી નથી એટલે છેવટ મહાજનના ધરમાદાના દાણા ખાવાના વખત આન્યા છે; એટલુજ નહિ પણ કેટલાંક કુટુંબે ધરમાદા દાણા ખાય છે. અક્સાસ ! અાસ ! અરેરે ! જેનેાની આવી સ્થિતિ ! અરેરે! આવી અધમાવસ્થા ! શ'નાને આ ચાડું શરમાવનારૂ છે !
જે જૈના અનેક દુઃખ સ’કટમાં આવી પડયા છતાં લાંખા હાથ કરી માગતા નહાતા, અને જે જૈનના પૂર્વજો કરાડાધિપતિ દાનેશ્વરી ધર્મના
2
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧
કન્યાવિક્રય રાષ.
સ્તભ હતા તે જૈનાની દીન વચનથી મીજાની આગળ માગણી થાય એ શું એછી શરમની વાત છે ? સ્વહસ્તકૃતકન્યાવિકયા વપાપથી પોતાની પુજી પરવારતાં કર પ્રસારી દીન વાણી વદી અન્યાશ્રયી બનતાં વારવાર માગે છે, તે આપણે જોઇએ છીએ. અરે ! કેવી તેની અશ્રુત ન્યતા ! ! અવિચારી કર્મને કરતાં શરમાતા નથી. હજુ કાઇ ચેતતુ' નથી અને એ અકરણીય રીવાજને અટકાવવા યત્ન કરતા નથી, તેમ સુખાદ્ લવ મિષ્ટમધુરશદેચ્ચારણથી પણ શિક્ષા કરતા નથી (સખેદ) આહા! શુ` ! જૈનખ એ ! ! તમારી અવિચારતા, ને અકત ન્યતા.
એક જુવાન પુરૂષ લખે છે કે હાલ કાઠીયાવાડમાં દશેક કન્યાએ એવી મે જોઇ છે કે જે આજ પરણીને સાસરે આવી અને કાલે વિધવા. પૈસાને લેાથે ઘરડા બુઢ્ઢાને દીકરી પરણાવે પણ
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
૧૮
વિચાર કે પાકું પાન કયાં સુધી ઝાડ ઉપર રહે? “અરે જૈન! આથી પણ વધારે તમારી ખરાબ અવસ્થા થશે અને જૈનેની સંખ્યા પણ પ્રતિદિન જે આ રિવાજ કાયમ રહેશે તે ઘટી જશે.
कन्याविक्रयने लीधे बीजो एक वधु जलम.
કન્યાવિક્રયને લીધે બીજો એક વધુ જૂલમ વધી પડે છે, તે એ કે-કાઠીયાવાડમાં મોટી મોટી કન્યાએ કરી તે વેચવાના વેપારને લીધે ગુજરાતના કેટલાક વાણીઆએ તે કન્યાઓને બબે હજારે ત્રણ ત્રણ હજારે ખરીદ કરે છે અને દક્ષિણમાં વસતા
વાણીઆ પણ કાઠીયાવાડી જુવાન બાળાઓના બાપને - રૂપૈયાની કોથળીઓ આપી લઇ જાય છે. ગુજરાતમાં
એ ઝેરી હવારૂપ કુટેવે પ્રવેશ કર્યો છે. ગુજરાતમાં જેને કન્યા મળે નહિ તે કાઠિયાવાડમાંથી રૂપૈયાની કોથળીઓ ઠલવી રૂપવંતી મનમાની પરખીને
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ. કન્યાઓને લઇ આવે છે. જુઓ સુરત, અમદાવાદ, પાટણ, મેહેસાણા, વિજાપુર, પાદરા, આદિ સ્થળે કાઠીયાવાડની ઘણી કન્યાઓ આવેલી છે તે શું થેલીઓ ઠાલવ્યા વિના આવી હશે ? અને તે કન્યાએના માબાપની કેવી સ્થિતિ હશે? તે ઉપર વિચાર કરે. આ પ્રમાણે કન્યાને ઘટાડે કાઠીયાડમાંથી થવાથી કાઠીયાવાડના જુવાન ગરીબ છોકરાઓ. આવા કારણથી નિર્વિવાહિત અલલનાન્વિત પુખ્ત ઉમર પ્રાપ્ત થતાં વર્ષાઋતૂ દુભવનવીનતૃણઅસ્વાદિત ગવાદિ ચતુષ્પોની માફક નૂતન નુતન નારી રસિક અવનીતલમાં તેઓ, સ્ત્રી ન મળવાને લીધે મતિબ્રમિત થઈ ભટક્યા કરે છે, અને નીચકામે કર્યાથી તેઓ પાયમાલીની સ્થિતિ ઉપર આવી જાય છે તેમાં સૌરાષ્ટ્રની કન્યાવિક્રયીઓની નિર્દયતા ને અવિચારતા છે. અન્ય કંઈ પણ નહિ. અહા આ શું ! અજ્ઞાનાંધકારને ફેલાવો. વિજજન મન મુંઝાવનારે, અપાર દુઃખ દેનારો તે કુઆચાર છે. આવા કાર
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
ણથી ઘણા જુવાને કુંવારા (વાંઢા) રહી ભ્રષ્ટ થાય છે. તેઓ જુવાનીની ભર અવસ્થામાં અન્યવર્ણની સ્ત્રીઓને લઈ ભાગી જાય છે અને વ્યભિચારી બને છે. તેઓને બે ત્રણ હજાર રૂપૈયા આપવાની શક્તિ નહિ હોવાને લીધે કન્યા કેણ આપે? અને આવા કારણથી અન્યની કન્યાઓ પરણું સ્વજાતિથી પશુ ભ્રષ્ટ થાય છે. કેટલાક પૈસા મેળવી પરણવા માટે ઘાંચી મેચી કે કોળી ની છોકરીઓ લેઈ ગુજરાત કે બીજા દેશમાં પોતે તેનાં માબાપ બની વાણીઆમાં પરણાવી આપે છે, અને જ્ઞાતિને ભ્રષ્ટ કરે છે. એક જુવાન પુરૂષ લખે છે કે, “હાલમાં મેં તેવા કેટલાક કેસે અનુભવ કર્યો છે અને તેઓના ભવાડા થતાં નજરે જોયા છે છતાં તેઓ નાતમાં રહેવા પામે છે. કહે જેમાં કેટલું બધું અંધારું ! “કહેવત છે કે સેનું કટાય નહિ અને વાણિયા વટલાય નહિ.” કાઠીયાવાડના તમામ જૈને આમ કરતા નથી પણ કેટલાક અધમ જેનેજ એમ કરે છે.”
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૨
કન્યાવિક્રય દેષ.
कन्याविक्रय करवानुं शुं कारण ? ઉદ્યોગ કરી શકાય નહિ. ઘેર બેઠાં બેઠાં પૈસાદાર બનવાના હવાઈ વિચારોથી આ દશા થાય છે તથા તીર્થકર ભગવાનનાં રચેલાં શાસ્ત્રા વાચા તથા. સાંભળ્યા વિના આવી દુર્દશા થાય છે. તથા વળી પરદેશ માં રળવા જવું એ તે પરભવમાં પણ કેમ અને ? એવા વિચારોથી ઘેર બેશી ગડમથલ કરી બૂરી ઈચ્છાઓને હેકાવી મૂકવાથી તાલપૂટવિષ. સમાન કન્યાવિક્રય કરવાની બુદ્ધિ થાય છે. શ્રાવક નામ ધરાવી પરદેશ જવું એ શું સારું કહેવાય?
હાલાં કુસ્તી કરે અને ભૂત ભૂસ્કા મારે” તેમ થતાં પણ શુ બીજાની નોકરી કરી શકાય ! ઉંઘના સ્વપ્નામાં પૈસાદાર બની ઘર સંસાર ચલાવવું એજ જાણે મનુષ્યનું ક્તવ્ય હાય નહીં એમ કન્યાવિક્રયીઓની મનવૃત્તિ કબૂલ કરે છે. આહા હા ! કન્યાવિક્રયીઓને પરભવને ભયતે ક્યાંથી જ હશે !
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
૨
છે
आ कन्याविक्रय उपर एक वात कहेवामां
નયનાનંદદાયક, રાજમાર્ગોરાજીત, વિવિધ પ્રલિકા હારવિરાજીત, વિશેષ ચિત્રવિચિત્ર ચિત્રામણ પંક્તિ અલંકૃત આશ્રમસ્થાન શેભિત, વાપીફૂપતડાગાદિ રમ્ય જલાસયાવિત, સદ્ગુણ શાભિત ધાર્મિક ભક્તિત્વ વાત્સલ્યાદિ ગુણગુણાલંકૃત ગુણિજન નિવાસ નિશ્રેયસનગરસમ, જનનમનમુદ્દકારક, એક વસંતપુર નામનું નગર હતું, તેમાં એક વિમલ નામને ગૃહસ્થ રહેતું હતું તે જાતે વણિક હતે. સત્ય જૈનધર્મમાં તેનું લક્ષ્ય હતું અને તેની આબરૂ ગામમાં સારી હતી. પતિ સાફ દીલને હો, કેઈને ઉપકાર કરીને છટતે, ગરીબ લેકેને સારે આશ્રય આપતે અને ધનવાનપણનું અભિમાન રાખતો નહોતે. દેવની પક્કી શ્રદ્ધા રાખતે હિતે, દરરોજ વખતનું ટાઈમટેબલ રાખી એક કલાક સત્યધર્મનાં તથા નીતિનાં પુસ્તકો લક્ષથી વાંચતા. કોઈને
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૨૪
કન્યાવિક્રય દાય.
વિશ્વાસઘાત કરતા નહાતા, ઉત્તમ શિક્ષક પાસેથી અભ્યાસ કરી સદ્ગુરૂ પાસે ધમતત્ત્વ પણ સાંભળત હતા. તેને વૃદ્ધાવસ્થાએ એક પુત્ર થયા તેનુ નામ ધર્માંચ'દ રાખ્યુ હતુ, ધર્મચક્ર નાની ઉમરના હતા, પૈસાદારના પુત્ર, વળી વ્હાલામાં વ્હાલા તેથી શાળામાં અભ્યાસ કરવાનુ તા તેને કયાંથી મને ? માટી ઉમરે પિતાએ નિશાળે મૂકયે, નિશાળમાં ધર્મચક્રને બેસી રહેવુ' ઝેર જેવું લાગતુ, વારંવાર મનમાં ચિંતવે કે હવે કયારે માસ્તર છૂટી આપશે, ખળ્યું જરા પણ રમત નહિ, નિશાળેથી છૂટવાના જ્યારે ઘંટ વાગતે ત્યારે તેના મનમાં ઘણા હષ થતા અને નિશાળે આવવુ હાય ત્યારે જાણે યમદ્વારગમન જવું હાયની ! એમ તેને લાગતું, તેમ છતાં મારી ફૂટી તેનાં માબાપ તેને ભણવા માકલતાં. નિશાળમાં કેટલે એક અભ્યાસ કર્યાં.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
.
धर्मचंदनुं लक्ष. ધર્મચ'દ ઘણા વખત બીડીએ પીવામાં માળતા,
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
૨૫
હરતાં ફરતાં બી, વાતના તડાકા ભડાકામાં બી, જાજરૂમાં બી, ખાતાં બી, ગાદી ઉપર બેસીને પણ બી,એવી તેને બી પીવાની ખરાબ ટેવ પડી હતી તે ને કુમિત્રોની સેબત થઈ હતી, તેઓ તેને કુટેવમાં દેરવા લાગ્યા. ભાઈ સાહેબને મિજાજ પણ અધમ વૃત્તિને થવા લાગે, માતાપિતાની શિખામણ શ્રવણું કરતાં છણકારા ભણકારા કર્વા લાગ્યા. કેઈ કહે કે ધર્મચંદ તમે બીલ કેમ વધારે પુકો છે, ત્યારે તેને જવાબના ઉત્તરમાં મુખ મચકે તેબરા જેવું કરી કહેતો કે “બસ બેસ ચબાવલા ! તારું ડહાપણ જોયું, ડહાપણના દરિયા બેસ બેસ !! ” એમ કહે ત્યારે સામે કહેનાર ધણી “કહે કે આપ શેઠીઆના પુત્ર છે, માટે માફ કરો” એમ વિનયથી કહેતે, ધર્મચંદ બીજા છોકરાઓ સાથે કજીયે કરવામાં બાકી રાખતે નહોતો. ઠઠ્ઠા મશ્કરી તે તેને સેપારીના કડકા જેવીજ થઈ. ભાંગ ગાજે તે તેને ચારા લાગતાં, તેના મિત્રો તેને વ્યભિચારની
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૬
કન્યાવિક્રય દોષ.
કુટેવમાં ફસાવવવા લાગ્યા, જૂગટું પણ રમતાં શિયે, ઘણું લેકે કહેવા લાગ્યા કે, વિમળશેઠની પાછળ અંધારૂં ઘર વન્યું. શેઠને પોતાના પુત્ર વિષે વિશેષ કાળજી લ્હેતી અને તેને સુધારવા લક્ષ પણ આપતા નહતા, તે પણ તેની ખરાબ વર્તણુકથી અંતમાં દાઝતા હતા. એક દિવસ તેના કમિત્રોની ટોળી શેઠ પગામ ગયેલા હતા તે લાગ જોઈ ધર્મચંદની હવેલીમાં આવી. ધર્મચંદ પિતાની મંડળી સાથે ઠંડા પહેરના ગપ સપાં મારવા બેઠો. પરસ્પર એક બીજાની મશ્કરી કરી હસે છે, એવામાં એક ફાટાંતુટયાં લુગડાં પહેરી એક ગરીબ ડોસી પોતાના નાના બચ્ચાને કેડમાં બેસાડી ત્યાં આવી ઉભી અને કરગરી આજીજી કરી માગવા લાગી. તેના સામું કેણુ જુએ ?
तवंगरोने गरीबनी शी दया. પિલી બિચારી ડોસી બે હાથ જોડી પિતાનું
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દેષ.
દુઃખ ગાવા લાગી, પણ ભાઇ સાહેબે તેની વાત ધ્યાનમાં લીધી નહી' અને સિપાઇ પાસે ધક્કા મરાવી કાઢી મૂકી. સારી આશાએ આવેલી ડોશીને ધકકો વાગતાં તે ત્રણચાર ગાથાં પણ ખાઇ ગઇ અને મેલી કે,— ‘ દુઃખીયાની યા કેાને હાય? ” ખરાખ આશિષ આપી ડી અશ્રુધારા વરસાવી ચાલી ગઇ. ધમ ચઢે વિવિધ મેવા તથા પકવાન્ન મગાવ્યાં અને વાતેાના તડાકા મારતાં આરેાગ્યા, પણ તેને ડાશીની ઢયા કયાંથી આવે? પરભવમાં દાનત્રત નિયમ કરવાથી મનુષ્યાવતાર પ્રાપ્ત થાય છે. તેને માછàા, શે.ખીલે, શેઠીઆના પુત્ર શી રીતે જાણે? हवे शुं थयुं !
www.kobatirth.org
२७
----
મિષ્ટાન આરગ્યામાદ બીડીએનાં ખણુગાંના વારા આવ્યા. ધર્માંચંદ ખીડી ફૂંકતા ફૂંકતા ગાદી ઉપર બેઠેલા છે, એટલામાં એક તણખા ગાદી ઉપર પડયા, તેનું કાઇને ભાન રહ્યું નહી', અગ્નિને
For Private And Personal Use Only
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
તણ પ્રજળવા લાગ્યો, મિત્રો ઉઠી સી સોના ઠેકાણે ગયા.ધર્મચંદ, ચાકરના બેલાવાથી ઘેર જમવા ગયો. હવે હવેલીમાંથી ધૂમાડો નિકળવા લાગે, તેની સાથે જાણે ધર્મચંદને પણ ધૂમાડો નિકળતો ન હોય તેમ ભાસ્યું, પાસે રહેનારા લોકોએ આ ખબર ધર્મચંદને આપી. તે બે કે – “ગધાડના ગાંડા માણસે જુને કંઈ બાકી રાખે છે, જા!! જા !! સાળા તારી હવેલી સળગે, એમ બોલવા લાગ્યો, કહ્યું છે કે –
उपदेशोहि मूर्खाणां, प्रकोपाय न शांतये ॥ મૂર્ખાઓને હિતકર વચન કહેવું તે ઉલટું કોઇને માટે થાય છે પણ શાંતિને માટે થતું નથી.
ધૂમાડાના ગેટેગેટ નિકળવા લાગ્યા. લેકે આગ લાગી, આગ લાગી, એમ બૂમે પાડવા લાગ્યા. ધર્મચંદ ની માતાએ આ વાત સાંભળી તેણે બૂમ પાડવાથી આડોશી પાડોશી આગ ઓલવવા દેવ
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
२४
ગયાં. ધર્મચંદને તેની મા કહેવા લાગી કે, અરે ! દીકરા ગજબ થયે. દડદડ હવેલી સળગી ઉઠી. ભાઈસાહેબ ઉઠી મનમાં બડબડવા લાગ્યા. સાળી રાંડની હવેલી વળી સળગી. સળગી ગઈ તે ગઈ. સરકારી બંબા આવી પહોંચ્યા પણ આખરે આખી હવેલી ખાખમાખ થઈ ગઈ. દર દાગીના બચી ગયા. पापनो घडो फूटयो.'
શેઠ ઘેર આવ્યા. હવેલી બળતી દેખી શાકાતુર થયા. શેઠે ધર્મચંદને બોલાવી પૂછયું. દીકરા! આપણી હવેલી કેમ બળી? કર્મચં-હું તો કાંઈ તેવિષે જાણતો નથી. રોડ-બન્યા પહેલાં તું તે હવેલીમાં ગયો હતે કે ?
- હા બાપ,
-કેમ તું એકલે હતું કે બીજું કઈ હતું ? પુત્ર-મમમ મારા મિત્રે. ભલે ભેગા હતા.
-ત્યાં બેશી રાંડનાએ શું કરતા હતા ? કર્મચં-બેઠાબેઠા વાત કરતા હતા.
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દેષ. દ–બીડી ફી પીધી હતી કે? ચિ–અચકાતાં હતાં પી પી પીધી હતી.
શેઠે જાણ્યું કે નક્કી બી પીતાં અગ્નિના તણખાથી હવેલી બળી એમ નિશ્ચય કર્યો. શેઠે ધર્મચંદને બહુ શિક્ષા કરી અને ધમકી આપી પણ કેને અસર થાય! કુતરાની પૂછડી વાંકી ને વાંકી. તેના મિત્ર વાત કરવા લાગ્યા. અલ્યા બાપાલાલ, ધર્માની હવેલી બળી ગઈ તે જાણ્યું કે ? બાપાલાલ કહેવા લાગ્યો કે વાગ્યું તેનું બાબરૂ ભાગ્યું–બળી તેની ટળી, તેમાં આપણું શું ગયું !! હાશ તે પણ હવે આપણે જે ખાખી બાવે થયે. કેટલાક દિવસ પછી ધર્મચંદ મિત્રોને જઈ મળે. તેના મિત્રોએ પૂછયું કે અત્યા હવેલી અળી ગઈ કે શું ? ધર્મચંદે કહ્યું. હા બળી ગઈ, મિત્રોએ કહ્યું. ગઈ સો ગઈ. મિત્રએ ધર્મચંદને કહ્યું. ચાલ ચાલ, આજ તે ગામની બહાર રેફ મારવા જઈએ. સર્વ મિત્ર સાથે મળી ચાલવા લાગ્યા. કહ્યું છે કે –
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
કન્યાવિક્રય દાય.
જજ્ઞેશ.
काव्यशास्त्रविनोदेन कालो गच्छति धीमताम् ||
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
.
www.kobatirth.org
व्यसनेन च मूर्खाणां, निद्रया कलहेन वा ॥१॥
ભાવ:વિદ્વાનાના સમય, શાસ્ત્ર વિનાદથી જાય છે, ને મૂર્ખાઓના સમય વ્યસનથી જાય છે. તે લેાકાધારે ખરૂ જ છે. માટે મૂખ પણું એ મહુજ દુઃખનું દ્વાર છે. મૂર્ખની મિત્રતા દુઃખને દરિયા છે, માટે કેઇ દિવસ મૂખની મિત્રતા કરવી ઉચિત નથી.
મિત્રા વિચાર, આવા કુમિત્રાની સેાબતમાં જરા માત્ર સુખ પ્રાપ્ત થતું નથી. ઉપરાક્ત કુમિત્રા કાર્યક દુકાનેથી પાનની ખીડીઓ કરાવી તથા ફૂંકવાની બીડીએ ફૂંકતા ફૂંકતા માતેલા સાંઢની પેઠે ફરવા લાગ્યા, એનામાં એક ગાય વચમાં બેઠી હતી તેને ધર્માએ કહ્યું,સાળી વચમાં બેઠી છે, બેઠી બેઠી વાગાળે છે, એમ કહી જોસભેર સેાટી મારી.
૧
For Private And Personal Use Only
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૨
કન્યાવિક્રય દોષ.
वांदराओमा अने मूर्खाओमां शो फेर ?
ગાય ઉઠી ચાલી ગઇ, ભાઈ સાહેબ આગળ ચાલ્યા. શું યુવાવસ્થાને તેર ! ! અઘોરપાપને આશ્રયી જુઓ, જુવાન અવસ્થાને વળી તેમાં ધનવાન હમ, કઈ ટેકનાર ના હોય, અને વળી કુમિત્રાની સેબત હોય, તથા ઓછામાં પૂરું મૂખપણું હોય ત્યારે વાંદરાઓ અને તેવા મનુષ્યમાં પૂછડા વિના શે વિશેષફેર માલૂમ પી શકે? - મિત્રોની ટોળી આગળ ચાલી. કઈ શિક્ષકને પુત્ર દુકાને બેઠે બેઠે અભ્યાસ કરે છે તેને દેખી ચંડાળ ચેક કહેવા લાગી, અલ્યા બાપાલાલ જોયું કે? આ વેદીયું ઢોર કેવું બરાડા પાડે છે. ત્યારે વળી તેમાંથી એક બોલી ઉઠાपडतव्यं सोपि मर्तव्यं, अपढतव्यं सोपि मर्तव्य, तदा इंत कटाकुट किं कर्तव्यं.
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
मूर्खाओना विचार. (સખેદ ) અરે ! શું તેઓની પશુ સમાન જીવનતા!!! અન્યની મશ્કરી કરવી, વિકારનાં અસભ્યનિર્લજ ગપ્પાં મારવાં, કંઈપણ પ્રજન વિના હસવું, અનુઘોગે મૂર્ખ મિત્રનું જીવ મધુર રસાસ્વાદનપણું, વિદ્યાપાજનતામાં નિવયતા એ આદિ અકથનીચકારણેથી પોતાની જીંદગીનું નિષ્કલ ગુજારવાપણું ઈત્યાદિ, તેઓના અનીતિપંથાનુગામી વિચારોના ભાષણથી ખેદ છે કે તેવાઓથી પૃથ્વી અતિભારે નમિત છે. મૂર્ખાઓના વિચાર પણ અજ્ઞાનથી ભરેલા હોય છે, તેઓની જીદગી બીજાની મચ્છરી કરવી, નકામાં ગપ્પાં મારવાં, હરવું ફરવું, બાગસાઈઓ ઉડાવવી, ભણવાથી કારપણું આદિથી ખરાબ છે. મૂર્ખાઓને સારા માણસને સંગ ગમતા નથી. પ્રભુની પૂજા કરવી, ગુરૂને નમન કરવું, તેને ઝેરના સરખું તેઓને ભાસે છે. હવે કુમિત્રોની ટોળી
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૩૪
કન્યાવિક્રય દાવ.
સાથે ધમચઢ ગામની બહાર આવ્યેા. માગમાં પ્રવેશ કર્યાં, આડું અવળુ' ફરવા લાગ્યું. એક ઠેકાણે કરવા લાગ્યા, ત્યાં એક વીરચંદ નામના જુવાન કરા આવ્યા, તેના મ્હેરી ખૂબસુરત હતા, તેના સુખ ઉપર તેજી હતી, તે પશુ ટાળી પાસે આળ્યે, તેની પાસે એક પુસ્તક હતુ, ટાળીના મિત્રોએ આવકાર આપવાથી તે પણ બેઠા. પરસ્પર વાતાના તડાકા ઉડાવવા લાગ્યા.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ખાપાલાલ—કેમ કેશવલાલ ! લેાકા ખર્ સુખ શેમાં માનતા હશે ?
કેશવલાલ—જેને જે વસ્તુ રૂચિ, તેને તેમાં સુખ ભાસે છે.
માપાલાલ—મને તે સારૂં સારૂં' ખાવુ', રાક્ મારવા અને ગમત ઉડાવવી તેમાં આનંદ લાગે છે.
એવામાં પેલા પુસ્તક વીરચંદ એગ્રી ઉઠયા. મારા
www.kobatirth.org
લઇને આવેલા છે.કરા ખંધુએ ! ખરૂ સુખ
For Private And Personal Use Only
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દાય.
૩૧
તા હિંસા, ચારી, વ્યભિચારના ત્યાગ કરી સારાં સારાં ધર્મનાં પુસ્તકા વાંચવાથી થાય છે. આપણાથી ખનતા ઉપકાર ખીજાને કરવા, ગરીમાનુ દુઃખ ટાળવુ... એમાં સુખ સમાયેલુ’ છે.
ધમચંદ્ર એટલી ઉચા—બેશ, દેશ, ભડ઼ેશરીના બેટા ! તારૂ ડહાપણુ જોયુ. થાથાં પેથાંમાં સુખ ભર્યો હશે ? ખાવું પીવુ', અને ઘેાડાગાડીમાં ફરવુ, હરવું, રાક્ મારવા તે કેટલુ સુખ કહેવાય ? થાથાં પેાથાં વાંચી મગજ ખાલી કરવું. એમાં સુખ શુ?
વીરચંદ—શેઠના પુત્ર ! આવા તમારા ગાંડાઇના વિચારા પતિજન કબૂલ કરશે નહિં, દુનિયામાં મનુષ્ય જન્મ પામવા એ કઈ પુણ્યવિના બનતુ નથી, અને પુણ્ય તે। ધર્મક્રમ, પાપકાર, કર્યા વિના મનતું નથી. આમ રીફ્ મારવામાં શું સુખ છે ? કંઇ દેખાતુ નથી. ગરીબેને સુખી કરવામાં, ધર્માં પુરૂષોને સાહાચ્ય આપવામાં, મુનિરાજોની સેવા, આજ્ઞા પાળવામાં ખરૂ સુખ
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૬
કન્યાવિક્રય દોષ.
સમાએલું છે. ધર્મચંદની ટેળીવાળાઓએ આને હસી કાઢયે, પણ આ છોકરો કંઇ પિતાના સદવિચારથી પાછો પડે તેવું નહોતું. તેણે વિચાર્યું કે આવા મૂર્ખાઓની સંગતિથી શો ફાયદો થઈ શકે ? ત:वरं पर्वतदुर्गेषु, भ्रांतं वनचरैः सह ॥ न मूर्खजनसंपर्कः कल्पकोटीशतैरपि ॥१॥
ભાવર્થઃ–પર્વતમાં, જંગલોમાં વનચરોની સાથે ભ્રમણ કરવું સારું, પણ મૂર્ખ માણસની સંગતિ કટિ ક૫ શતકેવડે પણ બિલકુલ સારી નથી. કહ્યું છે કે –
વંદિત્તો િવ શત્રુ, ખૂણો fuતવાર છે वानरेण हतो राजा, विप्रश्चौरेण रक्षितः ॥१॥
ભાવાર્થ–પંડિત પણ શત્રુ સારો પણ મૂર્ખ મિત્ર સારે નહિ. વાનરથી હણાતા એવા રાજાનું બ્રાહ્મણ એવા ચૌરે રક્ષણ કર્યું, માટે મૂર્ખાઓની સંગતિ ત્યાગ કરવા યોગ્ય છે.
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દાષ
મૂર્ખાએ પાતાના ખાટા વિચારને પણ સત્ય માને છે પેાતાના મનમાં આવ્યું તે ખરૂં. તે વિના ખીજુ` સવ ખાટુ એમ મૂર્ખાએ માની લે છે.
હવે આગમાં મિત્ર મંડળ ફરવા લાગ્યું. ચાલતાં ચાલતાં એક ફેાજદારની સ્ત્રીની મશ્કરી કરી. આ વાતની ાજદારને ખબર પડતાં તે મિત્રમડળને સિપાઇ – પાસે પકડાવ્યુ. પેાલીસે આઘા પાછા કરી ખૂબ ગડદમપાક આપ્યા. છેવટે વિમળશેઠને આ વાતની ખબર પડી તેથી તે ફ઼ાજદારની પાસે ગયા અને આજીજી કરી દીકરાને છેડાવી ઘેર લાન્ચેા. ધર્મચંદ્રની ખરાબ ટેવથી તેના પિતાના મનની મહે લાગણી દુઃખાતી હતી, પણ શુ' કરે. માટી ઉમર થતાં પુત્રની સાથે મિત્રપણાથી બેધ કરી શકાય છે. શાસ્ત્રાધાર સત્ય છે કેઃ—માટી ઉમર થતાં જે દેવા પડે છે તે સુધરવી મુશ્કેલ પડે છે. કહેવત છે કેઃ
लालयेत् पंचवर्षाणि, दशवर्षाणि ताडयेत् ॥ प्राप्ते च षोडशाब्देतु, पुत्रं मित्रमिवाचरेत् ॥१॥
www.kobatirth.org
જ
For Private And Personal Use Only
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
32
કન્યાવિક્રય દ્દાષ,
તે તેથી પડેલી કુટેવાને સુધારાવા માટે સારા મિત્રોની મિત્રાચારી રાખવી પડેછે,તેજ આધારે નનમાં झाड अने कुमळांबालक जेम वाळीप तेम बळे छे. જેણે પેાતાનાં છેકરાંને બહુ ગુણી કરવાં હેચ તેણે તે છેકરાંની વર્તણુક ઉપર બહુજ લક્ષ આપવું, તેમની કુટેવા તરફ દૃષ્ટિ દેવી અને મધુર વાણીથી શીખામણુ આપી કુટેવામાંથી તેઓને છેડવવાં, ઘણાં ખરાં કરાં વ્હાલના લીધે પેાતાનાં મામાપને ગાળે આપેછે, તેાફાન કરે છે, તેાપણુ તે માખાપ, છેકરાંને શિખામણ આપતાં નથી,અગર શિક્ષા પણ કરતાં નથી. વળી કેટલાંક માબાપ તે એવાં હાયછે કે—છોકરાં પાસે પરસ્પર એક બીજાને ગાળા દેવરાવે છે, પેાતાની મા છેકરાને લાડમાં કહે કે અબુડા !! તારા બાપને તું કુતરા કહે એટલે છેકરી આપને કુતરા કહે છે. તેના પિતા કહે કે તારી ખાતે રાંડ એમ કહે, ત્યારે છેકરે સ્વમાને રાંડ કહીને બેલાવેછે એટલે તેના માપ ખુશી થાયછે.વળી તેની મા
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
છેકરાના હાથમાં લાક0 આપીને કહે કે જા–તારા બાપાને એક લાકી ઠોક ત્યારે તે અણસમજમાં ઠેકે છે, તેમ તેના બાપના કહેવાથી તેની માને ઠોકે છે. નાનપણમાંથી દુષ્ટ મહામંત્ર છોકરાઓને ભણવાથી વૃદ્ધાવસ્થામાં તે જ છોકરાં માતા પિતાને લાક મારે તેમાં શુ નવાઇ? આટલાથી જ નહિ પણ કેટલાક તે અસભ્યગાળાનાં વચને, વાણું શીખવવાના પ્રારંભમાં મંગળતરીકે શિખવતા હોય એમ ભાસે છે. પણ તેજ ગાળે પાછી છોકરાં માબાપને ભેટ તરીકે ત્રણ ચાર ગણી વધારીને આપે છે.
સારા સારા શબ્દ બોલતાં શીખવવા એજ માબાપની ફરજ છે. જે છોકરાઓ નઠારા હોય તેની સંગતિ પોતાનાં છોકરાંને કરવા દેવી નહિ. પિતાના છોકરાંને કાયદાસર શિખામણ આપ્યાથી જેટલી અસર થાય છે તેટલી અસર, મારવા કટવાથી થતી નથી. નાનપણમાંથીજ છોકરાંને પોતે મુખે ચઢાવીએ અને જ્યારે તેને પરણાવીએ ત્યારે સ્ત્રીના
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૪૦.
કન્યાવિક્રય દોષ.
ભરમાવાથી માબાપને લઢે વઢે, કછઆ કરે ત્યારે માબાપ, શેક કરે છે કે આ છોકરે જણતાં પત્થરે જ હોત તે સારૂં. એમ બોલે છે, રૂદન કરે છે, તેથી શું કંઈ ફાયદે થઈ શકે ? ને કંઈ પણ થાય નહિ.
માબાપ પોતે કજિયે કંકાસ કરે છે તે તેને દેખી છોકરાં કછઆ કંકાસ કરતાં શીખે છે. માબાપ જે આડેશી પાડોશી સાથે હળીમળીને ચાલે તે છોકરાં પણ તેવા સ્વભાવનાં થાય છે. મતલબ કે સૌની સાથે હળીમળીને ચાલવા શિખે છે. નિર્દયીનાં છોકરાં પ્રાયઃ નિર્દયી થાય છે, તેનું કારણ એજ છે; માટે માબાપે પિતે સદવર્તણુંકથી વતી કરાંની વર્તણુક ઉપર લક્ષ આપવું. કહ્યું છે કે – माता शत्रुः पिता वैरी, येन वालो न पाठितः॥ न शोभते सभामध्ये, हंसमध्ये बको यथा ॥ १ ॥
જે માબાપ પોતાનાં છોકરાંને ભણાવતાં નથી, ઉત્તમ પ્રકારની કેળવણી આપતાં નથી. તે માબાપને
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દેષ.
૪૧
પિતાનાં (તેમનાં) છોકરાનાં શત્રુ તરીકે ગણવાં, ( જાણવાં ). બાલ્યાવસ્થામાં છોકરાંની અણસમજ વિશેષ રહે છે, પોતાના હિતની તેમને માલૂમ પડતી નથી, એ છોકરાનું કેવી રીતે હિત થાય તે માબાપ જાણી શકે છે. જ્યારે આપણે એક આંબાના ઝાડને ઉછેરવામાં અત્યંત સંભાળ રાખીએ છીએ ત્યારે છોકરાંને ગુણેની પુષ્ટિ આપવા લક્ષ રાખીએ નહિ તે તેના વૈરી કેમ ના બનીએ. આપણી પાઘદ્ધ, આપણું અંગરખું ધોબી પાસે ધવરાવી સાફ કેવું રાખીએ છીએ અને તેને ડાઘ લાગે નહિ તેને માટે કેટલી બધી કાળજી રાખીએ છીએ ત્યારે લૂગડાં અને પાઘથકી પણ અધિક પ્રાણુમકી પ્યારાં એવાં
કરાંને કેળવવા કાંઈ પણ દરકાર રાખીએ નહિ. તે શું ઓછું અજ્ઞાન !!! સ્ત્રીઓ પોતાના શિરેહ (વાળ) ઓળવામાં, તથા તેને સાફ રાખવામાં જેટલી કાળજી રાખે છે તેટલી કાળજી પિતાની છેકરીની વાણી મીઠી કરવામાં તથા તેને ઘરનાં કામકાજ
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૪૨
કન્યાવિક્રય દાષ.
શિખવામાં, કેળવણી આપવામાં, ન્યાયનીતિથી ચલાવવામાં, જે સંભાળ રાખે તેા તે દીકરી સામાપને કેટલી આશિષ આપે? અને જ્યારે ભણ્યા ગણ્યા વિના માટી ખેતડા જેવી થાય અને કઇપણ ઘરનાં ખરાખર કામકાજ આવડે નિહ ત્યારે તે કેવી આશિષ આપે તેના મિત્ર વિચાર કરે !! મૂર્ખ છેકરા અનીતિથી ચાલેછે તેમાં માબાપને દોષ છે અને તેનાં માબાપ શત્રુ છે એમ જાણવુ..
घरेणां वधे के गुण वधे.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પેાતાનાં પ્રાણપ્રિય વ્હાલાં છેકરાંને સારા સારા દાગીના પહેરાવી રમાડવાં, કૂદાવવાં, એમાંજ કેટલાંક માબાપ પોતાનું કર્તવ્ય માને છે; પણ તેના કરતાં છેકરાંને નિશાળે લવા માકલવાં, તેમને સ્વચ્છ વસ્ત્ર પહેરાવવાં, તેમનું શરીર નિરાગી અને મળવાનું રહે તેવા ખારાક આપવા, વિનયગુણુ શિખવવા, સભ્ય
આવા
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્ય દોષ.
૪૩
વચન બોલતાં શીખવવાં, ધાર્મિક અભ્યાસ કરાવ, સત્ય ધર્મનું સ્વરૂપ એળખાવવું, ગુરૂવંદન કરાવવું. કેટલાક બાલકે ઈંગ્લીશ ભાષાથી કંઈક ફેકો રાખનાર ગુરૂવંદનમાં સમજતા નથી, સત્ય વચન લાવવાની ટેવ પાડવી, પરોપકાર કરતાં શીખવવું, સંસારમાં સર્વ જી આપણું સમાન છે, માટે કેઈનું બૂર ચિંતવવું નહિ એમ ભાવના કરાવવી, પિતાને ઘેર આવતાં મનુષ્યને આવકાર સન્માન દેતાં શીખવવું, ધર્મ, અર્થ અને કામ એ ત્રણ વર્ગનું સાધન કેમ કરવું તે શીખવવું. સંકટવેળાએ હૈયે ધારણ કરવાને બંધ કરે, એજ ગુરૂપ ઘરેણાં માતા પિતાઓ, સ્વબાલકોને પહેરાવે છે તે તેથી છોકરાઓ બહુ શોભી ઉઠે છે. ઘરેણાં પહેરાવવાને હુ નિષેધ કરતા નથી, કિંતુ તેના કરતાં ગુણે રૂપ ઘરેણાં તરફ વધારે લક્ષ આપવું. એ ગુણે રૂપ ઘરેણું કોઈ ચોરી જશે નહિ, જ્યાં જશે ત્યાં સાથે રહેશે. હવે આગળ શું થયું તે વિચારે. ધર્મચંદ
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૪૪
કન્યાવિક્રય દોષ.
હજી પોતાની કુટે છે નહિ. તેના પિતાજી વૃદ્ધ થયા હતા, વિમળશેઠે, ધર્માને કોઈ ગૃહસ્થની દિકરી પરણવી, ત્યારબાદ થોડા વખત પછી શેઠ મૃત્યુ પામ્યા. સર્વ ઘરને ભાર ધર્મચંદના માથે આવી પડશે. આ ભાઇ સાહેબે બરાબર અભ્યાસ કર્યો નહિ હતું, તેથી તેને બહુઃખ ખમવું પડયું. હવે પેલી કુમિત્રની ટોળી વારંવાર ધમની પાસે આવીને બેસવા લાગી, ભાઈ સાહેબ ગાવડા રાખ્યા. દુકાનમાં શું થાય છે, તેની તપાસ કરી નહિ. બે વખત ખાવું, પીવું અને મોજમઝામાં ગુલતાન રહેવું, નાટક જેવું, વેશ્યાઓના ઘેર જવું, એથી તેની લક્ષમી ખૂટવા લાગી અને તેને ભારાજ પણ હલકે પડ. તેને કઈ રૂપૈયા પણ ધીરે નહિ એવી તેની સ્થિતિ થઈ. થોડા વખત પછી તેની માતુશ્રી પણ મરી ગયાં. હવે ધર્મચંદને કેઈ ટેકનાર પણ રહ્યું નહિ.
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય ષ.
૪૫
જુગારી, વ્યભિચારીમનુષ્ય, નિરૂદ્યમી મનુજો કે જે હાજી હા કરીને પેટ ભરનારાં હતાં તે, ધર્મચંદની સેબત કરવા લાગ્યાં. ધર્મચંદ પણ તેથી પિતાની મેટાઈ સમજવા લાગ્યો. મહીનામાં બે, ત્રણ, ચાર ઉજાણીઓ ખરી ખરી ને ખરી જ. કઈ વૃદ્ધ સગાં વહાલાં ધર્માને કહે કે અરે ભાઈ! તું ખરાબ મિત્રોની સેનત કરી પૈસા ઉડાવે છે તે બરાબર નથી.
ત્યારે ધર્મચંદ રીસથી બોલતા કે ચલ ચલ સા, લવ લવ શું કરે છે. તારા ઘરને તું ડા, હું કાંઈ તારાં વચન સાંખી રહેનાર નથી, તારા તે પૈસા હું નથી ઉડાવતે કે જેથી આટલું બધું બોલે છે. ભેંશના શીંગડાં ભેંશને ભારે, સાઠે બુદ્ધિ નાઠી. છાનામાના બેશી રહે. વૃદ્ધ વિચારતો કે અરે ! આવા કુપુત્રથી પિતાની આબરૂ લૂંટાય તેમાં શક નથી. મૂર્ખાઓને હિતકર શબ્દ વચને, વિષસમાન લાગે છે. એના પિતાએ જે પહેલાંથી જ સારા
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
છેજેમાં
ધારણ કર, યુદ્ધ
માસ્તર પાસે તેને કેળવણે અપાવી હતી તે તેનું નામ રાખત. હવે તે નામ બળશે. કહ્યું છે કે
कुनृपेनहतं राज्यं, कुपुत्रेणहतंकुलं ॥ પેલે વૃદ્ધ ગૃહસ્થ પિતાને ઘેર મૌન ધારણ કરી ગયે, ધર્મચંદના ગુમાસ્તાઓએ દુકાન છેડી રજા લીધી. લેણદારોએ અરજી કરી, માલ જપ્ત કર્યો, ફક્ત રહેવાનું ઘર બાકી રહ્યું. તેની સ્ત્રીને અનુક્રમે બે છોકરીઓ થઈ તે દશ બાર વરસની થઈ. હવે ઘરનાં વાસણ વેચ્યા વિના ચાલે તેમ નહોતું. પૈસે પરમેશ્વર જે થયો, લેકે ઉધારે માલ પણ આપતા નહોતા. - હવે તે સમયમાં શું થયું તે સાંભળો. ધર્મચંદ અનેક પ્રકારના વિચાર કરવા લાગે, દરરોજ તેની સ્ત્રી તેના નામનાં રાદડાં રૂએ, અને કહેવા લાગી કે, તમારા પિતાનું નામ તમે બે
ન્યું. આ તમારી વાંકી મૂછપર ધૂળ પડી. માતાના પેટે આનાં કરતાં પત્થર આવ્યા હોત તો
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય ષ.
સારા કે જેથી અનેક પ્રકારના ઉપયોગમાં આવત.
શેઠાણીનાં આવાં વચન સાંભળીને ધર્માને ઘણે ક્રોધ ચઢયે અને શેઠાણને ખબગડદમપાક આપે કે બીજીવાર તે કાંઈ કહી શકે નહિ. શેઠાણ રેતી તી કહેવા લાગી કે “રીસ કરે દેતાં શીખામણુ ભાગ્ય દશા પરવારી” એ કહેવત યાદ રાખજે. મને લાગે છે કે–અન્નને અને દાંતને પણ વેર થવાની શેવાર છે. અરેરે! શું થવા બેઠું. પહેલાં કેવી સ્થિતિ હતી અને હવે કેવી સ્થિતિ થઈ અને થશે.
હવે આગળ શું થયું તે સાંભળો.-ધર્મચંદની મોટી છેકરીનું નામ વિમળા હતું અને નાની છોકરીનું નામ કમળા હતું. ધર્મચંદને હવે ખાવામાં જારના રોટલા ભાગ્યમાં આવ્યા, કપડાં પણ ફાટેલાં તુટેલાં પહેરવાં પડયાં, ઘરેણાં દાગીના વેચીખાવા પડયા, ગાઢ ઘડા પણ વેચી નાંખ્યા, છોકરીઓ પરણાવવા લાયક થઈ, ઘરમાં સ્ત્રી વારંવાર
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
re
કન્યાવિક્રય દાય.
ટાયા કરતી કે, સેાળ સત્તર વર્ષની છે!કરીએ થઈ, હવે તેના વિવાહ કરી પરણાવી જોઇએ, નહિ તે આબરૂના કાંકરા થશે. ધર્મો પણ વિચારમાં પડયો, હવે શું કરવું તેનું ભાન રહ્યું નહિ, કેની પાસે રૂપૈયા માગવા તે પણ સૂઝ્યું નહિ. મેડા ઉપર ચિ ંતાતુર થયે! છતા વિચાર કરે છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
તે ગામમાં ત્રણ ચાર કન્યાવિક્રયીએ વસે છે, તેણે આ વાત જાણી. જાણ્યુ કે ધર્માની પાસે રૂપૈયા ખૂટ્યા છે માટે ચાલે તેની પાસે જઇએ. કન્યાવિક્રયીઓ ધર્મોને ઘેર આવ્યા, ધર્મોની પાસે બેઠા. ધર્માએ પુછ્યું કેમ આવ્યા.—એમ પૂછવાથી કન્યાવિક્રયીઓએ કહ્યું કે શેઠજી આપની મુલાકાત લેવા આવાગમન થયું છે, ખીજું કાંઈ કારણ નથી. કેમ આપની તબીયત તા ઠીક છેને. ધર્માએ કહ્યું કે હા ઠીક છે.
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દાખ.
આ
કન્યાવિક્રયી દલાલેા કહેવા લાગ્યા. શેઠજી કેમ પના ચહેરા ઉતરી ગયા છે, ઉદાસી દેખાઓ છે, આપનાં વસ્ત્ર પણ ફાટલાં તુટલાં છે તેનું શું કારણ છે ? તે સમજાવશે ?
www.kobatirth.org
૪૮
ધર્મચંદ્—કઈ નહિ સહેજ. પદ્મચંની સ્ત્રી—અરે વિમળાના આપ સાંભળે છે કે ! ખાવાનુ ખૂટયુ' છે, શુ` રાંધુ' ? કઈ નથી. છેકરીએ ભૂખી વે છે.
વિમળા-ખાપની પાસે આવીને કહે છે કે; ખાપા !! કઇ આજ પકાવવા અન્ન નથી, મને ભૂખ લાગી છે, એમ ખેલી રાગડા તાણી રૂવે છે. ન્યાવિક્ચીત્કારો-શેઠજી ! આપની સ્ત્રો તથા આકરી એમ શુ કહે છે ? આપના દુ:ખની વાત અમને કહે! તે ઠીક, ધર્મચંદ્—દુ:ખની શી વાત કરવી, દુઃખને માથે શિ’ગડાં ઉગવાં બાકી
3
હવે તે
રહ્યાં
છે,
For Private And Personal Use Only
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૫૦.
કન્યાવિક્રય દોષ.
એમ બોલી ઊંડા નિશ્વાસ મૂકે છે. રાજકિય સારો શેઠજી ! આપના દીલની
વાત અમને ખુલા દીલથી કહો તો અમે
કાંઇ સારી બુદ્ધિ આપીશું. ધર્મવંદ ભાઈઓ ! મારે. ખાવાનું પણ દુઃખ
પડે છે, અને ઘરમાંથી ધન ખૂટયું છે. જાવિકા કઢાઢો–શેઠજી ! જે આપની આવી
સ્થિતિ છે તે કંઈ વેપાર કરે છે કે નહિ ? પ -કોઈ વેપાર કરવાની સૂઝ પડતી નથી
અને આપણને તેમાં ગમ પણ પડતી નથી. ધર્મ થી–અરે ! સાંભળે છે કે નહિ, હું છું
રાંધુ તેને જવાબ આપે. છેકરીઓ રૂવે છે,
પેટમાં ખાડા પડયા છે પાયિકાર સ્ટા-શેઠ ! યે આ પાંચ રૂપિયા,
ખ વાનું કરો અમો આપને શું કરી શકીએ ! કર્મચા-હાથમાં તે રૂપૈયા લેઈ કમળાને બોલાવી
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
આપે છે. કમળા રૂપિયા લઈ તેની માતાને આપે
છે. માતા સિધું સામાન મંગાવી સેઈ કરે છે. જાભ્યાસિક સ્ત્રા-શેઠજી ! આપને કેટલી દીક
રીઓ છે ? ક-બે દીકરીઓ છે. કારિ-કોઈની સાથે વિવાહ કર્યો છે કે નહિ ? પ-સત્તર અઢાર વર્ષની થઈ પણ હજુ વિવાહ કર્યો
નથી. હવે ગમે ત્યાં કરે પડશે. કળ્યા વિ–શેઠજી? આપને ત્યાં લક્ષમીએ પગલાં
કર્યો છે તેને તમે કાઢી મૂકે છે. પ-હું તો લક્ષમીનાં પગલાં દેખતે નથી, દીકરીના
પત્થરામાં લક્ષમી કાંઈ ભરાણું નથી, મને લાગે છે કે ત્રીજી પણ દીકરી થશે. પાકિ હસી પીને) શેઠજી! આપને પૈસે પેદા કરતાં આવડતો નથી, તેના ભાગ્યે દીકરીએજ જાણે અવતરી ન હ ય એમ હું માનું છું,
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પર
કન્યાવિક્રય દાય.
ધર્માં-વળી એને પરણાવવા પૈસા નથી તે! વળી લક્ષ્મી કયાંથી? Trfe૰ -શેઠજી ! અમારી બુદ્ધિ પ્રમાણે ચાલે તા આપ બેઠા બેઠા ખાએ; અને હેર ખાજી ઉડાએ એમ અમારૂં તે માનવું છે. ધર્મેf-વ્હાલા મિત્રા!આપે જે ધાર્યાં તે ઉપાય મને કહેા. ન્યાવિદાય હાજો-દેવીના જેવી શાલનારી રૂપ
રૂપની મણિયા એવી તે તમારી દીકરીઓ છે. તેનાથી અમે તમને લક્ષ્મીવાન જાણીએ છીએ. એક એક દીકરીના પાંચ પાંચ હજાર રૂપૈયા મળે કે જેથી પૂના જેવા થાઓ. ધર્મ-આપણી નાતમાં દીકરીઓ વેચી શકાય કે ? અને નાતના શેઠીઆ નાત બહાર મૂકે તેા ? યુજન્યથિ૰-તમારે તે ખામતને ભય રાખવે। નહી'.
www.kobatirth.org
ઘણે ઠેકાણે એમ થાય છે. સુધરેલી પ્રજામાં હાલ આપણું કાઇ નામ લઇ શકશે નહિ, કદાપિ શેડી
For Private And Personal Use Only
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
આએને માલુમ પડશે તે તેમને લાંચ આપીશું એટલે ચૂપચાં થઇ જશે અને સુખેથી ટાઢા છાંયડે બેઠા બેઠા ખાઇશું.
૧૩
ધર્મ-આ કામ તમેાને સાંધ્યું, જેમ પૈસા વધારે મળે તેમ કરજો, વિશ્વાસઘાત કરશે નહિ
મિત્રા વિચારો, ધર્મ ચંદની બુદ્ધિ કેવી બગડી, તેની કેવી ખરાબ હાલત થઇ, માણુસને સ'કટ આવવાનું થાય છે ત્યારે વિપરીત બુદ્ધિ ઉપજે છે. ચતઃ “ઘુમુક્ષિત: જિ ન હ્રીતિ પાપમૂ॰ ભૂખ્યા માગુસ કર્યું પાપ કરી શકતા નથી? અર્થાત્ સવ પાપ અકાય માં પ્રવૃત્તિ કરે છે.
www.kobatirth.org
દેશની પાયમાલ સ્થિતિ આવવાની હાય છે, ત્યારે પરસ્પર નાત જાતમાં કજીયા કૈલેશ વધે છે. વૈરભાવ ઉત્પન્ન થાય છે. નાતના શેઠીઆ લાંચ ખાનારા થાય છે, અગર પ્રમાદી લાગ જોઇને જેને જે સૂઝે તે કરી
થાય છે. તે શકે છે. પહેલાં
For Private And Personal Use Only
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૪
કન્યાવિક્રય દેષ.
જે જૈનાના ઘેર રાજ્ય હતું, ઢાલતમંદ તે જૈન, જૈન અને જૈનજ. અગ્રગણ્ય પણ જૈન સત્યવાદી, પૂર્ણ' કલાવાને બહાદુર જૈના હતા, તેને ઠેકાણે હાલ કઇ દેખાતુ નથી.
www.kobatirth.org
.
साप गयाने लीसोटा रह्या.
બહાદૂર જૈન રાજાએ ગયા, તેમની અટ લક્ષ્મી પરદેશી લઈ ગયા, વેપાર પણ જૈનમાંથી ઘટયેા, સપ પણ ખેા થયે, તેનું કારણુ ધર્મ શ્રદ્ધાહીનપણું, અજ્ઞાન, આયલાપણું, અને પ્રમાદીપણુ, તથા કુસ'પ જ દેખાય છે. તેથી હાલ નતનાં બંધારણ તુટી ગયાં છે. પરદેશીઓના તાબામાં રહેવું, શરીર શક્તિહીન, નિનપણુ પ્રાપ્ત થયું. હજી જો જૈનો, કેળવણીથી સુધરશે નહિં, તેા કાણુ જાણે આગળ શું થશે ?—કન્યાવિક્રય જેવા ખરાબ રાગેથી લેક દુઃખી દીન ધર્મ શ્રદ્ધા હીન ખની જશે, તેની કાને દયા આવે. પેાતાનાં
For Private And Personal Use Only
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
૫૫
કરાંને ધર્મની કેળવણું આપવી, વ્યાપારની કળા શીખવવી, તેમને સદ્ગુણ બનાવવા એજ જેનોના ઉદયનું પ્રથમ પગથીયું છે.
હવે આગળ શું થયું તે સાંભળે.
પેલા કન્યાવિક્રયીઓએ પરસ્પર કહેવા માંડયું કે, હવે આપણું કામ થયું, કેઈ ઘરાક શેાધી કાઢીએ તે આપણું ખીસું ભરાશે, એમ વિચારી તપાસ કરે છે. એક કન્યાવિક્રયી અને વૃદ્ધ ગૃહસ્થ કે જેની સ્ત્રી મૃત્યુ પામી છે અને બીજી સ્ત્રી પરણવાની અભિલાષા છે, જેનું નામ કર્મચંદ છે તે બદ્રાએ આ કન્યાવિક્રયી દલાલને બોલાવ્યા. અરે ભાઈ! આવ ! ! આવ ! ! કંઈ કીધેલી વાત સંબંધી ખબર લાગ્યા કે નહિ? wift વાઢ-કર્મચંદ શેઠ! તમારું મોટું
ભાગ્ય ! ખુશીની ખબર લાવ્યો છું. થર–અલ્યા! કહે તે ખરે. આ વેળા
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૫૬
કન્યાવિક્રય દેષ.
દાઢાવાળાને કઈ મીંઢળ પહેરાવે તેવા સમાચાર લાગે ? ચાલવાથી–શેઠજી! આપની આશા સફળ થશે, કેઈના ઘેર રૂપરૂપની મણિ રંભા જેવી એક અઢાર વર્ષની છોકરી છે, તે ધણીનું પિટ ભરાય તે તમારું કામ થાય. “વસુ વિના નર પશુ” રૂપિયાની કેથળીઓ ઠલવ્યા વિના કામ થાય
તેમ નથી. ૪૪-અલથા ! કેાની દીકરી છે અને કેટલી કોથનીએ કામ પતે તેમ છે?
-શેઠજી પાંચ હજાર રૂપૈયા આપવા પડશે. એ તે વળી તમારું ભાગ્ય કે તેટલે રૂપિયે પણ તમારા સિત્તેર વર્ષના મોટા ધરામાં કન્યા
નાંખે છે. ક -અલ્યા રૂપા ! જા અને એટલે રૂપિયે ઠરાવી
આવ.
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
૫૭
કવિ વાર-રૂપ ધર્મચંદની પાસે જઈ
વાત કરે છે. શેઠજી ! એક ઘરાક મળ્યું છે. ચાર હજાર રૂપિયા આપવા તૈયાર છે. કેમ આપની
મરછ શી છે? પ-બહુ સારૂં. લઈ આવે, ચાર હજાર રૂપૈયાની
થેલીઓ, એટલે પછી હું ચાંલ્લો કરી વિવાહ કરી પરણાવું. ન્યાયિત્રા સ્ટાસ્ટ –પાંચ હજાર રૂપૈયા કર્મચંદ પાસેથી લેઈ એક હજાર રૂપિયા ખાઈ જઈ ચાર હજાર રૂપૈયા, ધમની આગળ હાજર કરે છે ત્યારે ધર્મચંદ દેખી ખુશી થાય છે. પશ્ચાત્ કર્મચંદના ઘેર જઈ પોતાની કમળા દીકરીને વિવાહ, ધર્મચંદ, પેલા કર્મચંદની સાથે કરે છે, તથા એક મહીનાની અંદર લગ્ન લેવું
એ ઠરાવ પણ કર્યો. s -ઘેર લગ્નની પણ તૈયારીઓ કરવા માં અને
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૫૮
કન્યાવિક્રય દોષ.
પાપડ વણવા સ્ત્રીઓ ભેગી થઈ. શ૦-અલી કમળા! તારે વિવાહ કેને ત્યાં થશે ? મા-અલી બેલીશ નહિ, એ તે જોવા જે ઘાટ
થયો છે. જાણે મશાણનું મડદુ બન્યું એના
કરતાં મરી જવું સારૂં. ૪જી-બન્યું એના કરતાં સતાં રહેવું સારૂં. પીટ
બુદ્ધો અને ખાંખાં કરે છે, વળી મુખમાંથી ખાતાં લાળ પણ ચૂવે છે, બન્યું એના બાપને દયા કેમ
આવી નહિ હેય. વીર-ભંગી જંગીને દયા કયાંથી હોય. પિતાનું
પેટ ભરવું ત્યાં વળી છોકરીની દયા કયાંથી ? પેલે કર્મચંદ તેલી સિત્તેર વર્ષને ડાકરે તેની સાથે કમળ જેવી કમળાને વિવાહ–અરેરે! શું થવા બેસું? એના કરતાં બીજે કોઈ ડામવા મળે
નહિ કે આ ઘરડે બુદ્દો બિચારીના ભાગ્યમાં ! ગૌરી-અલી બોલે માં. બિચારી કમળાને જીવ
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દેષ.
પટ
-~~-~. ૧૪-૧
દુઃખાય છે. દીકરી અને ગાય જ્યાં આપે ત્યાં જાય. ગૌરી બૈરી લક્ષ્મીના કાનમાં કહે છે કે“એ નગદ રૂપૈયાથી દાઢ ગલી”, સમજી !! પઈ દેખી મુનિનાં મન ચળે. લક્ષમી, કેળવણી પામેલી સ્ત્રી હતી તેથી તેને દયા આવતી.
જન ઘણી વાત કર નહિ. આપણા હિંદુસ્તાન દેશ
નું ભડે બેસવા જેવું થયું છેગાયના ગળે છરી. બિચારી ભણેલી ગણેલી કમળારૂપ માળા, પેલા કર્મચંદ કાગડાની ડેકમાં શેભે કે અલી! બુદ્ધિ ભ્રષ્ટ થાય છે ત્યાં સત્યનું નામ શું? ધર્મનું નામ શું? દેશની દયા કયાંથી? દીકરીની દયા કયાંથી? જૈનૌનું મહત્વ ઘટવાનું આજ મુખ્ય કારણ છે, પટિયા, આવા બુઢ્ઢાને પરણતાં પણ શરમ કયાંથી આવે? વિષયના લાલચુ લંપટીઓએ દેશને ખરાબ કર્યો, અને સંતતિને વ્યવરછેદ કર્યો, પવિત્ર જૈનધર્મને કલંક લગાડયું, એવી
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
દીકરીઓની આંતરડી શું માબાપને આશિષ આપે ખરી ? દીકરીઓના સુખ ધર્મની લાજ
પણ પેટભરા પિતાને કયાંથી આવે ? વંvr–અલી મણિ ! હાલમાં વિકટોરિયા રાણી જેવી
હું દેશની ઉપરી હોઉં તે એવા ઘરડા બુદ્દાઓને લેઢાની પુતળીઓ સાથે પરણાવું, અને દીકરીઓ દેનાર પિતાઓને તેપના મુખે ઉડાડી દેઉં. મડદાલ શેઠીઆઓને મૂછે કેમ ઉગી હશે? બાયલા, લાલચુ, લાંચખાઉં શેઠીઆઓમાં રામ બન્યા હતા તે શું કેઈની મગદૂર છે કે આવાં કાળાં કર્મ કરે; અરરર! બિચારી કમળા
આ વાત સાંભળી કેવી રૂદન કરે છે ? એનાં–એના ઘરમાં જઈ પીટવાના છાજીયા લેશે
ત્યારે ધરાશે. મારા જેવી રાંડ તે કયારનીએ ના કહે કે મારે તો પરણવું નથી. આમ ધર્મચંદના ઘેર સ્ત્રી પાપડ વણતીવણતી
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
વાત કરે છે, એટલામાં જેશીને લઈ ધર્મો આવે છે, ધર્મચંદ કમળાની બાને બોલાવે છે, અને જેશી તેડી લાવ્યાની વાત કહે છે, કમળાની બા, ઘરમાં જાય છે ને વળી સાંભળી આવ્યાથી કહે છે કે કમળાના બાપ ! સાંભળે છે કે ? જરા અહીં આવજે. તમારું કામ છે, કમળાના બાપ ત્યાં જાય છે, ફાગણ સુદિ ૧૫ નું લગ્ન નકકી કર્યું છે, એમ કમળાને બાપ કહે છે. જોશીને રૂપી આપે તે લઈ જોશી ઘેર જાય છે. પણ કમળાનો કોની સાથે વિવાહ કર્યો? વર તે ઠીક છે ને ? મૂરતી સારે જોઈએ, એમ ધર્મચંદની સ્ત્રીએ કહ્યું.
ધર્મો–અલી જાણે છે કે નહિ ? બંદામાં કાંઈ ભૂલ આવે છે કે ? મૂરતીયામાં કંઈ કહેવાનું નથી, ઠરેલ માણસ છે.
ધર્માચંદની સ્ત્રી–કમળાને મૂરતિયે ગમશે તે ખરે ને
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
ધર્મચંદ–બૈરાંને બધી વાતની પૂછપરછ ! આપણને ગમ્યું એટલે પરમેશ્વરને પણ ગમ્યું. તારા જેવી દેઢડાહી સ્ત્રીને મેં તે કયાંએ દેખી નથી.
એમ કહી ધર્મચંદ બીજી લગ્નના કાર્યની તૈયારીઓ કરે છે, થોડી મુદતે દિવસ પર દિવસ જતાં લગ્ન દિવસ આવી પહોંચે, કર્મચંદ પરણવા આવ્યા તેને જોઈ કમળા બીએ છે, (મનમાં) ઘરડો બુદ્દો મડદાલ આ મારે વર થશે ! એટલામાં તેની નાનીબેન વિમળા આવે છે અને કહે છે કે બહેન જે કે પેલે વર કે રૂપાળે કલેડાના જે કાળે દુંદાળ જાણે મડદું.
કમળા–ઘરમાં પેશી જાય છે, અને એની માતા ને સમજાવે છે, સારાં સારાં લૂગડાં પહેરાવે છે.
કમળા–અલી મા ! આ ઘરડા ડોસાની સાથે મારૂં લગન!! એમ બેલી પિકે પિકે રૂએ છે. છાની પશુ રહેતી નથી,ઉંડા નિશ્વાસ નાંખતી પિતાના મનમાં
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
vvvvv
કહેતી હતી કે નિર્દય સ્વાર્થિયાએ જન્મતી વખતે જ કેમ મને ઝેર દેઈ કે ફાંસે ઘાલી મારી નાંખી નહિ ! એટલામાં મારામાં કન્યા પધરાવવાને વખત થવાથી તેની મા ચેરીમાં લાવી બેસારે છે. રોતાં રોતાં રેરા ઘેરાવે છે, ચાર મંગળ વર્તાણું એટલે કમળાને તથા કમચંદ તેલને ગાજતે વાજતે કર્મચંદના ઘેર વિદાય કર્યા,
કમળા, કર્મચંદના સામું જોઈ બીએ છે, કર્મચંદ તેના સામું જોઈ કહે છે કે, આવ !! મારી પાંચ હજારની લા; કમળા એકાંતમાં જઈ પોકે પોકે રૂએ છે. ત્રણ ચાર દિવસ થયા બાદ કર્મચંદ તેલીને તાવ આવ્યું, અને અચાનક મૃત્યુને શરણ થયા. સર્વ લોકે ભેગા થયા, મૃત્યુ કાર્ય થઈ રહ્યું, ને કમળાને પહેરેલે ચુલે રેડ પડે. નાતના શેઠીઆઓએ જાણ્યું કે ધર્માએ પિતાની દીકરીના પઇસા ખાધા છે, તેથી તેમના ઘેર શેઠીયા પૈકી ધોળા શેઠ કે જે
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૪
કન્યાવિક્રય દાય.
નાતના શેઠીયા હતા તે ગયા અને ખાત્રી કરી કહ્યું કે તે' નક્કી દીકરીના પૈસા ખાધા છે, માટે તને નાત બહાર મૂકવામાં આવશે, એવી ધમકી આપી. ધર્માએ એક હજાર રૂપીયા લાંચના આપ્યા એટલે શેઠ રાજી થઇ મેલ્યા કે, હવે ખસ તારૂં કોઇ નામ લેનાર નથી. મારા વિના કેાણ નાત ભેગી કરી શકે એમ છે. હવે ધર્મોને ત્રણ હજાર રૂપિયા રહ્યા, તેમાંથી ખચ થતાં બે હજાર રૂપીઆ રહ્યા. પેાતાની દીકરી રાંડી તેપણુ તેને કઈ ચિંતા થઇ નહિ, ધર્મો, કમળાને ઘેર ગયા અને કહેવા લાગ્યા. દીકરી તારા કર્ભે તું રાંડી, રૂદન કરીશ નહિ. ચાલ, સ` રાચરચીલુ માલમત્તા લેઈ આપણા ઘેર આવ!!
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કમળા—દીકરીના પઈસા ખાનાર પાપી, હવે તારા ઘેર મરતાં સુધી પણ હું આવવાની નથી. ધ્રુમ ચંદે બીજી છે।કરીને પાંચ હજાર રૂપૈયા લેઇ સ્વામીનારાયણના ધમ પાળનાર વાણીઆની સાથે
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય ટ્રાષ.
પરણાવી, વિમળાને દરરોજ સ્વામિનારાયણને મત્ર જપવા પડતા, વળી તે વાણીએ ધર્માંધ હાઈ વિમળાને જૈન મંદિરમાં દર્શન કરવા પણ જવા દેતા નહિ, તેમ જૈનધર્મીને ન છાજે તેવું કરવા કુમાવતા હતા. ગાજર, સકરીયાં, બટાટાનું શાક દરરાજ વિમળાને કરવું પડતું હતું તથા વિમળાને બળાત્કારે ખવરાવવામાં પણ આવતું હતું. તેમ તેને રાત્રે પણ ખાવું પડતું હતું.
www.kobatirth.org
૬૫
જૈન મિત્રો ! આપ વિચારો કે તે સ્વ છે.કરીને પૈસા ખાવાને માટે ગેાસાઈજી તથા સ્વામિનારાયણના ધર્મ પાળનાર તથા અન્યધર્મ પાળનાર બીજાઓની સાથે પરણાવે છે. પાપવૃત્તિનું પેષણકરનારાઓને એકે ધંધા નહિ મળવાથી ફક્ત દીકરીના પૈસા લેવા ઉપર આધાર રાખવા પડે છે. તેવા પેાતાની નીચ વૃત્તિથી દીકરીના સુખને કંઇ પણ વિચાર ન કરતાં ગમે તેવાને પરણાવે છે. જ્યારે આપણી દીકરી
ૐ
For Private And Personal Use Only
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
};
કન્યાવિક્રય દોષ.
પુણ્યદયથી આપણે ત્યાં જન્મ પામી ને આપણે સ્વામીનારાયણ અગર ખીજા ધર્મ પાળનાર સાથે હાથે કરી પૈસા માટે પરણાવીએ અને ધમ ભ્રષ્ટ કરી મિથ્યાત્વી અનાવીએ, એમાં શું એછુ' પાપ છે ? પાપી પેટભર નારને આવાં કુકુત્ચા કરવાં પડે છે, તેના કરતાં બહુતરછે કે જેથી ધમ માં કહેલા પાપના આપણે ભાગદારી થઈએ નહિ. તેવી રીતે વવું' કેટલાક નાતના સમ’ધના લીધે પેાતાની દીકરી અન્યધર્મને આપેછે. પેાતે તે ધમ ફકત જૈનધમ સાચા માને અને અન્ય ધમ ખાટા માને ત્યારે પેાતાની દીકરી શું જોઇને અન્યધ સ્વામિનારાયણ વિગેરે ઇતર ધર્મીને આપતા હશે ? અરરર ! વ્હાલામાં વ્હાલી છેાકરીની એક બકરીની પેઠે દશા કરીએ ત્યારે આપણે કસાઇ કરતાં ભૂંડા ગણાવાના તેમ કસાઇ કરતાં વિશેષ પાપના ભાગી થવાના, એમાં કંઇ શક નથી, કેમકે કસાઇ તે એક વખત બકરીના ગળા ઉપર છરી મૂકી તેને પ્રાણુવિમુક્ત કરે
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
K
છે, એટલે ફ્કત અકરીને એક વખત દુઃખ ખમવુ પડે છે; પણ તમારી દીકરીને જીગી પંત તમા એવુ' દુઃખ ઘા છે કે જેથી તે રીખીરીખીને દુઃખ ખમ્યા કરે છે. તેા તમે વિચારો કે આવા પાતકી કસાઈ કરતાં વધારે અઘાર કર્મ, તમને કોઇ પણ વખત ઉંચી ગતિ પહેાંચવા દેવાને અનુકુળ છે ? નહિ. પણ તમને અધમમાં અધમ ગતિ આપવાને અનુકુળ છે, તેા પછી કન્યાવિક્રયથી શુ` સુખ પામી શકાય ?
કસાઇ વગેરે લેાકેા અકરી ઘેટાં વિગેરેને સારી રીતે ખવરાવી પીવરાવી પશ્ચાત્ તેને મારી નાખે છે,તેમ તમે પણ કસાઇની નેમ લીધી છે કે દીકરીને પ્રથમ ખવરાવીપીવરાવી મેાટી કરી પછી પૈસાને માટે ગમે ત્યાં બકરીની માફક છેકરીના સુખનું ગળુ કાપવા તૈયાર થઇ ઘરડા બુઢ્ઢાને પરણાવા છે. જેઆ Àાતાના સ્વાર્થ તકાસે છે અને દીકરીના સ્વાર્થ જોતા નથી, તેઓ દુનિયામાં કેમ જન્મતા હશે ? વાંચનાર!
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૬૮
કન્યાવિક્રય દોષ.
હવે આટલે વખત મેં તમને વિમળાને પિતાના બાપે પિતાની સ્વાર્થવૃતિથી બીજાને પરણાવી તેથી તેને થતા દુઃખને ખ્યાલ આપવાના ધ્યાનમાં લીધે; પરંતુ પેલે પાતકીમાં પાતકી જે ધર્મો, તેનું શું થયું તે આપણે જાણવું જોઈએ.
ધર્મ ચંદે પોતાની બે દીકરીઓને વેચી રૂ ૮૦૦૦) ની થેલીઓથી પોતે સુખી થઈશ એમ ધારી લીધું, પરંતુ તેથી પણ તે સુખી થયે નહિ હરામના પૈસાની કદી હવેલીએ બાંધેલી રહી નથી તે પછી ધર્મચંદને ક્યાંથી બંધાય !! દીકરીના પૈસા લેનાર પૈસાદાર, થયે જોવામાં આવતું નથી, તે ધર્મચંદ બિચારો કયાંથી પૈસાદાર થાય ? દુનિયામાં હરામના પૈસા જેટલા લીધેલા હોય તેથી ઉલટું બમણું નુકસાન થાય છે, અને “ મીયાં રે મૂઠે અને અલ્લા ચારે ઉંટે” તે કહેવત પ્રમાણે જેટલા પૈસા કૂડ કપટ કરીને લીધા હોય તેટલા પૈસા રહેતા નથી..
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિકજ્ય દોષ.
*
-
-*
*--*
*-
~
-~
~-~
આપણે દુનિયામાં જોઈએ છીએ કે જે લેકે ઓછાં કાટલાંથી લોકોને ઓછું આપે છે અને વધારે લે છે, ખોટા દસ્તાવેજ કરે છે, ખોટી પંચાત કરી પૈસા મેળવે છે, તેઓ પણ આખરે એક પ્રમાણિક માણસ પેદા કરતો હોય તેની બરાબરીમાં આવતા નથી.પ્રમાણિક માણસ મહેનત કરે છે તે મહેનત કરતાં પણ બી જે માણસ વધારે અનીતિથી મહેનત કરે છે, વલખાં મારે છે, તે પણ આખરે તે પ્રમાણિકની બરાબરી કરી શકતું નથી. પરભવની બાબતમાં તે પ્રમાણિકને પ્રમાણિકનું અને અપ્રમાણિકને અપ્રમાણિકનું ફળ મળે છે. તેમ આ ભવમાં પણ પાપી. એને પાપનું ફળ ભેગવવું પડે છે, કેમકે અતિ ઉગ્ર પુણ્ય અને અતિ ઉગ્રપાપનું ફળ સાડાત્રણ ઘી સાડા ત્રણ દિવસ અને સાડાત્રણ માસ, તેમ સાડાત્રણ વર્ષમાં આ ભવમાં મળી શકે છે. તે પ્રમાણે ધર્મચંદની બાબતમાં થયું. પાપી ધર્મચંદની નશીબની ધરી
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
.
કન્યાવિક્રય દાય.
નમી, તેની સ્ત્રી ઘેાડા દિવસમાં મૃત્યુ પામી, તેથી તેના દુઃખને પાર રહ્યો નહિ. હાથે રાંધવું પડે,દુકાનના પણ ધંધા કરવા પડે,પરૂણા વિગેરેને પણ પેહાના એકલા હાથે સાચવવા પડે, તે બધું કામ કરવામાં ધચંદને બહુ બહુ વસમુ લાગવા માંડયુ. જેણે હરામના પૈસાથી નીત તાવડી ચડાવી ખાવા માંડેલુ એવા, ધમાઁચંદે જીભની લાલચથી પાછું આવુ” દુઃખ કારે મૂકી નીત નીત કદાઈના ઘરની મીઠાઈએ તેમ ઘેર દરરોજ તાવડી ચઢાવી મીઠું ભેાજન ખાધા કર્યું. એવાને વ્યસનોની માફક અનુકુળ પડતુ ભેાજન લેવુ પડે, તેમાં તેને ચાલે નહિ. એમ 'મેશ તેણે પૈસે ઉડાવવા માંડયા. તેથી થાડા દિવસમાં તેની પાસેના દામ સઘળા થઈ રહ્યા. કેમકે ખાધાથી તા અન્નથી ભરેલા ભંડાર પણ જોતજોતામાં ખાલી થઈ જાય છે. સમુદ્રનુ પાણી પણ પીવાથી ખૂટી જાય છે. તે વાતના ખ્યાલ ધર્મચંઢ પેાતાની લાલચુ જીભના
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
७१
સહવાસથી ભૂલી ગયે ને તેથી મસીદના ફકીર જેવી તેની હાલત થઈ. ઘરમાં વાસણ કુસણ પણ વેચ્યાં તે પણ ભાઈ, લાલચુ જીભના લીધે કંઈ પણ વિચાર કરી શક્યા નહિ. છેવટે ખાધાના પણ ધર્મચંદભાઈને વખા પડયા,પહેરવાનાં લુગડાં પણ મળે નહિ, “દીકરીના પૈસા ખાઉ” એમ લોકે પણ તેને કહેવા લાગ્યા,
જ્યાં સુધી દીકરીના પૈસા ખાવા હતા ત્યાં સુધી તેને કેઈની પણ એશિયાળ નથી એમ તે જાણત, મને કઈ કઈ કહેતું નથી એમ જાણતે. “વસુ વગરનાર પશુ” તેમ ધર્મચંદભાઈને પણ લક્ષ્મી વગર સી કહેણ સાંભળવાં પડતાં કેમકે પૈસાદારને તેના પૈસાની સેંહથી કોઈ બોલતું નથી, પણ ધર્મચંદ પાસે પૈસે હોય તે તેની લકે ઉપર સહે પડેને! દરરોજ દીકરીઓની પણ અનિષ્ટ આશિષની વૃષ્ટિએ તેના ઉપર વર્ષની હતી, કેમકે તે બિચારીઓને શું સુખ આપ્યું હોય કે સારી આશિષ કે જેથી ધર્મની ચઢતી થાય તેવી દે. લેકમાં ધર્મો ફિટકાર થવા પામ્યું ને
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૭૨
કન્યાવિક્રય દોષ. આખરે તે પણ ગરીબ રાંક જે થઈ રહ્યો ને દુઃખ ઉપર દુઃખ પડવાથી દુઃખી થવા માંડે.
મિત્ર ! કન્યાવિક્રયને પૈસે નદીના પૂર જે તુરત આવી તુરત ચાલ્યા જાય છે, વીજળીની પેઠે ક્ષણમાં નાશ પામનાર છે, લક્ષ્મી ચંચળ છે, ધર્મી પાસે સદા રહે છે, પાપી પાસેથી લક્ષ્મી જતી રહે છે. જો કે પરભવ પુણ્ય કંઇ મળી શકે છે પણ છેવટે તે ચંચળ હોઈ નાશી જાય છે.
આખરે ધર્માને આટલું દુઃખ પડયું તેમાં પણ વળી વધારે દુખ દેવાને માટે પાછા ભગંદરનો રોગ થ ને તેથી તેનાથી બરાબર ફરી પણ શકાતું નહોતું હલાતું પણ નહતું તેમ ચાકરી કરનાર પણ તેની પાસે કઈ નહોતું. તેને તાવની બીમારી પણ શરૂ થઈ, છેવટે એછામાં પૂરે ક્ષયરોગ પણ દુઃખ દેવા સાથી થયો. હવે તેની બૂરી દશા આવી. આખો દિવસ રેગની વેદનાથી બૂમ પાડવા મંડ, સાત ના
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
૭૩
ધર્મve મતિ એ કલેક પ્રમાણે દુઃખી થાય એટલે પરમેશ્વરને સંભાળે,તેમ પિતાની નીચ વૃત્તિથી કરેલાં અઘાર કર્મ એક પછી એક તેને દષ્ટિગોચર થવા લાગ્યાં,આખે દિવસ રૂદન કરવા લાગ્ય, સ્વાર્થ સુધી રિસ સમું છે, જે મિત્રે તેને ભાઈ ભાઈ કહેતા તે મિત્રો અત્યારે ધર્માને કેઈ અમથી હોવાની ખબર પણ પૂછવા આવતા નહોતા. કુમિત્ર, કુરાની,
પુત્ર એ કોઈના નથી. તેને સ્વમ પણ ભયંકર આવવા લાગ્યાં.તે ત્રણ ત્રણ દિવસ ભૂખ્યા રહે તે પણ કઈ તેની ખબર લેતું નહોતું શ્વાનની માફક કેઈ ચપણીઆમાં ખાવા મૂકી જતું, તેનું ઘર પણ લેણદારોએ કબજે કર્યું, ધમચંદને દુઃખને પાર રહ્યા નહિ.
હાય હાય ! શું કરૂં. અરેરે ! દુઃખનાં વાદળ માથે આવ્યાં. મેં શાં શાં પાપકર્યા!! એક દિવસ મેં ભીખારણને ધકકે મારી કાઢી મૂકી હતી અને હું ખુશી થતો હતો, તેની ખરાબ દુવાથી તે આમ થયું
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
9૪
કન્યાવિક્રય દોષ.
નહિ હોય? થાય એમાં શી નવાઈ? મેં દીકરીને પૈસે પણ ખાધે, અભ્યાસ પણ કર્યો નહિ, મેજમજમાં મારા મિત્રોની સાથે મેં જુવાની અવસ્થા ગટ ગાળી, અરે ! અંતે મિત્રે પણ મારા થયા નહિ. આવાં કુકૃત્ય કરી હવે હું પરભવમાં શું સુખ પામીશ !! આ મનુષ્ય જન્મ પામી કંઈ પણ ધર્મ કર્યું નહિ. અરેરે ! મેં કેઈની શીખામણ માની નહિ, પૈસાદાર સ્થિતિમાં મારી પાસે એક કહેતાં અનેક માસુસ હાજર થતાં તેમાંનું અત્યારે કોઈ પણ આજીજી કરીને કહેતાં પણ પાસે આવતું નથી,મેં દેવને પૂજ્યા નહિ ગુરૂનાં દર્શન કર્યા નહિ, હાય હાય ! હવે નરક વિના મારે બીજે ઠેકાણે ક્યાંથી વાસ થાય ?
ધર્માના શરીરમાં ગુમડાં થવા લાગ્યાં, તેમ અશ તિના લીધે માંચામાંથી ઉઠાતું નહિ હોવાથી તેમજ હાલી ચાલી નહિ શકાતું હોવાથી એકને એક પાસે સુઈ રહેવાથી ધમને ચાંદી ને પાઠાં પડવાથી છેવટે
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
તેના શરીરમાં કીડા પડયા અને કીડાઓના ચટકાઓથી તેને અતિશય વેદના થવા માંડી ને તે વેદના સહન ન થઈ શકાયાથી છેવટે ખુલ્લે અવાજે તે માટી મેઢી ખૂમેા પાડવા માંડયેા. તેની યૂમે લાકામાં સભળાવવા માંડી એને અને તેની વેદના જોઇ દયાની ષ્ટિથી સૌ તેને જોવા લાગ્યા, સ લેાકેા દીકરીના પૈસા ખાનારની દશા જોઈ માંહેામાંહે વાતે કરવા લાગ્યા કે-મન્યા એ દ્વીકરીના પૈસા ! સૌના માંએ દીકરીના પૈસા ખાનાર ઉપર ધિક્કારની દૃષ્ટિ થવાલાગી પણ ધર્માની અતિશય વેદનાથી અંત ઘડીએ તેની પાસે લેાકા પાસે આવ્યા.
૭૫
અંતે દુઃખથી પોતાના પાતકી કર્મો સ‘ભારતા આ ક્રુનિયાના ત્યાગ કરીને તે નીચ ગતિનેા સહગામી થયે.
www.kobatirth.org
વાંચકા! ોયુ કે દીકરીના પૈસા ખાનારની કેવી દશા થઈ ? કન્યા વિક્રય ન ખાનારની હાલત, પીવાની હાલત, લુગડાંની વિટંબણા અને
For Private And Personal Use Only
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૭;
કન્યાવિક્રય દોષ.
આખરૂમાં હલકાઇ, પૈસાની ગરીબી ને છેવટ સગાને નહિ, વ્હાલાને નહિ ને અંતે એવુ દુઃખ પડયુ કે કીડા પડયા છતાં કોઇ વિષ્ણુનાર મળ્યુ નહીં. ધમની આવી દશા જાણ્યા છતાં પૈસાની લાલચમાં લપેટાયલા સ્વાર્થી માબાપેા, પેાતાની વ્હાલી દીકરીઓને ઘરડા બુઢ્ઢાને આપેછે.તેઓને કેમ કાંઇ સુઝ પડતી નહિ હોય કે ધર્માને જેવીરીતે આ ભવમાં તે આટલુ દુઃખ પડયું પણુ પરભવમાં પણ નીચ ગતિને તે સહગામી થયા તેવી પેાતાની પણ દશા થશે બંધુઓ ! ! જરા વિચારો નહિતર કન્યાવિક્રયથી અઘેાર પાપકર્મીના અધિકારી થશે. એવા હૃદયશૂન્ય પુરૂષ કાણુ હાય કે જે આટલાં આટલાં દુઃખ પુત્રીના પૈસા ખાનારને પડે છે એમ જાણીને પુત્રીના પૈસા લેશે ? ગમે તેવા પથ્થર હૃદયના પુરૂષ પણ આટલું જોઇ પીંગન્યા વગર રહેશે નહિ. એવા મૂખ કાણુ હોય કે જે આવાં દુ:ખ પેતાને સાથે વ્હારી લે, જે નાતના શેઠીઆએ ધર્માની લાંચ લીધી હતી, તેના માટામાં
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દાષ.
મેાટે પુત્ર મરણ પામ્યા, વેપારમાં ખેાટ જતાં તેને દેવાળું કાઢવું પડ્યુ અને અંતે દુઃખમાં ને દુઃખમાં વૃદ્ધાવસ્થા ગાળવી પડી. દીકરીના પૈસા કાચા પારામાક છે, જેમ કાચા પારા માણસના શરીરમાં પચી શકતા નથી તેમ દીકરીને! પૈસે પચી શકતા નથી. પેલાની નાતની શેઠાઇ પણ ગઇ અને તેના બીજા સગા વ્હાલાને મળી. તેનું નામ હરિચંદ હતું તે નગરશેઠ તરીકે થયે તેણે સારી રીતે ધની કેળવણી લીધી હતી, પેાતાની નાતના વાણીયાઓએ એક સારા સ્થાનમાં ભેગા થઇ તેને નગરશેઠની પદવી આપી. તે વખતે હજાર એક માણુસ, નાતનું ભેગું થયું હતું. હરિચંદ શેઠે નાતની વચમાં ઉભા થઈ મેલ્યા કે– મારા નાતીલા આંધવા ! તમે મને નગરશેઠની પદવી શા કારણથી આપેા છે. તે કંઇ આપના ધ્યાનમાં છે?
www.kobatirth.org
99
ત્યારે સભામાંથી એક સભ્ય ગૃહસ્થ સરૂપચંદ નામના હતા તેણે જવાબ દીધેા કે
-----
For Private And Personal Use Only
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દેષ.
હે નાત બાંધો ! નાતનું તથા ગામનું સારું કરવા, આપણી ઉન્નતી કરવા, હરિચંદને આપણે નગર શેઠ તરીકે નીમીએ છીએ.શેઠને સર્વેએ તાલીએના અવાજથી વધાવી લીધા. હરિચંદશેઠ ઉભા થઈ બોલ્યા કે –
મારા વહાલા સદૃબંધુઓ ! મને તમે તમારા સારા માટે નાતના શેઠ તરીકે તથા નગરશેઠ તરીકે સ્વીકાર્યો છે, તે માટે હું આપને ઉપકાર માનું છું. મારી ફરજ છે કે જે તમને તમારા સકળ માનવ બંધુનું ભલું કરવા મારા પર વિશ્વાસ ધર્યો છે તે વિશ્વાસનું કારણ જાણું છું, તે વિશ્વાસને ગેરઉપગ હું બિલકુલ કરીશ નહીં. આજથી મારે તમારી ઉન્નતિ માટે બરાબર લક્ષ રાખવું જોઈએ અને નાતનું નિષ્પક્ષપાતપણે ભલું કરવું જોઈએ. કોઈની પણ પ્રાણુતે લાંચ ખાઈને પક્ષપાતથી કામ કરી આપી નાતનું અહિત કરવામાં
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય રાષ.
ઉલટી રીતે ચાલવું ન જોઇએ એમ હું સારી રીતે સમજું છું ને તે પ્રમાણે હુ· ચાલવા આ સમસ્ત સંઘની સમક્ષ પ્રતિજ્ઞા કરૂ.... તમારી ઉન્નતિ માટે તન મન ધનથી પ્રયત્ન કરીશ. શેઠની પદવીથી મકલાવવાનું નથી એમ જાણી પદ્મવી લાયક કામ કરીશ અને પ્રમાણિકપણાથી ચાલીશ. નાતના લેાકેા સુખી કેમથાય ! કેમ ધનવાન્થાય ! સદ્ગુણી શાથીથાય ! નાતમાં પડેલા કુધારાએ શાથી અટકે ! એ સઘળી આખતપર મારી જીદંગી ગાળીશ. જે જે ફરજો નાતના શેઠની પદવી તરીકે છે તે હું ખરાખર પાળીશ અને મારી કો યથાશક્તિ કાળજીથી મજાવીશ, બીજાને પળાવીશ ને તેમને પળાવવા કહીશ. હું કોઇ કામમાં ભૂલ તેા મારા પ્યારા નાતીલાએ !! તમે મને સુધારવા સૂચના કરજો. હું તે પ્રમાણે સુધારીશ ને જેમ અને તેમ મારી યથાશક્તિથી મારા નાતીલાઓનુ` ભલુ થાય તેમ દિન પ્રતિદિન વર્તીશ. એમ કહી એશી જતાં તાલીઓના અવાજે સદ્
www.kobatirth.org
૭
For Private And Personal Use Only
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૮૦
કન્યાવિક્રય રાષ.
ગૃહસ્થાએ તેમને હર્ષ થી વધાવી લીધા. નાતમાં આનંદ આનંદ થઈ રહ્યા. એવામાં એક સગૃહસ્થ કે જેનું નામ મોહનલાલ હતું તેમણે ઉભા થઈ કહ્યું કે
મારા પ્યારા નાતિબંધુઓ ! હું નગરશેઠની સંમતિથી આપણી ઉન્નતિ માટે બે બોલ બેસું છું કે
આ ગામનું નામ વસંતપુર છે અને તેમાં વસનાર આપણે જૈન છીએ. આપણું બાપદાદાઓ ધર્મમાં દેઢ શ્રદ્ધાવાન હતા અને બહાદૂર હતા તથા ધનવંત હતા, આપણે ધર્મ તે વખતે શ્રેષ્ઠતામાં બિરાજતે હતો. જૈનેના સમાન કેઈ ધનવાનું નહોતું.વેપારમાં, રાજ્ય સલાહમાં જૈનેની મુખ્યતા હતી. આપણા બાપદાદાઓએ આબુ, ગિરનાર, શત્રુંજય ઉપર કરડે રૂપિયા ખરચી દેરાસરે બંધાવેલાં છે, તેમાનું એક દેરાસર પણ આપણે બંધાવી શકવા સમર્થ નથી. તેનું કારણ મિત્ર એ છે કે આપણે વેપારમાં પાછળ છીએ.
આપણા દેશમાંથી પરદેશ ઈંગ્લાંડ વિગેરે ઠેકાણે
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
દર વર્ષે અગણિત રૂપિયા જાય છે અને લક્ષ્મીથી હિં‘દુસ્થાન દેશ પ્રતિદ્દિન ખાલી થતા જાય છે. કુવા માંથી હવાડામાં પાણી જાય અને કુવામાં અન્ય નવાગુસ્થલથી પાણી નહિ આવે તે ખાલી થાયજ, તેમ હિંદુસ્થાન દેશમાંને પૈસેા બીજા દેશવાળા લઈ જાય છે પણ આપણા શ્રાવક લેાકેા અન્ય ઠેકાણેથી હિંદુસ્થાન દેશમાં પૈસે લાવી શકતા નથી. તેનુ કારણ એ કે આપણા દેશમાં વેપારનાં કારખાનાં નથી, ચીજો બનાવવાનાં કારખાનાં નથી, એક ટાપી માથે પહેરવા જોઇએ તે પણુ પર દેશની, એક બુટન જોઇએ તે પણ પરદેશનું, એક ખુટ તે પણ પરદેશ થી આવે, હજારા પ્રકારનાં વસ્ત્ર પણ પરદેશથી આવે, ત્યારે આપણે કચે વેપાર કરી ધનવાન અનીએ ? બંધુએ ! આપણે “ ઘરમાં હાંલ્લાં કુસ્તી કરે ” તાપણ પરદેશમાં વેપાર કરવા, નાકરી કરવા, દેશ જોવા જઈએ નહિ અને ચાર નાળિયેર, મણુ સુંઠના ગાંગડા લેઈ દુકાન માંડીશું તે પછી શું પેદા
>>
6
www.kobatirth.org
-
૮૧
For Private And Personal Use Only
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિકય દોષ,
-
, ,
,
,
,
કરી શશું? બંધુઓ ! પહેલાનાં કરતાં હવે વખત બારીક આવ્યું છે, અન્ય દેશવાળા વેપારમાં હુન્નરકળામાં બહુ વધી ગયા છે, આપણુમાં તેમનાઓમાંનું કશું નથી. મિત્ર! જુઓ અમેરિકા દેશના લોકો ઉઘોગી અને સંપથી આજકાલ કેવા પૈસાદાર બની ગયા છે !! જુઓ કે જે લેકે પહેલાં જંગલી હતા અને ઝાડની છાલથી પિતાનું શરીર ઢાંકતા હતા એવા ઈંગ્લાંડના લેકે, હજારે ગાઉથી હિંદુસ્થાનમાં આવી રાજ્ય કરે છે અને ઈંગ્લીશ લેક, મૂઠીભર છતાં એક આજ્ઞારૂપ લાકડીથી બકરાં મેઢાંના ટોળાની પેઠે હિંદુસ્થાનના લોકોને પોતાના વશમાં રાખી સ્વતંત્રપણે રાજ્ય કરે છે, એ શું વાતેના તડાકાથી બનતું હશે ? અગર ઉંઘના તડકામાં બનતું હશે ? જુઓ ! આજ કાલ કંઈપણ હિસાબમાં રહેતા એવા જાપાની લેકે ચીનાઈ સરકાર તથા રશિયા સરકારની સામે ટક્કર ઝીલે છે અને સ્વતંત્ર બન્યા છે એ શું વાતેના તડાકાથી બનતું હશે ? ટ્રાંશવાલ સરખું નાનું રાજ્ય
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય રાષ.
ઈંગ્રેજ સરકાર સાથે લઢયું તેને કેટલેા સંપ કેવા ઉદ્યોગ ? કેટલેા સ્વદેશાભિમાન તે વિચારી. દુનિયામાં એવા ન્યાય છે કે મળવાન્ નમળાને કમજે રાખે છે. મારા વ્હાલા સાધર્મી મિત્ર ! જુએ, યુરેપ દેશમાં એક જમની દેશ છે તે દેશના લેાકેા આપણાં જૈન પુસ્તકાને લાખા રૂપૈયા ખરચી ત્યાં મગાવી તેઓના અભ્યાસ કરી આપણા જૈનતત્ત્વના અભ્યાસક અન્યા છે ત્યારે આપણે જૈનધમ તત્ત્વના નાશક બનીએ છીએ, વિદ્યામાં પણ યુરેાપદેશ વૃદ્ધિને પામ્યું છે, તેનુ‘ કારણ ઉદ્યાગ, વેપાર, સંપ અને ભાતૃભાવ તથા હિંમત છે; માટે મારામિત્ર ! યાદ રાખેા કે દુ:ખ વિના સુખ નથી. “ ખાતાં પિતાં હરિ મિલે તે હમકુ આ કહિયેા.” એવી કહેવત જેવા ની અનેા ! ફ્રાન્સ દેશના લેાકા કેવા કળાવાનું છે ? જુઓ ! પારીસ શહેરનું પ્રદર્શન. તમારામાં એમાંનું કઇં નથી.
www.kobatirth.org
.
'ચ અને નીચ સ્વભાવથી માલૂમ પડે છે કે જેમ એક કૂતરૂ બીજા કૂતરાને દેખી ઘરકીયાં કરે છે
For Private And Personal Use Only
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ex
કન્યાવિક્રય ટ્રાષ.
અને અદેખાઇ કરે છે તેમ આપણે જૈન લેાકેા પશુ પરસ્પર કૂતરાના જેવી નીચવૃત્તિ ધારણ કરીએ છીએ તા તેથી નિધન થઇએછીએ એમાં શું નવાઈ? પહેલાં જૈન લેાકેા ઉત્તમ કહેવાતા હતા તેનું કારણ એ હતુ કે તેઓ અત્યંત ધાર્મિક શ્રદ્ધાવત, હિંમતવાન, પરગજી અને બહાદુર તથા વેપાર કળામાં કુશળ હતા. હાલ જૈનેામાં તેમાંના ગુણા દેખાતા નથી તે તેથી નીચ મનીએ એમાં શું આશ્ચય ?
પહેલાંના જૈને સત્ય ખેાલતા, ધર્મ ઉપર શ્રદ્ધાવાન્ રહેતા, પ્રાણાંતે પણ ધર્મના ત્યાગ કરતા નહેાતા, ચારી કરતા નહાતા, પારકી સ્ત્રીપ્રતિ માતૃભાવે વતતા હતા, એક બીજાને સ્હાય આપતા, તેથી તે ઉત્તમ કહેવાતા હતા; અને આપણે તેનાથી ઉલટા દુગુણા ધારણ કરીએ છીએ અને ધર્મને તે એક જાતનુ' વહેમ ઘણી તેના સામું જોતા નથી, ઉત્તમ કેળવણીનેા અભ્યાસ કરતા નથી તે। . તેથી ઉત્તમપદ કેમ પામી શકીએ ?
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દાષ.
મારા જૈન મધુએ ! જુએ અન એવા મુસલમાં
ના પેાતાના ધમ ઉપર કેવા શ્રદ્ધાવાન રહે છે. અરે જેને ! સત્ય એવા જૈનધમની શ્રદ્ધામાં તમા શકા કરા છે. જગત્માં ચડતી પડતી ચાલી જાય છે; વખત વખતની છાંયડી; હાલ આપણી પડતી છે, જો ઉદ્યમ કરીશુ, પરસ્પર સપીને ચાલીશુ તે અંતે જૈનધમની ચઢતી થશે. શ્રીવીરભગવાને પાંચમા આરામાં ત્રેવીશ ઉય ભાંખ્યા છે. શ્રી મહાવીર સ્વામીએ ઉદ્યમને પ્રાધાન્ય તરીકે દાખવ્યેા છે, આળસુ થઈને એશી રહેવું એવા કાર્યના પણ ઉપદેશ નથી. કહ્યું છે કેઃ—
૫
आलस्यहि मनुष्याणां शरीरस्थो महारिपुः । नास्त्युद्यमः समोबंधुः कृत्वायं नावसोदति॥१॥
www.kobatirth.org
મનુષ્યેાના શરીરમાં રહેલા સાહસ્ય એ માટે શત્રુ છે. ઉદ્યમ સમાન ખંધુ નથી કે જે ઉદ્યમથી મનુષ્ય દુઃખી થતા નથી. ખાવું, પીવું, અને હરવુ, રવું,
For Private And Personal Use Only
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૮૬
કન્યાવિક્રય દોષ.
તેમાં મનુષ્યત્વને જે સાર સમજે છે તે મૂખ છે. દુનિયામાં મનુષ્યજન્મ મહા પુણ્યદયે પ્રાપ્ત થયેા છે, તે પામીને ઉદ્યમ કરવા, વિવેક, વિનય, જ્ઞાન આદિ, ગુણાની પ્રાપ્તિ કરવી, ધર્માંમાં કુશળ રહેલું, સત્ય સ્વધી ભાઈએની તન મન ધનથી ઉન્નતિ કરવી, એમાંજ ધર્મ સમયેા છે,
મારા વ્હાલા જૈને ! આજકાલ થોડાં વર્ષોથી આપણા ગામમાં પ્લેગના રોગની પેઠે ચાવિચ નામના મહારોગ ફાટી નિકળ્યેા છે, તેથી જૈનો દિન પ્રતિદિન પાયમાલ થાય છે, અને ધનથી ગરીબ થતા જાય છે. પેાતાની દીકરીઓને પૈસાને માટે ગમે તેને આપવી, એટલે સ્વામીનારાયણ, ગેાસાંઇ, વગેરેને પેાતાની દીકરીઓની ભેટ આપવી અને ગરીબ જૈને કુંવારા રહે તેની દરકાર રાખવી નહિ એમ ખરેખર ગરીબીમાં ગરીબી લાવનાર અને વધતી જૈનોની સ ખ્યાને ઓછી કરનાર તથા હૈયાત જૈનોની સખ્યાને
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દાય.
આછી કરનાર તમારી દોષવાળી રૂઢિ છે, તેથી જૈનાની સંતતિને ઉચ્છેદ થાય છે. અન્યધર્મીઓને વેચાતી કન્યા આપવી તેમાં મહાપાપ છે. સાઇને ઘેર જેમ ગાય આપવી તેમાં જેમ પાપ છે, તેમ પેાતાની દીકરીઓને પૈસા લેઇ પરધી આને આપવી તેમાં મહાપાપ છે, ભલે આ વાક્ય સાંભળી બીજાઓને ક્રોધ થશે તાપણ તેથી હું ડરવાના નથી.કન્યાવિક્રયીએએ જૈનધમ ને મોટુ કલંક લગાડયું છે. જૈનધર્મ ઉત્તમ છે અને તેના પાળનાર પશુ ઉત્તમ છતાં નીચક્ર કરે તે કદી શેલે નહિ. કન્યાવિક્રય કરનાર પરભવમાં નીચ ગતિ પામે છે, તે સંબંધી કહ્યું છે કે,
----
८७
कन्याविक्रयकर्तारः, पापाऽऽत्मानो भवंति ते ॥ दारिद्र्य पीडिताह्यत्र, यांत्यमुत्र च दुर्गतिम् ॥ १ ॥
www.kobatirth.org
કન્યાને વેચનારા પાપી પુરૂષા દારિદ્રચર્ડ કરી આ ભવમાં પીડાય છે, તેના સંતાનાના ઉચ્છેદ્ય થાય છે, તેની આખરૂના નાશ થાય છે અને તે પરભવમાં
ન
For Private And Personal Use Only
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૮૮
કન્યાવિક્રય દેષ.
૮
૪
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
દુર્ગતિ પામે છે. કન્યાને કેવી રીતે પાળી પરણાવવી તે સંબંધે કહ્યું છેકે–
ન્ચાશે પાનીયા, રિક્ષયાતુ ચતઃ | वराय विदुषे देया, धनरत्नसमन्मिता ॥ १ ॥
કન્યાનું પણ દીકરાની પેઠે પાલન કરવું તથા તેને શીખામણ આપી ભણાવવી ગણાવવી અને યોગ્ય ઉમર થયે છતે ધનરત્નની સાથે કુળ ધર્મ અને ગુણેકરી યુક્ત એવા ઉત્તમ વર સાથે પરણાવવી. दत्वा सुविधिना कन्या, चतुमंगलपूर्वकम् ॥ ચારાથનુરા, કામા હીરે ધન .
ચાર મંગળપૂર્વક પિતાએ જનેક્તવિધિવડે સહિત જમાઈને કન્યા પરણાવવી અને પિતાની શક્તિ અનુસારે જમાઈને ધન આપવું પણ દીકરીના પૈસા લેવા નહિ.
કન્યાવિદા કરનાર ચંડાલના કરતાં પણ હલકે છે, તેનું દષ્ટાંત લૈકિકશાસ્ત્રમાં કહ્યું છે તે
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્ય દોષ.
૮૯
નીચે પ્રમાણે આપવામાં આવે છે.
પૂર્વે વિરમપુરી નામની નગરી હતી, તેની પાસે સાત ગાઉ ઉપર લક્ષમીપુર નામનું નગર હતું, તેમાં એક ગરીબ બ્રાહ્મણ રહેતું હતું, તેને દેવગંગા નામની દીકરી હતી. તે મોટી થઈ, ત્યારે તેણે વિચાર્યું કે–આપણે ઘરમાં પૈસે જોઈએ તેટલે નથી તેટલા માટે તેને વિવાહ કોઈ પૈસાદાર સાથે કરીએ. એમ વિચારી ને તે પાસેની વિરમપુરી નગરી તરફ જવા નિકળે. જતાં જતાં ત્રણ ગાઉના આશરે નગરી રહી એટલે એક તેણે તળાવના તીરે વિસામે કર્યો અને દાતણ પાણું કરવાનો વિચાર કર્યો અને મનમાં ચિંતવવા લાગ્યું કે-મારી પાસે કાંઇપણ પૈસા નથી. ઉલટું આઠમેં રૂપૈયાનું દેવું છે, દીકરી પર
તે લગ્ન ખર્ચ માટે દેકા બસે રૂપિયા પણ જોઈએ, ચારસેં પાંચ રૂપિયા ઘરમાં હોય તે સારું એમ પંદર રૂપૈયા હોય તો ઠીક, એ પિતાના મન સાથે વિચાર કરી ત્યાંથી ઉઠશે અને આગળ
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
ચા. ચાલતાં ચાલતાં નગરીના દરવાજા નજીક આ , દરવાજામાં પેસતાં તેને ગાયના શુકન થયા. શુકન સારા થયા હોવાથી તે રાજી થયા, પિતાના ઓળખીતાને ત્યાં ઉતારે કર્યો. પિતાના મનને વિચાર પાર પાડવા માટે વરની શોધ કરવા લાગ્યા. તપાસ કરતાં પોતાનાથી જરા કુળવાન બ્રાહ્મણ જોઈ સગાઈ કરી.
ઘણા પૈસાની લાલચથી બીજવર શે, પિતે ઠરાવેલા પંદરસેં રૂપૈયામાં પલ્લાના સાડાસાતસેની થેલી ભરી પોતાના ગામ પ્રતિ ગમન કર્યું. બપોર પછી ગમન કરેલું તેથી રસ્તામાં જતાં વિચાર થયો કે જે હું દિવસ છતાં ગામમાં જઈશ તે લેકે મારી નિંદા કરશે, માટે રાત્રી થયા પછી જાઉં તે ઠીક, એ મનમાં વિચાર કરી પિલું તળાવ આવ્યું ત્યાં પૈયાની થેલી માથા તળે મૂકી શયન કર્યું. થોડીવાર પછી એક ચાળણું શહેર તરફથી આવતી હતી
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દેષ.
તેને માથે માંસને ભરેલે સુડલે હતું, તેણીએ વિચાર કર્યો કે હું આખા દિવસની ભૂખી છું માટે ચાલ, આ તળાવના કાંઠે રાંધી ખાઉં, એમ વિચાર કરી તળાવ કાંઠા પર જઈ બેઠી અને આસપાસ તજવીજ કરતાં
ત્યાં હાડકાં પડેલાં હતાં તે ઉપાય ચુલે કર્યો, કાંટા વિગેરે બળતણ લાવી એકઠું કર્યું, રાંધવાને માટે પાસે વાસણ નહતું તેથી ત્યાં નજીકમાં મરેલા કુતરાની પરી હતો તે લાવી, તેમાં માંસ રાંધવા ચઢાવ્યું. હવે બધું તે મળ્યું પણ માથે ઢાંકવાને જોઈએ તેથી કેઇનું જૂનું ખાસડું નજીકમાં પડયું હતું તે લાવી ઢાંકયું. - આ બધી ચર્ચા પેલે સુતેલે બ્રાહ્મણ જોયા. કરતે હવે તે બેઠો થઈ બોલ્યા, અરે ! તું કેણ છે ? તું જાતે કઈ ચંડાળની છે કે શું? તારે ચુલે, વાસણ, ખાવાનું સર્વ અપવિત્ર છે, અને વળી આ જૂનું ખાસડું લાવીને ઢાંકયું !! પેલી ચંડાળણીએ જવાબ આપે, મહારાજ! આતે મારે ખેરાક છે
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
તેને તમે કેમ વડે છે ? એ ખાસડું મેં એટલા માટેજ ઢાંકયું છે કે–આ તળાવ પાસે મેટા રસ્તે છે, માટે કઈ અધમકામ કરનારે અહીં થઈને જાય અને તેના પગની ધૂળ તથા પડછાયે મારા ખાવાના ખોરાક ઉપર પડે છે તે અપવિત્ર થઈ જાય તે માટે આ ખાસડું ઢાંકયુ છે.
અરે ચંડાળણી ! તારા કરતાં તે વળી કેણ વધારે પાપી અને અધમ છે ! બ્રાહ્મણે પૂછયું,
મહારાજ ! મારા કરતાં પણ વધારે પાપી અને અધમ પિતાની દીકરીને પૈસે લેઈ પરણાવનાર છે. જે માણસ પોતાની દીકરીને પૈસે લેઈ પરણાવે છે તે મારા કરતાં ઘણે અધમ અને નીચ કામ કરનાર છે. એમ ચંડાળણુએ કહ્યું –
આટલું સાંભળતાં જ પેલે બ્રાહ્મણ ભાઈ ચૂપ થઈ ગ, અને તેના મનના વિચાર વધ્યા. અરે! દીકરીને પસે આ માંસ કરતાં પણ ભંડા! અને ચંડાળનું
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્ય દોષ.
કરતાં પણ હું વધારે નીચ અને અધમ લેખાઉં! અરેરે ! કાળે કેર એ મનમાં કલ્પાંત કરી બ્રાહ્મણ ત્યાંથી જ ઉઠી રહેવાઈને ઘેર ગયે. જતાં માત્ર પેલી રૂપિયાની થેલી છે વહેવાઈ પાસે ઢગલે કર્યો. આ જોઇ હેવાઈ વિચારમાં પડયા કે આ શું ? તેને રૂપિયા ઓછા પડયા હશે. એમ વિચારી પેલા બ્રાહ્મણને કહ્યું તમને રૂપૈયા ઓછા પડ્યા કે શું ! એમ નહિ થાય. તમારે વધારે સે બસે રૂપૈયા જોઈતા હોય તે લેઈ જાઓ, પણ મારા ઘેરથી ભાગી બીજે ઠેકાણે વિવાહ કરે તે અમારી આબરૂ જાય, માટે બીજાને ત્યાં કરશે નહિ, આ સાંભળી પેલે બ્રાહ્મણ બોલ્યા કે
ભાઈ! મારે તે તમારા રૂપૈયા બિલકુલ જોઈતા નથી. વધારે રૂપૈયા લેવાને મેં તમને પાછા આવ્યા નથી, પણ એક નીચ ચંડાળણીના વચનરૂપી બાણના બધથી તમને તમારા રૂપૈયા પાછા આપવા આવ્યો છું,
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દે.
તમે તમારે સારું લગ્ન જેવરાવી નક્કી કરી પરણાવવા સારૂ વહેલા આવજે. કંકુના ચાંલે કન્યા દેઈશ, મારે હવે દીકરીની બદામ સરખી પણ હરામ છે, એમ કહી પોતાના ઘેર આળ્યું. તેણે બધી વીતેલી વાત પોતાની સ્ત્રી વગેરેને કહી.થોડા દિવસ પછી જાન આવી એટલે પોતાની દીકરીને તેણે પરણાવી દીધી. એક બદામ પણ તેની લીધી નહિ. આ વાત આખા ગામમાં પ્રસરી, તેની રાજાને ખબર થઈ, રાજાએ બાહ્મણને લાવી પૂછયું કે તારી થયેલી વાત કહી દે, ત્યારે બ્રાહ્મણે પિતાની વીતેલી હકીકત સંભળાવી. રાજા સર્વે હકીકત સાંભળી ખુશ થયા અને તેને શાબાશી આપી તે ઉપરાંત તેને શરપાવ આપે. રાજાએ ગામમાં ઢંઢેરો પીટાવી જાહેર કર્યું કે મારા રાજ્યમાં રહી કોઈએ કન્યાવિક્રય કરે નહિ, જે કરશે તેને દેશપાર કરવામાં આવશે.
મારા વહાલામિત્રે ! ઉપરના દષ્ટાંતથી વિચારો
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
કે ન્યાયિકાર કરે એ કેવું નીચ કામ છે. તે તમારા ધ્યાનમાં આવશે.
આ પ્રમાણે વકીલાતની પરીક્ષામાં પાસ થયેલા મેહનલાલે ભાષણ આપ્યું, તે સાંભળી વસંતપુરના સર્વ ગૃહસ્થ ખુશી થયા અને હર્ષથી તાળીઓના અવાજમાં તેમને વધાવી લીધા. ત્યાર બાદ વકીલ નંદલાલ નામના એક ગૃહસ્થ નાતની સભામાં ઉભા થઈ ભાષણ કર્યું કે –
જેનભાઈએ અને જેન બહેને ! હું મારી શક્તિ મુજબ કંઈક નાતના કલ્યાણને માટે બોલીશ તે આપ કૃપા કરી શ્રવણ કરશે. કેટલીક નાતેમાં અસ્પરસ સાટાં કરી સામસામાં લગ્ન કરવાને રીવાજ છે, તેપણ તેજ પાપી અને હાનિકર્તા છે. કેઈ એમ કહેશે કે–અમે દીકરીના પૈસા લઈએ નહિ પણ
જ્યારે દીકરાને પરણાવીએ ત્યારે દેવા પડે માટે તેનું શું કરવું ? તેને એટલેજ જવાબ કે ભાઈઓ
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્ય દોષ.
આપણા દીકરાનું શું થશે તેને વિચાર નહિ કરતાં ફક્ત એટલું જ કરવું કે પિતાના દીકરાને ભણાવી ગણાવી સારા લક્ષણવાળા કરવાની કાળજી રાખવી, તે તે એની મેળે પરણશે. વળી જ્ઞાતિમાં પસા વિના લેવા દેવાનો રીવાજ કર્યો હોય તે પછી દીકરાના માટે શામાટે પૈસા આપવા પડે? સારાં કૃત્ય કરવાથી સારૂ જ થાય છે. કન્યાવિક્રય પાપ કરી સુખ મેળવવાની ઈચ્છા કરવી તે અગ્નિમાં પ જીવતા રહેવાના વિચાર સરખું છે.
સાયિ ને પૈસે લેઈ ધનવાન થવાની ઈચ્છા રાખવી તે મેટું પાપ છે, એવા પૈસા લેનારની સ્થિતિ તરફ વિચાર કરશે તે તેની સ્થિતિ બહુ ભૂ4 માલુમ પડશે. દીકરીને પૈસે આવે ત્યારે તે સારો લાગે પણ અંતે “ચાર દહાડાનું ચાંદરાણું” તેની પેઠે પાછું તેવું ને તેવું જ. “જે રસ્તે પૈસે આવ્યું હોય છે તે રસ્તે જાય છે તે પ્રમાણે અધમરસ્તે મેળવેલ
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દાષ.
પૈસા સારૈ રસ્તે ભાગ્યેજ જાય છે. કન્યાવિક્રયના પૈસા દુસન, વેશ્યા, ચારી, લૂ’૮ વિગેરેમાં જાય છે અને દીકરાને પરણાવતાં પાછા રૂપૈયા દેવા પડે છે,ઘરમાંથી ફાઇની સ્ત્રી મરી જાય છે તેને ફરી પરણાવવામાં પૈસા આપવા પડે છે. અચાન્ય રીતે ખાવા પીવામાં તથા કોઇ અચાનક વરા આવીપડે તેમાં,એમ અનેક માગે કન્યાવિક્રયના પૈસા નદીપૂર પેઠે જાય છે. જેમ નદીનું પૂર ક્ષણમાં આવી ક્ષણમાં ચાલ્યું જાય છે તેમ કન્યાવિક્રયના પૈસા નદીના પૂર સરખા થોડી મુદત ટકી શકે છે અને મૂળની મૂડીને પણ “ નવું પૂર જૂનાને તાણી જાય ” તેમ નાશ કરે છે. ”
r
કન્યાવિક્રય કરવાવાળા કન્યાદાન દેવા બેસે છે તે ન્યાયથી જોતાં વ્યાજખી નથી; કારણ કે તેણે કાં ખરૂં કન્યાદાન દીધું છે? તેણે તાવિક્રય કરેલા છે માટે તેનું દાન દેવું આ ઠેકાણે કયાં રહ્યું ?
એક નાગર ગાગર ભરાય એટલા રૂપિયા લેને
7
www.kobatirth.org
હ
For Private And Personal Use Only
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્ય દાય.
*
પછી કન્યાદાન કરવા બેઠા, ત્યારે ગારે કન્યાદાન અપાવ્યું. પછી કન્યાના માપ પાસે કહેવરાવ્યું કે મયા દત્તા’ મેં કન્યાદાન કર્યું. કન્યાની મા પાસે કહેવરાવ્યું કે · મયાપિ દત્તા ’ મેં પણ કન્યાદાન કર્યું. પશ્ચાત્ ગારે વરને કહ્યું કે તમે હે કે ‘મયાપ્રતિગૃહીતા ’ મે' કન્યાદાન લીધું, ત્યારે વરે ગારના કાનમાં કહ્યું કે ‘ અંઢા ખરીદ કરકે લેતા હૈ. ' જીઆ એનું નામ કન્યાદાન કહેવાય નહિ પણ કન્યાને વેચી કહી શકાય છે.
विनाशकाळे विपरीत बुद्धिः
વિનાશકાળે મનુષ્યની વિપરીતબુદ્ધિ થાય છે એ ખરૂ જ છે. કહ્યુ` છે કેઃ—
असंभवं हेममृगस्यजन्म, तथापि रामोलुलुभे मृगाय प्रायः समापन्नविपत्तिकाले, धियोपिपुंसांमलिनी મતિ || શું ખરૂં જ છે કે વિનાશકાળ પ્રાપ્ત થતાં માનવેાની
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દેષ.
વિમલમતિ પણ અન્યાયપંથગતિને આશ્રય કરવા માટે અનીતિપણું ધરાવે છે. જે એમ ન થતું હોય તે સુવર્ણના મૃગને જન્મ અસંભવ છે છતાં રામચંદ્ર તે મગને મારવા માટે ધનુષ ધરી, “આ મૃગ હેમાને છે, તેને મારૂં એમ વિચારી” તેને મારવા દોડયા હતા તે વિપરીતકાળ નહીં તે બીજું શું ? માટે પૂર્વોક્તકાળ પ્રાપ્ત થતાં વિદ્વજજની મતિ પણ વિપરીતપણને પામે છે એમાં કોઈ શંકા નથી.
જ્યારે હિંદુસ્થાનમાં મુસલમાની રાજ્ય થવાને સમય આવે ત્યારે રજપૂતની અરસ્પરસ ફટાફટી થઈ અને મુસલમાની સત્તાતળે હિંદુસ્થાનનું તખત દિલ્લી ગયું. તેમાં મુસલમાને જ્યારે કુદિન આવ્યું ત્યારે ઈંગ્લીશકેએ હજારે ગાઉથી અત્રે આવી સ્વસત્તા પરાકમવડે હિંદુસ્થાનમાં પ્રવેશ કરી સુરત વિગેરે ઠેકાણે વેપારની કેડીએ ઘાલી ધીમે ધીમે વેપાર વગેરેમાં કુશળ થતાં રાજ્યમાં પણ પ્રવેશ કર્યો
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૧૦૦
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
www.kobatirth.org
કન્યાવિક્રય દાવ.
અને લશ્કર બનાવી નાનાં ગામ તામે કરીને અંતે મેટાં રાજ્યમાં પણ મુખ ઘાલ્યુ' અને સપ, ઉદ્યોગ, કળા, પરાક્રમ, ધૈય થી આખું હિંદુસ્થાન પેાતાના વશમાં કરી લીધું. જુએ કે ઇ. સ. ૧૮૫૭ ના બળવામાં મૂડીભર અગ્રેજલેાકેાના સા સું દેશી લશ્કર તથા રાજા હતા તેપણ તેમનુ કંઇ ચાલ્યું નહતું. જુએ કે એ લેકે, હિંદુસ્તાનમાં આવ્યા ત્યારે કેાઇ તેમનું સગું નહતું, કાઇના તેડાવ્યા પણ તેઓ આવ્યા નહેાતા, ફક્ત તેમણે ઉ. દ્યોગ,સંપ, ધૈય, કળા અને મહાદ્નીથી હિંદુસ્તાનનુ રાજ્ય પ્રાપ્ત કર્યું છે. આપણી પેઠે તે લેાકા અરપરસ એક બીજાની અદેખાઈ કરતા નથી અને સપીને ચાલે છે.જુએ કે કેાઈએ કાષ્ઠ ઈંગ્લીશ ભીખ માગતા દેખ્યા છે? આપણે જે અંગ્રેજ લેાકેાના પહેલાં તિરસ્કાર કરતા,અને તેમને અડતાં આભડછેટ માનતા, તેઓની આજ એવી દશા થઇ છે કે જેથી
For Private And Personal Use Only
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
૧૧
તેઓની મુલાકાત દેવદર્શન જેવી થઇ પડી છે; એ સર્વે, ન્યાય, નીતિ, ઉદ્યોગ,સંપ, પેાતાના ધર્મી ભાઇઆને ઉન્નતિમાં સહાયી થવુ' એજ કારણ છે. એવી રીતના ઉપાયામાં નાની ઉન્નતિ સમાઇ રહી છે. જૈનેમાં કન્યાવિક્રય જેવા ખરાબ રીવાજોથી કાણ જાણે હજી આગળ કેવી દશા થશે? કેટલાક તે • જે કમ'માં લખ્યુ હશે તે થશે ' એમ માની આળસુ બની ગયા છે. તેએ પેાતાની સેાબતમાં આવનારને પણ આળસુ મનાવે છે અને જૈનેાની ઉન્નતિ ઇચ્છવાની વાતને તે તેઓએ કારે મૂકી,પણ કાઇનુ સારૂ થતુ જોઈને પણ તે રાજી થતા નથી. હાલમાં એકે અવાજે કબૂલ કરવુ પડશે કે, જેનામાં કાઈ કરાડાધિપતિ નથી તેમ કોઇ રાજ્ય સત્તાવાળા પણ તેને દેખી મીએ
નથી, કાઇ જૈન પૈસાદાર હાય તા તેની અદેખાઈ કરે છે. અહા ! જૈને સુખથી યા યા ાકારે
કેવી અધમતા! છે પણ પાતાની
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨
કન્યાવિય દોષ.
જાતિના જૈન સગાવહાલાને ખાવાને અન્ન મળતું ન હોય, તથા તે કાંઈ વેપાર કરતે ના હોય તે પણ તેની કોઈ સહાય કરતું નથી.
ज्यां कीर्तिना याचका त्यां दोडधाम.
જેનશાસ્ત્રમાં કાતિને માટે ધર્મકાર્ય કરવું નહિ એમ ફરમાવ્યું છે, જે કરવું તે કર્મના નાશને માટે અને મુક્તિપદ પ્રાપ્ત કરવાને માટે કરવું, પણ હાલ જેમાં એક વિજળીક વિચાર પ્રસર્યો છે, તે એ છે કે એક આપણું નામ થાય તેમ કરવું દેરાસર બંધાવવાં તેમાં પણ પોતાના નામનું એન આગળ ને આગળ, કે ટીપમાં પણ નામની ખાતર રૂપૈયા ભરવા, જમવા, જમાડવામાં પણ નામની ખાતર દેડધામ થઈ રહી છે, આથી એમ કહેવાનું નથી કે સર્વ જૈન નામના ભૂખ્યા છે. ઘણા ભાગ્યવંતે સ્વધર્મના ભૂખ્યા છે. “બહે રના વસુધરા” દુનિયામાં ઘણું રત્ન છે, જેન ગરીબ રાંડી રાંડને છાનામાના અન્ન વિગેરે આપતાં અવળ
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
૧૦૭
સુખ કરીએ અને સગા વ્હાલાને પરાણે પરાણે જમતાં પણ બે કેળીયા વધારે જમાવએ, કહો કેવી અધમતા !! કઈ જૈન ગરીબ હોય અને તેને પિતાને ત્યાં નોકરી રાખવામાં તથા તેને પાંચ પચ્ચીશ રૂપૈયાની મદદ કરી ભણાવવામાં મુખ મચકેવિએ અને એક નાતવામાં હજાર રૂપિયા ઉડાડી મૂકીએ, ગાઢડાના ઠાઠમાઠમાં બારમાસે પાંચહજાર રૂપિયા ખરચી નાંખીએ, અને પાંચ પચ્ચીશ જૈન છોકરાઓને ધંધામાં લગાડતાં સંકેચાઈ જઈએ અને પોતાને ત્યાં કલેકટર સાહેબની પધરામણુંમાં હજારે રૂપિયા ખરચી નાખીએ, ત્યાં તે ક્રિીતિના બાચકા મળે અને જૈન છોકરાઓને ધંધામાં લગાડતાં શું મળે? એવા પામર જી, પુર્યોદયથી લક્ષમી પામ્યા છતાં પણ કીતિના આવેશમાં લેભાય છે.
આપણા સગાઓને, આપણા મિત્રોને, આપણા હવાઈઓને આપણે બળાત્કારથી ખવરાવીએ છીએ.
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૦૪
કન્યાવિક્રય દોષ.
તેઓનું પેટ ભરાઈ ગયું હોય તે પણ તેઓને જેરાવ. રીથી ખવરાવીએ છીએ, તેઓને બદામી હલ અને બાસુંદી ભાવે નહીં તે પણ ખવરાવીએ છીએ અને તેઓ જમવા આવવાની શેખી ના પડે તે પણ તેઓને ઉપરા ઉપરી તેડાં નેતરાં કરીને, જેર કરીને, ગુસ્સે કરીને, સમ ખવરાવીને,શરમાવીને પણ તે લાવીએ છીએ, પણ આપણું સ્વધર્મબંધુઓને ખાનપાનના સાંસા પડતા હોય તે પણ તેના સામું જોઈએ નહિ એ કેટલી ધર્મ સગાઈમાં હીનતા ?
આપણે ઘેર જ્યારે પુત્ર પુત્રીને પરણાવીએ છીએ ત્યારે હજારે રૂપિયા ખરચી નાંખીએ છીએ અને દારૂખાનું ઉઠા હજારે રૂપૈયાના ધૂમાડા કરી નાંખીએ છીએ, પણ એક પિતાની નાતના જૈનધમી બાલકને ધંધે લગાડવામાં તથા તેને ભણાવવામાં બેદરકારી રાખીએ છીએ. જુઓ એ કેટલે બધે જુલમ પિતાને ધર્મોન્નતિમાં કેટલે ઉત્સાહ તે વિચારે.
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૦૫
કન્યાવિ દોષ. नीस्ति थनारा देशीयोनुं शुं परिणाम
હાલના વખતમાં અંગ્રેજોની સાથે તેમના બ્રીતિ ધમેં પણ હિંદુસ્તાનમાં પ્રવેશ કર્યો છે, અને પાદરીએએ માટી મેટી શાળાઓ ઉઘા ગરીબેને આશ્રય આપે છે. તે એવી આશાથી કે, તેમાંથી કેટલાક પ્રીસ્તિઓ થાય. તે લેકેની ખંત ઉદ્યમથી, ઉત્સાહથી અને સંપથી ઘણું નીચ વર્ણના હજારે લોકે દરવર્ષે વટલી વટલીને પ્રીતિ થતા જાય છે, તેથી જૈનોએ તેને વિચાર કર જોઇએ. ધર્મના ચોદ્ધારૂપે તે તમારા સામા ઉભા રહી તમારા જાતિ ભાઈઓને આગળ જતાં વટલાવશે.
વિક્રમ સં.૧૯૫૬ની સાલના દુષ્કાળમાં પ્રીતિઓએ ઘણાં છોકરાઓને તથા છોકરીઓને પ્રીતિ ધર્મ સ્વીકારવાની ખાતર આશ્રય આપે, આગળ જતાં તે સર્વ કેળવણ લઇ સારી સ્થિતિ ઉપર આવી જશે.
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્ય દોષ.
અમુક ઠેકાણે પ્રીતિ અનાથાશ્રમમાં હજારે છેકરા છોકરીઓ અભ્યાસ કરે છે, તેઓને વિશેષ અભ્યાસ થતાં સારા સારા હુન્નરે શીખી તેઓ મોટી પઢવીએ ચઢશે,ત્યારે તે લેકે પ્રોસ્વિધર્મને માન આપી તમારા સામી કેવી દષ્ટિથી જોશે તેને વિચાર કરો. બ્રીસ્તિ લેકેએ ધર્માભિમાનથી હેડ વિગેરે લોકોને ભણાવવા શાળાઓ ઉઘાડી છે અને તેઓને પ્રીસ્તિઓ બનાવવા માંડયા છે તેથી આગળ જતાં દામ ખર્ચતાં ઝાડું વાળનાર પણ તમને મળશે નહિ એ વખત આવશે. પરંતુ અત્યારે તે તો તેઓને નમાવે છે પણ ભવિષ્યમાં તેઓને સાહેબ કહેવાને તમારે વખત આવશે. આજકાલ કરતાં હાલમાં આ દેશમાં પગ દીધેલા પ્રીસ્તિ ધર્મમાં લાખ માણસે ભળી ગયા છે અને જૈનધર્મ કે જે સત્ય ધર્મ છે તેમાંથી સંખ્યાને ઘટાડે થતો જાય છે. કેટલાક દેસાઈના ધર્મમાં ગયા, કેટ લાક સ્વામિનારાયણ થયા, અજમેરમાં વિષ્ણુધર્મી
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દેજ
૧૦૭.
કેટલાક ઓશવાળ થયા છે,ઉદેપુરમાં દશવર્ષમાં કેટલાકે આર્ય સમાજ પંથમાં તથા કેટલાક અન્ય મ. તમાં પ્રવેશ કર્યો છે,વિજાપુરમાં પહેલાં દશાપોરવાડ દેશાઈ લકે સર્વે જૈન હતા અને તેમને ઉપાશ્રય પદ્માવતીના દેરાસરવાળે હતું, તેમાંના ઘણાખરા વિષ્ણુભક્ત બની ગયા છે; કાઠીયાવાડમાં કેટલાક
સ્વામિનારાયણના પંથમાં ભળી ગયા છે, તે કેટલાક થીઓસોફીકલ સોસાઈટીમાં જોડાયા છે અને તે મત બ્લાવાટકીએ કાઢેલ છે, આટલું બધું થવાનું કારણ–-ધર્મગુરૂઓની અકાળજી, બેદરકારીપણું, અનુગતા અને મિષ્ટભંજન જમી સુખશયનતા, આળસુ શત્રુના પંજામાં ફસાવાને ઉદ્યોગરૂપી મિત્રની સાથે કલહપણું, ધમડાળ દેખાડવે, ઈત્યાદિ બાબતે છે તેને પ્રત્યક્ષાનુભવ કરે.
समानधर्मीओमां परस्पर प्रेम. એક સત્ય જૈન ધર્મ સ્વીકારનારા જેન ભાઈઓને
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૦૮
કન્યાવિક્રય દેષ.
અરસપરસ અત્યંત પ્રેમ હવે જોઈએ. કારણ કે સંપથી શેષ સુખસંપદા પ્રાપ્ત થાય છે. ઉદાહરણ संपे संपत्ति सांपडे, लाज वखाणे लोक ॥ સંપ નદિ છે વિશે, તે ઘર નિશા ક્રમે
સગાના કરતાં પણ તેઓના ઉપર અત્યંત પ્રીતિ ધારણ કી, સગા ભાઈઓ કરતાં પણ ધર્મીભાઈઓને અત્યંત પ્રિય ગણવા, તેમને સંકટમાં સહાય આપવી, તેમને ધર્મમાં સ્થિર કરવા, પણ ભીખારીની માફક તેમની સાથે દષ્ટિ રાખવી નહિ. જે કંઈ વૈભવ આ ભવમાં પ્રાપ્ત થયો છે તે પૂર્વભવમાં સાધુઓની તથા શ્રાવકોની ભક્તિ કરવાથી થયે છે અને તેઓને જે આપણે આ ભવમાં પ્રેમથી તથા બહુમાનથી કંઈપણ સહાય નહિ આપીશું તે આપણે પરભવમાં શું લઈ જવાના? અલબત્ત કંઈ નહિં. માટે જૈનેને વેપારમાં સહાય કરવી, તેમને ભણાવવા, એ આપણું ફરજ છે તે અદા કરવી જોઈએ.
નથી કંઇપણ
તો આપણે
જવાના ?
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
૧૦૮
પ્રતિદિન જમાને બદલાતું જાય છે, તેમાં અન્ય ધર્મીઓના સપાટામાં આપણું જૈનબંધુઓ સપડાય નહિ અને ઉત્તમ સ્થિતિમાં આવતા જાય તેવાં પગલાં ભરવાં એ જેને ઉચિત છે. હનલાલ ભાઈએ કન્યાવિક્રય સંબંધે જે વિવેચન કર્યું છે તે ધ્યાનમાં લેવા ગ્ય છે. જુઓ કે અમુક ગામમાં અમુક માશુસે કન્યાના પૈસા ખાધા તે તેની ખરાબ સ્થિતિ થઈ અને તેના ઘેર તાળુ વસાયું, એમ હજારે દાખલાઓ પ્રત્યક્ષ દેખવામાં આવે છે; માટે મહેરબાન નગરશેઠે આજ રે જ તે સંબંધી કાયદે ઘડે જોઈએ કે જેથી કન્યાવિક્રય રીવાજના પાપી પગલાંને નાશ થાય.”
આ પ્રમાણે કહી નંદલાલભાઈ વકીલ બેશી ગયા કે તેમને શ્રેતાઓએ આનંદથી વધાવી લીધા. ત્યાર બાદ ધર્મચંદની પુત્રી કમળા જે વૃદ્ધ તેલીને પરણવી. હતી, તેને તેલી મરી જવાથી વૈધવ્ય પ્રાપ્ત થયું હતું તે નાતની મહાસભામાં ઉભી થઈ બોલી કે
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૧૦
કન્યાવિક્રય દોષ.
મને તેલીને ત્યાં મારા બાપે રૂપિયા લઈ પરણાવી, તેલીએ પોતાના ઘરની માલ મિલકત સઘળી મારા બાપાને આપીને તે પોતે પરણ્યા.હવે તેઓ ગુજરી ગયા છે, પાછળ કંઈપણ મારામાટે ખાવા મૂકી ગયા નથી, અને વળી મને ખાવાને વખો (હરકત) પડે છે, એમ કહેતાં કહેતાં રેતાં રોતાં બેશી ગઈ. આ સાંભળી સૌની આંખમાં અશ્રુધારા વહેવા લાગી.
હરિચંદ શેઠે પછી સત્વર સભામાં બેઠેલા લેકેની સંમતિ લેઈ એક કાયદે ઘડયે અને સર્વને સંભળાવવા ઉભા થઈ છેલ્યા કે –
આપણું નાતમાં આજ સુધી કેટલાક કુધારાથી નાતને જે હરકત પહોંચી છે તથા કેટલાક સુધારા હાલના જમાનાને અનુસરી કરેલા નથી, તેથી નાતની થતી ઉન્નતિમાં પડતી અડચણને દૂર કરવાને આજ સુધીના અનુભવથી તથા આપ નાત સમસ્તની સંમ તિથી નીચે પ્રમાણે ઠરાવ રજુ કરવામાં આવે છે કે -
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
5,
.
.
.
જે હવેથી દીકરીને વેચી પૈસા ખાશે તેને નાત બહાર મૂકવામાં આવશે.
આ ઠરાવ સાંભળી સર્વ ગૃહસ્થોએ શેઠને તાળી એના અવાજથી વધાવી લીધા ને માંહમાંહે વાતે કરવા લાગ્યા કે, હવે આપણે ઉદયદિવાકર પ્રકૃષ્ટપ્રભાથી સુખગિરિ પ્રતિ આરોહણ કરતે દેખાશે એમ લાગે છે. આવા નગરશેઠથી નક્કી આપણી સ્થિતિ ચઢતી થશે, ઠીક કર્યું. પાપીઓ પોતાની દીકરીના પસા ખાતા હતા તે હવે ખાતા બંધ પડયા. હવે “ઘાના પાપે પીપળે બળશે નહિ” પહેલાં જે આવા નગરશેઠ થયા હતા તે કેવું સારૂ ! હવે થયા તે પણ સારું થયું છે. જે થાય છે. તે ઘણું સારું થાય છે.
એવામાં વીરચંદ નામના નામાંકિત વૃદ્ધ ગૃહસ્થ સભામાં ઉભામાં થઈ સંભાષણ આપવા લાગ્યા. તેમની ઉમર સિત્તેરવર્ષ ઉપરાંતની હતી. જેનેની ઉજતિ કેમ થાય !! તત્સંબંધીના વિચારના પ્રવાહમાં
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૧૨
કન્યાવિક્રય દોષ.
તેમનું મન લીન થયું હતું, નાની નાની પાયરીથી મેટી પાયરી કેમ પ્રાપ્ત થાય તે બાબતમાં તેમના વિચાર પક્કા અને અનુભવી હતા, તેમનાં વચને સાંભળવાની શ્રોતાઓને ઘણી આકાંક્ષા હતી, તેઓએ નીચે પ્રમાણે ભાષણ આપ્યું.
મારા ધર્મસાધક સવ્રુહસ્થ મિત્રો ! હું સ્વમસ્ય નુસારણ યત્ કિંચિત વદુ છું તે ઉપર ધ્યાન
આપશે.
વકીલ મોહનલાલભાઈએ અને નંદલાલભાઈ નામના વકીલે જે વિષય ચર્યો છે તેને ફેલાવે આખા દેશમાં થવે જોઈએ અને તે સંબંધી ચર્ચા જૈનોની ભરતી કેન્ફરન્સમાં થશે તે સારું પરિણામ આવશે. હું ધારું છું કે હવે આપણા જેનો ઉંઘમાંથી જાગ્યા છે અને તેમનાં ફળ તેમનાં બાળબચ્ચાં ભેગવશે.
કન્યાવિક્રયથી પુર્નલગ્નને ઉત્તેજન મળ્યું છે
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
18
અને મળશે; માટે કન્યાવિક્રયરૂપ પાપી વૃક્ષને જડમૂળથી ઉખેડી નાંખવુ જોઇએ. દરેક જૈનોની ઉન્નતિમાં પેાતાની ઉન્નતિ સમાયેલી છે, માટે કાઠીયાવાડ ગુજરાત વિગેરે દેશેામાંથી આ પાપી રીવાજને સમૂળગા નાશ કરવા જોઇએ. પાપના પૈસા હાડકાંને હરામ ખનાવે છે અને બુદ્ધિને બગાડે છે, તે ઉપર એક દૃષ્ટાંત સાંભળવા લાયક કહું છું તે શ્રવણુ કરશે.
उंट अने मधुकरी.
એક ઉટવાળાએ કોઇ ધર્મશાળામાં મુકામ કર્યો અને ઉંટને પેાતાની પાસે બાંધીને સૂઇ રહ્યા, તે ધર્મ શાળામાં કાઈ આવા હતા, તે ગામમાંથી ભીક્ષા માગી લાવેલા, તેમાંથી અર્ધું પ" ખાઈ આકીનુ એનીમાં નાંખી ખૂ‘ટીપર લટકાવી મૂકી મધ્યાન્હસમય થવાથી જરા એક પડખે સૂઇ રહ્યા અને ઉંટવાળા પણુ પાસે સૂઇ ગયા હતા. તે દરમિયાન
8
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૧૪
કન્યાવિક્રય દાષ.
ઉંટ છૂટી ગયું અને ખુટી ઉપર રાખેલી મધુકરી ( ભીક્ષા ) ખાવા લાગ્યું, ઉટવાળા જાગી ઉઠા, અને જુએ છે તે ઉંટ ભીક્ષાના ટુકડા ખાતુ હતું તે દી ું. આ બનાવ જોઇ ટવાળા પેકેપેાક મૂકી રાવા લાગ્યું, તેથી ખાવા પણ જાગી ઉઠચા, તેણે ઉંટવાળાને પૂછ્યુ' તે તેને બનેલી ખીના જાણવામાં આવી. માવાને આશ્ચય' લાગ્યું. આવા કહેવા લાગ્યા કેઃ—
હૈ ભાઈ ! ભીક્ષા ખાઇ ગયું તે તે મારી વસ્તુ હતી તેમાં તુ' શાને રડે છે ? હશે, જાનવર છે, છૂટી ગયું ત્યારે ખાઇ ગયું'. હું કાંઇ તેના દાવા કરતા નથી અને કઇ લડાઇ ઝઘડા પણ કરતા નથી. હું વળી મીજી માગી લાવીશ. ભેાળા ભાઇ રાશે। મા ! !
આ પ્રમાણે માવાનાં વચન સાંભળી ઉંટવાળા ખેલ્યાઃ-હું કાંઇ મધુકરી (ભીક્ષા) માટે રાતે નથી. હુતા માટે રાઉં છું.
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
૧૧૫
----------------------
ભાઈ ! ઉંટમાટે કેમ રૂછો ! ઉંટ તે સાજું તાજી છે. બાવાએ આશ્ચર્યતાથી પૂછયું.
ઉંટવાળ બલ્ય –ભાઈ! ઉંટે મફતની વગર મહેનતની મળેલી ભીક્ષા ખાધી તેથી, તેની જીંદગી નકામી હરામ હાડકાંની થઈ. હવે તેનાથી કંઇ કામ થશે નહિ, કેમકે ભીક્ષાને ટુકડે ખાનારનાં હાડકાં હરામ હોય છે, તે કઈપણ પ્રકારની મહેનત લાયક રહેતું નથી. ભીક્ષાના ટુકડાને (કડકાને) સ્વાદ
એ છે કે જેણે એક વખત પણ તેને લાભ લીધે તેનું મન વારંવાર તે તરફ દેડ્યાં કરે છે અને મહેનત કરવી તે તે તેને મેત સમાન લાગે છે; તે ઉદ્યાગથી ભ્રષ્ટ થાય છે, અને સ્વાર્થ પરાર્થ બંનેને બગાડે છે. મારો પાંચસે રૂપૈયાને ઉંટ આજે ભીક્ષાને ટુકડો ખાવાથી ખરાબ થયે, હવે દિન પ્રતિદિન મહેનત મજૂરીથી તે પાછો હઠી સુસ્ત બનતે જશે. આપનું નુકશાન તે હું આપી શકું છું પણ જે મારૂં નુકશાન થયું છે, તે
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૧૬
કન્યાવિક્રય દોષ.
ફાઇ આપી શકનાર નથી. એમ કહીને સાધુને એ દિવસના ખારાકના પૈસા આપી ઉંટવાળા ત્યાંથી વિદાય થયે..
ભાઇએ ! ઉપરના દૃષ્ટાંતથી આપણે સાર એટલે લેવાના છે કે-દીકરીને વેચી તેના પૈસા લેઇ ખાવાથી આખી જીંદગી બગડે છે અને રૌરવ દુ:ખના અધિકારી થવાય છે. જેમ તે ઇંટ એકવાર ભીખના ટુકડા ખાધાથી બગડયા તેમ કન્યાવિક્રય ધનથી ધર્મભ્રષ્ટ, જ્ઞાતિભ્રષ્ટ, ક્રીતિભ્રષ્ટ, પુણ્યથી ભ્રષ્ટ બનીને મનુષ્ય મહાદરિદ્રી અને છે. દીકરીને પૈસા માંસ બરાર છે, દીકરીના પૈસા ખાનાર નાતવરા કરે તેમાં જમનાર સર્વ દોષના અધિકારી અને છે; માટે કન્યાવિક્રયી નાતવરી કરે તેમાં જમવુ ચૈાન્ય નથી. કેટલાક છાનામાના કન્યાએના પૈસા ખાય છે, તે પણ અંતે દુઃખી થાય છે અને થશે, માટે દીકરીને પૈસા ખાનાર સગા સબંધી હાય તાપણુ તેનાથી દૂર રહેવુ', અને
એવાકન્યાવિક્રયી
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
૧૧૭, એને શિક્ષામાટે સખ્ત ઉપાયે લેવા. તે પિતે બગડે છે અને બીજાઓને બગાડે છે. જેમ પ્લેગના સંસર્ગથી બીજા પણ લેગથી દેષિત બને છે તેમ અત્ર પણ જાણવું,
કુરા पुत्रीने परणावीए, कोडी न धरीए हाथ ।। स्वशक्ति परणावीए, योग्यपुरुषनी साथ ॥१॥ कन्याधिक्रय जे करे, लागे तेहने पाप ॥ સુણી સિદ્ધી વો , જે યદુવંતા મારા
કેટલીક નાતેમાં જાનને, કન્યાને બાપ પંદર અથવા દશ પાંચ દિવસપર્યત રાખે છે, વળી તેટલી મુદતને માટે જમણવાર મુકરર પણ કરેલા હોય છે, તેમને કહીએ કે ભાઈ આવાં ખર્ચ કમી કરવાં તેમાં ભલું છે, ત્યારે તે કહે છે કે તમે શું સમજે ? અમે અમારા વ્યવહાર ન કરીએ તે નાત જાત અમારાં લૂગડાં ફાડે અને નાતમાં હલકા પડીએ.
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૧૮
કન્યાવિક્રય દેષ.
લું ખાવે ને ખવરાવ, એ ન કરીએ તો લોકમાં અમારી આબરૂ જાય. એવું કથનારને કહેવાનું કે ભાઈ! દીકરીને વેચવાથી શું આબરૂં નથી જતી? તે પાછું વળી જમણુકરી આબરૂ જાળવવાની બાકી રહે છે ! એક જમણુ ઓછું કરવાથી ભાઈની લાજ ના જાય અને ખર્ચ તે બધું દીકરીને વેચીને લીધેલા પૈસામાંથી કરવાનું છે. જે જે કન્યાવિક્રયી એવા જૈનોની અને હિંદુઓની લાજ વ્યવહાર જાળવવાની રીતિ !!! દીકરીને વેચીને વ્યવહાર રાખ એના કરતાં અધમમાં અધમ, પાપીમાં પાપી નીચ વ્યવહાર કર્યો !
मुसलमानो दीकरीने वेचता नथी.
માંસના ખાનારા અને ઈદના દિવસે બકરીએની કુબીની વહેરા મુસલમાન પણ પિતાની દીકરીને વેચી તેના પૈસા ખાતા નથી, જે જેને, કન્યાઓના પૈસા ખાય છે તે મુસલમાન કરતાં
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દાષ.
પણ ભૂંડા કેમ કરે નહિ ? કારણ કે જે મુસલમાનાને નેના જેટલી યા નથી, તે પણ એક મુદ્દા ઉપર વિશ્વાસ મૂકીને પોતાની દીકરીની દયા કરે છે અને પૈસા ખાતા નથી, તેના કરતાં જે ધમમાં અત્ય'ત દયા છે અને જેઓ દયામયજૈનધમના ભક્ત એવું નામ ધારણ કરે છે અને અમા શ્રાવક છીએ એમ કહી કપાળમાં કેશરીયાં ટીલાં કરી શીરા ઝાપટવા મંડી જાય છે અને પેાતાની દીકરીઓના પૈસા ખાય છે, તેઓએ મુસલમાન કરતાં ભૂંડું કર્યું. એમ કેમ કહેવાય નહિ ! પારસી લેકે પણ પેાતાની દીકરીને પૈસા લેવાની ખાતર પરણાવતા નથી, તે દીકરીના પૈસાને પેાતાના માંસ ખરેખર સમજે છે, તેમ છતાં આપણા જૈનામાં “ ઢમઢાલ અને માંહે પેાલ ” ની પેઠે આટલું. મધુ અંધેર ચાલે છે, અને ફાઇની આંખા ઉઘડતી નથી. અરે ! અક્સાસ !! જૈનવ પડતી દશા ઉપર આવ્યા, તેપણુ આપણે “ પાષ મહિનાના પાણી ” ની પેઠે ઠંડા ખનીશું
www.kobatirth.org
૧૧૯
For Private And Personal Use Only
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨૦
કન્યાવિક્રય દેષ.
ત્યારે આપણી ઉન્નતિ કેમ થશે ? જુઓ કન્યાવિક્રય જ્યારથી પેઠે ત્યારથી દેશની અને તે જ્ઞાતની પાયમાલી થતી આવી છે અને ત્યારથી જેમાં કોઈ કડાધિપતિ પણ થયું નથી. પહેલાં કન્યાવિક્રય થતું નહોતું તેથી લેકે ઘણા સુખી હતા.
બીચારા ગરીબ માણસે દશ પંદરવર્ષપર્યંત પરણવાની લાલચે વેપાર કરી કરીને પાંચ હજાર રૂપિયા કન્યાના બાપને આપ્યા, કન્યા પરણને ઘેર આવ્યે એટલામાં કેટલાક દિવસે તે કન્યાને પતિ મરી ગયે, હવે બિચારી પેલી સ્ત્રી શું ખાય ? પોતાના બાપ ને કેવી કુઆશિષ આપે ? તેને વિચાર કરે! બાપે પૈસે લેઈ દીકરીને કંઈ સ્વાર્થ તકા નહિ, માટે દીકરીને વૈરી તે કેમ કહી શકાય નહિ? અલબત્ત તે દીકરીને વૈરી જાણ. એવા કન્યા વિક્રયના કુચાલને જડમૂળથી નાશ થ જોઈએ. - બુદ્દાઓને બાળકીઓ દેવી તે પણ એક નિંદ્ય
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
૧૨૧
કર્મ છે, કારણ કે યુવાન બાળકીને સ્વાર્થ તેને પિતા તાકત નથી. કોઈ મને એમ પ્રશ્ન કરશે કે
શું તેને પિતા દીકરીને સ્વાર્થ તકાતા નથી? ત્યારે શું પિતાને સ્વાર્થ તકસે છે ? પૈસાદાર હોય પણ ઘરડે હોય તેથી બાળકીને ત્યાં દેઈએ તે બાલિકાને પિસા બાબતની કંઈ પણ અડચણ પડે નહિ, તેણીને ખાવા પીવાની લહેર પડે, અને તે કદાપિ રડે તોપણ બીજાઓની પેઠે કેઈને ત્યાં તેને ભીખ માગવા તે જીવી ન પડે! બિચારી બેઠી બેઠી ખાય અને તેના આત્માને શાંતિ મળે, એટલે આપણને તે મેંજ કરતી હંમેશ સારી દવા દે. ધર્મ, દાન, પુણ્ય પણ કરે, પૈસાદાર હોવાથી જેટલું કરવું હોય તેટલું થઈ શકે. શું આથી દીકરીના સ્વાર્થ તરફ તેના પિતાની ઓછી કાળજી છે ?”
જે આ પ્રમાણે કન્યાવિક્રય પૈસા ખાનાર (કન્યા વિક્રય કરનાર) ભકતે કહે તે તેને માટે હું કહું છું
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨
કન્યાવિક્રય દાષ.
કે, શું તમે તમારી દીકરીનું સુખ તકાસ્યું ? ના નહિ. પહેલેાજ તેના વૃદ્ધ ધેાળીદાઢીયુક્ત વર. તેનુ મરણુ ઘેાડા દિવસમાં થાય અને મરે ત્યારે પેાતાની દીકરીને વિધવાનાં લૂગડાં પેહેરવાં પડે એ શુ તેનુ હિત તકાસ્યું કહેવાય ? દીકરીને પહેલું સુખ તેા એજ છે કે પેાતાના પતિ ઘણાં વર્ષ સુધી જીવે. નાની દીકરી અને રાંડી, હવે તેણીની જુવાન અવસ્થા હાવાથી તે વ્યભિચાર કમ પણ કરે, ગભ હત્યા કરે, તેનુ' કલક કાને લાગે તે વિચારે. જુવાન પુરૂષની સ્ત્રી મરવાથી જુવાન પુરૂષને જેમ મીજી સ્ત્રી વિના ચાલતુ નથી તેમ સ્ત્રીને પણ યુવાવસ્થા હાવાથી તેને પતિ વિના ચાલે નહીં, લક્ષ્મી, ખાનપાનથી તે ઉલટી તે કામી થાય. શાસ્ત્રાધાર પણ ચેગ્યજ છે કેઃ
રજની “રજનીશ્વર” વિના, શેલે નહિ‘ રૂચિકાર; ચૌવનમાં શાલે નહિ; પતિ વિનાની નાર.
જુવાન સ્ત્રીને પણ પતિ
મરણ પામ્યા બાદ જીવાન
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દેષ.
૧૨૩
અવસ્થા કાઢવી દુસહ છે, માટે બુદ્દાઓને કન્યા પરણાવવાની રીતિ એગ્ય લાગતી નથી, અને બુદ્દાઓએ પરણવું પણ જોઈએ નહિ.
હાલના વખતમાં પુનર્વિવાહ ઘણેખરે ઠેકાણે થવા લાગે છે, અને સુધારાવાળાએ પુનર્વિવાહને ઉત્તેજન આપે છે, તેઓ એમ કહે છે કે બિચારી અબળા જુવાનીપણાથી વ્યભિચારકર્મ કરી ગર્ભ ધારણ કરી છેકરે જણી તેને મારી નાંખે છે વા ગર્ભપાત કરે છે, તેથી તે પાપ નિવારણ કરવા માટે પૈસાદાર બુદ્દાઓને બાળકીઓ પરણાવવી ન જોઈએ. તેઓ એટલું પણ જાણતા નથી કે લાકડામાં જવાવાળાઓને કન્યા આપવાથી શું ફાયદે છે ? તે અંધા થઈને સત્ય વિચારતા નથી. વળી કહ્યું છે કે ભલા ! પતિ મરી જશે તે પૈસા તે તે બેઠી બેઠી ખાશે, પણ એ ઠીક નથી. કારણ કે પતિ માની પહેલી બુદ્ધિ રાખવી તેજ ખરાબ છે. સમજુ અને ધર્મની
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨૪
કન્યાવિક્રય દેષ.
શ્રદ્ધાવાળો જે કે ગરીબ હશે તો તેથી કન્યાને દુખ પડવાનું નથી. માટે દીકરીનું હિત ચિંતવવું હોય તે બુદ્દાઓને કન્યા દેવી તે “લાકડે માંકડુ” વળગાડવા જેવું જાણું વૃદ્ધ લગ્ન તજવું. વિધવા થયેલી દીકરીની ખરાબ આશિષ, તેના માતા પિતાઓને ભેટમાં મળે છે, અને તેમ કરવાથી કન્યાવિક્રયીની સંતતિ પણ ઉછેર થાય છે. જુઓ કે હાલમાં સંતતિને ઉછેદ ઘણેખરે ઠેકાણે થએલે લાગે છે, તેનું કારણ બને બાળકી આપવી એજ છે.
વિવેકી અને સમજી જનસગૃહસ્થાએ આ વિષય ઉપર ખૂબ લક્ષ ખેંચવું અને પોતાની દીકરીઓનું હિત ચિંતવવું. જેને પરણવાની ઈચ્છા પિતાની દીકરીને થતી ના હોય તેની સાથે દીકરી પરણાવવી એ શું ડું પાપ છે? ના ડું નથી. આ કુરીવાજમાં જૈનવર્ગનું ઘણું અહિત સમ ચેલું છે.
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
૧૨૫
મારી કહેલી હકીકત સવ ગૃહસ્થા ધ્યાનમાં લેશે. એટલું કહી હું બેસવાની રજા લઉં છું. સર્વજ્ઞાતિના ગૃહસ્થાએ આનંદના અવાજથી શેઠ વીરચંદભાઈને તાળીઓથી વધાવી લીધા. સભા વીરચંદભાઈનું ભાષણ સાંભળી આનંદમય થઈ અને સભા વિસર્જન થઈ.
રસ્તે જતા લેકે અરસપરસ વાત કરવા લાગ્યા કે કન્યાવિકય નિષેધથી નક્કી જૈનધર્મની ઉન્નતિ થશે. વળી બીજે એમ કહેવા લાગ્યું કે વાણીઆ બેલવામાં “લાલા લાખ તે સવાલાખ” ની કહે. વત અનુસરનારા હોય છે પણ તેને અમલ થાય તે સારૂં ફળ આવી શકશો. કેઈ વળી કહેવા લાગ્યું કે પ્રશસ્ય ઉદ્યમનું ફળ અવશ્ય સારું છે માટે અવશ્ય જેનેની ઉન્નતિ થશે.
વળી બીજા દિવસે ગામના નગરશેઠ હરિચંદના પ્રમુખપણા નીચે સભા મળી, તેમાં પાંચ હજરપુરૂષ અને પાંચ છ હજાર સ્ત્રી મળી દશ અગીઆર
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨૩
કન્યાવિક્રય દાય.
હજાર માણસાની મેદની મળી હતી. ઉછરતા યુવાન વૃદ્ધ અને ઠરેલ પુરૂષમડળથી તથા સ્ત્રીમ`ડળથી સભાનું મકાન સુરમ્ય દેખાતું હતુ.નગરશેઠ હરિચંદ્રે સભાવિષે ઉભા થઈ સંભાષણ કર્યું કેઃ—
સુજ્ઞ સભ્ય ગૃહસ્થા !! અને મારી હૅના ! ! આપ સર્વેને આ રૂડા પ્રસંગે જૈનેાની ઉન્નતિ કેમ થાય ? એ ઉપર વિવેચન ચલાવી તેના ધ્યેયઉપાચા શાધી કાઢી અમલમાં મૂકી શકાય અને તેથી જૈનોની ઉન્નતિ થાય તે માટે અત્ર જ્ઞાતિ વર્ગને નિમ ત્રણ કર્યુ છે, અને મારી તરફના નિમંત્રણને માન આપી આપે અત્ર ૫ધારી મારા ઉપર જે પ્રેમ દર્શાવ્યેા છે તે માટે આપને આભાર માનુ' છે'. જૈનાની ઉન્નતિ થવામાં વિન તરીકે પ્રથમ કન્યાવિક્રય હતા, તે આબત આપ સવની સંમત્તિથી ઠરાવ થઇ ગયા છે. પણ હવે જૈનાની ઉન્નતી થવામાં ખીને એક કુધારે પડી ગયા છે, તેને માટે આજે આપણે। વખત રોકવાના છે. હું જે વિષય ચર્ચાવવા ચાહુ છું તે “ ખાળ લગ્નથી
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દૃષ.
૧૨૭
થતા ફાયદા અને ગેરફાયદા શા છે ? ” તે વિષય છે. આ વિષય ઉપર આ સભામાં વિરાજમાન થયેલ વિદ્વાન્ સજના યુકિતપૂવક વિવેચન ચલાવશે એવી હું આશા રાખું છું.
મણિલાલ—માળલગ્નના રીવાજ અર્વાચીન છે, એમ હું મુકરર કહું, પણ એ રીવાજ શાકારણથી પડચા હશે ? એ પ્રશ્ન જ્યારે યાદ કરૂ છુ તે મારી વિચારશક્તિ મને એમ જણાવે છે કે,જે વખત ટ્ટિીના તખ્ત પર સ્કૂલમી બાદશાહેા તખ્તશીન થતા તે સમયે મુસ· માને જુવાન માળાઓનુ હરણ કરી, બળાત્કારથી પડાવી લગ્ન કરતા, ત્યારે હિંદુએ એ જેનાએ તેએના ભયથી પેાતાની દીકરીઓને નાની ઉમરમાં પરણાવવી શરૂ કરી અને પેતાની દીકરી ઉપરની સભાળ રાખવાના નિત્યને ખેાજો દીકરીનાં સાસરી ઉપર રહે અને પેાતાના ઉપરથી આછે થાય તે કારણથી વહેલી પરણાવી દેવા માંડી. તેવા ઘણા દાખલાઓ પ્રાચીન અર્વાચીન ઇતિહાસે જોવાથી દેખવામાં
-
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨૮
કન્યાવિક્રય દોષ.
આવે છે; તે સિવાય બીજું કાંઈ પણ શાસ્ત્રને આધાર બાળલગ્ન સંબંધે જણાતું નથી. હું તે બાળલગ્નને વિકરાળ રાક્ષસી લગ્નની ઉપમા આપું છું, કારણ કે એમાં ફાયદો કંઈ દેખાતું નથી, ઉલટા કુફાયદા ભાસે છે. જે લેકે પિતાનાં છોકરાંને નાનપણમાં પરણાવે છે તેને હું મૂર્ખ જાણું છું, અને તે દીકરાની શત્રુતા કરનારું છે, અને તે પોતાના વંશજોનું શરીર ખરાબ કરનારાં છે, અને બાળકોને નાશ કરનારાં પણ તે છે. એવા માબાપનું ભલું શી રીતે થઈ શકે ?
વાવલાલ–સુ! મણિલાલે જે વાત કહી તેની હું તરેફણમાં છું, અને તેના એકેક વાકયને હું સૂત્ર તરીકે સમજું છું. બાળલગ્ન કરવાથી છોકરાઓની દુર્દશાના ઘણા દાખલાઓ મેં નજરે જોયા છે, તે ઉપર નીચે લખેલું દષ્ટાંત સાંભળવાથી આપ સુજ્ઞ જનેના હૃદયમાં અનુભવ આવશે.
અનેક જ્ઞાતિ મનુષ્યથી ભરપૂર સુંદર અને જૈન
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
૧૨૯
મદિરાથી સુગૈાભિત એક વિદ્યાપુર નામના નગરમાં એક ધવલચંદ નામના જૈન શેઠ લક્ષાધિપતિ હતા, તેમની કીતિ નગરમાં સારી હતી, તેમની વૃદ્ધાવસ્થામાં તેમને એક પુત્ર થયા, તેનું નામ ડુંગર ( પવ ત ) પાડયું, મનેાહર પ્રતિદિન વૃદ્ધિ પામવા લાગ્યા, તે એક વર્ષના થયા ત્યારે તેનીજ નાતના લક્ષ્મીદાસ નામના શેઠની ચંચળા નામની પુત્રી સાથે તેના વિવાહ કર્યાં, મનેાહર એક વર્ષના થયે। ત્યારે તેની વહુ જે ચંચળા હતી તે ત્રણ વર્ષની હેતી, મનેાહેર સાત વર્ષના થયા ત્યારે તેને શાળામાં ભણવા મૂકયે, ત્યાં કેળવણી ખાતામાં સરકાર તરફથી રાખેલા માસ્તરે હતા, અને સરકાર તરફથી કેળવજ઼ીખાતુ સ્થપાએલું હાવાથી મનેાહર દિન પ્રતિદિન અભ્યાસમાં આગળ વધવા લાગ્યા. જો કે શેઠના પુત્ર હાવાથી માસ્તર તેને ધમકાવી શકતા નહાતા, તે પણ અત્યારે ભણવા ઉપર તેનુ' લક્ષ હતું. પેાતાની બુદ્ધિ અનુસાર અભ્યાસ કરતાં કરતાં જ્યારે મને
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૩૦ monnemann
કન્યાવિક્રય દેષ.
હર, દશ વર્ષને થયે ત્યારે તે પાંચમી ચેપમાં દાખલ થયો. જે મનેહરને અત્યારે ભણવા ઉપર ભાવ હતું તે તેના બાપને પણ ભણાવવા ઉપર ભાવ હતો. છોકરા પ્રત્યે કેવી રીતે વર્તવું?તે બાબત શાસ્ત્રમાં કહ્યું છે કે – ટા પંચવષણિ, રાજuffજ તાજેત ઘરે જ પોરાકતુ, પુafમfમારત શા
પાંચ વર્ષ સુધી અચ્છી રીતે પુત્રનું લાલન પાલન કરવું. બાલ્યાવસ્થાથી છોકરાઓને રમત ગમતથી બહુ સુખ મળે છે, તેનાથી તેનું શરીર ખીલે છે, બાલ્યાવસ્થામાં પુષ્ટ પદાર્થો ખાવાથી શરીરને બાંધે મજબૂત બને છે, મેટા પદાર્થોનું જ્ઞાન, રમત ગમતમાં બાળકોને આપવું, દશ વર્ષપર્યત તાડના (તર્જના) કરવી, એટલે ભણાવવા ગણાવવા. તેમની ખરાબ ટે સુધારવી, દુનિયાનું સ્વરૂપ દર્શાવવું, મનુષ્યજન્મ પામીને શું શું કરવું તેનું જ્ઞાન આપવું,
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્ય દેષ.
૧૦૧
અસત્ય બોલવું, છેકે, ચલમ, બીડી આદિ પીવી વિગેરે કુવ્યસનમાં છોકરાને નાંખવા નહિ, અને તેમની એવી કુટે હરેકરીતે નાશ થાય તેમ કરવા પ્રયતેને કરવા અને સારી રીતે તેઓને અભ્યાસ કરાવરાવ. સેળ વર્ષ થતાં પોતાના મિત્રની પેઠે તેની સાથે વર્તવું, પશ્ચાત્ તેને આગળ અભ્યાસ પિતાની મેળે સૂજે છે અને હિત અહિતને તે પોતાની મેળે સમજે છે. જ્યારે પર્વતનું ચિત્ત આ વખતે ભણવા ઉપર લાગ્યું હતું ત્યારે ચંચળાની રીત આથી જ બીજી દિશા તરફ હતી. માટે હવે જરા ચંચળાની હકીકતથી વાકેફ થઈએ.
ચંચળાની ઉમર આ વખતે તેર વર્ષની થઈ હતી. આ ગામમાં દસ બાર વર્ષની છેકરીઓને તથા દસ બાર વર્ષના છોકરાઓને પરણાવવાને રીવાજ પહેલાંથી પડ હતે. ચંચળ લહમીમાનના ઘરની પુત્રી હતી, તેની મા રાંધવા ખાવા પહેરવા વિના
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૩૨
કન્યાવિક્રય દોષ.
મીજું કાંઇ સમજતી નહાતી,વિદ્યાભ્યાસ તે તે સ્વપ્ને પણ યાદ કરતી નહાતી. ગામમાં કન્યાશાળાઓ અને જૈનશાળાએા છતાં ચ'ચળાને ભણવા મૂકતી નહેાતી, અને જ્યારે કોઇ વિદ્યાભ્યાસથી આન'દ પામેલ કોઈ ભણવા માટે લક્ષ્મણાને કહેતુ, ત્યારે લક્ષ્મણા ઋણુકા કરી આવનાર માણસને કહેતી કે મારી છે.કરીને ભણીને કર્યાં રળવા કમાવા જવું છે ? તેમ ધનુ ભણીને તેને કઇ સાધ્વી થઇ જવુ છે કે જેથી જૈનશા ળામાં ભણવા માકલીએ ? તેમજ મારી છેકરીને કયારે ખતપત્ર કાગળ લખવા પડે તેમ છે કે જેથી તેને લખતાં વાંચતાં શીખવીએ ? અમારે પૈસા છે તે નાકરી કરનાર, રાંધનાર રસાયા, નામુ લખનાર ગુમા સ્તા ઘણાએ મળશે. જો તેને ભણાવુ તે બીચારી તે સૂકાઇ જાય ને તમારા સરખી ચીપટી ને પાતળી સુકલકડી થાય, તેને એવી મારે થવા દેવી નથી. એ પ્રમાણે તેને કહેનારને તે સામી મેલી ધમકાવતી, તેથી તેને કાઇ કહી શકતું નહતુ. વળી ખીજા
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
૧૩૩
કે માણસે પણ તેજ પ્રમાણે તેને કહ્યું કે તમારી છોકરીને ધર્મનું ભણવા મેકલે, અને લખતાં વાંચતાં આવડે માટે કન્યાશાળામાં મૂકે, ત્યારે લક્ષ્મણ ઉપર પ્રમાણે કહેવા માંડી કે બળીએ નિશાળ રાંડની! એક છોકરી અને તેને નિશાળનું દ્વાર દેખાવ એટલે જમનું દ્વાર દેખાડ્યા જેવું થાય. બીચારી નિશાળ (જમનું દ્વાર ) દેખે એટલે સુકાઈ જાય, રાંધતાં આવડયું એટલે સ્ત્રી જાતનું ગાડું ચાલ્યું. આપણે કંઈ સુધારામાં મોકલવી નથી. દંડની કદાચ ભણીને છોકરી બગડી જાય તે કણ હાથ દેવા આવે ? ઈત્યાદિક વચન કહેતી. બીચારે સાંભળનાર આવું પાણીવાળું ખરખઘઉં નાળીએર જોઈ ઝંખવાણે પી જતે ને ઘેર જતે.
ચંચળા આ દિવસ તેફાનમાં પિતાનો વખત ગાળતી અને તેને નઠારી છોકરીઓની સાથે સહવાસ દિન પ્રતિદિન રહેવાથી ખરાબ ગાળે ભાંડતાં શિખી.
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૩૪
કન્યાવિક્રય દેષ.
અને કુટેવવાળી થઈ, તેને સ્વભાવ પણ રીસાળ થયે, વાતમાં બેલવામાં ઘી ઘીમાં છણકા કરતી ચીડાઈ જતી, ઉંધાઈનાં વચન બોલતી, નાત વિનાના અન્યને પણ ગાળે દેતી, ઈત્યાદિથી તે દુર્ગણની કોથળી થઈ ગઈ. તેની માતાને કજીઓ કરવાને સ્વભાવ પણ તેને નામાં ઉતર્યો અને જેમ એક કૂતરી બીજી કૂતરીને ભસે ત્યારે સૂરજૂરી પણ ઉંચી પૂછ કરી ભસે છે તેમ ચંચળા પણ બીજી છેડીઓની સાથે બાઝવા લાગી. આ તેની ખરાબ ટેવને કેઈ સુધારે તેમ નહોતું, કારણકે તે શીખામણ દેનારને જ પહેલાં તે ગાળાની પુષ્પાંજલિથી વધાવી લેતી એટલે વળતું કઈ તેના સામું બોલતું નહીં. તેને બાપ પૈસાદાર અને તેને એકની એક કરી હોવાથી તથા તે લાડમાં ઉછરેલી હોવાથી તથા તેની માતાના હેતથી તે છોકરી પૂરું રાંધવા, ખાંડવા, પીસવાનું તથા તેમ કેઈનું સન્માન કરવાનું પણ શીખી નહોતી.
એક દિવસ લહમીચંદ શેઠ, ઘેર ખાવાને માટે આ
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
૧૩૫
વ્યા, ખાઈને સોપારી પાન ને એલચી લઈ ગાદીપર બેસે છે, એવામાં લહમણાએ કહ્યું કે –
ઓ ચંચળાના બાપ! આ ચંચળ આવી મોટી થઈ તેપણ હજુ પરણાવવાની વાત સરખી પણ તમે તે કાઢતા નથી. પેલા કાળીદાસે પિતાની પુત્રી ભાગીરથી ને અગિયારમે વર્ષે પરણાવી, છોટાલાલે પણ તેટલાજ વર્ષે નર્મદાનું લગ્ન કર્યું, અને તમે તે રાત દિવસ દુકાનનું કામ સંભાળે છે. તમારે તે દુકાન ભલી ને ઘર ભલું, પણ છોકરી ઉમરલાયક થઈ છે તેને તે કંઇ વિચાર કરે !! છોકરીને નાની પરણાવીએ, જમાધિએ ને સારાં સારાં ઘરેણાં પહેરાવી તેને કહા લેવાને કે મોટી ઉમરે પરણાવીએ ત્યારે
હા લેવાને કેમ વિચાર કરતા નથી ? તમારે તે ગગનમાં ગાજે છે.
જમીચંદ–હજી એને જેની સાથે વિવાહ કર્યો છે તેતે નાનું દશ વર્ષનું કરૂં છે. નાકમાં લીંટ
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દેષ.
લબડે છે, વહુ પરણવું એ તે શું છે? તેની તે એને સમજણ નથી, તેની સાથે કેમ લગ્ન થાય ?
સ્ટકમળા–તમે કહો છે તે ઠીક પણ હું રાંડ કાંઈ સમજી ને કહેતી હઈશ. બૈરાંની વાતમાં તમને શી સમજણ પડે? કરીને વહેલી પરણાવી દેવામાંજ સારું છે.
૪મીચં–હાલ તે તું સમતા રાખ. હું ધવળ શાને મળીશ ત્યારે લગ્નની વાત કરીશ અને નક્કી કરીશ. ફીકર કરીશ નહિ.
મા–ફીકરની મા નાતરે ગઈ, જે કરે તે વહેલું કરજે. ભૂલશો નહિ હોકે.
લક્ષમીચંદ દુકાને જાય છે, એવામાં દુકાને એક જાહેરપત્ર આવેલું તે શેઠને ગુમાસ્ત વંચાવા આવ્યું. શેઠે વાંચવા ફરમાવ્યું. ગુમાસ્તાએ વાંચવા માંડયું
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દેષ.
૧૩૭.
આ જાહેરપત્રથી સર્વ લેકેને ખબર આપવામાં આવે છે કે, શેઠ હઠીસંગની વાડીમાં બાળલગ્ન ઉપર ભાષણ આપવામાં આવશે; માટે સર્વ સદગૃહસ્થાએ બપોરના બે વાગે પધારવા કૃપા કરવી. વીર સં. ૨૪૩૦ ચૈત્ર શુકલપક્ષ પંચમી. લિ. ચિંતામણિ.
આ પ્રમાણે ગુમાસ્તા ખબરપત્ર વાંચ્યું. શેઠ ગુમાસ્તાને પૂછવા લાગ્યા. અલ્યા! ત્યાં શું છે? તે
ગુમાસ્ત બેલ્ય-શેઠજી સાહેબ ! એક સુધરેલ માણસ, નાનાં છોકરાંને પરણાવવાં નહીં, એ સંબંધે ભલામણ કરે છે, અને એવું એવું બોલે છે કે તેના બલ બાણસમાન આખા શરીરમાં લાગે છે તેથી મનમાં ચાનક લાગે છે અને બાલલગ્ન ન કરવું એમ અંતઃકરણથી કબૂલ કરવું પડે છે. બેલતાં તે જરા પણ અચકાતું નથી. તેની શી વાત કહું !! એક એક વચન લાખ રૂપિયાનું કહે છે,
૪જીવં–અલ્યા રૂપચંદ ! (રૂપચંદ ગુમાસ્તા
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૩૮
કન્યાવિક્રય દોષ.
નું નામ હતું એવું છે ત્યારે મને ભાષણની વખતે ખબર આપે જે હાં. ભૂલતો નહિં. “જીવતાં વેંત જેરું ભલું ” આપણું શું જાય છે? સાંભળીશું તે ખરા! કયાં આપણને બાંધી રાખવાનો છે?
-શેઠજી સાહેબ! અરે તેનું એકવાર એલવું સાંભળ્યું છે, તેથી અત્યારે જાણે સજજડ કાળજામાં તેનાં વચન ચૂંટી રહ્યા હોય મને લાગે છે.
બપોરને દેઢ વાગ્યે જાણી શેઠને ગુમાસ્ત લાવવા લાગ્યું કે, હવે વખત થઈ ગયો છે, માટે ચાલે, શેઠ પણ કહેવા લાગ્યા કે, જરા પાન સોપારી ખાઈ લઈએ, બંને જણે પાન સેપારી ખાઈ લીધી. પછી શેઠ, ગુમાસ્તા બંને ભાષણ કરવાની જગ્યા જે હઠીસંઘની વાવ હતી, ત્યાં ગયા તે માણસોની મેદીની ચિકાર ભરાઈ ગએલી હતી. બેઠકમાં બે હજાર માણસે ભાગ લીધે હતો, જો કે તે શેઠ હતા તે પણ તેમને માણસની મેદીની ભરપૂર ભરાયાથી તથા વચમાં બેશી શકવા માટે જરા મારગ ન હોવાથી જ્યાં
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ,
૧૩૯
મારગ હતા ત્યાંજ બેઠા. ભાષણના મુકરર કરેલા ટાઇમ પૂરા થતાં ચંદ્રમણિ જેવા જેના પ્રભાવ છે એવા ચિ’તામણિ સભાના મધ્યપ્રદેશમાં ઉભેા થઇ માલવા લાગ્યા કે.
મહેરબાન સદૃગૃહસ્થા ! આપણા જૈન લેાકેાની ઉન્નતિ અર્થે હું જે કંઇ યથાશકિત અનુસારે કહું છું તે આપ સજ્જન સભ્ય૪ના સાંભળવા ધ્યાન પૂવક લક્ષ આપશે.
बाळलग्न निषेध भाषण.
મારી ઉમર વીશ વર્ષની થઈ છે. મે શરીર આરાગ્યતાનાં પુસ્તક વાંચ્યાં, તેમાંથી સાર એ કાઢચે છે કે આપણા જૈન લેાકેા શરીરે નિરોગી કેમ રહે તે સ`ખ'ધી લક્ષ ક્રેઇ તેઓને ચેતાવવા. જૈનો આળલગ્નની નઠારી ટેવને લીધે શરીરમળથી હીન થતા જાય છે; બાર બાર તેર ચાદ વર્ષની ઉંમરે
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૪૦
કન્યાવિક્રય દેષ.
કરા છોકરીઓને પરણાવે છે, એથી તેમનું શરીર પાયમાલ થઈ જાય છે, આરોગ્યશાસ્ત્રને એવો નિયમ છે કે પચ્ચીસ વર્ષની ઉમરે માણસના શરીરમાં ધાતુ પરિપકવતાને પામે છે અને તેથી પચીશ વર્ષ પછીનાં લગ્ન કરનારના શરીરને બાંધે મજબૂત અને કદાવર તથા ગૌર વર્ણને સુંદર ચહેરે બને છે, અને પચ્ચીસ વર્ષ સુધી શરીરમાં પિષણ કરવા લાયક ખાધેલા ખોરાક કામ આવે છે, પચીશ વર્ષ થતાં સુધી બ્રહ્મચર્યવ્રત પાળવાની આવશકયતા છે. એ બ્રહ્મચર્ય વ્રતથી બે ફાયદા થાય છે. પ્રથમ તે તે ધર્મનાં તનું જ્ઞાન મેળવવા સહાયભૂત થાય છે. અને તેથી પિતાના ધર્મની વૃદ્ધિ થાય છે, અને બીજું શરીર સંરક્ષણ થતાં શરીરબલ વૃદ્ધિ પામે છે. પહેલાંના વખતમાં મોટી ઉમર થતાં સુધી છોકરાઓને પરણાવતા નહતા. જ્યારે સર્વ કળા વિદ્યાભ્યાસમાં પુત્ર વિલક્ષણ થાય, અને સંસાર વ્યવહાર ચલાવી શકે
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
૧૪t
તેટલી શકિતવાળો થાય ત્યારે તેને પરણાવતા. હાલ. તેથી ઉલટે રીવાજ પડી ગયો છે, તેથી બાલ્યાવસ્થામાં નાનાં છોકરાંથી જે સંતાનની ઉત્પતિ થાય છે તે નિર્માલ્ય થાય છે અને પુનઃ તેનાથકી જે સંતતિ બને છે તે તે તેના કરતાં વધારેનબળી થાય છે. નબળી સંતતિથી મહાન કાર્યો થઈ શક્તાં નથી, છોકરાં મડદાલ અને બીકણું પાકે છે. ધૈર્યનું સત્યાનાશ વળે છે, સાહસ કામ તે તેનાથી થઈ શકતું નથી. એથી મડદાલ પ્રજાથી જૈન ધર્મ પણ બરોબર શીરીતે પાળી શકાય ? કહ્યું છે કે –
“વીપૂરું જ જીવન.” જીવનનું મૂળ વીર્ય છે, તે વીર્યની પકવાવસ્થા બાલ્યાવસ્થામાં હોતી નથી, અને એવામાં સ્ત્રી સાથે સંસારભાવે રમતાં વીર્યને નાશ થાય છે, તેથી બળ ઘટે છે, એ સિદ્ધ વાત છે. લેકમાં પણ કહેવત છે કે શરીરનો રાજા વિર્ય છે, તેને સાર કેઈ જાણતું નથી.
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૧૪૨
કન્યાવિક્રય દાય.
છેકરાંને નાની ઉમરમાં પરણાવાથી તેઓની ડાક વાંકી રહે છે, તેઓનુ અશક્ત શરીર રહે છે, અટકણુ વગર તેથી સ્થિર એશી શકાતુ નથી, પલાંઠીવાળીને બે કલાક તેનાથી સ્થિર આસનથી બેશી શકાતું નથી, એવાં નબળાં શરીર, બાળલગ્ન કરવાથી અને છે. સવ વૈદ્યકના ગ્રંથામાં લખ્યુ છે કે, વીય ક્ષય-ધાતુક્ષયથીજ પ્રાણાન્તપર્યંત હાલ થાય છે. શરીરની સ્થિતિને માટે એટલે આયુષ્ય રક્ષાકર પ્રયાગમાં વૈદ્યક હમેશ વીર્ય વૃદ્ધિના અને વીય શુદ્ધિના ઉપાચેાથીજ શરીરશુદ્ધિ થાય છે એમ દર્શાવે છે; તેમજ માંદા મનુષ્યને આષધ આપવાની સાથે બ્રહ્મચય પળાવે છે. ચરીમાં મુખ્ય ખામત બ્રહ્મચર્ય પાળવા બતાવે છે; આથી શરીરની સ્થિતિમાં પણ મુખ્ય કારણુ વી' છે, જેમ રાજા વિના પ્રજામાં અંધાધુધી છવાઈ જાય છે. તેજ પ્રમાણે શરીરમાં વીય ને અભાવે એક પ્રકારના અંધકાર છવાય છે, અને ક્ષય ઉધરસ આદિ અનેક પ્રકારની વ્યાધિ શરીરમાં પેસે છે. વીય ને
પ
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
www.kobatirth.org
www
For Private And Personal Use Only
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૪૪
કન્યાવિક્રય દેષ. શરીરને રાજ કહેનાર કયાં માતાપિતા, હાલ પોતાના પુત્રને જેમ બને તેમ વહેલે વરરાજા બનાવવાને હર્ષઘેલાં બની ઉચાં નીચાં થતાં નથી? તેમજ છોકરાને અને તેનાં છોકરાંને વહેલાં જઈ દાદા દાદી થવાને સંતાનમેધ યજ્ઞ કરી વહેલાં વહેલાં વાઝીયાં કે ખાંડિયા મેડિયાં અને હેલાં ઘેલા વંશના પૂર્વજોની પદવી પામવાનાં દુષ્ટ કૃમાં પણ ક્યાં ઉતાવળ નથી કરતાં ?
આવી અનર્થમય પ્રજાની સ્થિતિ થવાનું મુખ્ય કારણું બાળલગ્ન છે. આથી જેન પ્રજાની સ્થિતિ સર્વ અનર્થમયી થઈ ગઈ છે, તેનું કારણ બાળલગ્નનું અજ્ઞાન છે.એ અજ્ઞાન,પતિ સ્ત્રીમાં એટલું બધું વ્યાપી ગયું છે કે “આંખે દેખતાં પણ આંધળાં, અને સાંભકળતાં છતાં બહેશે” બાળલગ્નથી છેટાં પરિણામ આવે છે તેમ દેખ્યા છતાં પણ તેઓ ઘેર અંધકાર સાગરમાં ડૂબે છે, અરેરેરે ! ખરી સત્ય વાત ઉપર કોઈ લક્ષ દેતું નથી. મોટી ઉમર થતાં પણ દરરોજ
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૪૪
કન્યાવિક્ય દોષ. સ્ત્રીની સાથે સંભેગની ના કહેલી છે, તે બાળપણમાં મૈથુન ભેગા કર્મથી શરીર મડદાલ બને અને શુક લકડી જેવું શરીર બની જાય, તેમાં શું નવાઈ અનુભવીએ છીએ કે એંશી વરસને ઘરડે માણસ હાલ જે કામ કરે છે તેટલું આપણું બાળલગ્નજન્ય પુથી બનતું નથી.
રૂશિયન લેકમાં બાળલગ્નને રીવાજ નથી; તેમજ જાપાનદેશમાં પણ બાળલગ્નને રીવાજ નથી, તેથી ત્યાંની પ્રજા કેવી બળવાનું બની છે. એકલા રૂશીયનને જાપાનમાં બાળલગ્ન થતાં નથી એટલું જ નહિ પણ કહેવાતા સુધરેલા અમેરિકામાં યૂરેપમાં કોઈ બાળલગ્નનું નામ પણ જાણ નથી. ત્યાંતે ઉમરલાયક થઈ મળતા સ્વભાવ, મળતી ઉમર, મળને વિદ્યાભ્યાસ અ
સ્વરૂપ જોઈ દંપતી પિતાની પસંદગીથી
એકવાર મેં વાંચ્યું હતું કે ૧૧૦ વર્ષ
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દેષ.
૧૪૫ ને ડેસે બીજી વખત પર, તેનું કારણ એ છે કે ત્યાં બાળલગ્ન ન થવાથી અને તે શરીર સંબંધી આરેગ્યતાના નિયમ પ્રમાણે વર્તવાથી તેની યુવાન જેટલી કામ કરવાની તાકાત રહે છે, તેમ તેઓનું ઉપનાકારણે શરીર બળવાનું રહે છે. આપણે જાપાન, શિયા વિગેરે દેશના દૂરના દાખલા લીધા પણ આપણા હિંદુસ્થાનમાં જે તે ખબર પડશે કે ફક્ત આપણે જૈનકેમ સિવાય બીજી ઘણીખરી કોમમાં બિલકુલ બાળલગ્ન થતાં નથી, અને તે મોટી ઉમરે પુત્રપુત્રીને પરણાવે છે એવું જોઈએ છીએ. જુઓ કે હાલ રૂશિયાના ઝાર સાથે પણ જાપાન, લડાઈમાં ટક્કર લઈ લઢે છે, તેનું કારણે ત્યાં બાલલગ્ન નથી એજ છે. નેપાળના તથા ભૂતાનના ગુરખા લોકોમાં પણ મોટી ઉમરે પરણવાને રીવાજ છે. કાબુલમાં પણ મોટી ઉમરે પરણવાનો રીવાજ છે. ઈંગ્લાંડ, ફ્રાન્સ, જર્મનિમાં પણ બાલ્યવસ્થામાં પરણાવાની મનાઈ છે.
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૪૬
કન્યાવિક્રય દેષ.
જે વખત વિદ્યા શીખવાની તથા હુન્નર તથા વેપાર શીખ વાને છે, તે વખતને ઉપગ આડામાગે કેણ કરે ? જે મૂખ હોય તેજ કરે. જુઓ ત્રાન્સવાલના બહાદૂર લેકેએ ઈંગ્લાંડની સામે યુદ્ધ મચાવ્યું, તેનું કારણ પણ ચગ્યવય લગ્ન છે; માટે બાલ્યાવસ્થામાં લગ્ન કરી સંસાર વ્યવહાર કરે નહિ. જુઓ અમેરિકા દેશના લેકે જે ચારે ખંડમાં,વેપારમાં,હુન્નરમાં,કલાયંત્રમાં, લડાઈમાં, પ્રખ્યાત થયા અને પોતાના દેશની કીતિને ચારે દિશામાં ફેલાવી,તેઓ પણ બાળલગ્નને ધિક્કારે છે, જુઓ આ દેશમાં પણ કેટલાક શીખ મુસલમાન વિગેરે લેકેમાં બાળલગ્નને રીવાજ નથી, તે તે લેકે આપણું કરતાં વિશેષ બળવાન છે. જૈનોમાં કેટલીક નાતેમાં અને દેશમાં બાળલગ્ન થતાં નથી, પણ ગુજરાત, કાઠીઆવાડ, કચ્છ વિગેરે ઠેકાણે આ દુષ્ટ રીવાજ ઘણેજ દેખાય છે, તેથી બાળલગ્ન જેનાં થયાં છે તેનાથી જે પ્રજા થાય છે તે મડદાલ દમવિ
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દેષ.
૧૪૭
નાની ઉત્પન્ન થઇ છે અને આગળ વળી કેવી થશે? તે જ્ઞાની સિવાય બીજે કઈ જાણવા સમર્થ નથી.
આપણું જેમાં પ્રાચીન વખતમાં પણ બાળલગ્ન નહેાતાં. રાષભદેવ સ્વામી મેટી ઉમરે પરણ્યા હતા; ભરતરાજા, બાહુબલી, રામચંદ્ર, લક્ષ્મણ, કૃષ્ણ, બળદેવ એ સમેટી ઉમરે પરણ્યા હતા, તે વિચારો.કૌરવ પાંડવોએ પણ બાળલગ્ન કર્યા નહોતાં, તે હાલના જૈનો, બાળલગ્ન કરવામાં શે વિશેષ કાયદે જાણતા હશે?
એવામાં એક કૌતુકી વચ્ચે બોલ્યો કે સાહેબ! એમાં તે ભાયડાઓને વાંક નથી, એતે રાંડની પુડે એવી ઘરની ગાંવને વાંક છે. સભા એકદમ આશ્ચર્યમાં પી. સર્વનાં મુખ હાસ્યયુક્ત થયાં. પુનઃ ચિંતામણિનું ભાષણ આગળ થવા માંડયું.
પિતાનાં છોકરાંને બાલ્યાવસ્થામાં પરણાવવાં એ વાત શાસ્ત્ર માન્ય નથી. વળી વિચારે કે બાલ્યાવસ્થા
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૪૮
કન્યાવિક્ય દોષ.
-
- *
*
*
,
, ,
, ,
,
,
,
,
,
, ,
, ,
,
,
,
,
,
,
,
,
, “
કે '
+
8
=
*
.
.
.
. .
માં પરણાવેલી છોકરીને ધણી મરી જાય તે તે બીચારીને દશવર્ષથી રંડાપ થયો. હવે તે શેઠીયાની દશવર્ષથી વિધવા થએલી છોકરી વીસ પચ્ચીશવર્ષની ભરવાનાવસ્થાવાળી જ્યારે થાય ત્યારે કામનું જોર, તે ખમી ન શકે એટલે તે વ્યભિચાર કરે તેમાં શું નવાઈ? કેટલીક વિધવા બાળાઓને વ્યભિચારકમથી ગર્ભ રહ્યા હોય છે અને તેણીઓએ પ્રસવ થતાં છોકરાંને મારી નાખેલાં પણ સાંભળ્યાં છે. કેટલીક ચીવનઅસ્થાવાળી વિધવા છોકરીઓ ગર્ભપાત પણ કરે છે, અને ઘણે ઠેકાણે વિધવાએ વ્યભિચારકર્મ પણ કરેલાં નજરે પડે છે, તેથી વિધવાઓને બીજીવાર પરણાવવા માટે સુધારાવાળા (હાલના સુધારાવાળા) કહે છે અને તે પુનર્લગ્ન થતાં જ્યારે અટકે કે જ્યારે બાળલગ્ન થતાં અટકે તે અને તેથી ઘણી વિધવાઓ થતી બંધ પડે. નાનાં છોકરાંઓને તે મરવાને સંભવ વિશેષ રહે છે, તેમ બુદ્દા ડેસાઓને તે મરવાનું નક્કી જ. માટે તે બેની સાથે લગ્ન થતાં અટકે તો ઘણું વિધવાઓ
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દાય.
થઇ શકે નહિં. દેશ ખાર વર્ષમાં રાંડેલી કન્યા માત પિતાને કેવી પૂરી દુવા આપતી હશે તે તેનું મન જાણે, અત્ર લખી શકાય તેમ નથી.
www.kobatirth.org
૧૪૫
ચેાગ્ય ઉમરે બાળકાના અને બાળકીયાના વિવાહ કરવા ચેગ્ય છે. કાઇ શેઠીયાના પુત્ર પારણામાં ઝુલતા હાય અને તેની સાથે કોઇએ પેાતાની પુત્રીના વિવાહ કર્યાં, હવે તે છેકરા ત્રણ ચાર વર્ષીના થયે। ત્યારે માલુમ પડયું કે એમડા વા ગાંડા છે. હવે પેાતાની દીકરીને તે ગાંડાની અગર ખેાબડાની સાથે પરણાવવાથી દીકરીની કેવી દશા થાય ? તેમ તે દીકરીની પણ તે એખડા ગાંડા સાથે પરણવાની મરજી ન થાય, કે જે આખા ભવ પાતાના ખરાબ કરવા તે ગાંડા ખખડા સાથે ગાળે ? માટી ઉમરે વિવાહ કરવાથી એવાં દુઃખામાંથી મુક્ત થવાય છે. ગુણીની વા નિર્ગુણીની પરીક્ષા માટી ઉમરે સારી રીતે થાય છે, અને તેથી વિવાહ કરવામાં કાઈ જાતના દોષ રહેતા નથી.
For Private And Personal Use Only
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૧૫૦
કન્યાવિક્રય દોષ.
નાનપણમાં છેકરાને પરણાવવાથી ઘણા દેાષા ઉત્પન્ન થાય છે અને તેથી ઘણું નુકશાન થાય છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧ પ્રથમ તે છેકરાથી ખરાખર અભ્યાસ થતા નથી, કારણ કે તે પૂર્વે સ્ત્રી પરણેલા ન હાવાથી તેનું ચિત્ત સ્થિર હાય છે પણ સ્ત્રી પરણવાથી તેને ચિંતાનું કારણુ થાય છે. આખા દિવસ સ્ત્રી, છેકરા પાસે મારે અમુક વસ્તુ જોઈએ તે લાવી આપે, અમુક વસ્તુમાટે મને પૈસા આપે, અમુકને આમ થયું, તેમ કરી તેના જીવ ખાય છે તેથી તે ચિંતામાં પડે છે,તેથી તેના અભ્યા સમાં તેનું મન લાગતુ નથી. તેથી સ્ત્રી, અભ્યાસમાં વિઘ્નકર્તા થાય છે અને તે શરીરનુ લેાહી ચૂસી લેછે, કારણ કે જેમ કપૂર, જેમાંથી નીકળે છે તે વૃક્ષ નાનુ હાય, પરિપકવ થયેલું ન હોય ને તે પહેલાં તેમાંથી કપૂર લેવા તેમાં છિદ્ર પાડીએ તે આખર કપૂર થાડા જ નિકળી શકે છે અને છેવટે તે કપૂરનું વૃક્ષ સૂકાઈ નાશ પામે છે, માટે નાની ઉંમરમાં છેકરા ખારાક
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દેષ.
૧૫૧ ખાઈને તેમાંથી વીર્ય પરિકવ થવાની ગ્યતા મેળવત હોય, તત્કાલે તેમાંથી વીર્ય ઓછું કરવા ધારીએ તે તેથી તેનું આયુષ્ય ઓછું કરી તેને મારી શકાય છે. - ૨ છોકરાઓને સ્ત્રીના ભમાવવાથી વ્યાપાર આદિ અન્ય પ્રવૃત્તિ થાય છે, અને તેની કાચી ઉમરથી તે પોતાના સ્વાર્થ થી અજાણ થઈ શાળાને અભ્યાસ પડતો મૂકે છે. - ૩ તેને વ્યાપાર વિગેરેની કેળવણી પણ બરાબર મળતી નથી અને દેશ વિદેશનું જ્ઞાન પણ તે મેળવી શકતે નથી.
૪ ઉપર પ્રમાણે સ્ત્રી વારંવાર પિતાના દુઃખની વાર્તા કર્યા કરે છે તેથી તેનું દુઃખ નિવારણ કરવાને માટે તેને સંકલ્પ વિકલ્પ કરવા પડે છે, તેનું ચિંતામાં ને ચિંતામાં શરીર બળી જાય છે, તેથી તેને પણ અભ્યાસ થતું નથી અને તે વેપારમાં કુશળતા મેળવતે નથી
૫ બાલ્યાવસ્થામાં લગનમૈથુનથી શરીરની શકિત
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૫૨.
કન્યાવિક્રય દેષ.
ઘટે છે અને શરીરને રાજા વીર્ય તેનો નાશ થતાં તેના દેહમાં રોગાદિ શત્રુઓ ઉત્પન્ન થાય છે, અને તેથી તેને ક્ષય વગેરેથી શીધ્ર નાશ થાય છે.
૬ બાલ્યાવસ્થામાં પરણેલાના શરીરમાં કૌવતદૈવત રહેતું નથી અને તેનાથી પૈર્યનાં કાર્ય બની શકતાં નથી. તેને વૈદ્ય, ડાકટરની વારંવાર જરૂર પડે છે, અને ક્ષયરોગી પણ થઈ જાય છે. ઈત્યાદિ દુઃખ બાળલગ્નથી થાય છે, માટે સુએ પોતાના પુત્રને બાળપણમાં પરણાવવાં નહીં જોઈએ, એટલું કહી મારા ભાષણની સમાપ્તિ કરું છું. આ પ્રમાણે બોલતાં સભાએ ચિંતામણિને જયજયના અવાજથી વધાવી લીધા.
સભામાંથી અને એક પછી એક વેરાવા લાગ્યા અને રસ્તે ચાલતાં વાતો કરવા લાગ્યા. કેટલાક તે કહેવા લાગ્યા કે વાહ! વાહ! ભાષણ તે બહુ સારું થયું. આ ભાષણને અમલ થાય તે ઘણા ફાયદા
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
૧૫૩
થાય. વળી એક બીજી ટાળું કે જે શેઠીયાઓનું હતુ તેમાં પણ એવી વાતા થતી હતી.
ત્તિનાત્ત —કેમ વર્ધમાનશાહ ! આ ભાષણ તમને પસંદ પડયું કે ? વાત તે ન્યાયની છે. વર્ધમાનશાદ—હું કયારે ના કહુ છું. આપણા દેશની પડતીનું કારણુ તથા જૈનોની પડતીનુ કારણ પણુ બાળલગ્ન છે. બાળલગ્ન કરવાથી ઘણી સ્ત્રીએ રાંડે છે, અને વિધવાઓને દુઃખી જોઇ મને ત્રાસ ઇંટે છે. નિનવાસ-કેમ ધવલચંદ્ન ! તમારા છેાકરાને ખાળપણમાં પરણાવતા નહિ હૈ.
ધવજચંદ્ર-શું કરૂ' જીનદાસ ! મારૂં બેટું નાનપશુમાં દીકરાને વિવાહ કર્યાં! સાલેા રીવાજ ખરામ છે, નાત જાતનાં કામ, પુત્રની વહુની ઉમર માટી થઇ છે. અને તે ખર્ ઇમીચર—( ધવલચ'દના વેવાઇ ) કેમ ધવલશા !
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૧૫૪
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દાષ.
દીકરા ખીકરા ખુશીમાં છેને? અમારી ચંચ ળાની ઉંમર થઈ ગઈ છે, માટે હવે લગ્ન લેવાં જોઇએ. મારી ઘરવાળી લૂગડાં ચુંથે છે, કેમ શું ધાર્યુ ?
થયચંદ્ર-ધાર્યું ખાટુ કઈ નથી. આ જીએને ! ભાઇ શુ મેલ્યા ? નાના છેકરાને પરણાવવા એ ઠીક લાગતું નથી. એમ વાતા કરતા કરતા પેાતાના ઘેર આવે છે. લક્ષ્મીચંદ શેઠ ઘરમાં આવી બેઠા ત્યારે લક્ષ્મણાએ પૂછ્યું. કેમ ચંચલાના માપ ! છેકરાના લગ્નનું શું કયુ` ?
હક્ષ્મીચંદ્—હજી કંઇ કર્યું` નથી. આજ ધવલશા મળ્યા હતા, તેતે એમ કહેતા હતા કે હજુ છેકરૂ' નાનું છે ને તમા શુ લગ્નની વાત કરે છે? હાલ કંઇ મનવાનું' નથી. એમ કહેતા હતા.
રુમળા—એ પીટચેા વ્હેવાઇ, મારી છેકરી ડાવા
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દેષ.
જેવી થઈ તેની તેને કંઈ સમજણ પડે છે ? મેટું પેટ વધારી દુકાને બેઠાં બેઠાં ગપ્પાં મારવાં, અને ચંચળાના બાપને તો કંઈ કહેવું નહિં. આ ઉંધી પૂતળીવાળે હેવાયાંથી મ.
એમ કહી બે ત્રણ ગાળે પડાવે છે. સ્ત્રીચંદ્ર–છાની રહે. શું લવરી કરે છે. શું એક
દમ ભસવા મંડી છે. જુએ છે ચંચળાને નાવલે. હજુ તેના નાકમાં લેંટ લબડે છે,
બીચારું નાનું બાળ!! શું કરે ધવલશા. ૪મળ–તમારાં બધાં કાળાં કર્મ છે, બે બેલ જરા
તાડૂકીને કહ્યા હતા તે કેમ માને નહિ. શું તેના માથામાં ગજ ઘાલ્યા છે ? એ કે ત્રીસમારખાંને બેટે! હું તે મળી હતત “ તુર્ત
દાનને મહાપુણ્ય કરી નાંખ્યું હત” સ્ત્રની ચં–એકદમ કેમ આટલી બધી ઉંચી નીચી થઈ
જાય છે. હાય નાત જાતનાં કામ છે, સમતાના
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૫૬
કન્યાવિક્રય દોષ.
ફળ મીઠાં છે. “ કમ જેર ને ગુસ્સે બાત” બૈરાને ઉછાંછળ સ્વભાવ પ્રગટ થયા વિના રહેતું નથી. સમતા રાખ !! કાલ વળી જરા દબાવીને કહીશ.
લક્ષ્મીચંદ શેઠને રાંધી ખવરાવી લક્ષ્મણ બની ઠ મંગલા નામની પેતાની કહેવાણને ઘેર જાય છે અને ત્યાં ઘરમાં પેસે છે એટલામાં મંગલા
આ હેવાણુ” એમ કહી બેલાવી બેસાડે છે. બગસ્ટા-કેમ કહેવાણ ! આવવું થયું. ઘણા દહાડે
આવ્યાં હાં ! સૈ ખુશીમાં તે તેની ? ક્રમUiT-ખુશી ઘેર ગઈ મારી બાઈ !! મારે તે “બાર
બાંધુ છું ને તેર તુટે છે.” ચંચળા પરણાવવા જેવી થઈ તેની વાત મેં ચંચળાના બાપને કરી હતી, તેમણે તમારા ધણુને કહ્યું હતું પણ તે કાંઈ ગણકારતા નથી, એમને તે ગગનમાં ગાજે છે, તે માટે આવવું થયું છે. કહે કેને? તમે શું ધાર્યું છે?
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
M
કન્યાવિક્રય દોષ.
૧૫ મારા-મારે જ્યારે ના છે. આપણે તે તૈયાર છીએ,
મોટાના ઘરને છોકરાને વહેલો પરણાવ જોઈએ. હું ક્યારનીએ મને હરના બાપને કહું
જે લ્હાવો લેવા તે ખરે,કાલ કોણે દીઠી છે? અજમા–તમારા ઘરમાં તમારા ઘરવાળા કેમ ના કહે
છે? તેમને તમે કેમ કંઈ કહેતાં નથી, અગર તમારૂં તેની આગળ કંઈ ચાલતું નથી કે શું? જા-કેમ ચાલતું નહિ હોય ! હું કેઈની એશીયાળી છું કે શું ! પીટયાને આજ ધધડાઈને કહીશ. પોતાના હાથે કરીને પરણાવ્યાં એટલે નીકાલ થયે. ખરું કહ્યું કે ખોટું ? એટલામાં ધવલશેઠ અને મને હર ઘરમાં આવે છે. લક્ષમથાને દેખીને શેઠ કહે છે કે અહે ! હેવાંશુ આવ્યાં કે શું? ખુશીમાં તે છોને ! લક્ષ્મણતમને દેખ્યા એટલે આપણે તે ખુશી. સગાના જેવું સુખ સ્વર્ગમાં પણ નથી.
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૫૮
કન્યાવિક્રય દોષ.
અવફા_કેમ ઘણુ દહાડે પધારવું થયું. કામકાજ
હોય તે ફરમાવશે. ત્રકમ-આપણું ચંચલાનું લગ્ન લેવું એમ કહેવા
આવી છું. મેં સાંભળ્યું છે કે તમે લગ્ન લેવાની ના પાડે છે. શું ખાવા પીવામાં હરકત તે
નથી કે શું ? ધરા -જુઓ વહેવાણ! તમે ઠર્યા બૈરાં તમારે કંઈ
ધંધે છે ? કાલે તમે ભાષણ સાંભળવા આવ્યાં હત તે માલુમ પડત. એક વક્તા આવ્યું હતું તે એમ કહેતું હતું કે બાળલગ્ન કરવાથી ઘણી ખરાબી થાય છે, માટે બે ત્રણ વર્ષની સમતા રાખે. હજી મનહર દશ વર્ષને થયે છે. મા–બેસે બેસે! બન્યું તમને તે બાનાં કહાડતાં આવડે છે. હું કંઈ બીજાના જેવી નથી કે તમારૂં ગાંધયું ગાડું ગબડાવવા દઉં. હવે તે લગ્ન લીધા વિના છૂટકે નથી. કેમ મંગલા !!
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દેષ.
૧૫૮
મંગસ્ટ-લક્ષમણુ કહેવાણ શું ખોટું કહે છે ? એને
લોકે મહેણું મારે છે, ખોલા જેવી દીકરી સાસરાના ઘેર ભે? તમને તે ઘણાએ પીટયા ભેળા લેકે ભરમાવશે, હું પણ કયારનીએ તમારાં રોદણાં રોઉં છું. હવે તે એકની બે થવાની નથી. હા કીધે છૂટકે છે, નહિં તે કાલથી મારે તમારા ઘરમાં રાંધવા, રહેવા, ખાવા, પાણી પીવાના સમ છે. બન્યો રાંડને જન્મારો ! એમ કહી પથરાથી માથું ફૂટી રાગડે તાણું રૂએ છે
અને અનેક ઢંગ કરી ધતીંગ મચાવે છે. અવા –છાંની રાંડ છાંની ! ગાંડી રાંડની! જરા
એક વાતમાં ઘડીમાં કેવી ગાભરી બની ગઈ. મેં તે તારી પરીક્ષા કરવા કહ્યું હતું જા! હવે લગ્ન જેવરાવીશું. એમ કહી લગ્નનું નક્કી કરી લક્ષમણ પિતાના ઘેર આવી. લક્ષ્મણ પોતાના ધણી લક્ષ્મીચંદને કહેવા લાગી
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૬૦
કન્યાવિક્રય દાષ.
કે, જુઓ ! આજ મે‘દીકરીનાં લગ્ન, ધવલશાને ઘેર જઈ નક્કી નિર્ધાયાં છે, હવે એક મહિનાની વાર છે, વૈશાખ સુદિ ત્રીજના દિવસે હવે પેાતાની દીકરી પરણાવવી પડશે માટે તૈયારી કરી,
હવે ધવલશા તથા લક્ષ્મીચંદના ઘેર પાપડ ૧ણાવા લાગ્યા, ઘર ધેાળાયાં, ચંદ્રવા અંધાયા, પદ્મર દિવસ લગભગ રહ્યા ફૈ-વરકન્યાની પીઠીયા ચાળાવા લાગી. આ વખત મનેાહર શુ કરે છે તે આપણે જોઇએ. મનેાહર આ વખત પાંચમી ચાપડીમાં નાપાસ થયા હતા તેથી તેના માસ્તર, શેઠ ધવલચંદને ઘેર આવી કહેવા લાગ્યા કે તમારા પુત્રને હજી લેસન અરામર આવડતું નથી, તેથી એક વર્ષ હજી પાંચમી ચાપડીમાં રહેલું પડશે,છેાકર' તીક્ષ્ણ બુદ્ધિવાળું નથી. થવહેરા-માસ્તર સાહેબ એક વર્ષે પાંચમીમાં ૨
હેશે તેા કંઇ હરકત નથી,પણ હાલ તે મનાહરનાં લગ્ન છે માટે તેને એક મહીનાની રજા આપશે.
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિ દોષ.
ખાતર–આવડા નાના બાળકનાં લગ્ન કરવાં ઠીક
નથી. જે તમો ઢીંગલીની રમત પેઠે મનેહરને પરણાવશે તે તેને ભવ બગડશે, તેમાં તે
દેષના અધિકારી તમે થશે. ધ – હું કેમ કરૂ! એની મા તથા વેવાણુ મારે
જીવ ખાય છે અને રૂવે છે માટે લગ્ન કર્યા વિના છૂટકો નથી. Rારતર–ખરેખર શેઠ !–પિતાના પુત્રોનું હિત વાંચ્છનારા માબાપ કેઇક જ હોય છે, તેમાં સ્ત્રીઓને જે કેળવણું આપી હાય અને સદ્દબોધ પહેલાંથી જ આ હોય તે આવું પરિણામ આવે નહિ ખાવું પીવું, રોવું, જેવું, ન્હાવું, રાંને પ્યારૂ હોય છે. કેટલીક માતા પિતાના છોકરાને હેલે પરણાવીને પિતાને કૃતાર્થ માની પુત્રનું જીવન ધૂળમાં ઘાલે છે. કેટલાકે તે પુત્રના પુત્રનાં 11
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
ર
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય રાષ.
દર્શન કરવા સારૂં' વહેલાં પુત્ર પુત્રીઓને પરશુાવે છે, પણ તેથી દેશની તથા ધર્મની ખરાબી થાય છે. અને જૈનોની નખની હાલત થાય છે. કાણુ જાણે શું થવા બેઠું છે ? એમ કહી માસ્તર પેાતાને ઘેર ગયા.
લગ્નમાં ઉભયના ઘેર, વાજાં વાગવા લાગ્યાં, લગ્નના એક બે દિવસ બાકી રહ્યા એટલે વરઘેાડા ચડયા, તેમાં ઘણા રૂપૈયાના નાશ થયે. દારૂખાનું* ઉડાડવામાં, નાતવરામાં તેમજ લગ્ન પાછળ ખાલી નકામા અચથી પૈસાનું પાણી થયું. પુત્ર પુત્રીને લગ્ન પહેલાં નીચે પ્રમાણે ઉપદેશ આપવે જોઇએ. पुत्र पुत्रीओने परणावतां पहेलां आपवानी
હિતશિક્ષા.
પુત્ર પુત્રીઓને પરણાવતા પહેલાં માતાપિતાએ તેમને હિતશિક્ષા આપવી જોઇએ. તમારે પત્ની તથા
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્ય દોષ.
૧૬૩
સ્વામીની રીતિએ બરાબર વર્તવું સ્ત્રીએ પોતાના ૫તિની આજ્ઞા માનવી, તેમને દુઃખકર વચનેથી સંતાપવા નહીં, તેમની મરજી પ્રમાણે વર્તવું,સાસુ સસરાને વિનય કરે, તેમના સામું ઉદ્ધતાઈથી બેલવું નહિ, સાસુ ઠપકે આપે છે તે શાંતભાવથી સહન કરે, કદાપિ સાસુએ કહેલી વાત યુક્તિયુક્ત ન હોય તેપણ તે વખતે સામું કહેવું નહિ, તેમનું મન પ્રસન્ન હોય તે વખતે નમ્રપણે કહેવું, સાસુ કોબીલી હોય તે વહુએ સામાં કેલકર વચને બેલવો નહિ. પતિએ પિતાની સ્ત્રી સાથે પ્રેમભાવથી વર્તવું. સંસા૨માં ધમ્ય વ્યવહાર વિરૂદ્ધ વર્તવું નહીં, પરણ્યા એટલાથી પિતાને કૃતાર્થ માની ન લેવું જોઈએ, સંસાર વ્યવહારમાં ન્યાયનીતિથી ચાલી ધર્મ, અર્થ, કામ, મેક્ષ એ ચારે વર્ગનું સાધન કરવું, પિતાની સ્ત્રીને ધર્મના માર્ગમાં જોડવી, ધર્મ કરવામાં તેને અંતરાય કરે નહિ, સ્ત્રીની લાગણી દુખાય તેવાં કટુ વચને તેણુને
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૬૪
કન્યાવિક્રય દેષ.
કહેવાં નહિ, લોક વિરૂદ્ધ વર્તવું નહિ, પુરૂષે પિતાની સ્ત્રીને ધર્મની કથા સંભળાવવી અને ધર્મ કરવામાં સ્ત્રી પુરૂષે ઐક્યભાવથી વર્તવું, પણ મેં જ શેખથી પોતાનું જીવન એળે ગાળવું એ કંઈ પરણવાનું ભૂષણ નથી. આ સંસાર અનિત્ય અને સ્વાર્થમય છે, તેમાં એક ધર્મ તેજ સાર છે. સાંસારિક પદાર્થો અનિત્ય છે અને તે પોતાના નથી,માટે વૈરાગી તો સંસાર ત્યાગ કરી સાધુપણું અંગીકાર કરે છે, જ્યાં રાગ ત્યાં ઠેષ અવશ્ય રહે છે. સ્ત્રી પણ પોતાની નથી. પિતાનું શરીર પણ પિતાનું નથી, તે અન્ય વસ્તુ પિતાની ના હોય તેમાં શી નવાઈ? માટે બને તો સુનિવ્રત અંગીકાર કરવું એ શ્રેષ્ઠ વાત છે તે ન બને અને મોહનીયકર્મને નિકાચિત ઉદય હોય તે સ્ત્રી પરણવી, પણ તેને પોતાની માનીને તેમાં આસક્ત ન થવું. તેમાં સ્ત્રીએ પણ એમ જાણવું કે પતિ એ પણ અન્ય જીવ છે, પણ ચાવત્ સંસારમાં સ્થિતિ છે ત્યાં સુધી અને એ પરસ્પરસાંસારિકનીતિપ્રમાણે વત
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દેષ.
વું જોઈએ. આ પ્રમાણે શિક્ષા આપીને બન્નેને જે પરણાવવામાં આવે તે ઘણું ફાયદો થઈ શકે. હવે આગળ શું બન્યું તે કહું છું.
ચંચળાને મનોહર વેરે પરણાવવા માટે ચાચળાના બાપ લક્ષ્મીચંદના ઘેર મનહરને લઈ જાન આવી. તારણ આગળ મનહરને ઉભે રાખવામાં આવ્યું, ત્યાં પ્રથમ લક્ષ્મણ સાસુ તરફથી સંસારની યુક્તિ દેખાડવા નિમિત્તે પ્રથમ સાંબેલું લઈને પંખવામાટે સાસુએ આવીને સાંબેલું દેખાડવા માંડયું, એટલે સાંબેલાવતી પખવા માંડી. તે ઉપરથી સમજવાનું કે જેમ ઉખલમાં દાણાને મુસલવડે ખાંડવામાં આવે છે તેમ સંસારરૂપીખાંયણીઆમાં મારી દીકરી તરફની પડતી હરકતરૂપીસાંબેલાવડે તમે દાણાની પેઠે ખંડાશે અને તે ચિંતા ઉપાધિનું કારણ છે, માટે મારી દીકરીને તમે પરણવા ધારે છે તે - મારી એવી અવસ્થા થશે, તેમ છતાં પણ જ્યારે તમારી
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દૈષ. annannannammar મરજી દેખાય છે ત્યારે વળી સાસુ ધુંસરું દેખાડે છે તે ઉપરથી એમ સમજાવે છે કે જેમ બળદ ધુંસરાને ધારણ કરી ટાઢ તાપ સહન કરી પિતાના કાર્યમાં પ્રવર્તે છે, તેમ તમારે પણ આ સંસારમાં મારી દીકરી રૂપ ધુંસરૂ ખાંધે ધારણ કરીને ટાઢ તાપ ઉપાધિ શેક આદિ દુઃખને ધારણ કરી સંસારમાર્ગમાં વહેવું પડશે. વળી સાસુજી વરને ત્રાક દેખાડે છે, તે ઉપરથી એમ સમજવાનું કે ત્રાક રૂ૫ સ્ત્રીથી સંસારમાં ઉત્પન્ન થતાં આધિ વ્યાધિ ઉપાધિ ખોથી વિધાવું પડશે, પરણવું એ કઈ સહેલ નથી,વળી સાસુ રવૈયે દેખાડે છે. તે ઉપરથી એમ સમજવાનું કે જેમ ઘીને માટે છાશ લેવાય છે તેમ તમે સ્વાથને માટે વલોવાશે. ઈત્યાદિ તેના ઉપનય પુરૂષમતિ અનુસારે જુદા જુદા પણ થઈ શકે છે. એ પ્રમાણે દેખાડયા છતાં પણ જ્યારે વર તરફથી મોહને લીધે -કઈ જવાબ દેવા નથી ત્યારે સાસુ સસરે પોતાની
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દેષ.
૧૬૭
દીકરીને ચાર ગતિરૂપ ચાર ફેરા ફેરવી પરણાવે છે. ચાર મંગલના ફેરાથી એમ સમજવાનું કે હવે આ મેહનીનું ઘર એવી સ્ત્રી પરણવાથી ચાર ગતિમાં પુનઃ પુનઃ ફેરા ફરવા પડશે, જે એને ખરે ઉપનય જાણવામાં આવે તે વર સ્ત્રી પરસ્પર પરણવાની ઈચ્છા કરે નહિ અને ખરૂં પૂછે તે અજ્ઞાનભાવે પરણનારાએને એ ક્રિયાને શું અર્થ છે તે બિલકુલ જાણવામાં આવતું નથી. હવે આ પ્રમાણે બિચારા નાના બાળક મનહરનું ચંચળાની સાથે લગ્ન થયું.
મનહર પરણવું એટલે શું તેને અર્થ પણ સમજ નહોતે, જેમ ગાર, કિયા કરાવે તેમ કરતે, પોતે એટલું સમજતો હતું કે પરણેલી સ્ત્રીને વહુ કહેવાય છે.હવે નાનપણમાંથી સંસારભાવે ચંચળાની સાથે મને હરને વર્તવું પડયું. કારણ મળે દરેક સંજ્ઞાઓને ઉદય થાય છે, તે પ્રમાણે તેને પુરૂષ મૈથુનસંજ્ઞા ઉદયે આવી. મહિના બાદ મને
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૮
કન્યાવિક્રય દેષ.
હરને નિશાળે ભણુના જવું પડયું, ચંચળા બિલકૂલ સૂખ હતી, ભણવાને તે તે ધિક્કારતી હતી, તેમ તેના ચીડીયે! અને કદાગ્રહી લડાઈ એર સ્વભાવ પડયા હતા, તે મનેાહરને નિશાળે જતે દેખી કહેવા લાગી કે હવે નિશાળે જવું બેટુ છે, મને લેાકેા મ્હેણાં મારે છે અને મારી બીજી એરી મશ્કરી કરે છે, પણ તેથી મનેાહરને કઇ અસર થઇ નહિ; કારણ કે પિતાના આગ્રહ ભણવા સંબંધી ઘણુંા હતા. મનેાહરતું ચિત્ત, વિદ્યાભ્યાસ ઉપરથી કંટાળ્યુ હતું અને તેનાથી રાખર લેશન પણ થઇ શકતુ નહાતુ. માસ્તર વારવાર ઠપકા આ પતા હતા, મનહરની માતા તેા પેાતાની વહુને દેખી પેાતાને ધન્યધન્ય માનતી હતી. અહા ! માતાએ પેાતાના પુત્રના ખરા સ્વાર્થ સમજી શકતી નથી અને ક્ષયના હામમાં પેાતાના વ્હાલા કરાને હેમે છે.
મનાહર હવે શાળામાં જતા અધ થયે,તેને ક્રુત્રિ
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
કન્યાવિક્રય દૃાય.
૧૬૭
- ૧, ', '
:;
ત્રાની સેખત થઈ તેથી વેશ્યાને ઘેર પણ જતાં શીખ્યા, અને તેથી તેને ચાંદીને રેગ થયા, તે મહા મહેનતે હજારે રૂપૈયા ખચતાં મટયેા. મના હર એક દુકાનેથી ખીજી દુકાને ભટકવા લાગ્યા. માહના પાસમાં બાલ્યાવસ્થામાં પડવાથી ખરૂ' તે સંસાર સ્વરૂપ જાણી શકતે નહેાતે, કેટલાક લેાકા તેની મશ્કરીમાં તેની વહુને તેની મા કહીને મેલાવતા, મનેહર તેથી ચીડાતા હતા પણ શું કરે? કોઈ વખતે સહેજ માગતમાં મનેહર અને ચચળાને કલેશ પણ થતા, ચંચળા અને સાસુ વચ્ચે પણ કેઇ વખતે કેશાકેશી ગાળાગાળી યુદ્ધ મચતું, આખા ઘરમાં ચ’ચળા તેફાન મચાવતી, રાતી,લડતી, અને ખાતી પણ ન્હાતી.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
www.kobatirth.org
अतिशय लाड लडाववां नहीं.
સાસુના ધર્મ છે કે, પુત્રની વહુને પહેલાં પાતાના ઘરની નીતિ શીખવવી. આ પ્રમાણે ઢસા
For Private And Personal Use Only
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૭૦
કન્યાવિક્ય દોષ. રમાં વર્તવું, સાસુ સાથે આ પ્રમાણે વર્તવું, અમુક વખતે અમુક અમુક ઘરનાં કામકાજ કરવાં, પિતાના પતિની ભક્તિ કરવી, સાસુ સસરાને નમન કરવું, પરપુરૂષ સાથે એકાંતે છાની વાત કરવી નહીં, પરપુરૂષ સાથે હસવું નહિ,સવારમાં સૌના પહેલાં ઉઠવું, મે. ટાના સામું અસભ્ય બોલવું નહિ, વડીલોની મર્યાદા પ્રમાણે ચાલવું, એ પ્રમાણે સાસુ જે પહેલાંથી જ પુત્રની વહુને શિખામણ આપે છે કે શાકેશી યુદ્ધ બનવાનો વખત આવે નહિ. .
चंचळाना मुखमा देडकुं पेटु.
એક દિવસ ચંચળા, લક્ષ્મણ સાસુ સાથે ગાળો દેઈ ખબ લઢી અને રીસાઈ કેઈ કચરાની જગામાં
ધથી જઈ સૂઈ રહી, એવામાં એક નાનું દેડકું કૂદતું ફૂદતું તેના મુખમાં પેઠું, તેણીએ એકદમ મુખ પહેલુ કર્યું તેથી તે પિટમાં ઉતરી ગયું, તે ખમે બરાડા પાડવા લાગી. અને ઉંચી નીચી થવા લાગી, તથા માથું પટકવા લાગી, અંતે ધવલ
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
૧૭૧
પણ તિકાર
છે
ના
શેઠને માલુમ પડવાથી ડાકટરને બોલાવી પ્રતિકાર કરાવ્યો તેથી દેડકું નીકળી ગયું; તેપણુ ચંચળાએ પોતાના સ્વભાવને છેડે નહીં. ચંચળા કાચું પાકું ખૂબ ખાતી, દેવદર્શન કરવા અને ગુરૂ પાસે ધર્મ સાંભળવા જવું તે તે તેને ઝેર જેવું લાગતું, કેદની નિંદા કરવી, કેઈનું ઉધુંચતું કરવું, લાકડાં લડાવવાં એ તેને હાલું લાગતું. એક દિવસ તેણીએ પોતાની બેનપણી પાસે એક મોતીની માળા દેખી, તેવી માળ મેળવવા તેણુએ પોતાના પતિને કહ્યું, ત્યારે મનેહરે કહ્યું કે મારું મારા બાપા આગળ કંઈ ચાલતું નથી, તારે ખપ હોય તો મારા બાપાને કહે, ત્યારે ચંચળાએ કહ્યું. પીટયા ! તું શું કરવા પર ણવા આવ્યા હતા, વાંઠે રહેવું હતું, મને તું પર
યે છે કે તારો બાપ પર છે, કે જેથી તેને કહેવાનું કહે છે. મનોદ-નફફટ ! વિચારીને બેલ ! બેલતાં બોલતાં
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૭૨
કન્યાવિક્રય દેષ.
બહેકી કે શું? રજા -અહે હે ! આટલી બધી શેખાઈ કેના ઉપર
મારે છે !! શું જઘન કરી નાંખે છે ? હજી તમારા ઘરનું એક કાપડું સરખું પણ લીધું નથી, સંડની બબે વરસથી ઉઘાડી ફરૂં છે, એક મિતીની માળા સરખી પણ તમારાથી અપાય નહિં ત્યારે તમને પરણીને શું સુખ માણ્યું? શાં પાપકર્મ કર્યા હતાં કે ભેગજેગે આવે ધણી મો.
घरेणानो घमघमाट. સ્ત્રી ઘરેણાં પહેરી પોતાને કૃતાર્થ માને છે, પણ સમજતી નથી કે ઘરેણાંની શેભા કરતાં ગુણની શોભા ઘણી મેટી છે.પોતાના પતિને પંજેળીને ઘરેણું પહેરવાં એ મહાપાપ છે, તેમજ ગામમાં કોઈનું બે પૈસાનું દેવું કરી પતિને કની ઘરેણાં પહેરવાં એ પણ અન્યાય છે.પતિના દુઃખમાં સ્ત્રી ભાગ લેનારી છે પણ.
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
૧૭૩
પોતેજ તેને નકામો સંતાપે ત્યારે તે પતિવ્રતા સ્ત્રી શી રીતે કહી શકાય? કઈ ગાંડે ધણી હોય વા વ્યસની પતિ હોય અને પિતાનાં ઘરેણુંને પતિ વટાવી દેવાળું કાઢે તે વખતે સ્ત્રીએ ઘરનું સારું થાય તેમ વિચારવું. સ્ત્રીઓને મુખ્ય અલંકાર પતિવ્રતાપણું છે, તેમજ સાસુ સસરાને નમન કરવું એજ તેની માટી કીતિ છે, પોતાના પતિનું બૂરૂં ચિંતવવું નહીં, તેમજ સુખ દુઃખમાં પરસ્પર સાહાસ્ય કરવી એજ દંપતીનું ભૂષણ છે. સ્ત્રી હઠથી અંતે થાકીને મેતીની માળામાટે મનેહરે પિતાના પિતાને કહ્યું. તેણે મેતીની માળા પોતાની સ્ત્રીને આપી ત્યારે તેને સાલ, ચંચળાએ છોડો. અહો! કદાગ્રહી અને મૂખે સ્ત્રીઓથી પતિને કેટલું દુઃખ સહન કરવું પડે છે! ચંચળાને ચાર વર્ષની ઉમરે એક પુત્રને પ્રસવ થયો, પણ તે છ મહિનાને થઈ મરી ગયે.
મનેહરની મા, મનહરનું સુખ દેખવા રહી નહીં,
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૭૪
કન્યાવિક્રય દોષ.
તેણે પરભવની વાટ લીધી એટલે મૃત્યુ પામી. ધવલશેઠ વૃદ્ધ થયા હતા, તેને તેથી એક કારી ઘા લાગ્યા, તેપણ ચિંતામાં ને ચિંતામાં મૃત્યુ પામ્યા. મનેહરને દુકાનને ભાર વળગ્યે, નાની ઉમરમાં કેળવણી બરાબર લીધી નહિ તેથી વ્યાપારમાં તેને સમજણ પડતી નહોતી, તેના ગુમાસ્તા કેટલુંક ધન ખાઈ ગયા, તેની પ્રતિદિન લક્ષમી ખૂટવા લાગી, મનેહરથી મટે વ્યાપાર પણ થઈ શકતો નહોતે, તેની છેક નિર્ધન અવસ્થા આવી, ખાવાનું ખૂટયું, ઘર પણ રહેવાનું ઘરેણું મૂકયું, ઓછામાં પૂરા ક્ષય ને રેગ તથા ભગંદર અને પરમીયે એ ત્રણ રેગ મનહરને લાગુ પડ્યા, બિચારે મનહર ખાટલે પડે, ચંચળાને કઢરોગ ઉત્પન્ન થયે તેથી તે પણ દુઃખી બની ગઈ, અને તેની અભિમાનદશા ઉતરી ગઈઆ બાળલગ્નડું દુઃખી હાલતમાં આવી પડયું. એક દિવસ મને હરે દુઃખથી પથારીમાં સૂતાં સૂતાં ગાવામાં
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દાષ.
નીચે પ્રમાણે પેાતાના દુઃખના ઉભરા કાઢવા માંડયા.
રાગ કાન્હા.
લગ્ન બાળકનાં કરશે ન કોઇ
મારાં દુઃખડાં નજરે જોઈ. ધાતુ ક્ષય વિદ્યાક્ષય થાવે, કાળજી ફાલી સ્ત્રી નિત ખાવે.
www.kobatirth.org
ચિંતા ચિતા સમ મન ખાળે, શેાક વિયેાગે તે દેહને ગાળે,
ભણુતર ગણતર ક્રૂ નાસે, વ્યાપાર હુન્નર મન નવ ભાસે.
શરીરકિત ઘટતી જાવે, ક્ષય ગળતી
મહુ રાગેા થાવે. માતા પિતાએ મને પરણાબ્યા, હામાગ્નિ માંહે સળગાવ્યેા.
પ
લગ્ન ૧
લગ્ન ૨
લગ્ન ૩
લગ્ન જ
લગ્ન પ
લગ્ન
For Private And Personal Use Only
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૭૬
કન્યાવિક્રય દેષ.
દુઃખના દરિયામાં હું પડિયે, મરણપથારીમાં રડવડિયે. લ૦ ૭ કરગરી કરી કહું રેઈ, બાલલગ્નને કરશે ન કોઈ. લગ્ન૦ ૮ આ પ્રમાણે ગાયન ગાઈ મહર દુખના ઉભરા કાઢે છે, પ્રમેહ રેગથી બૂમ બરડા પાડે છે, તેણે ડાકટ. રને ઘેર બેલાવ્યો, ડાકટરે શરીર તપાસી કહ્યું કે, તમારા શરીરમાં મૂળથી ધાતુક્ષય થયેલ છે અને જઠરાગ્નિ મંદ પડે છે તેથી ખાધું પચી શકતું નથી અને તેના લીધે બીજા રોગો ઉત્પન્ન થયા છે, તેણે ઈત્યાદિ કારણે કહી બતાવ્યાં. રેગ અસાધ્ય છે. ચંચળ હવે દુઃખની સ્થિતિમાં આવી પડી, તેને પતિબે ત્રણ વર્ષ પથારીમાં પડી રહ્યો અને તે ઉધરસ, શ્વાસેશ્વાસના ઉપાડને લીધે અત્યંત પીડાવા લાગ્યો, ત્યારે તેનાં સગાંવહાલાં કુટુંબી સંબંધી સર્વે તેને મળવા આવ્યાં, તેવારે મને હરે આ પ્રમાણે અડકતે
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દેષ.
૧૭૭
વચને દુખિયારી સ્થિતિમાં પણ પિતાના દેશના કલ્યાણને માટે, જેનવર્ગની ઉન્નતિને માટે આ પ્રમાણે બેલવા લાગ્યા.
મારાં સગાં હલાઓ! તમે જાણે છે કે “પહેલું સુખ તે જાતે નર્યા” એમ કહેતાં કહેતાં તેની આંખમાંથી દડદડ આંસુની ધારા વહેવા લાગી અને છાતી ભરાઈ આવી, ત્યારે કાકાઓએ તથા કાકીઓએ તથા સાસુ વગેરેએ ધીરજ આપીને કહ્યું કે, તમે ગભરાશે નહિ. મનોહર આગળ છે. આ મારું શરીર રૂધિર માંસના લેચા વિનાનું શિથિલ હાડકાંની માળા જેવું થઈ ગયું છે, તેનું કારણ મને મારા માતાપિ તાએ નાનપણમાં પરણાવ્યું તેજ છે. અહહ ! અરે હાય! મમમને બીજું દુખ એ છે કે મારું થયું એવું બીજાનું થાય નહિ. જ્યારે મારા શરીરમાંથી વીર્ય નાશ થઈ ગયું ત્યારે સર્વ રેગે શત્રુની પેઠે પીડવા લાગ્યા. હાય! અરે ! હવે તેને આધાર. લાડમાં ને
12
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
-
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૭૮
કન્યાવિક્રય દાષ.
લાડમાં મારી માતાએ મને પરણાવ્યે,ભણવાનુ` મૂકાબ્લુ, મારૂં ભણવા ઉપરથી ચિત્ત ઉઠી ગયુ,વ્યાપારમાં ગમ પડી નહિ, તેથી અંતે સવ ધન ખૂટી ગયું, અરી પણ અવિનીત અને કલેશ કરનારી મળી, હવે, ક્ષયરેાગમાંથી બચવુ' મુશ્કેલ છે, હવે સૌ સગાં સાથે છેલ્લા પ્રણામ છે, એમ કહીને તે બે હાથ જોડે છે અને આંખમાંથી અશ્રુધારા વર્ષાવે છે, તે દેખી સગાંવહાલાં પણ રડી પડેછે અને ગળગળાં થઇ જાયછે.જૈને એ તેને નવકાર મંત્ર અંતે સંભળાવ્યે. તેણે કહ્યું કે મારાં વ્હાલાંએ !! હું તે હવે જાઉં છું પણ અંતે મારી તા શિખામણ એ છે કે કેાઈ બાળલગ્ન કરી સસાર વ્યવહારમાં વરવહુને વર્તાવશે નહિ. એમ કહેતાં કહેતાં તેના આત્માએ આ નાશવંત શરીરનેા સંગ છેડયેા. સગાં વહાલાએ મરકૃત્ય કર્યું, ચંચળા રાવા લાગી, પણ હવે શું વળે ? શરીમાંથી નીક ગેલે આત્મા કઇ પાછે! આવતા નથી.
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
www.kobatirth.org
કન્યાવિક્રય રાષ.
૧૭૨
हित शिक्षा
સુજ્ઞા ! મનહરની અત્યાવસ્થાથી કેને દુઃખ થયા વિના રહેશે ? બાળલગ્ન કરવાથી એવા કુફાયદા થાય છે. ધવલશેઠે લગ્ન માટે કઇ સારા વિચાર કર્યો હતેા પણ ઘરમાં સ્ત્રીએ અજ્ઞાનદશાથી પેાતાના પુત્રને પરણાત્મ્યા ત્યારે અંતે ખાખમેદાન થઇ ગયુ, વંશના પણ ઉચ્છેદ થયેા; માટે માતપિતાને શિખામણ કે પેાતાનાં છે।કરાંને નાનપણમાં પરણાવવાં નહિ. બાળલગ્નથી થોડી માત્ર પણ હાનિ પાંચ્યા વિના રહેશે નહિં અને શરીરની નબળી અવસ્થા થશે અને પેતાનાં છે।કરાંથી મહાકાય થઇ શકશે નહિ, માટે વિદ્યાભ્યાસ પૂર્ણ થાય, વ્યાપારકળામાં હુશિયાર થાય ત્યારે પુત્રાદિ પરણાવવા,કે જેથી સંસારમાં કોઇ જાતની અડચણ પડે નહિ અને શરીરની ખુવારી થતી અટકે. આ એક પેાતાના પુત્રના એક્લાના હિતને માટે નથી પણ સમગ્ર જનતા તથા જૈનવગને માટે
·
For Private And Personal Use Only
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૮૦
કન્યાવિક્રય દોષ.
હિતકારક આ વાત છે. આ હિતશિક્ષાને માન આ પશે તે લેકે શરીરે સુખી થશે અને સંસારનાં તથા ધર્મનાં મહાન કાર્યો કરી શકશે અને દુનિયામાં અમર થઈ જશે અને જે હિતશિક્ષા નહિ માને તે વિપરીત ફળ પામશે, નિર્બળપ્રજાનાં મન પણ નિબળું રહે છે અને તે પ્રમાણે સત્ત્વગુણ પણ ઓછો રહે છે, તે તેથી ધર્મકાર્યમાં પણ તેની યથાગ્ય પ્રવૃત્તિ થતી નથી. સુજ્ઞ હોય તેજ ધર્મને સાધી શકે છે, તે બાળલગ્નથી જેના શરીર મડદાલ બની ગયાં હોય છે તથા તેનાથી ચૌદ, પંદર, સોળ વર્ષે વહુથી ઉત્પન્ન થનાર પ્રજા થાય છે તે તો વિશેષેકરી ધર્મમાં હિંમત વિનાની રહે છે, અર્થાત્ ધૈર્ય અને દઢતા પૂર્વક તેનાથી ધર્મસાધન થઈ શકતું નથી અને સત્ત્વવાન બૈર્યવાન પુરૂ હોય છે તે ધર્મ વા કર્મમાં પૂરા હાય છે. કહેવત છે કે “જે શૂરા તે સર્વ વાતે પૂ. હોય છે. નિર્બળ પ્રજાથી વિદ્યાભ્યાસ કરી શકાય નહિ
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
૧૮૧
વળી બાળ લગ્ન થયા બાદ વિદ્યાર્થિની યાદશકિત પણ કમતી થાય છે અને તેઓનું ચિંતાવાળું મન રહે છે, માટે બાળલગ્નને સુધારે બંધ કરે અને
ગ્ય ઉમરે લગ્ન કરવાં એજ હિતશિક્ષા છે. ઈતિ શ્રી શાંતિઃ શાંતિઃ
આ પ્રમાણે દ્વિતીય પુરૂષે બાળલગ્ન ઉપર ભાષણ આપ્યું, તે સાંભળી સભાના સગૃહસ્થોએ તેમને વધાવી લીધા. ત્યાર બાદ તૃતીય રત્નમણિ નામના પુરૂષે ભાષણ આપ્યું કે –
ગૃહસ્થ!!! બાળલગ્ન સંબંધી આપણી જૈનકમમાં એક ઠરાવ કરવો જોઈએ છીએ કે જેથી કેઈ બાળલગ્ન કરે નહિ. મને ખાત્રી છે કે બાળલગ્ન ન કરવા સામે આ સભામાં બેઠેલે અને બહારને કોઈ પણ માણસ વધે લેશે નહિ. એ દુષ્ટ રીવાજને દેશનીકાલ કરવાને માટે અને આ સભા ભેગી થઈ હોય એમ હું માનું છું. હવે હું એટલું કહી નાતના શેઠીઆ
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૮૨
કન્યાવિક્રય દોષ.
ઓએ શાં શાં કૃત્ય કરવાં જોઈએ તે વિષય ઉપર બેલ કહું છું નાતના શેઠેને નાતનું ભલું કરવા, તેને બંદબસ્ત રાખવા, નાતની ઉન્નતિ કરવા તથા ધર્મના કાયદા પળાવવા માટે નીમવામાં આવે છે, જેમકે અમુક વિશાશ્રીમાળી જ્ઞાતિના શેઠ, અમુક ઓશવાળ જ્ઞાતિના શેઠ, જ્ઞાતિને સુધારવી, તેને સારા માર્ગે દોરવી તે શેઠીઆનું કર્તવ્ય છે. જેનો પક્ષ જબર હોય, રાજ. કાજમાં લાગવગવાળો હોય, ખાનદાન હોય, દયાળ હોય, ગંભીર હોય, ઉદાર હાય, પિતાની જ્ઞાતિની ઉંચી સ્થિતિ થવામાં જેની દરરોજ લાગણી હોય તથા પ્રવૃત્તિવાળે હાય, સમયને જાણ હેય, ધમ હોય, લજજાલું હોય, બહાદૂર અને ઘેર્યગુણે કરી સંપન્ન હોય, સર્વ જ્ઞાતિને સન્માર્ગે દોરવાની જેનામાં કળા, હાય, ન્યાય અને અન્યાયને જાણ હય, યથાગ્ય ઈન્સાફ આપનારે હોય, કેઈની શરમમાં લેવાય નહિ એ હેય, પ્રાણુને નાશ થતાં પણ લાંચ
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
- ૧૮૩
લેનાર ન હોય અને સત્યવાદી એ શેઠ વા નગરશેઠ જૈનવર્ગનું તથા પિતાની જ્ઞાતિનું ભલું કરી શકે છે.
__ फक्त नामना शेठियाओ. જેનામાં સત્ત્વગુણ ના હોય તથા લાંચના પૈસા ખાનારા હોય,જૂઠાને પક્ષકાર હોય.“વર મરો વહુ મરે પણ ગોરનું તરભાણું ભરો.” એ ન્યાયે પિતના સ્વાર્થમાં પૂરે હોય અને પારકી દયા રાખનારના હોય, સત્યવાદીપણું છે જેનાથી હૂર રહેલું હોય, પોતાની નાતની જેને દરકાર નાહાય, ઘમાં કંઈ બોલે ને ઘડીમાં કંઈ બોલે, કહેણું પ્રમાણે રહેણું ના હોય,સત્યાથે પોતાના પગે કુવાડે લેનાર ના હેય, કુસંપી અને કદાગ્રહી હોય, કામના ભૂખ્યા ના હોય, પણ જે નામના ભૂખ્યા હોય, જેને ભારએજ પડતું ન હોય, પિતાની નાતિમાં પડેલું અવ્યવસ્થિતપણું જે દૂર કરી શકતે ન હોય, કુસંપ પડેલે હોય તે પણ દૂર કરી શકે નહિ, એવા વીશા શ્રીમાળી શેઠ અગર ઓ
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ. શવાળ જ્ઞાતિના શેઠ અગર ઓશવાળ જ્ઞાતિના શેઠ વા પોરવાડ વિગેરે દરેક જ્ઞાતિના શેઠ હોય તે નામના માત્ર શેઠે જાણવા, તેથી પિતાની જ્ઞાતિનું હિત થઈ શકે નહિ, અને જૈનવની ઉન્નતિ પણ થઈ શકે નહિ. સત્તા વિનાના પક્ષપાતી શેઠીયાના વખતમાં નાતની સ્થિતિ ખરાબ થાય છે, અને તે નાત ઉંચી સ્થિતિમાં ચઢી શકતી નથી જ્ઞાતિને હું શેઠ છું, માટે તેના ભલામાં એક કલાક વા બે કલાક દિવસમાં તે સંબંધી પ્રયત્ન—ઉદ્યમ કરવો જોઈએ, એવી જેના મનમાં લાગણી નથી તેને શેઠીયાઓ કરવાથી જ્ઞાતિનું કંઈ પણ ભલું થતું નથી.
शेठीयाओनी फरज. - લેકે પોતાને નાતના શેઠીયાઓ લેકે કહે એમ કહેવા માત્રથી તેઓએ આનંદ માન નહીં પણ જ્ઞાતિવર્ગની સેવા બજાવવી, પ્રાણ અને તન ધનને ભેગ આપ, પાપકાર કરે, તથા જ્યાં ત્યાં પોતાની જ્ઞાતિમાં રાંડરાંડે કેટલી છે?
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દાષ.
તેની આજીવિકા શી રીતે ચાલે છે ? તેની તપાસ કરી ગુપ્ત અન્નદાનની સગવડતા હરેક રીતે કરી આપવી, પેાતાની જ્ઞાતિના છેકરાઓને ઉત્તમ પ્રકાર ની કેળવણી આપવી, અપાવવી, તેમને ભણવામાં સાહાચ્ય આપવી, ગરીબ છેકરાઓ કે જે પેાતાના ઘર તરફથી અભ્યાસ કરવાને અશકય છે તેને હરેક સ્થાને ભણવાની ગોઠવણુ કરી આપવી, પેાતાની જ્ઞાતિવમાં જે છેકરીઓ હાય તેને ધમશાસ્ત્રની કેળ વણી અપાવવી અને તેના માટે બંદોબસ્ત કરવા, પેાતાની નાતમાં ટંટા પડવા દેવા નહિ, એક નાતમાં ઘણા શેઠીયાએ હાય તેપણ પરસ્પર અદેખાઇ કરી તડ પાડવાં નહિ, કારણકે તેથી નાતની ખરાબી થાય છે, સ ́પમાં જે સુખ છે તે કુસંપમાં જરા માત્ર પણ સુખ નથી. પૃથુરાજ જે દિલ્લીના હિંદુપતિ હતા તે પણ કુસ પથી હાર્યાં અને જયચંદ્રનું રાજ્ય પણ નાશ પામ્યું. ઇત્યાદિ જાણીને વતનાર ખરા શેઠિયાએ છે.
www.kobatirth.org
૧૮૫
For Private And Personal Use Only
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૮૬
કન્યાવિક્રય દોષ.
પિતાની જ્ઞાતિમાંથી કાઈ સ્વામિનારાયણ વા ગોસાઈ વા અન્ય વિધર્મ પાળે તે તેને જ્ઞાતિ બહાર કરવા, અને તેની સાથે ભેજન વ્યવહાર, પિતાના કાયદા માને રાખો, પોતાના જે જે સારા વિચાર હે ય તે પહેલાં જ્ઞાતિના સદ્દગૃહસ્થને બેલાવી સંભળાવવા અને સર્વની અનુમતિ લેઈ અમલમાં મૂકવા ઇંગ્લીશ કેળવણીના લીધે પ્રીતિમતને અનુસરનારા એવા જુવાન છોકરાઓને સદ્દગુરૂ મહારાજની પાસે મોકલવા, પોતાની જ્ઞાતિનું ભલું કેમ થાય તથા તે ધનવાનું અને ધમ ક્યારે બને તે માટે જેની સદા શુભ મતિ વતી હોય એવા શેઠીયાઓથી જ્ઞાતિનું તથા
નવર્ગનું ભલું થાય છે, નાતની પંચાતમાં અન્યાથીઓને પક્ષ કર નહિ, કેઈએ કન્યાવિકય કર્યો હોય તે તેને ખૂબ સખ્ત શિક્ષા કરવી અને નાતબહાર મૂકો કે જેથી બીજાએ એવાં પાપનાં કૃત્ય કરતા અટકે. કન્યાના પૈસા ખાનારને પક્ષ કરનાર જે ના
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દેષ.
૧૮૭
તને શેઠી હોય તે તે મહા પાપી અને જ્ઞાતિનું બરૂ કરનાર અને તેને નાશ કરનાર પણ જાણુ. શેઠીયાઓએ જ્ઞાતિનું ભલું કરવા સર્વે પ્રયત્ન કરવા. એજ નાતના શેઠિયાઓને હિતશિક્ષા છે. शेठीयाओप्रतिनातिमनुष्योए केवीरीते वर्तवं.
પ્રીતિ અને નમ્રભાવથી શેઠીયાઓ પ્રતિ નાતિને વર્તવું, અને તેમના કહેલા વચનને માન્ય રાખવું, તેમના પ્રતિ દ્વેષની બુદ્ધિ ધારણ કરવી નહિ ઝઘડા
ટા જ્ઞાતિમાં કરવા નહિ, અને શેઠીયા સામું થવું નહિ, કદાપિ શેઠીયા લાંચીયા હોય અને નાતની ખાખાવીખી કરી નાખતા હોય તો તે શેઠીયાઓને સર્વ ગૃહસ્થોએ ભેગા થઈ સમજાવવા, અને તેમાં છતાં તેમના કદાગ્રહથી જ્ઞાતિ ઘણી દુઃખી થતી હોય તે શેઠીયાઓને તેમના પરથી પણ દૂર કરવા. શેઠીયાઓ જ્ઞાતિનું ભલું કરનાર છે, અને જ્ઞાતિ તેના વચનને અનુસાર છે, તે તેથી પરસ્પર બન્નેએ સંપીને ચાલવું, અને પિતાની જ્ઞાતિની
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૮૮
કન્યાવિક્રય દોષ. ઉન્નતિ ઈચ્છવી. નાતના ગ્રહસ્થાએ પરસ્પર લડવું નહિ, આપણે માણસ જાતિ સ્વતંત્ર છીએ, અને વળી આપણું માથે જ્ઞાતિના શેઠીયા અને તેમના કાયદા આપણે માનવા, એવા તે શેઠીયા કેમ જોઈએ? એમ વિચારવું નહિ દરેકના માથે એક અકુશની જરૂર છે, તે વિના પરસ્પર આપણે અન્યાય કરીએ તે આપણને કણ શિક્ષા આપી શકે? માટે શિક્ષા આપી સન્માર્ગે દેરનાર શેઠીયા, રાજા, ગુરૂમહારાજ, વિગેરેની જરૂર છે, માટે તેમની આજ્ઞા માનવી. તેમની શિક્ષા ન માનવામાં આવે તે નીચે લખેલા દષ્ટાંત પ્રમાણે કેવી હરકત પડે છે, તેને વાચકેને ખ્યાલ આવશે.
इंद्रियो अने जठर वच्चे अणबनाव.
એક દિવસ આંખ, કાન, નાક, જીભ અને ચામધ, તથા હાથ પગઆદિની મંડળી એકઠી થઈ, અને તે એક બીજાની મોટાઈ દેખાડવા લાગી. આંખ કહેવા લાગી કે હું સર્વ કરતાં શ્રેષ્ઠ છું, મારા વિના
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દેષ.
૧૮૯ કઈ પણ પદાર્થ દેખી શકાય નહિ, સારૂંનરસું જોવામાં હું શ્રેષ્ઠ છું, ખાડો ખચકે, શત્રુમિત્રને પ્રથમથી જ હું દેખું છું. આ સાંભળી કાન કહેવા લાગ્યું કે, અરે! આંખ આટલી બધી બડાઈ તારી,કોની આગળ હાંકે છે. જે હું ન હતો તે તારા એકલાથી કંઈ પણ થઈ શકે નહિ; કારણ કે આ વસ્તુ સારી છે અને ખોટી છેઅમુક દુષ્ટ છે, અમુક સજન છે, અમુક ધર્મ છે, અમુક પાપ છે, એનું પ્રથમ શ્રવણ કર્યા વિના તું શી રીતે પરીક્ષા કરી શકશે ? માટે ખરેખર સર્વમાં શ્રેષ્ઠતા મારી છે. ત્યારે નાક કહેવા લાગ્યું કે, મારા વડેજ તમે સૌ કાયમ છે અને જીવી શકે છે, કારણ કે નસકોરાંથી શુદ્ધ હવાને શ્વાસ લઉં છું, અને ખરાબ હવા કાઢી નાંખું છું, ઊંઘમાં આંખ પણ મીંચાઈ જાય છે, કાન પણ સાંભળવાનું કામ મૂકી દે છે, પણ હું તો તે વખતે પણ પેરે ભરૂં છું, મને તે એક મિનિટની પણ વિશ્રાંતિની જગ્યા મળતી નથી; માટે મારી આગળ તમે શા હિસાબમાં છે ! નકામી
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૯૦
કન્યાવિક્રય દેષ.
-
-
1
-
-
-
-
-
-
-
-
-
બડાઈ કેમ હાંકે છે? હું સર્વમાં શ્રેષ્ઠ છું. ત્યારે જીભ તાડુકીને બોલી ઉઠી. અરે! તમે સર્વ મારી આગળ નકામાં છે, હું વિવિધ પ્રકારના ઉચ્ચાર કરી કરું છું અને રસની પરીક્ષા કરવામાં, અન્યને બોધ કરવામાં, મારે ખપ પડે છે, છએ રસની પરીક્ષા હું કરૂં છું, ઝેર અને અમૃતની પરીક્ષા મારાથી છે, કડવું અને ગળ્યુંહું પારખી શકું છું, અને સર્વ પદાર્થોને ખાઈને હું આખા શરીરમાં પુષ્ટિ તરીકે મેકલું છું. કહે સર્વે કેવી હું મેટી ? હાથ પગ પણ પિત પિતાની બડાઈ હાંકવા લાગ્યા. સર્વે એ વિચાર કર્યો કે આપણે તે પરસ્પર એક બીજાને મદદ કરીએ છીએ પણ આ જઠર કંઈ ઉદ્યોગમાં નથી અને બેડું બેઠું આપણી કમાઈ ખયા કરે છે. આપણે બધાએ થોડા દિવસ ઉગ કરવાનું બંધ રાખવું કે જેથી જુઓ જઠરની કેવી અવસ્થા થાય છે! એમ નકકી કરી બધી ઇંદ્રિએ થોડા દિવસ સુધી જઠરને દુઃખ દેવા ઉદ્યમ ત્યાગે પણ અવિચારી ઇદ્રિ
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
૧૯૧
ચેના જાણવામાં નહોતું કે જઠર પણ અને પચવવું, લેહી ઉત્પન્ન કરવું ઈત્યાદિ કામ કરે છે, અને તેના લીધે આપણને શક્તિ મળે છે, અને વિચાર કર્યા વિના જઠરને નકામું ધારી ઇન્દ્રિએ પિત પિતાનું કામ છે દીધું.ત્રણ દિવસ થતાં તે આંખે અંધારા આવવા લાગ્યાં, કાનની સાંભળવાની શક્તિ નરમ પડી, વાસોશ્વાસ લેવામાં નાકને મહેનત પડી, જીભને શબ્દ બેલતાં અચકાવાપણું થયું, પગમાં ચાલવાની શક્તિ રહી નહિ, હાથથી કંઈ કામ થયું નહિ, એવી ખરાબ સ્થિતિ, બધી ઇકિયેની થવા લાગી ત્યારે મને સર્વને ઇન્દ્રિયે વગેરેને મેળવીને કહ્યું કે, જે તમે આમ કરશે તે તમારો સંક્ષય થાશે સર્વ ઇદ્રિ પણ પિતાની દુઃખી સ્થિતિથી તુરત બેધ પામી,અને મનને પૂછ્યું.-અમારી આવી અવસ્થા કેમ થઈ, ત્યારે મને વિચાર કરી જણાવ્યું કે તેને ઉત્તર જઠર આપશે. જઠર અત્યાર સુધી માન રહ્યું હતું તે હવેબદું–અરે અવિચારી ઇંદ્રિયે ! તમે મારી
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૯૨
કન્યાવિક્રય દોષ.
ફરજ બીલકુલ જાણું નહિ, જુવે હું તમારા સૌને માટે અમૂલ્ય સેવા બજાવું છું તે તમને માલુમ નથી. અનાજને પચાવી તેનું લેાહી બનાવવું, અને તે લેહી તમારી સર્વની પુષ્ટિને માટે હું તમને મોકલું છું.આ સાંભળી સર્વ ઇઢિયે આશ્ચર્યમાં પડ, અને જઠરને ઉપકાર માન્યું, અને પોતપોતાનું કામ કરવા લાગી. તેમ જ્ઞાતિવર્ગો પણ નગરશેઠ, શેઠ વા રાજા, ગુરૂમહારાજ વિગેરેની ઉપયોગિતા જાણીને તેઓના પ્રતિ પ્રીતિ ભાવે વર્તવું.
છેવટે રત્ન મણિએ ઉપસંહારમાં કહ્યું કે -આપ ણ નગરશેઠની વર્તણુક, તેમની નીતિ અને ઉત્સાહ ન્યાય એ છે કે હવે આ ગામની ચઢતી દશા કર્યા વિના તે રહેશે નહિ.મને આશા છે કે શ્રેષ્ઠિવ, તન મન ધનથી જ્ઞાતિવર્ગનું ભલું કરવા મા રહેશે અને જ્ઞાતિ વર્ગમાં જે જે દુષ્ટ રીવાજે પી ગયા છે તેના નાશ સંબંધી કાયદા ઘડશે. આ પ્રમાણે કહીને રત્નમણિએ ભાષણની સુમાપ્તિ કરી ત્યારે જ્ઞાતિવર્ગો
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
૧૮૩
જય જય ધ્વનિથી તેમને વધાવી લીધા.
નગરશેઠ હરિચંદે ઉભા થઈ જ્ઞાતિવર્ગને આ પ્રમાણે નિવેદન કર્યું. મારા વહાલા બંધુઓ ! બાલ લગ્ન સંબંધી સદરહુ ગૃહસ્થ ભાષણ કર્યું તથા શેઠીચાઓની ફરજે કડી બતાવી તે અથાગ્ય છે. મારે, વિચાર એ છે કે આપણી જ્ઞાતિમાં દશ અગિયાર વર્ષનાં છેકરાંને પરણાવી તેમને સંસારી રીતે વર્તાવવા પડે છે, તે સંબંધી કંઈ કાયદો ઘડવા ધારું છું. એકદમ આ દુષ્ટ રીવાજને નાશ નહિ થાય, માટે પ્રથમ તે મારે એવો મત છે કે અઢાર વર્ષ ઉપરાંતને છોકરે વર્ષની અગર તે ઉપરાંતની દીકરીનાં લગ્ન કરવાં, અને હવેથી વિવાહ એવી રીતે છેકરાંને કર કે જેથી છોકરી કરતાં પુત્રની ઉમર પાંચ વર્ષની વધારે હોય અને પીસ્તાલીશ વર્ષ ઉપરાંતના પુરૂષને કન્યા આપવી નહિ. આ કાયદે ગુજરાતના વર્ગને માટે છે અને આખી સત્તાવીશન માટે પણ
18
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૮૪
કન્યાવિક્રય દાય
ચેાગ્ય છે; કેમ તમારા કેવા અભિપ્રાય છે? જ્ઞાતિના સર્વ ગૃહસ્થાએ એ કાયદો અમને પ્રમાણ છે, તે પ્રમાણે અમા વર્તીશુ'; એમ કહી જિનશાસનની જય માલાવી. ત્યારબાદ વળી નગરશેઠ મેલ્યા કે પ્રતિદિન બે કલાકનાતિનું તથા ગામના લેાકેાનુ ભલ કરવા ગાળીશ. ખાડાંઢારાની સભાળ લેવા એક કલાક માંજરાપેાળમાં જઇ ગુમાવીશ, ગુરૂપાસે વ્યાખ્યાન સાંભળવામાં તથા જૈન છેકરાઓને ઉત્તમ કેળવણી અપાય એવી ચેાજનામાં તથા જૈન છેાકરાઓ કે જેએ નિરાધાર હાય આશ્રય ના હાય તેને આશ્રય આપવામાં તથા તેઆને ધધા-વેપારમાં વળગાડવામાં તથા જૈનમાળાઓને ઉત્તેજન આપવા અર્થે કેટલેક વખત પ્રતિદિન ગુમાવીશ, કોઇ પણ માણસ મને સારી વાત આવીને કહેશે તે હું ધ્યાન દઈ સાંભળીશ, એમ કહી શેઠ, સ‘ભા પણ સપૂર્ણ કરી નીચે બેઠા ત્યારે નાતિગે જયની ધ્વનિથી તેમને વધાવી લીધા.
www.kobatirth.org
*****
For Private And Personal Use Only
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દેષ.
૧૯૫
ત્યારબાદ નાતના આગેવાન ગૃહસ્થોએ ઉભા થઈ જણાવ્યું કે જ્ઞાતના દરેક મનુષ્ય શેઠની પ્રતિભાવથી વર્તવું, અને તેમના ભલામાં રાજી રહેવું તેમને પ્રાણુ પણ સમર્પણ કરવા ચૂકવું નહીં, આ પ્રમાણે તેમને કહ્યું.
ત્યારબાદ નાથાલાલ નામના એક સદગૃહસ્થ ઉભા થઈ જણાવ્યું કે, નાતના સદગૃહસ્થ અને નગરશેઠ પ્રતિ વિનંતી કે જેન શ્રાવકજ્ઞાતિને કાયદે શિથિલ પડવાને લીધે કેટલાક જેને સ્વામિનારાયણીયા થઈ ગયા છે તો કેટલાક ગોસાઈજી, ધર્મી વગેરે અન્ય ધમી વિગેરે બની ગયા છે, કેટલાક વિષ્ણુભક્ત બની ગયા છે, તેઓને આપણા જ્ઞાતિવાળા કન્યા દે છે તે બંધ થવી જોઈએ અને તેમના માટે કંઈક બંદોબસ્ત થવું જોઈએ. એવું નાથાલાલે કહ્યું તે પછી આખી નાતના માણસે એક અવાજે બોલી ઉઠયા કે એ વાત સાચી છે. મિથ્યાત્વી થઈ
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૯૬
કન્યાવિક્રય દેષ.
ગએલાની સાથે આપણું પુત્રી પરણાવવાથી પુત્રીને મિથ્યાત્વી બનવું પડે છે, અને ઘરમાં ધર્મ સંબંધી ઝઘડા ચાલે છે તે મેટું પાપ છે. હાલને વખત બારીક છે, જે નાતને પકકે બંદોબસ્ત નહિ રહે તે ઘણું લેકે મિથ્યાત્વી બની જશે, માટે શેઠસાહેબે કંઈ કાયદો ઘડો જોઈએ.
સર્વની ધર્માભિમાનની એક સરખી લાગણ દેખી શેઠે કાયદો ઘી જાહેર કર્યો, અને નીચે મુજબ વાંચી સંભળાવ્યે–સર્વ જ્ઞાતીના જનેની સમક્ષ, સર્વની સંમતિથી ઠરાવ કરવામાં આવે છે કે આજથી જૈનધર્મથી વિપરીત અન્ય ધર્મ પાળનારા મિથ્યાત્નીઓને કેઈએ પિતાની કન્યા દેવી નહિ. તથા જે. કે મિથ્યાત્વી ધર્મમાં જશે, જેવા કે સ્વામીનારાયણ, ગોસાઈ, વૈષ્ણવ વગેરેમાં જશે તેઓને નાત બહાર મૂકવામાં આવશે, તેઓને કેઈએ દીકરી આપવી નહિ અને તેની દીકરી લેવી પણ નહી. સર્વાનુમતે
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દાષ.
આ ઠરાવ કરવામાં આવેછે. એટલુ કહેતાં સર્વાનુમતે પ્રસાર થયા અને શેઠને સવેએ જયની ધ્વનિર્ભી વધાવી લીધા. કન્યાવિક્રયની પેઠે વવિક્રય દોષને પણ ત્યાગ કરવાની જરૂર છે. પહેરામણી વગેરે રીવાજોમાં વવિક્રય દેષાત્પત્તિ છે. અગાલા વગેરે દેશેામાં બ્રાહ્મણ વગેરે કામમાં વવિક્રય દોષ છે તથા ગુજરાતમાં ચાતર વગેરેના પાટીદારામાં તથા મેવાડ વગેરેમાં રજપુતામાં વિક્રય દ્વેષ છે તે પહેરામણીથી રૂઢિબદ્ધ થયા છે, કન્યાને પરણા વવા માટે માખાપેા કન્યાના લગ્નના ખર્ચ જેટલા માંડવાના ખચ નામે રૂપયા લે છે, તે પણ ન લેવા જોઈએ. માલ લગ્નથી તથા વૃદ્ધે લગ્નથી તથા અયાગ્ય અનારાગ્ય અધમ્ય લગ્નથી પ્રજાની પડતી થાય છે. થઇ અને થશે. માટે જૈનકામે ખલગ્ન, કન્યા વિક્રય, વૃદ્ધવિવાહ, નકામા ખર્ચે, હાનિકારક રૂઢિ રીવાજ વગેરે દુષ્ટ રીવાજોને સથા ત્યાગ કરી
www.kobatirth.org
૧૨૭
For Private And Personal Use Only
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૧૮
કન્યાવિક્રય દાષ.
વ્યાવહારિક ધાર્મિક ચડતીના ઉપાયે ગ્રહવા જોઇએ. ત્યાર બાદ નથુભાઇ નામના એક સદ્ગૃહસ્થે ઉભા થઇ નીચે પ્રમાણે ભાષણ આપ્યું:—
મા
આપણા પૂર્વજો ઘણા ધનવાન હતા, પ્રભુ શ્રી મહાવીર દેવ નિર્વાણપદ પામે આજ ૨૪૩૦ વર્ષ થયાં, આપણા જૈનેમાં ઘણા વિદ્વાના થઇ ગયા છે, જૈને ના એક વખત એવેા ઉદય હતા કે સવ લેાકામાં જેનાની અતિશય ખ્યાતિ હતી. હાલ ક્રમ ચેાગે જૈનામાં કોઇ રાજા નથી તથા કેાઇ પ્રભાવક આચાય નથી કે જે નેાની ઉન્નતિ કરી શકે; તેથી જનાની પડતી આવી છે, પણ આપણા માટે આપણા પ્રાણના આધાર અને માક્ષમાના વાહક આચાર્ચે હુન્નરા થઈ ગયા છે, તેમણે પરમાત્મા શ્રી તીર્થંકરની વાણીને આગમામાં પુસ્તકામાં લખી છે, તે પુસ્તકા લખતાં તથા રચતાં અત્યંત મહેનત પડી છે. તેમણે
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દેષ.
૧૮૯
એવી પરોપકારી બુદ્ધિથી પુસ્તકો રચ્યાં છે કે જે આ પણું પશ્ચાત્ થનાર જૈનપ્રજા આ પુસ્તકો-ગ્રંથને વાંચી તેનો લાભ લેશે, અને તેથી ધર્મ ઉપર શ્રદ્ધાવાળી જૈનપ્રજા થઈ ધર્મમાર્ગ આદરી મુક્તિપદ પામશે. એ પુસ્તકને લખતાં લખાવતાં કરોડ અજ રૂપૈયાને ખર્ચ થઈ ગયું છે, અને તે પુસ્તકેના ભંડારે હાલ પાટણ જેસલમેર ખંભાત અમદાવાદ વિગેરે ઠેકાણે છે. તે પુસ્તકમાં–ગ્રંથમાં અપૂર્વ વિદ્યા ભરેલી છે, અને તે પુસ્તકને લાભ આપણાથી લેઈ શકાતા નથી. મંત્રના ગ્રંથ, ચંદ્ર શાસ્ત્રા, તથા તિષ ગ્રંથે, તથા વ્યાકરણના ગ્રંથે, તથા ન્યાયના ગ્રંથો, તથા વૈદકના ગ્રંથ, તથા ધર્મ શાસ્ત્રના હજારે ગ્રંથ છે, તથા તંત્રના પણ ગ્રંથ છે, તે આપણું ગુરૂઓએ બનાવ્યા છે, કે જેથી આપણે તેમનો મે ટે ઉપકાર માન જોઈએ, અને તેઓને સાચવી રાખવા જોઈએ, છતાં આપણે સઢ જતાં, કકડા થઈ જતાં, એવાં શાસ્ત્રને ઉદ્ધાર કરીએ નહિ,
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૨૦૦
કન્યાવિક્રય ટ્રાષ,
અને તે ઉપરથી મીજી પ્રતા ઉતરાવીએ નહિ તે આપણા જેવા બીજા કયા મૂર્ખાએ જાણવા, અને આપણા જન્મ સફલ પણ શી રીતે કહેવાય ? ધમ વિના સંસારની બહાદુરી તથા ચાતુરી સાથે આવતી નથી. ધર્મકરણીથી સંસારસમુદ્ર પાર પામી શકાય છે તે વિના બીજું બધું અલેખે છે. તે ઉપર એક હું દૃષ્ટાંત કહું' ' તે શ્રવણ કરશે,
મુંબાઇમાં માતિચ'દ શેઠ રહેતા હતા, તે ધનવાનું હતા, તેમ કળાવાન હતા. એક દિવસ તેમણે સમુદ્રમાં હાડીયામાં એશી પ્રવેશ કર્યાં. હાડી સમુદ્ર મધ્યે ચાલે છે એવામાં શેઠ ખારવાને પૂછવા લાગ્યાઃ-અલ્યા ખાર વા ! તારૂં' નામ શું છે ?
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ખારવેાશેઠ ! મારૂ' નામ કાળિયે. શેઠ-અલ્યા કઈ પરણ્યા છે કે નહિ ?
ખારવેા-ના શેઠ સાહેબ, આપણે મદાતા કુવારા એકીલા છીએ.
www.kobatirth.org
.
For Private And Personal Use Only
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દેષ.
શેઠ-જા, ત્યારે તો તારી અડધી ઉમર નકામી ગઈ.
અલ્યા ! કંઈ પંચાત કરતાં આવડે છે કે ? તથા
વાંચતાં લખતાં આવડે છે કે ? ખાર–ને શેઠજી. વાંચતાં લખતાં આવડતું નથી.
તથા પંચાત કરતાં પણ આવડતી નથી, ખાવું
પીવું તથા હી હાંકવી એટલુંજ આવડે છે. શેઠ-જરે જા!!! ત્યારે તે તારી, પણું ઉમર નકામી
ગઈ. એવામાં તેની આગળ ચાલી, જ્યારે પાણીનાં મોજાં ઘણાં ઉચાં ઉછળ્યાં ત્યારે ખારવે કહ્યું-કેમ શેઠજી! તરતાં તે આવડે છેને શેઠ કહેવા લાગ્યા, ના! તરતાં આવડતું નથી. ત્યારે આખા બે અહે! ત્યારે તે શેઠ !!! ખબ બની, મારી તે પણું ઉમર નકામી ગઈ અને તમારી તે આખી ઉમર નકામી થઈ. એમ કહેતાં હેઠું પાણીથી ભરાવા લાગ્યું, અને છેવટે ના ઈલાજે બૂડયું. ખારો કૂદીને તરી કાંઠે ગયે, શેઠજી બૂધમુઆ.
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૦૨
કન્યાવિક્રય દોષ. Avvvwvvwvwn
એમ સંસારમાં આપણે કુશળ છીએ પણ જ્યારે ધમકરણમાં પ્રવૃત્તિનથી થતી ત્યારે તે આપણી આખી ઉમર નકામી ગઈ માટે પુસ્તક લખાવવાં, તેની સંભાળ રાખવી. ધર્મકરણ કરીશું તે સંસારસમુદ્ર તરી શકીશું; નહિ તે આપણી કળા હશિયારી ધન આદિ સર્વ નકામું જાણવું. માટે પુસ્તક લખાવવાં, જીણું દેરાસર સમરાવવાં, પ્રભુ પૂજા કરવી, જ્ઞાન ભણવું ભણવવું, ભણતાને સાહા કરવી, જૈન ભાઈઓને મદદ કરવી, પસહ, પ્રતિ મણુ આદિ ધર્મકરણ કરી મનુષ્ય જન્મ સફળ કર જોઈએ. હજી જૈનધર્મને ઉદય થવાને છે. ત્રેવીસ ઉદયમના હજી ઘણા બાકી છે. શ્રી દીવાળીક૯૫ને વિષે વીશ ઉદયે બતાવ્યા છે. તે નીચે મુજબ જાણુવા સારૂં કહું છું,
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દે.
૨૦૩
vvvwvormen
युगमधान.
૨૨
उदयनो अनुक्रम अंक. ૧ પ્રથમ ઉદયે. ૨ બીજામાં. ૩ ત્રીજામાં. ૪ ચોથામાં. ૫ પાંચમામાં. ૬ છઠ્ઠું માં. ૭ સાતમા માં. ૮ આઠમામાં.
નવમામાં. ૧૦ દશમામાં. ૧૧ અગીઆરમામાં. ૧૨ બારમામાં. ૧૩ તેરમામાં. ૧૪ ચૌદમામાં. ૧૫ પંદરમામાં,
૧૦૮
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૦૪
કન્યાવિક્રય દેષ.
૧૦૩
૪૦
૧૬ સીમામાં. ૧૭ સત્તરમામાં.
૧૦૪ અઢારમામાં.
૧૧૬ ઓગણીશમામાં.
૧૩૩ ૨૦ વીમામાં.
૧૦૦ ૨૧ એકવીસમામાં.
૯૫ ૨૨ બાવીસમામાં. ૨૩ ત્રેવીસમામાં.
એ પ્રમાણે યુગપ્રધાને ૨૦૦૪? બે હજારને ચાર થવાના છે, તેમાંથી ગણુ ઉદય બાકી છે અને તેમાં થનાર યુગપ્રધાને પણ બાકી છે, માટે જેનોએ ઉદ્યમ કરે અને ધર્મની શ્રદ્ધા કરવી. શાશનદેવતાઓ જૈનેને સહાયક થાઓ અને જૈનવર્ગની પ્રતિદિન ચઢતી થાઓ અને જૈનધર્મને મહિમા મહીમાં શાવત પ્રસરે. ઇત્યેવં ૩૪ શાંતિઃ શાંતિઃ શાંતિ આ પ્રમાણે નથુભાઈએ ભાષણ આપ્યા બાદ સભાએ તેમને વધાવી લીધી અને સભા વિસર્જન જઈ.
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દાય.
પૂ.
દુહા. કન્યાવિક્રય ગ્રંથ એ, પૂર્ણ થયા સુરસાળ; તદનુસાર ચાલતાં, હાવે મગલમાળ, સંવત્ એગણી ઉપરે, શાહની સાલ વિશાળ ચૈત્ર સુદિ એકાદશી, પૂર્ણ થયેા સુખકાર ભણશે ગણશે જે ભવી, લેશે તેના સાર; બુદ્ધિસાગર સુખ લહી, પામેા ભવેઢષિપાર. ૩ ॥ इत्येवम् ॐ अर्ह शांतिः शांतिः शांतिः ॥ મુદ્દામ વિલાપુર, ( વિદ્યાપુર. ) વિ. સ', ૧૯૬૦ ચૈત્ર સુદિ ૧૧. લે. મુનિ બુદ્ધિસાગર.
www.kobatirth.org
૨૦૫
૧
For Private And Personal Use Only
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
www.kobatirth.org
For Private And Personal Use Only
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org For Private And Personal Use Only