Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
श्री કન્યાવિક્રય દોષ.
ચનાર
શ્રીશ્રીશ્રી મુનીમહારાજ શ્રી સુખસાગ રજી મહારાજના શિષ્ય મુની મહા રાજ શ્રી બુદ્ધિસાગરજી.
છપાવી પ્રસિદ્ધ કત્તા, શ્રી જૈનેાદય બુદ્ધિસાગર સમાજ, મુ. સાણંદ.
વીરસ’વત ૨૪૩૧ સંવત ૧૯૬૧ કીં. રૂ—૪-૦
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અમદાવાદમાં. “રાજનગર પ્રિન્ટીંગ પ્રેસમાં શા મગનલાલ
હઠીસંગે છાપ્યું.
પ્રસિદ્ધકર્તાએ સર્વ હક સ્વાધીન રાખ્યા છે.
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अर्पणपत्रिका.
શ
શેડજી. રા. રા. જેસંગભાઇ ક કુચદભાઇ ઝવેરી.
વાદરા.
જી. રા. રા. નથ્થુભાઇ મછાચ દ.
વિજાપુર.
॥ શ્રી વીìવિનયતેતરામ્ II श्रोतं श्रुतेनैव नकुण्डलेन, दानेनपाणिर्नतुकंकणेन ॥ विभातिकायःकरूणायराणां, परोपकारैर्नतु चंदनेन ॥
માણસાની યિત કાયા” પણ પરોપકારથી અક્ષયત” આભૂષણાલંકૃત થાય છે.) તેવા સજ્જતાના જીવિતને ધન્યવાદ છે. સજ્જતા હરનીશ પાપકાર કર્ત વ્યતામાં વિમગ્ન રહે છે, તે પેાતાનુ કાર્ય તજી દૂધ પરોપકારવૃત્તિ કાર્યને પ્રથમ સ્વીકારે છે. શાખાસ છે તે વા પરોપકારવૃત્તિ વિમગ્ન અંતઃકરણવાળા વિષ્ણુધાને “વા” તેઓના વતને. જન્મને સાંસારિક ધારૢિ વતું યુકેને પણ શતવાર પ્રેમપૂર્વક ધન્યવાદ છે. તેવાઓથીજ
આ પૃથ્વિ ભૂષિતત્વને પૃથ્વિને વદુરના વયુંધરા” એ વિશેષણ પણ લાયકજ છે કે તેવાં રતા આપૃથ્વિ
વયમાં છે.
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આપ પણ તેવા સજજનેના ગુણાલંકારલકૃત છે, ધર્મમાં અતિ પ્રેમાર્દભાવ રાખે છે, સિદ્ધાંતો માવકના ગુણેથી વિરાછત છે, દયાળુ, ગુણવાન, સુશીલ, ધર્મદઢવાન, પરોપકારી ને જૈનમાર્ગમાં અતિ ઉછાહિ છે, તન મનને ધન અપ વીરપ્રણિત ધર્મને વધારવા, ઉજ્વલીત કરવા, હરનીશ અનુમોદન આપવા ખંત ધ. રાવે છે; તેમજ સાધુ મહારાજેને તથા ધમાનું થાયી બંધુઓને તદનુસાર વર્તવા વારંવાર અતિ પ્રેમપૂર્વક સ ધ સમાજમાં “સ્વમનસ્થ પ્રેમાર્દ્રભાવ દર્શાવી ભાસ્થાના મનને વારંવાર બોધ દઈ આનંદીત કરે છો; વિગેરે અનેક ગુણના પ્રભાવથી રંજીત થયેલ આ સમાજ આપના ગુણાનુવાદને નિરંતર અનુસરી તે ભા વથી આકર્ષિત થઈ આ લધુ પુસ્તક આપને ભેટ આ પવા મછુકતા ધરાવે છે તો ઘાટિત વિનય પૂર્વક સ્વી કાર કરશે.
લેખક, શ્રી જેને દય બુદ્ધિસાગર સમાજ.
મુ. સાણંદ
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
प्रस्तावना.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
----
4.
77
આ ભારતભૂમિ વિશાલ રમણીય સ્થાન છે. ભૂમી દેવભૂમી રામાન છે, તેમાં જન્મુ પામેલાઓના ન્મને સાફલ્યતા છે; કારણ કે ભારત સ્થૂલમાં જન્મ લે થાને નભવાસી” અમરા પણ અર્જુનેશ ઈચ્છા રાખેછે. તે દેવેશ પ્રતિદિન એવી આકાંક્ષાપૂર્વક ઉચ્ચારણ કરે છે કે, " धन्यास्तु ये भारतभूमि भागे (તે) જે આ ભા રત સ્થલમાં જન્મ પામેલા છે. તેએના જન્મને ધન્ય વાઢે છે, માટે દેવભૂમીસમાન ભારત મડલમાં જન્મ પામી વીરજી મહારાજ પ્રણિત સત્યધર્મને અંગિકાર કરવા. તદનુસાર હરનીશ વત્તવુ એ સાકા પ્રાણીઓનુ કર્તવ્ય છે, પણ ચાલુ સમય કઠિન વર્તાય છે માટે દી વસે દીવસે તે કર્તવ્યતા વિચ્છિન્નતાપણાને પ્રાપ્ત થયેલી જોવામાં આવતાં તથા કેટલાક જૈનમ એની વગર મહેનતી અન્યાયાનુગામી કન્યાવિક્રયરૂપી વૃત્તિને રાધ કરવા ઘણા દીવસથી આ પુસ્તક રચવાના વિચાર ચા લતા, પણ समयाभावात् તેમજ “ અન્યશાયા વોધાર્ં ” તે વિચાર સંપૂર્ણતાને પામી સકયેા નહેાઞા. તે ટલામાં ભાવિનતાને આધારે સૈારાષ્ટ્ર તરફ પ્રયાણાવસર આવ્યા, ત્યાં જવું થયું, તંત્ર નિવાસિત થતાં તત્રત્યેાની કન્યાવિક્રયવ્રુત્તિ આધીન કર્તવ્યતા નયનાવલેકન થતાં મે' દૃઢતાથી તેઓની વૃત્તિવિનાસક ‘ન્યાવિય ટોપ’ નામનું પુસ્તક રચવા આર્ભ કર્યો, તેમાં વાઢરાવાસી
'.
,,
For Private And Personal Use Only
!
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનધમભૂષણ ભૂષિતાંગ સુશ્રાવક જેસંગભાઇ કંકુચંદ તથા નથુભાઈ મંછાચંદભાઇએ તે વાતને પ્રેમપૂર્વક અ નમેદન આપ્યું, ને પુસ્તક રચવા વારંવાર મુને પ્રેરણા કરી ઈચ્છા જણાવી જે તૈયાર થયે છપાવવા પણ વખતે મદદ આપીશ. તેથી આ કન્યાવિક્ય દોષ” નામનું લધુ પુસ્તક રચી બહાર પાડવા બનતો પ્રયાસ કરેલ છે તો તદનુસાર વર્તતાં “વા' લખેલ નૈવેલના લે ખને વિચારતાં–માંહીથી સાર ગૃહણ કરતાં ધીમે ધીમે તથાપિ સત્વરતાથી સકે જેનબંધુઓ ઉપરોક્ત નિષેધ ને રોકવા બનતો પ્રયાસ અંગિકાર કરશે ને સત્યધમાનું બાયીઓ બનસે, ને રચનાર, અનુમોદન દેનાર ઉભયના કરેલ શ્રમને પૂર્ણ ફળદાયી કરશે એવી આશા છે. વળી ધર્મ છે તે જ સહાયી છે. અન્ય સાંસારિક વસ્તુઓ ક્ષય કરી છે, ધર્મ એકલે અવિનાસી ને અખંડ સુખદાયી છે, એજ, રૂલ્યાં
અનુરુપ છે. कुंथः करोतु कल्याणं, सुमतिस्सर्व संपदः ॥
शेषास्तु धनधान्यानि, प्रयच्छन्तु जिनास्सदा ।। किवहाडवरण विलेखनन. शिवमस्तुसदासर्वेपाम्, કિંવલબર વિલેખને હમેશાં સર્વનું કલ્યાણ થાઓ.
લેખક, શ્રી જૈનદયબુદ્ધિસાગર સમાજ,
મુ. સાણંદ,
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૭) જાહેર ખબર.
અમારે ત્યાંથી તથા નીચે લખેલે ઠેકાણેથી નીચે લખેલાં પુસ્તકો તૈયાર મળશે. કન્યાવિક્ય દોષ.
કીં. રૂ૦-૪- પુજાસંગ્રહ (મુનીમહારાજ શ્રી બુદ્ધિ
સાગર વિરચિત. ક. ૨૦–૨–૦ શ્રી જૈનોદય બુદ્ધિસાગર સમાજ.
મુ. સાણંદ. શા. જેસંગભાઇ મોતીલાલ બુકસેલર.
કે. રીચીડ-મુ. અમદાવાદ,
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
(૮)
છપાય છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મુનીમહારાજ શ્રી બુદ્ધિસાગરજી મહારાજનુ બનાવેલુ “ચિંતામણી' નામનુ પુસ્તક થાડા દી વસમાં શાસ્ત્રી અક્ષરથી છપાઇ તૈયાર થશે. તેનુ કદ આશરે કન્યાવિક્રયની બુક જેવ ુ થશે. આ પુસ્તકમાં નિતી તથા જ્ઞાનસહિત શિખામણના બાધપાડ ત્રણસેને આશરે છે. તે સિવાય શ્રીમાન્ આચાયા. ની બનાવેલી ગુહલીએ મર્મ તથા અર્થ સાથે દા ખલ કરવામાં આવી છે. કીંમત ઘણીજ જીજ. ફક્ત ૨૦-૩-૦ ત્રણ રાના.
શ્રી જૈનાદય બુદ્ધિસાગર સમાજ, મુ. સાણંદ.
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
॥न नमः संखेश्वर पार्श्वनाथाय ॥ कन्याविक्रय दोष.
પંકજ श्री सर्वज्ञ नमस्कृत्य । स्मृत्वा श्री रविसागरं ।। कन्याविक्रय दोपाख्य । पुस्तकं क्रियते मया ॥१॥
ચોવીશ અતિશયરૂપ લક્ષ્મીએ કરી વિરાજીત લે સલાક ભાસ્કર સર્વ પદાર્થ જ્ઞાતા એવા સર્વજ્ઞમહાર જાને નમસ્કાર કરીને, તથા વળી પંચ મહાવ્રતધારક સંસારતારક ચઉગતિવારક બાળબ્રહ્મચારી કૃપાનિધિ દયાનિધિ પ્રશમ ૨સવાહક શ્રી નેમસાગરજીના શિષ્ય પરમોપકારી શ્રી રવિસાગરજી ગુરૂ મહારાજની અમૃતમથી અલૈકિત વ્યક્તિ (મૂર્તિ) નું હૃદયમાં સ્મરણ કરી તેમની કૃપાથી “વળ્યવિથ વો” નામનું પુસ્તક તેમના પ્રશિષ્ય બુદ્ધિ નામના બાલથી ભવ્ય જીવોના ઉપકાર નિમિત્તાથમ અને જૈન શાસનની અતિ વૃદ્ધિ માટે કંઈક બાલક ક્રિડાવતુ પ્રયત્ન કરાય છે. આ પ્રસંગે શ્રી સુખસાગરજી ગુરૂને પુનઃ પુન: ત્રિકરણો નમન કરૂ છું
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૨ ) કન્યાવિકજ્ય દોષ. कन्यानो विक्रय करीने द्रव्योपार्जन
શરવું તે મહાપાપ છે. કન્યાનું જે વેચવું તે મહા પાપ છે, એમ સર્વ ભવ્યાત્માઓને જણાવવા હું આ પુસ્તક રચું છું; તેમાં શાસનદેવતાઓ સાહા કરો, ઇષ્ટ મહામંત્રાત્મક દેવો સહાધ્ય કરે, કે જેથી ઈષ્ટકાર્ય સિદ્ધ થાય.
કળિકાળના વેગે “હુડા અવસાંપણ કાળ” પંચમ અરે કૃષ્ણપક્ષિયા જીવ દક્ષિણાર્ધ ભરત વિગેરે કારણે થી જનશાસનની અભિવૃદ્ધિ દેખવામાં આવતી નથી, અને કેટલાક શ્રાવકે અનેક પ્રકારના સંશય પાપમાં આશક્ત થઈ સત્યધર્મપરાશમુખ થતા જાય છે, અને સત્ય ધર્મને વિશે અનેક પ્રકારની શંકાઓ કરે છે. દૈવ ચિગે કેટલાંક વર્ષથી જૈનોમાં કેટલાક શ્રાવકોમાં ગુપ્ત રીતે પિતાની છોકરીઓનું વેચાણ થાય છે, કેટલાક કેટલાક ભાગમાં તો ચીભડાની પેઠે–શાકની પેઠે પોતાની છે કરીઓની કિંમત કરી, તેમના માતપિતા વેચાણ કરે છે; અમાં મહા પાપ છે.
કાઠીઆવાડમાં (રાષ્ટ્રમાં) મુખ્ય ઉદ્યમ કન્યા વિકયો છે. પિસાની પાપી લાલચથી અને એ પૈસે છે ટપૂર્તિ કરવાને સારૂ પોતાના ધર્મને રસાતલમાં પેસાડી રઈ દયાને હૃદયમાંથી દેશવટે આપી અને વાત્સલ્ય પ્રેમમાં અંગારો મુકીને પોતાની દીકરીનું વેચાણ કરી
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય ટ્રાય
( ૩ )
રૂપૈયાની થેલીએ ઘરમાં મુકી દીકરી પૈસા નામની ૫દવીરૂપ કાળી ટીલી કપાળમાં ધારણ કરી પેાતાની દીકરીને ઘરડા ડાસા (બુઠ્ઠા) સાથે પરણાવે છે, અને લા કડે માંકડું વળગાડી દે છે; અને મડદાલ મુઠ્ઠાને મીંઢળ પહેરાવે છે. એ અગ્નિમાં અધમે ધનની પિપાસારૂપ (અનિણ્ય ઉત્તર પાષણ હુતદ્રવ્યને) હામી (આહુતિ આપી) અગ્નિને તૃપ્તિ કરે છે. જે જૈના દયાના દરિયાવ કહેવાય છે, કોઈને દુ:ખ દેવુ નહિ, અહિંસા તૈમ ધર્મમાં જીવન ગાળનાર નામ ધરાવે છે, તેમાં કન્યાવિક્રયરૂપ ક્ષયરેગે વાસ કીધા છે. મારા જૈન ચામાસામાં ઉત્પન્ન થતાં અળસિયાંની દયા કરે છે, પાણીના પારા વિગેરેની રક્ષા માટે ગરણાં રાખે છે, ખાડાં ઢારાની દયા માટે પાંજરાપાળા બાંધે છે પણ ક ન્યાની યા માટે કંઈ પણ મનમાં વિચાર લાવતા નથ, અરે ! હે શા જુલમ, અરે ! આ વિતરાગ દેવ ! તમારા ભક્તાની આવી દુર્દશા, તેમની આવી ઘાતકી લાગણી. શું થવા બેડુ અને શુ થશે. તે બિચારી કન્યાની ઘેટાં બકરાંની દશા સમુ કેમ્પ્સ દેખે ? એક ખ રામ પીપારાને વશ લું... એ શું ચેાન્ય કહી શકાય ? ના કદી હી શકાય નહિ.
એ
कन्याविकयनी मनार शुं शास्त्रमां के ? જાવિત્રી—શુભાપણા શાકામાં કન્યા વેચવી ન
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૪ ) કન્યાવિક્રય દોષ,
હિ એવી શાસ્ત્રકર્તાઓએ મનાઈ કરી છે તે કરી
હોય તે ગ્રંથાધાર બતા? સાધવી એ મારા વહાલા ભ્રાતા! શામાં કઈપણ ઠેકાણે કન્યાને વેચવી, એમ લખ્યું નથી. ભરતરાજા, સાચવતી, રામ, પાડા, શ્રી મહાવીર સ્વામિના ભક્તો વિગેરે કેઈએ પણ પોતાની ક. ન્યાને રૂપિયા લઈ બીજાને વેચી નથી, છેડા વખ તથી પ્લેગની પેઠે આ મહારેગ ફાટી નિક છે. દર પણ કરવા અસમર્થ, નિપુરૂષાથી અતૂઘેગી પુરૂષોએ તે પ્રચાર જારી કીધો છે, તો તેઓને મને વિચાર-સંસાર નિતિમાર્ગનુગામી કહેવાયજ નહીં; માટે કન્યાને વિશ્ય કરવો એ અકથનીય પાપનું પગલું છે; તેમાં કોઈદી શ્રેયસ્કર થતું જ નથી, માટે સર્વથા નિર્ધકથી કન્યાદાન દેવું
એ જૈિનધર્મની અત્યુન્નતિનું પ્રથમ દ્વાર છે. રઘવાયી-પતે ઉત્પન્ન કરેલી છોકરી તે એક જાત,
ના ફળની માફક કહેવાય, તો તે ફળનો સર્વથા ઉપભેગ કરવામાં શું અનિતી છે ? પિતે વેચવી
જોઇએ તથા ગુજરાન ચલાવવું જોઇએ, ધરપ-એ મારા મિત્ર? અશ્રવણીયવાક્ય, કર્ણાકટુ
તાને વધારી વિશેષ ખેદ ઉપજાવે છે, જરા વિચારી તે બોલો, પોતાનાથી જે ઉતપન્ન થાય એ સર્વને
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્ય કોષ,
( ૫ )
+
+
•.
•
•••
વેચવાં જોઈએ એમ તમારું કહેવું યુક્તિહીન અ ને ધર્મશ્રદ્ધહીન છે, કારણ કે–પિતાનાથી ઉત્પન્ન થએલી એવી જે પિતાની છોકરી તેને જેમ ફળની માફક તું ગણે છે ત્યારે કેરી, જામફળ, વિગેરેને પતે જેમ ભક્ષણ કરી ઉપગમાં લઇએ છીએ અને બીજાઓને પણ વેચી શકીએ છીએ તેમ તારી છોડી પણ એક ફળ સમાન થઈ તો તેમ તું પણ તેની સાથે કેમ ક્રિડા કરતો નથી અને પિતા ની સ્ત્રી તરીકે કેમ ગણતા નથી તેનું શું કારણ
છે તે બતાવ, ઘવિરા-હાય ! હાય! અરરરર ! પિતાની છોકરી
સાથે તે ક્રિડા કરાયકે ? અને પિતાની સ્ત્રી તરીકે તેને કેમ કહેવાય? એ પ્રમાણે કરનાર તે અધમ
માં અધમ મહા પાપી અઘોરી જાણો, નાથ-વારૂં ઠીક. પોતાની દીકરીની સાથે ક્રિડા ક
રનારને મહાપાપી કારણથી જાણ? વ્યવેત્રથી-સત્યદેવના શાસ્ત્રમાં તેમ કરનારને મહા
પાપી કહે છે, તેથી અમે પણ તેમાં મહા પાપ
રામજીએ છીએ. પાવ-તેજ પ્રમાણે વિતરાગદેવના વચનથી સિદ્ધ
થાય છે કે, કન્યાવિક્રય કરે તેમાં મહા પાપ છે. પિતાની માતામાં સ્ત્રી જાતિત્વ રહ્યું છે તેવું જ પિતા
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ,
ની સ્ત્રીમાં પણ અગ્રોક્તપણું (સ્ત્રીપણું રહ્યું છે અને તેવું જ પોતાની દીકરીમાં સ્ત્રી જાતિપણું પણ રહ્યું છે. દરેકમાં આંખ, કાન, નાક, શરીરને આકાર સરખે છે, છતાં માતાને પૂજ્યબુદ્ધિથી નમવું, સ્ત્રીને વિષયબુદ્ધિથી ભેગવવી અને પુત્રીમાં વાત્સલ્યતાભાવ. એમ પ્રત્યેકમાં જુદા જુદા પ્રકારની ભાવના રહે લી છે તેનું કારણ શું છે?
તેનો ઉત્તર કહેવાશે કે –ધર્મ વ્યવહાર એજ પ્રકાર છે અને તેથી વિપરીત ચાલે તેને ધર્મ વ્યવહાર તોડવાથી મહાપાપ લાગે અને ચારગતિ માં અનંત દુઃખ ભોગવે તે પણ ધર્મશાસ્ત્રથી સિદ્ધ થાય છે. તેવી જ રીતે કન્યાવિક્ય કરવો એ પણ ધર્મશાસ્ત્ર વિરૂદ્ધ છે તો તેથી વિરૂદ્ધ ચાલનાર, નરકનિગેદમાં અનંત દુ:ખ ભોગવે તેપણ યુક્તિ
ચુક્ત છે, વાવ-અમે પિસાદાર છતાં દીકરી વેચી પૈસા
લેતા નથી, પણ ગરીબ અવસ્થામાં પિસાને માટે વેચીએ તેમાં શું દેવ ધન-અરે કર્ણાશ્રવણવાયેવતા! મ્હારા વ્હાલા ભલા મનુષ્ય ! પિસાદાર છતાં જેમ સારૂ સારૂ જ. મીએ, અને ગરીબ અવસ્થા આવે ત્યારે આપણી ઉં (રામપાત્ર) લેઈ ઘરઘર ભમી ભિક્ષા કેમ ભાગ
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય ઢાય,
( ૭ )
વી નહીં? એમ વર્તવામાં શા દોષ-ગરીબ અવ સ્થા પ્રાપ્ત થતાં કેમ પેાતાની સ્ત્રી અગર પુત્રને વેચતા નથી, તેા પછી દીકરીને કેમ વેચવી જોઇએ? ગરીખ અવસ્થા પ્રાપ્ત થાય ત્યારે પથ્થરા કેમ ખાતા નથી ? કાઈ કહેશે કે પથ્થરા તે કઈ ખવાય અને તે શું પેટમાં પચે, તેના ઉત્તરમાં સમજવાનુ કે-પથ્થરા જેમ ખવાય નહુિ અને પેટમાં પચે નહિ તેમ દીકરીના પૈસા તેને વેચી ખવાય નહિ અને તે ખાધા છતાં પચી શકે નહિ અને દરિદ્રપણું પ્રાપ્ત થાય. સન્માવિત્રયો-ધણા લેાકેા પેાતાની દીકરીઓને વેચી પૈસા ખાય છે, તેા તે કેમ ગરીબ થઇ જતા નથી? ઉલટા તે તે મૂછે ઉપર હાથ મૂકી તેરમાંને તા૨માં લ્હેર મારે છે અને આનંદમાં દિવસ ગુજારે છે તેનુ” કેમ ? ધર્મશાધદ્દ–જે લેાકેા પેાતાની દીકરીએ વેચે છે તેઓની સારી સ્થિતિ છતાં પણ પ્રતિદિન ગરીબ સ્થિતિ થતી જાય છે, સંતાનના ઉચ્છેદ થાય છે, નિર્ધન તા થાય છે, મહીરસ્થિતિ દરશન અત્યુત્કૃષ્ટ જ ણાતુ હોય પણ ખંદર અલક્ષ્મીત્વ પ્રાપણું હાયજ તેમાં શક નહીં, ઉપરના ડાળ ગમે તેવે હાય પશુ અંતમાં ખાલી થતા જાય છે, તેની આત્મ
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
( ૮ )
www.kobatirth.org
કન્યાવિક્રય ટ્રાય
ધરે છે, જ્ઞાતિમાં હલકા થાય છે, મહા પાપ માંધે છે, છેકરીની ખરાબ આશિષ તેને શિરપાવમાં મળે છે અને છોકરીના પૈસા ખાનારની બુદ્ધિ અ ગડે છે.
ધર્મસાધ
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિદ્રવી- પાતાની દીકરીના પૈસા ખાવાથી બુદ્ધિ કેવી રીતે બગડે ?
જેમ અનેક દુર્ગુણ ગણાન્વિત અવિજ્જન ના સમાગમે સહુ સાધના વિઘ્નીભૂત થાય છે તેમ જ સ્વકન્યા વેચી લીધેલ પૈસા મતિભ્રમ કરી અનિવાર્ય દુખ દેનાર નિવર્ડ છે, તેટલું જ નહિ પણ નિશ્રેયસ પથદ્વારને રાધી નરકગામી દ્વારમાર્ગનો રસ્તા સહેલા વાળા છે તેમ દશાવી આપે 7. મદિરાપાનથી બુદ્ધિ બગડે છે તેમ દીકરીના પૈસા ખાવાથી બુદ્ધિ બગડે છે. પહેલાં દીકરીના પૈસા ખાવાની જે ઇચ્છા થઇ તેજ વખતે શુદ્ધિ ખરામ થઇ અને પેાતાની વ્હાલી દીકરીને ઘેટાં બકરાંની પડે જ્યાં પેાતાનુ ખીસ્સુ ભરાય ત્યાં દેવી એ શુ એવું પાપ ? એવાં પાપ કરી દુર્ગતિ પામીએ એમાં શું આશ્ચર્ય ?
મા—મારા પ્રિય ભાઈ! તમારા શરીરે ઉષ્ણ વાયુ લાગે છે તેને તમે આંખે દેખે છે ? ડા વાયું લાગે છે તે તમા દેખી શકો છે ?
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દાવા
વન્યવિથ-ના સાહેબ, ઉષ્ણવાયુ, ઠંડા વાયુ આંખે
દેખી શકાતો નથી, પણ ઝાડને હલાવે છે, તેને હલાવે છે, આપણા શરીરને લાગે છે, તેથી તે વાય
રે છે એમ જાણીને તે સત્ય માનવામાં આવે છે. ઉપરાધ મારા મહેરબાન સાહેબ! તેવીજ રીતે કન્યા
વેચવાથી જે પાપ થાય છે તે આંખે દેખી શકાતું નથી, પણ પરભવમાં નીચ જન્મ, દરિદ્રાવસ્થા, રોગીપણું, આદિ દુ:ખથી પાપની સિદ્ધિ થાય છે, અનિતિ પથાશ્રયી–સાહેબ-શ્રવણ કરે કે કન્યા વેચીને ઉપાજીત કરેલ દ્રવિપાપ અદર્શનીય છે (દ્રષ્ટિગોચરને પ્રાપ્ત થઈ શકતું નથી, છતાં તદુભ વ અમોઘ પાપના ઘ, જન્મો જન્મ દારિદ્યાદિ અનેક દુ:ખેથી વારંવાર દુખ દેવા પંજાઓનું પ્રદર્શન કરી ભયંકરતા દર્શાવે છે, તેટલું જ નહિ પણ નરકદ્વાર નથી કરવા (લઈ જવા) સાથે વાહનું કામ કરવા પણ પાછા પડતા નથી. આહા ! કેટલું દુ:ખદાયી અનિતપંથનું પગલું. વિચારે મારા મહેરબાન ! માટે પોતાની કરીને વેચીને પરણા વન પિસા ખાવા તેમાં મહા પાપ છે.
જિનશાસનમાં કન્યાવિક્રય કરે તે અધમાધમ પ ૫ પ્રદશિત છે તેમ છતાં જે જેને કન્યાવિક્રય કરે છે તે અધમ બની ઉપરોક્ત વિશેષણ વિલંકરાલંકૃત થઈ અપયશના સહચરે બને છે તે નિ:શતા છે,
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ
कन्या विक्रयश्री थता महा पापो. કન્યાવિયના અધમ રીવાજથી આજકાલ સંખ્યા બંધ બાળાઓ વિધવાઓ બને છે, તે વિધવાઓ પિતા ની યુવાવસ્થાથી સ્વછંદી અને દુરાચારિણીઓ બને છે અને કેટલીક તો નાતજાતથી પણ નિકળી જાય છે, કેટલીક નાતમાં ૨હી દુરાચાર કરે છે અને તેથી કરી ગર્ભ ધારણ થાય છે ત્યારે કલજજાથી બીક પામતી, લાજતી, પોતાના ઉદર વિષે રહેલા ગર્ભનું પાલન કરે છે ઘણે ઠેકાણે સાંભળીએ છીએ કે અમુક વિધવાએ ગર્ભ પાત કર્યો, અને કદાપી બાળક પ્રસરે છે તો તેનો પણ નાશ કરે છે તેમ છતાં જિનેનું નયન પંકજ વિકસિત થઈ ઉપરક્તમાર્ગ ધકેને સ્વસુગધ અર્પતુ નથી. તે શું અંધારૂં? – ખરેખર અંધારૂં ને વિનવાળુ-યસ હરનારૂં ને પાયમાલ કરનારું, काठीयावाडमां चालतो कन्याननो वेपार,
સારાષ્ટ્રમાં આધુનીક કાળમાં કન્યાવિય થતો સિ કેની દ્રષ્ટિગોચરતાને વારંવાર દર્શન દે છે. આજ કાલ કાઠીયાવાડ (સૈારાષ્ટ) માં કન્યાવિક્રય પુરસથી વધતો જાય છે, અને તેવાજ કારણથી કાઠીયાવાડના લેકે કંગાલ અવસ્થાના ભોગી થઈ પડયા છે. કાઠીયાવાડી જેમાં કેટલાંક કુટુંબતો પિતાને નિર્વહમાત્ર કન્યાઓ
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દાય.
( ૧૧ )
ઉપર્જ કરે છે. રાજાને ત્યાં પુત્ર પ્રસવથી જેવા આનદ્ર થાયછે તેવેજ આનંદ કાઠીયાવાડી જેનામાં પુત્રી પ્રસવથી ચવાથી કેટલાક કન્યાવિક્રીઓને થાય છે. કન્યાએજ તેમના વ્યાપારની મુખ્ય વસ્તુ થઈ પડી છે. કાઠીયાવાડ માં જે કન્યા વેચનાર શ્રાવકે છે તેમાં જેને એક એ ફ ન્યાએ હેાય છે તેને બજારમાંથી માલ ઉધારે સે ત્ર સે રૂપૈયાના મળી શકે છે, બીજાઓને કેાના ઉપર ઉધાર માલ મળે! જેને એક બે દીકરીએ હેાય છે તે ફશા શ્રમ નહીં કરતાં જ્યારે તે દીકરીએ મેટી થાય છે ત્યારે કેઈ વૃદ્ધ વરને પેાતાના ધેાળામાં ધુળ નાંખનારને વળગાડી રૂપૈયા મેળવી પૈસાપાત્ર બની મજાથી પછી એડાં બેઠાં ખાય છે અને ઉદ્યોગ કરવાની કશી પણ પર્યા ધરતા નથી. ધીમે ધીમે અધર્મથી મેળવેલા નાણાં ચેડા વખતમાં ફના થઇ જાય છે. શાસ્ત્રમાં કહ્યું છે કે:~ अधर्मोपार्जितं द्रव्यं पंचवर्षाणि तिष्ठति ॥ माप्ते च मे वर्षे समूलेन विनश्यति ॥
તે તે લેાકાધારે અમાપતિ નાણાં સ્વયમેવ ષષ્ટ વર્ષ પ્રાપ્ત થતાં વિનાસાલય નિવાસીભૂત થાય છે, તે વખતે અચભૂત સ્થિતિ પુન: પેાતાને અનિવાર્ય દુ:ખ દેવા તત્પર ઈ વપજાઓનુ પ્રદર્શન વાર વાર દેખાડે છે, કેમકે એ પૈકામાં એવા ગુણ છે કે તે લાંએ વત પહેાંચતા નથી અને કન્યાવિક્રયીએ અંતે ભીખારીના ભીખારી રહે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૨ )
કન્યાવિક્રય દોષ
आज परणीने सासरे आवी अने काले
વિધવા, વેવે ત્રાસ! કન્યાવિક્ય કરનારની ગરીબ સ્થિતિ હોવાથી અને ઉપરા ઉપરી દુષ્કાળ પડવાથી તેઓ હાલ એવા બેહા લ થઈ ગયા છે કે તેનું વર્ણન કરતાં ત્રાસ છુટે છે, કા ઠીયાવાડમાં ઘણાખરા ઉત્તમ પુરૂ કુળવતે ભીખારી થતાં પણ કન્યાવિક્રય કરતા નથી, પણ કેટલાકના લીધે આખું કાઠીયાવાડ ગણાય છે,
ભીખારી બનેલા ગરીબ કાઠીયાવાડી જનોથી મહે નત મજૂર બનતી નથી એટલે છેવટ મહાજનના ઘર માદાના દાણા ખાવાનો વખત આવ્યા છે; એટલું જ ન હિ પણ કેટલાંક કઢબે ધરમાદા દાણું ખાય છે. અફ સોસ! અફસ! અરેરે! જેનોની આવી સ્થિતિ ! અરેરે ! આવી અધમાવસ્થા! શું જેનીઓને આ થોડું શરમાવનારૂ છે !
જે જેને અનેક દુ:ખ સંકટ આવી પડયા છતાં લાંબે હાથ કરી માગતા નહોતા, અને જે જિનેના પૂ
જે કાધિપતિ દાનેશ્વરી ધર્મના સ્થંભ હતા તે જૈ નોની દીન વચનથી બીજની આગળ માગણી થાય એ શું ઓછી શરમની વાત છે? સ્વહસ્તકૃત કન્યાવિકભવ પાપથી પિતાની પુંજી પરવારતાં કર પ્રસારી દીન વાણી વદી અન્યાશ્રયી બનતાં વારંવાર માગે છે, તે આ
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય ઢાષ
( ૧૩ )
પણે જોઇએ છીએ. અરે! કેવી તેની અકર્તવ્યતા. અવિચારી કર્મને અનિવાર્ય શરતા છતાં, હજી કાઇ ચેતતું નથી અને એ અકરણીય રીવાજને અટકાવવા યત્ન કરતા નથી તેમ સુખાર્ભવ મિષ્ટ મધુર શબ્દા રણ પણ કરતા નથી (સખેદ) આહા ! શુ' જૈનમ એટ તમારી અવિચારતા, ને અકર્તવ્યતા
એક જુવાન પુરૂષ લખે છે કે હાલ કાઠીયાવાડ માં દરોક કન્યાએ એવી મે' જોઇ છે કે—આજ પરણી તે સાસરે આવી અને કાલે વિધવા. પૈસાના લેાભે ઘરડ બુઢ્ઢાને દીકરી પરણાવે પણ વિચારો કે પાકું પાન કર્યાં સુધી ઝાડ ઉપર રહે. અરે જેને!! આથી પણ વધારે ત મારી ખરાબ અવસ્થા થશે અને જેનેાની સંખ્યા પણ પ્રતિદિન જો આવા રિવાજ કાયમ રહેશે તે ઘટી જશે. कन्याविकयने लीधे बीजो एक वधु जूलम.
કન્યાવિક્રયને લીધે બીજો એક વધુ જુલમ વધી પચે છે, તે એકે—કાઠીયાવાડમાં માટી મેાટી કન્યાએ કુરી તે વેચવાના વેપારને લીધે ગૂજરાતના કેટલાક વા ણીઆઆ તે કન્યાએ અબે હારે ત્રણ ત્રણ હજારે ખરીદ કરે છે અને દક્ષિણમાં વસતા વાણી પણ કા ઢીયાવાડી જીવાન બાળાઓના બાપને રૂપૈયાની કોથળી એ આપી લેઇ જાય છે—ગુજરાતમાં એ ઝેરી હુવારૂપ કુટેવે પ્રવેશ કર્યા છે. ગુજરાતમાં જેને કન્યા મળે નહિ
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૪ ) કન્યાવિક્રય દોષ, તે કાઠિયાવાડમાંથી રૂપિયાની કોથળીઓ ઠલવી રૂપવંતી મનમાની પરખીને કન્યાઓને લઈ આવે. જુઓ સુર ત, અમદાવાદ, પાટણ, મહેસાણા, વિજાપૂર, પાદરા, આદિ સ્થળે કાઠીયાવાડની ઘણી કન્યાઓ આવેલી છે તે શું થેલીઓ ઠાલવ્યા વિના આવી હશે, અને તે કેન્યાઓના માબાપની કેવી સ્થિતિ હશે તે ઉપર વિચા ૨ કરો. આ પ્રમાણે કન્યાને ઘટાડો કાઠીયાવાડમાં થી થવાથી કાઠીયાવાડના જુવાન ગરીબ છેકરાએ આ વા કારણથી નિર્વિવાહિત અલલનાન્વિત પુખ ઉમ્મર પ્રાપ્ત થતાં વર્ષાઋતુવ નવિન તૃણાસ્વાદિત ગવાદિ ચતુષ્પદોની માફક નૂતન નૂતન નારી રસસિક અવ નિતલમાં તે રસ ન મળવાને લીધે મતિભ્રમિત થઈ જ ટયાં કરે છે, તે નિચકામ કર્યાથી પાયમાલી સ્થિતિ ઉપર આવી જાય છે તે સૈરાષ્ટની કન્યાવિક્રયીએ નિર્દયતા ને અવિચારતા. અન્ય કંઈ પણ નહિ. હા શુ અા નાંધકારનો ફેલાવેવિદ્વજન મન મુજાવનારો અપાર દુ:ખ દેનારે તે વિચારે. આવા કારણથી કુંવારા (વાંઢા) રહી ભ્રષ્ટ થાય છે. જુવાનીની ભર્ત અવસ્થામાં અન્ય વર્ણની સ્ત્રીઓને લઇ ભાગી જાય છે અને વ્યભિચારી બને છે, બે ત્રણ હજાર રૂપૈયા આપવાની શક્તિ નહિ હે વાને લીધે કન્યા કેણ આપે અને આવા કારણથી આ ન્યની કન્યાઓ પરણી સ્વજાતિથી પણ ભ્રષ્ટ થાય છે,
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ. ( ૧૫ ) કેટલાક પૈસા મેળવી પરણવા માટે ઘાંચી મોચી કે કે ળીની છોકરીઓ લઇ ગુજરાત કે બીજા દેશમાં પોતે તેનાં માબાપ બની વાણીમાં પરણાવી આપે છે, આ ને જ્ઞાતિને ભ્રષ્ટ કરે છે. એક જુવાન પુરૂષ લખે છે કે,
હાલમાં મેં તેવા કેટલાક કેસોનો અનુભવ કર્યો છે અને તેના ભવાડા થતાં નજરે જોયા છે છતાં તેઓ નાતમાં રહેવા પામે છે. કહે જૈનોનું કેટલું અધારું ? “કહેવત છે કે તેનું કટાય નહિ અને વાણિયા વટલા ય નહિ, કાઠીયાવાડના તમામ જેિને આમ કરતા નથી પણ કેટલાક અધમ જેનેજ એમ કરે છે.
कन्याविक्रय करवानुं शं कारण. ઉદ્યોગ કરી શકાય નહિ. ઘેર બેઠાં બેઠાં પિસાદાર બનવાના હવાઈ વિચારોથી આ દશા થાય છે તથા તીર્થકર ભગવાનનાં ચેલાં શા વાંચ્યા તથા સાંભ
ન્યા વિના આવી દુર્દશા થાય છે. વ્યા વળી પરદેશમાં રળવા જવું એ તો પરભવમાં પણ કેમ બને એવા વિ ચારથી ઘેર બેશી ગડમથલ કરી પાપી ઈચ્છાઓને બહેકાવી મૂકવાથી અને તાલપૂટ વિષ સમાન કન્યાવિ ક્રય કરવાની બુદ્ધિ થાય છે. શ્રાવક નામ ધરાવી પરદે શ જવું એ શું સારું કહેવાય. “હાંલ્લાં હડી કરે એ ને ભૂત ભુસ્કા મારે 7 તેમ છતાં શું બીજાની નોકરી કરી શકાય? ઊંઘના સ્વયામાં પેસાદાર બની ઘર સંસા
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૬)
કન્યાવિક્રય દા:
૨ ચલાવવે એજ જાણે મનુષ્યનું કર્તવ્ય હાય નહીં એમ કન્યાવિક્રયીઆની મનેાત્તિ કબુલ કરે છે. આહા હા! કન્યાવિક્રીઆને પરભવના ભયતા ક્યાંથીજ હશે ! आ कन्याविक्रय उपर एक बात कहेवामां આવે છે.
નયનાનદાયક, રાજમાર્ગ રાજીત, વિવિધ પ્રતાલિ કા હારવિરાજીત, વિશેષ ચિત્રવિચિત્ર ચિત્રામણ પક્તિ અલંકૃત આશ્રમસ્થાન શાભિત, પાવિક્પતડાગાદિ રમ્ય જલાસયાન્વિત, સદગુણ રોાભિત ધાર્મીક ભક્તિત્વ વાત્સત્યાદિ ગુણગાલ કૃત ગુણિજન નિવાસ નિશ્રેયસનગર સમ, જનનમન મુદ્દેકારક, એક વસતપુર નામનું નગર હતુ, તેમાં એક વિમલ નામના ગૃહસ્થ રહેતા હતા તે જાતે વણિક હતા. સત્ય જૈનધર્મમાં તેનું લક્ષ્ય હતુ. અને તેની આખરૂ ગામમાં સારી હતી. પેાતે સાફ દીલના હુ તે, કાઇના ઉપકાર કરીને છુટતા, ગરીબ લાકોને સારા આશ્રય આપતે અને ધનવાનપણાનું અભિમાન રાખ તા નહેાતા, દેવની પક્ષી શ્રદ્ધા રાખતા હતા, દરરાજ વ ખતનું ટાઇમટેઅલ રાખી એક કલાક સત્યધર્મમાં તથા નીતિનાં પુસ્તકે લક્ષથી વાંચતા. ફાઇનેા વિશ્વાસ ધાત કરતે નહેાતે. ઉત્તમ શિક્ષકે પાસેથી અભ્યાસ કરી સદ્ગુરૂ પાસે ધર્મતત્ત્વ પણ સાંભળતા હતા. તેને વૃદ્ધાવસ્થાએ એક પુત્ર થયા તેનુ નામ ધર્મચઢું રાખ્યુ
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિ દોષ, ( ૧૭ ) હતું. ધર્મચંદ નાની ઉમરનો હતો, પૈસાદારનો પુત્ર, વ• ળી હાલામાં હાલે તેથી શાળામાં અભ્યાસ કરવાનું તો ક્યાંથી બને? મોટી ઉમરે પિતાએ નિશાળે મુકયો, નિશાળમાં ધર્મચંદને બેસી રહેવું ઝેર જેવું લાગતું વારંવાર મનમાં ચિંતવે કે હવે ક્યારે માસ્તર છુટી આપશે, બન્યું જરા પણ રમત નહિ, નિશાળેથી છુટવા નો જ્યારે ઘંટ વાગતા ત્યારે તેના મનમાં ઘણે હવે તે અને નિશાળે આવવું હોય ત્યારે જાણે યમદ્વારગમન જવું હોયની : એમ તેને લાગતું, એમ કરતાં મારી કૂટી તેનાં માબાપ ભણવા મોકલતાં. નિશાળમાં કેટલાએ ક અભ્યાસ કર્યો.
ધર્મવંતનું હૃક્ષ. ધર્મચંદ ઘણે વખત બીડી પીવામાં ગાળતા, હરતાં ફરતાં બીડી, વાતના તડાકા ભડાકામાં બીડી, જાજરૂમાં બીડી, ખાતાં બીડી, ગાદી ઉપર બેસીને પણ બીડી, એવી તેને ખરાબ ટેવ પડી હતી. તે ને કુમિત્રોની સોબત થઈ હતી, તેઓ તેને કુટેવોમાં દારવા લાગ્યા. ભાઈ સાહેબનો મિજાજ પણ અધમ9ત્તિનો થવા લાગ્યો, માતાપિતાની શિખામણ શ્રવણ ક રતાં છણકારા ભણકારા કરવા લાગ્યું, કોઈ કહે કે ધર્મ ચ તમે બીડી કેમ વધારે ફેકે છે, ત્યારે તેને જવા બના માનમાં મુખ મજકડી લેંબરા જેવું કરી કહેતો કે બેસ બેસ ચબાવલા! તારૂં ડહાપણ જોયું, ડહાપણ
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૮ ) કન્યાવિક્રય દીપ, ના દરિયા બેસ બેસ! ” એમ કહેતો ત્યારે સામે કહે નાર ધણી “ કહે કે આપ શેડોઆના પુત્ર છે, માટે માફ કરે એમ વિનયથી કહેતો. ધર્મચંદ બીજ છો કરાઓ સાથે કજિયે કરવામાં બાકી રાખતો નહોતો, ઠંડું મરકરીતે તેને પાણીના કડકા જેવી જ થઈ, ભાંગ ગાંજે તો તેને મારાં લાગતાં, તેના મિત્રો તેને વ્યભિચારની કુટેવમાં ફસાવવા લાગ્યા, જૂગટું પણ રમતાં શિખ્યા, ધણા લાકે કહેવા લાગ્યા કે, વિમળશેઠની : છળ અંધારૂ ધેર વળ્યું. શેઠને પોતાના પુત્ર વિષે વિ શેષ કાળજી હેાતી અને તેને સુધારવા લક્ષ પણ આ થતા નહેતા, પણ તેની ખરાબ વર્તણુંથી અંતરમાં દાઝતા હતા. એક દિવસ તેના કુમિત્રાની ટાળી શેઠ પ ગામ ગયેલા હતા તે લાગ જોઈ ધર્મચંદની હવેલીમાં આવી, ધર્મચંદ પોતાની મંડળી સાથે ઠંડા પહેરનાં ગ પાં સપા મારવા બેઠા. પરસ્પર એક બીજાની મસ્ક રી કરી હસે છે, એવામાં એક ફટાતુટ લુગડાં પહેરી એક ગરીબ ડોસી પેતાના નાના બચ્ચાને કેડમાં બેસા શી ત્યાં આવી ઉભી અને કરગરી આજીજી કરવા લાગી. તેના સામું કોણ જુએ?
तवंगरोले गरीबनी शी दया. પેલી બિચારી ડોસી બે હાથ જોડી પોતાનું દુ:ખ થવા લાગી, પણ ભાઈ સાહેબે તેની વાત ધ્યાનમાં લી
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય ઢાપ
( ૧૯ )
፡
ધી નહીં અને સિપાઇ પાસે ધક્કા મરાવી કાઢી મૂકી. સારી આશાએ આવેલી ડાશીને ધક્કો વાગતાં ત્રણચાર ગામાં પણ ખાઈ ગઇ અને એલી કે, દુખીયાની દ યા કેને હેાય.” ખરાબ આશિષ આપી ડેાશી અશ્રુધા રો વસાવી ચાલી ગઇ, ધર્મેન્દ્રે વિવિધ મેવા તથા ૫ કવાન્ન મગાવ્યાં અને વાતેાના તડાકા મારતાં આવે ગ્યા. પણ શીની યા કયાંથી આવે ? પરભવમાં દાનવ્રુત નિયમ કરવાથી મનુષ્યાવતાર પ્રાપ્ત થાય છે, તેને માલા, શાખીલે, શેઠીઆના પુત્ર શી રીતે જણે? हवे शुं वयं !
મિષ્ટાન આરેાગ્યાબાદ બીડીએનાં બણગાંને વારે આવ્યા. ધર્મચદ બીડી ફૂંકતા ફૂંકતા ગાદી ઉપર બેઠે લા છે, એટલામાં એક તણખા ગાદી ઉપર પડયા, તેનુ કેને ભાન રહ્યું નહીં. અગ્નિના તણખા પ્રજળવા લા ગ્યા, મિત્રા ઉડા સા સાના ઠેકાણે ગયા. ધર્મચદ ચાક રના બાલાવાથી ઘેર જમવા ગયા. હવે હવેલીમાંથી માગ નિકળવા લાગ્યા, તેની સાથે જાણે ધર્મચંદના પણ ધૂમાડા નિકળ્યા ના ાય તેમ ભાસ્સુ પાસે રહેનારા લેાકેાએ આ ખર્ ધર્મચક્રને આપી. તે બેલ્લે કે,— “ગલાડીના ગાંડા માણસે જીવને કંઈ બાકી રાખે છે. જાગ ના તારી હવેલી સળગે એસ એલવા લાગ્યા. કહ્યું છે :--
For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૨૦ ) કન્યાવિકય દોષ,
उपदेशाहि मूर्खाणां, प्रकोपाय न शांतये ।।
મૂર્ખાઓને હિતકર વચન કહેવું તે ઉલટું કંધને માટે થાય છે પણ શાંતિને માટે થતું નથી,
ધમડાના ગોટેગોટ નિકળવા લાગ્યા. લેકે આગ લાગી, આગ લાગી, એમ બૂમ પાડવા લાગ્યા. ધર્મચંદ ની માતાએ આ વાત સાંભળી તેણે બૂમ પાડવાથી આડોશી પાડોશી આગ ઓલવવા દોડી ગયાં. ધર્મચંદ ને તેની મા કહેવા લાગી કે, અરે ! દીકરા ગજબ થયે દોડદોડ હવેલી રાજગી ઉઠી. ભાઈસાહેબ ઉઠી મનમાં બડબડવા લાગ્યા. સાળી રાંડની હવેલી વળી સળગી. સળગી ગઇ તે ગઈ. સરકારી બંબા આવી પહોંચ્યા પણ આખરે આખી હવેલી ખાખમાખ થઈ ગઈ. દરદાગીના બચી ગયા, ‘પાપનો ઘડો ફૂટયો.”
શેઠ ઘેર આવ્યા. હવેલી બળતી દેખી શકાતુર થયા. શેઠ ધર્મચંદને બોલાવી પૂછ્યું, દીકરા! આપણી હવેલી કેમ બળી? ધરતા કાંઇ તે વિષે જાણતો નથી, રોટ-અન્યા પહેલાં તું તે હવેલીમાં ગયો હતો કે? પુત્ર - હા બાપા. શેટ-કેમ તું એકલો હતું કે બીજું કોઈ હતું? પુત્ર–મમમ મારા મિત્રો ભેભેબે ભેગા હતા
-ત્યાં બેશી રાંડનાએ શુ કરતા હતા ?
For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય છેષ.
( ૨૧ )
-
-
-
ધર્ઘદ-બેઠા બેઠા વાતો કરતા હતા.
ક-બીડી ફીડી પીધી હતી કે ? પવિત્ર-અચકાતાં હતાં પી પી પીધી હતી.
શેઠે જાણ્યું કે નક્કી બીડી પીતાં અગ્નિના તણખા થી હવેલી બળી એમ નિશ્ચય કર્યો. શેઠે બહુ શિક્ષા કરી અને ધમકી આપી પણ કોને અસર થાય. કુતરાંની પૂંછડી વાંકી ને વાંકી. તેના મિત્રો વાતો કરવા લાગ્યા, અલ્યા બાપાલાલ, ધર્માની હવેલી ઉઠી તેં જાણ્યું કે ! બે પાલાલ કહેવા લાગ્યું કે વાગ્યું તેનું બાબરૂ ભાગ્યું – બળા તેની ટળી, તેમાં આપણું શું ગયું. હાશ તે પણ હવે આપણા જે ખાખી બાવે છે. કેટલાક દિવ સ પછી ધર્મચંદ મિત્રોને જઈ મને. તેના મિત્રોએ પૂ ઇચું કે અથા હવેલી બળી ગઈ કે શું ? ધર્મચંદે કહ્યું. હા બળી ગઇ. મિત્રોએ કહ્યું. ગઈ સે ગઈ. મિત્રએ ધર્મ ચંદને કહ્યું. ચાલ ચાલ, આજ તે ગામની બહાર રહું મારવા જઇએ, સર્વ મિત્રો સાથે મળી ચાલવા લાગ્યા.
काव्यशास्त्रविनोदेन, कालोगच्छति धीमता ।। व्यसनेन च मूर्खाणां, निद्रयाक लहेन वा ॥१॥
ભાવાર્થ-વિદ્વાને (સમય)શાસ વિનોદથી જાય છે, ને મૂર્ખાઓને સમય વ્યસનથી જાય છે, તો તે કા- |
For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( રર ) કન્યાવિક્ય રોગ, ધારે ખરૂં જ છે. માટે મૂખપણું એ બહુજ દુખનું દ્વાર છે. મૂએ મિત્રતા દુ:ખને દરિયો છે, માટે કોઈ દીવસ તેવાની મિત્રતા કરવી ઉચિત નથી.
મિત્રે વિચારે આવા કુમિત્રોની સોબતમાં જ માત્ર સુખ પ્રાપ્ત થતું નથી. ઉપરોક્ત ફમી કોઇક૬ કાનેથી પાનની બીડીઓ કરાવી તથા ફેકવાની બીડીઓ ફેંકતા ફૂંકતા માતેલા સાંઢની પેઠે ફરવા લાગ્યા, એવા માં એક ગાય વચમાં બેઠી હતી તેને ધમાએ સાળી વચમાં બેઠી છે, બેઠી બેઠી વાગોળે છે, એમ કહી ભે ૨ સેડી મારી. वांदराओमां अने मूर्खाओमा शो फेर?
ગાય ઉઠી ચાલી ગઈ, ભાઇ સાહેબ આગળ ચાવ્યા. શું યુવાવસ્થાનો તેર, અઘોર પાપનો આશ્રયી. જુઓ જુવાન અવસ્થા ને વળી તેમાં ધનવાન હોય, કે ટાડનાર ના હોય, અને વળી કમિત્રોની સોબન હાય, તથા ઓછામાં પૂરું મૂખ પણું હોય ત્યારે વાંદરાઓ અને તેવા મનુષ્યમાં પૂંછડા વિના શે વિશેષ ફેર મા લુમ પડી શકે ?
- મિત્રની ટેળી આગળ ચાલી કેઈ શિક્ષકને પુત્ર દુકાને બેઠો બેઠે અભ્યાસ કરે છે તેને દેખી ચંડળ ચાકડી કહેવા લાગી. અલ્યા બાપાલાલ જેયું કે? આ વે દાયુ હેર કેવું બરાડા પાડે છે, ત્યારે વળી તેમાંથી એ
For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્ય દીપ. ( ૩ ) ક બેલી ઉડ-વરત જ પર્તવ્યું, અતિશે - पि मर्तव्य; तदा देत कटाकूट किं कर्तव्यं.
मूर्खाओना विचार. (ખે) અરે! શું તેઓની પશુ સમાન જીવનતા. અન્યની મશ્કરી કરવી, વિકામનાં અકપીતની યગપાં મારવાં, કંઈપણ હાઆરસ વિના હસવું, અનુગે મૂખ મિત્રનું છત્ન , મધુર રસાસ્વાદપણું, વિપાર્જનતામાં નિવિયેતા, એ આદિ અક્શનીય કારણેથી પોતાની જંદગીનું ગુજારવાપણું એ તેઓના અનિતીપથાનુગામી વિચારો. ખેદ છે કે તેવાથી પૃથ્વી અતિ ભાર નમિત છે. મૂર્ખાઓના વિચાર પણ અજ્ઞાનથી ભરેલા હોય છે, તેમની જીંદગી બીજાની મશકરી કરવી, નકા માં ગપ્પાં મારવાં, હરવું ફરવું, બામસાઈએ ઉડાવવી, ભણવાથી કાયરપણું આદિથી ગુજારે છે, મૂખાઓને સારા માણસનો સંગ ગમતો નથી. પ્રભુની પૂજા કરવી, ગુરૂને નમન કરવું, તેતે ઝેરના સરખું તેમને ભાસે છે. હવે કમિત્રેની ટેળી સાથે ધર્મચંદ ગામની બહાર આ બો. બાગમાં પ્રવેશ કર્યો, આડું અવળું ફરવા લાગ્યો. એક ઠેકાણે ફરવા લાગ્યા ત્યાં એક વિરચંદ નામનો જુ વાન છોકરે આબે, તેને ચહેરે ખબસુરત હતો, તેના મુખ ઉપર તેજી હતી, તે પણ ટેળી પાસે આવ્યો, તે ની પાસે એક પુસ્તક હતું, ટેળીના મિત્રેએ આવકાર
For Private And Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૨૪ )
કન્યાવિક્રય દોષ,
આપવાથી તે પણ બેઠો. પરસ્પર વાતોના તડાકા ઉડ વવા લાગ્યા, | બાપાલાલ–કેમ કેશવલાલ! લેકે ખરૂં સુખ શે માં માનતા હશે ?
કેશવલાલ–જેને જે વસ્તુ રૂચિ તેને તેમાં સુખ ભાસે છે.
બાપાલાલ--મને તે સારૂં સારૂં ખાવુંરેફ મા રહે અને ગમત ઉડાવવી તેમાં આનંદ લાગે છે.
એવામાં પેલા પુસ્તક લઈને આવે છે કરો વિર ચંદ બેલી ઉઠ, મારા બંધુઓ! ખરું સુખ તે હિંસા, ચારી, વ્યભિચારને ત્યાગ કરી સારું સારાં ધર્મનાં પુ. સ્તકે, નીતિનાં પુસ્તક વાંચવાથી થાય છે. આપણાથી બનતો ઉપકાર બીજાને કર, ગરીબાનું દુ:ખ ટાળવું એમાં સુખ સમાયેલું છે.
ધર્મચંદ બોલી ઉઠ–બેશ, બેશ, ભણે શારીને બેટા! તારું ડહાપણ , થોથાં પોથાંમાં સુખ ભર્યા હશે? ખાવું, પીવું અને ધોડાગાડીમાં ફરવું, હરવું, રે ફ મારે તે કેટલું સુખ કહેવાય? થોથાં પોથાં વાંચી મગજ ખાલી કરવું એમાં સુખ શુ ?
વિરચંદ– શેઠના પુત્ર! આવા તમારા ગાંડાઇના વિ ચારે પંડીતજન કબૂલ કરશે નહિ, દુનિયામાં મનુષ્ય જ ન્મ પામવો એ કંઈ પુણ્યવિના બનતું નથી, અને પુણ્ય તે ધર્મ, કર્મ, પોપકાર, કર્યા વિના બનતું નથી. આ
For Private And Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિકય દોષ,
( ૨પ ) મ રેફ મારવામાં શું સુખ છે? કંઈ દેખાતું નથી. ગરી બોને સુખી કરવામાં, ધર્મ પુરૂને સહાય આપવામાં, મુનિરાજોની આજ્ઞા પાળવામાં ખરું સુખ સમાયેલું છે. ધર્મચંદની ટેળીવાળાઓએ આને હસી કાઢયો, પણ આ છોકરે કંઇ પિતાના વિચારથી પાછો પડે તે નહતા. તેણે વિચાર્યું કે આવા મૂર્ખાઓની સંગતથી શે ફાયદો થઈ શકે. પત્ત:
वरं पर्वत दुर्गेष भ्रांत वने चगैः सह ॥ न मूर्ख जन संपर्कः कल्प कोटशि तैरपि ॥ १ ॥
ભાવાર્થ:-પર્વતમાં, જંગલમાં વનચરની સાથે ભ્રમણ કરવું સારૂં, પણ મૂખ માણસની સંગતિ બિલ કુલ સારી નથી. કહ્યું છે કે:--
પંડિતો વ શત્રુ , ન ઘર તિજ: | વાનરે હૃા રાજા, વિમાન તક છે ?
ભાવાર્થ-પંડીત પણ શત્રુ સારે પણ મૂખ મિત્ર સારે નહિ. વાનરથી હણાતા એવા રાજાનું બ્રાહ્મણચૈરે રક્ષણ કર્યું, માટે મૂર્ખઓની સંગતિ ત્યાગ કરવા યોગ્ય છે.
મૂખાએ પોતાના ખેટા વિચારોને પણ સત્ય માને છે, પોતાના મનમાં આવ્યું તે ખરૂં, તે વિના બીજું સર્વ ટુ એમ મૂખાએ માની લે છે.
હવે –બાગમાં મિત્ર મ ડી ફરવા લાગ્યું. ચાલતાં ચાલતાં એક ફોજદારની સ્ત્રીની મશ્કરી કરી, આ વાત
For Private And Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
ની ફેજદારને ખબર પડતાં તે મિત્ર મંડળને સિપાઈ પાસે પકડાવ્યું. પોલીસે આઘા પાછા કી ખૂબ ગડા
પાક આપ્યો. છેવટે વિમળશેઠને આ વાતની ખબર પડી તેથી તે ફોજદારની પાસે ગયો અને આજીજી કરી દીકરાને છોડાવી ઘેર લાવ્યા. ધર્મચંદની ખરાબ ટેવથી તેના પિતાના મનની બહુ લાગણી દુખાતી હતી, પણ શું કરે. મોટી ઉમર થતાં પુત્રની સાથે મિત્રતાપણાથી બોધ કરી શકાય છે. તે શાસ્ત્રાધાર સત્ય છે કે:–મેટી ઉમર થતાં જે ટેવો પડે છે તે સુધરવી મુશ્કેલ પડે છે, કહેવત છે કે:–
રાશે પંર વન, રા વા તાક प्रप्ते च षोडशाब्देतु, पुत्रं मित्रैमाचरेत् ॥१॥
તો તેથી જે પડેલી ટેવોને સુધારવા મિત્રનાધાર રાખવી પડે છે તે જ આધારે નાનાં શાક અને ઢાં बालक जेम वाळीए तेम वळे--
જેણે પોતાનાં છોકરાંને બહુ ગુણ કરવાં હોય તે છે તે છેકરની વર્તણુંક ઉપર બહુ જ લક્ષ આપવું તે મની કુટેવ તરફ દ્રષ્ટી દેવી અને મધુર વાણીથી શિખામણ આપી કુટેવોમાંથી છોડાવવાં. ઘણાંખરાં છોકરાં હાલના લીધે પિતાનાં માબાપને ગાળે આપે, તોફાન કરે, તો પણ તે માબાપ છોકરાંને શિખામણ આપતાં ન ધી, અગર શિક્ષા પણ કરતાં નથી,
For Private And Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દો.
વળી કેટલાંક માબાપ તો એવાં હોય છે કે – છોકરા પશે પરસ્પર એક બીને ગાળે દેવરાવે છે, પોતાની મા છોકરાને લાડમાં કહે કે બબુડા તારા બાપને તું કુતરે કહે, એટલે છોકરો બાપને કુતરો કહે. તેના પિતા કહે કે તારી બાને રાંડ એમ કહેવું. ત્યારે છોકરે બંડ કહીને
લાવે એટલે તેનો બાપ ખુશી થાય. વળી તેની મા છેકરાના હાથમાં લાકડી આપીને કહે કે જા –- તારા બા પાને એક લાકડી છે, ત્યારે તે આશુરામજમાં ઠોકે. તેમ તેના બાપના કહેવાથી તેની માને છે કે, નાનપણમાંથી એ મહામંત્ર છેકરાઓને ભણાવા દ્ધાવસ્થામાં તે જ છોકરો માતા પિતાને લાકડીએ મારે તેમાં શું વા ઇ? આટલાથીજ નહિં પણ કેટલાક તો બસ ગાળો નાં વચને વાણી શીખવવાના પ્રારંભમાં મંગળ તરીકે શિખવતા હોય એમ ભાસે છે, પણ તે જ ગાળે પાછી છેક માબાપને ભેટ તરીકે ત્રણ ચાર વધારીને આપે છે.
સારા સારા શબદો એલતાં શીખવવા રોજ માબાપની ફરજ છે. જે છોકરાઓ નઠારા હોય તેની સંગ નિ પિનાનાં છોકરાંને કરવા દેવી નહિ. પોતાનાં છોકરાં ને કાયદાસર શિખામણ આમાથી જેટલી અસર થાય છે તેટલી મારવા કુદવાથી થતી નથી. નાનપણમાંથી જ છોકરાંને પોતે મુખે ચઢાવીએ અને જ્યારે તેને પર ણાવીએ ત્યારે સ્ત્રીના ભરમાવાથી માબાપને લઢે વઢે ક જીઆ કરે ત્યારે આપણે શેક કરીએ કે આ છોકરો જ
For Private And Personal Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૮ )
કન્યાવિક્રય દોષ.
ણતાં પત્થરો જણ્યેા હૈાત તેા સારૂં'. એમ બેલીએ, રૂદન કરીએ, તેથી શું કંઇ ફાયદા થઇ શકે ? થાય નહિ.
ના કંઇ પણ
માબાપ યાતે કજિયા ક‘કાસ કરે તે તે દેખી છે. કરાં કચ્છન્ન કકાસ કરતાં શીખે છે. માબાપ જો આડા શી પાણી સાથે હળીમળીને ચાલે તા છેાકરાં પણ તે વા સ્વભાવનાં થાય છે. મતલબ કે સાની સાથે હળી સળીને ચાલવા શિખે છે. નિર્દયીનાં કરાં પ્રાયઃ નિર્દેયી થાય છે, તેનું કારણ એજ છે; માટે મામાપે તે સર્તણુંકથી વર્તી કરાંની વર્તણુક ઉપર લક્ષ આપ વુ, કહ્યું છે કે:
माता शत्रुः पिता वैरीः, येन बालो न पाठितः ॥ न शोभते सभा मध्ये, हंस मध्ये बको यथा ॥ १॥
જે માબાપેા પેાતાનાં કરાંને ભણાવતાં નથી, ઉ ત્તમ પ્રકારની કેળવણી આપતાં નથી, તે માબાપને પે તાનાં (તેમનાં) છેકરાનાં શત્રુ તરીકે ગણવાં (જાણવાં). બાલ્યાવસ્થામાં કરાંની અણુસમજ વિશેષ રહે છે, પેાતાના હિતની તેમને માલૂમ પડતી નથી, એ કરા તુ કેવી રીતે થાય તે માબાપ જાણી શકે છે. જ્યારે આપણે એક આંબાના ઝાડને ઉછેરવામાં અત્યંત સભા ળ રાખીએ છીએ ત્યારે હેાકરાંને ગુણની પુષ્ટી આપવા લક્ષ રાખીએ નહિ તેા તેના વેરી કેમ ના બનીએ. આપણી પાઘડી, આપણુ અંગરખું, ધામી પાસે ધોવ
For Private And Personal Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિકય દોષ.
( ૨૦ )
રાવી સાફ કેવું રાખીએ છીએ, અને તેને ડાધ લાગે ન હિં તેને માટે કેટલી કાળજી રાખીએ છીએ, ત્યારે લૂગ ડાં અને પાધડી થકી પણ અધિક પ્રાણ થકી યારાં એવાં છોકરાંને કેળવવા કાંઇ પણ દરકાર રાખીએ નહિ. તે શું ઓછું અજ્ઞાન ? સ્ત્રીએ પોતાના શિરૂહ (વાળ) ઓળવામાં, તથા તેને સાફ રાખવામાં જેટલી કાળજી રા ખે છે તેટલી કાળજી પોતાની છોકરીની વાણી મીઠી ક રવામાં, તેને ઘરનાં કામકાજ શિખવવામાં, કેળવણી આ પવામાં, ન્યાયનીતિથી ચલાવવામાં, જે તેટલી સંભાળ રાખે તે તે દીકરી માબાપને કેટલી આશિષ આપે ? અને જ્યારે ભણ્યા ગણ્યા વિના મોટી બેતડા જેવી થા ય અને કંઇપણ ઘરનાં બરાબર કામકાજ આવડે નહિ ત્યારે તે કેવી આશિષ આપે તે મિત્રે વિચાર-મૂખ છોકરે અનીતિથી ચાલે તેમાં માબાપને દોષ છે અને તેનાં માબાપ શત્ર છે એમ જાણવું.
घरेणां वधे के गुण वधे. પિતાનાં પ્રાણપ્રિય વહાલાં છોકરાંને સારા સારા દાગીના પહેરાવી રમાડવાં, કૂદાવવાં, એમાં જ કેટલાંક માબાપ પોતાનું કર્તવ્ય માને છે; પણ તેના કરતાં છેકરાંને નિશાળે ભણવા મેકલવાં. તેમને સ્વચ્છ વસ્ત્ર ૫ હેરાવવાં, તેમનું શરીર નિરોગી અને બળવાન રહે તેવા ખેરાક ખાવા આપવા, વિનયગુણ શિખવ, સભ્ય
For Private And Personal Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કાવય દોષ.
વચન બેલતાં શિખવવાં, ધામક અભ્યાસ કરાવવો, સત્ય ધર્મનું સ્વરૂપ ઓળખાવવું, ગુરૂવંદન કરાવવું. કે ટલાક ઇંગલીશ ભાષાથી કંઇક ફાંકે રાખનાર ગુરૂવંદન માં સમજતા નથી, સત્ય વચન લાવવાની ટેવ પાડ વી, પરોપકાર કરતાં શીખવવું, સંસારમાં સર્વ છો આ પણા સમાન છે માટે કેનું બુરૂ ચિંતવવું નહિ એમ ભાવના કરાવવા, પિતાને ઘેર આવતાં મનુને આવ કાર સન્માન દેતાં શીખવવું, ધ, અર્થ અને કામ એ ત્રણ વર્ગનું સાધન કેમ કરવું તે શીખવવું, સંકટ વેળા એ ધન્ય ધારણ કરવાનો બાધ કરવો, એજ ગુણારૂપ ઘ રેણાં જે માતા પિતાઓ પહેરાવે છે તે છેકરાંઓ બહુ શોભી ઉઠે છે. ઘરેણાં પહેરાવવાનો હું નિષેધ કરતે નથી, કિંતુ તેના કરતાં ગુણ રૂપ ઘરેણાં તરફ વધારે લ શ્ન આપવું. એ ગુણે રૂપ ઘરેણાં કોઈ ચોરી જો નહિ,
જ્યાં જશે ત્યાં સાથેને સાથે રહેશે. હવે આગળ શું થ છે તે વિચારો, ધર્મચંદે હજી પોતાની કુટેવ છોડી નહિ, તેના પિતાજી વૃદ્ધ થયા હતા, વિમળશેઠે ધર્મને કો ઇ ગૃહસ્થની દીકરી પરણાવી, ત્યારબાદ થોડા વખત પછી શેઠ મૃત્યુ પામ્યા, સવં ઘરને ભારે ધમૅચંદના માથે આ વી પડે. આ ભાઈ સાહેબે બરાબર અભ્યાસ ક્યા ન હિ હતો, તેથી બહુ દુ:ખ ખમવું પડયું. હવે પેલી કુ. મિત્રની ટેળી વારંવાર ધર્મની પાસે આવીને બેસે. ભાઈ સાહેબે ગાડીડા રાખ્યા, દુકાનમાં શું થાય છે
For Private And Personal Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્ય દોષ, ( ૩ ) તેની તપાસ કરી નહિ. બે વખત ખાવું, પીવું અને મેજ મઝામાં ગુલતાન રહેવું નાટક જેવું, વેશ્યાઓના ઘેર જવું, તેથી લક્ષ્મી પૂટવા લાગી અને તેનો ભાર બજ પણ હલકો પડશે. તેને કોઈ રૂપિયા પણ ધીરે નહિ એવી સ્થિતિ થઈ. થોડા વખત પછી તેની માતુશ્રી પણ મરી ગયાં. હવે ધર્મચંદને કઈ ટેકિનાર પણ રહ્યું નહિ.
જુગારી, વ્યભિચારી મનુ, નિરૂમી મનુષ્ય કે જે હાજી હા કરીને પેટ ભરનારાં ધર્મચરની સેબત કરવા લાગ્યાં. ધર્મચંદ પણ તેથી પોતાની મેટાઈ સમ જવા લાગ્યો. મહીનામાં બે, ત્રણ, ચાર ઉજાણીઓ ખરી ખરી ને ખરીજ. કોઈ વૃદ્ધ સગાં વહાલાં ધર્માને કહે કે અરે ભાઈ ! તું ખરાબ મિત્રોની સેબત કરી પિસા ઉ ડાવે છે તે બરાબર નથી.
ત્યારે ધર્મચંદ રીસથી બોલતે કે ચલ ચલ રેસા, લવ લવ શું કરે છે. તારા ઘરનો તું ડાહ્યા. હું કાંઈ તારાં વચન સાંખી રહેનાર નથી, તારા તો પિસા હું નથી ઉડાવતો કે જેથી આટલું બધું બોલે છે. ભેંશનાં શીંગડાં ભેંશને ભારે. સાઠે બુદ્ધિ નાઠી, છાનામાના બેશી રહે. વૃદ્ધ વિચારતો કે અરે! આવા કુપુત્રેથી પિતાની આબરૂ લૂટાય તેમાં શક નથી. મૂખાઓને હિતકર છે બ્દ વચનો વિષસમાન લાગે છે. એના પિતાએ જે ૫ હેલાંથી જ સારા માસ્તર પાસે કેળવણી અપાવી હેન તો તેનું નામ રાખત, હવે તે નામ બોળશે, કહ્યું છે કે
For Private And Personal Use Only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૩
)
કન્યાવિક્રય દોષ..
ઉદા. मूर्व मनुष्य समजावतां, पत पोनानी जाय; विष्टामां पग नाखतां, पोते ते खरडाय.
પેલે વૃદ્ધ ગૃહસ્થ પિતાને ઘેર મિાન ધારણ કરી : છે. ધર્મચંદના ગુમાસ્તાઓએ દુકાન છોડી રજા લીધી, લેણદારોએ અરજી કરી માલ જપ્ત કર્યો, ફક્ત રહેવાનું ઘર બાકી રહ્યું. તેની સ્ત્રીને અનુક્રમે બે છોકરીઓ થઈ તે દશ બાર વરસની થઇ. હવે ધરનાં વાસણ વેશ્યા વિના ચાલે તેમ નહોતું. પૈસે પરમેશ્વર જે થયો, લે કે ઉતારે માલ પણ આપતા નહોતા, - હવે તે સમયમાં શું થયું તે સાંભળે. ધર્મચંદ અનેક પ્રકારના વિચાર કરવા લાગ્યો, દરરોજ તેની સ્ત્રી તેના નામનાં રાદડાં રૂએ, અને કહેવા લાગી કે, તમારા પિતાનું નામ તમે બન્યું. આ તમારી વાંકડી મૂછપર ધુળ પડી. માતાના પેટે આના કરતાં પત્થર આવ્યા હેત તો સારા કે જેથી અનેક પ્રકારના ઉપયોગમાં આવત,
શેઠાણીનાં આવાં વચન સાંભળીને ધર્મને ઘણે કેધ ચઢયો અને શેઠાણીને ખૂબ ગડદમપાક આપે કે બીજીવાર કેઈ કાંઈ કહી શકે નહિ. શેઠાણી રેતી રોતી કહેવા લાગી કે;–“રીસ કરે દેતાં શીખામણ ભા ગ્યદશા પરવારી ” એ કહેવત યાદ રાખજે, મને લાગે છે કે-અન્ન અને દાંતને પણ વેર થવાની ડીવાર છે,
For Private And Personal Use Only
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિય દોષ. ( ૩૩ ) અરેરે! શું થવા બેઠું. પહેલાં કેવી સ્થિતિ હતી અને હવે કેવી સ્થિતિ થઈ, અને થશે,
હવે આગળ શું થયું તે સાંભળે. – ધર્મચંદની એક છોકરીનું નામ વિમળ હતું અને નાની છોકરીનું નામ કમળ હતું. ધર્મચંદને હવે ખાવામાં જારના રે રેલા ભાગ્યમાં આવ્યા, કપડાં પણ ફાટેલાં તુટેલાં પહે રવાં પડયાં, ઘરેણાં દાગીના વેચી ખાવા પડયા, ગાડી ઘોડા પણ વેચી નાંખ્યા, છોકરીઓ પણ પરણાવવા લા યક થઇ, ઘરમાં થી વારંવાર ક્યાં કરતી કે, સોળ સ ત્તર વર્ષની છોકરીઓ થઈ હવે તેને વિવાહ કરી પર ણાવવી જોઇએ, નહિ તો આબરૂના કાંકરા થશે, ધમાં પણ વિચારમાં પડ્યો, હવે શું કરવું તેનું ભાન રહ્યું ન હિ, કોની પાસે રૂપિયા માગવા તે પણ સૂઝયું નહિ મેડા ઉપર ચિંતાતુર થયે તે વિચાર કરે છે,
તે ગામમાં ત્રણ ચાર કન્યાવિકથીઓ વસે છે, તેણે આ વાત જાણી જાણ્યું કે ધર્મની પાસે રૂપિયા પ્રયા છે માટે ચાલે તેની પાસે જઈએ, કન્યાવિકયીએ ધમા ને ઘેર આવ્યા. ધર્મની પાસે બેઠા, કેમ આવ્યા–એમ પૂછવાથી કન્યાવિકયીઓએ કહ્યું કે શેઠજી આપની મુદાકાત લેવા આવાગમન થયું છે, બીજું કાંઈ કા ન થી. કેમ આપની તબીયત તો ઠીક છે. ધર્માએ કહ્યું કે હા ઠીક છે, કન્યાવિક્રય દલાલ-શેડ જી કેમ આપને ચહેરે ઉતરી ગયા છે, ઉદાસી દેખાઓ, આપનાં વસ્ત્ર પણ ફાટલાં તુટેલાં છે તેનું શું કારણ છે તે સમજાવશે ?
For Private And Personal Use Only
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૩૪ ) કન્યાવિક્રય દોષ, વર-કંઇ નહિ સહેજ, ધની સ્ત્રી અને વિમળાના બાપ સાંભળે છે કે! ખા
વાનું ખુટયું છે, શું રાંધુ? કંઈ નથી. છોકરીએ
ભૂખી રૂવે છે. વિમા-બાપની પાસે આવી કહે છે કે, બાપા ! કંઈ
આજ પકાવવા અન્ન નથી, અને ભૂખ લાગી છે,
એમ બેલી રાગડો તાણી રૂવે છે. સાવિત્રી રહ્યા-શેઠજી ! આપની સ્ત્રી તથા આ
છોકરી કેમ શું કહે છે? આપના દુ:ખની વાત એ
મને કહે તે ઠીક, વપેચ-દુ:ખની શી વાત કરવી, હવે તો દુ:ખને માથે
શિગડાં ઉગવાં બાકી રહ્યાં છે, એમ કહી ઉડે
નિશ્વાસ મુકે છે. વન્યાય યારો-શેઠજી! આપના દીલની વાત એ
મને ખુલ્લા દીલથી કહે તો અમે કાંઈ સારી બુ
દ્ધિ આપીશું. ધર્મ-ભાઈઓ! મારે ખાવાનું પણ દુ:ખ પડે છે,
અને ઘરમાંથી ધન ખુટયું છે. સાવિત્રા રો-શેઠ! જે આપની આવી સ્થિતિ
છે તે કંઈ વેપાર કરી છે કે નહિ? પ -કેઇ વેપાર કરવાની સૂઝ પડતી નથી અને
આપણને તેમાં ગમ પણ પડતી નથી,
For Private And Personal Use Only
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
કન્યાવિક્રય ઢાષ
( ૩૫ )
ધર્મનંદની લ્લો-અરે! સાંભળે છે કે નહિ, હું` શુ` સંધ તેના જવામ આવે. કરીઓ વે છે, પેટમાં
ܬ
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ખાડા પડયા છે.
સવિય (છાહો-શેઠ! ચા આ પાંચ રૂપૈયા અને ખાવાતુ કરે. અમે આપને શુ કરી શકીએ? ધર્મચંદ્–હાથમાં તે રૂપૈયા લેઇ કમળાને ખેલાવી આપે છે. કમળા રૂપૈયા લઇ તેની માતાને આપે છે. માતા સિન્ધુ સામન મગાવી રસાઇ કરે છે. શસ્થત્રિય ટ્ટાહો-શેડજી! આપને કેટલી દીકરીઓ છે. પોં -બે દીકરીઓ છે.
કા
શૂન્યાવિકાઇની સાથે વિવાહ કર્યેા છે કે નહિ ? ધર્માં–સત્તર અઢાર વર્ષનો થઇ પણ હજુ વિવાહ નથી, હુવે ગમે ત્યાં કરવા પડશે. ફ્રાનિ-શેડજી! આપને ત્યાં લક્ષ્મીએ પગલાં કયાછે તેને તમે કાઢી મૂકેા છે.
ધમાહું તેા લક્ષ્મીનાં પગલાં દેખતા નથી, દીકરીના ૫ ઘેરામાં લક્ષ્મી કાંઇ ભરાણી નથી, મને લાગે છે કે ત્રીજી પણ દીકરી થશે, જ્ઞાતિ-હસી પડીને) શેડજી! આપને પૈસા પેદા કર તાં આવડતા નથી, તેના ભાગ્યે દીકરીઓજ જાણે અવતરી ન હાય એમ હું માનું છું.
For Private And Personal Use Only
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૩૬ )
કન્યાવિક્રય ઢાલ,
હર્ષો-વળી એને પરણાવતાં પૈસા નથી તેા વળી લક્ષ્મી કયાંથી.
ન્યાય—શે! અમારી બુદ્ધિ પ્રમાણે ચાલેા તે આ ૫ બેઠા બેઠા ખાઓ, અને લ્હેર માજી ઉડા એમ અમારૂ તે માનવુ છે. ધર્મો-વ્હાલા મિત્રો! આપે જે થાય તે ઉપાય અને કહે, વાવિય–ઢવિના જેવી શાભનારી રૂપરૂપની ર્માણ યા એવી તેા તમારી દીકરીઓ છે તેનાથી તમને લક્ષ્મીવાત્ જાણીએ છીએ, એક એકદ્રક રીના પાંચ પાંચ હજાર રૂપૈયા મળે કે જેથી પૂર્વ ના જેવા થાઓ.
અમે
ધોં આપણી નાતમાં દીકરીએ વેચી શકાય કે ? અને નાતના શેઠીષાએ નાત બહાર મુકે તા ?
વન્યવે તમારે તે ખાખતનો ભય રાખવે નહીં, ધ છે ઠેકાણે એમ થાય છે. સુધરેલી પ્રજામાં હાલ આપણુ કાઇ નામ લઇ શકશે નહિ, કદાપિ શેફી આઆને માલુમ પડશે તે તેમને લાંચ આપીશુ એટલે ચૂપચાં થઇ જશે અને સુખેથી ટાઢા છાંયડે. બેઠા બેઠા ખાઇશુ ધર્મો-આ કામ તમાને સોંપ્યુ, જેમ પૈસા વધારે મળે તેમ કરો, વિશ્વાસઘાત કરશે! નહિ,
For Private And Personal Use Only
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય છે, ( ૩૭ ) મિત્ર વિચાર, ધર્મચંદ્રની બુદ્ધિ કેવી બગડી, તેની કેવી ખરાબ હાલત થઈ, માણસને સંકટ આવવાનું થાય છે ત્યારે વિપરીત બુદ્ધિ ઉપજે છે. અતઃ “ગુમરાતે %િ ૨ શરત પાપ” ભૂખે માણસ શું કરી શકતો નથી? અર્થાત્ સર્વ અકાર્યમાં પ્રવૃત્તિ કરે છે.
દેશની પાયમાલ સ્થિતિ આવવાની હોય છે, ત્યારે પરસ્પર નાત જાતમાં કયા કલેશ વધે છે, વેરભાવ ઉત્પન્ન થાય છે. નાતના ડીઆઓ લાંચ ખાનારા થાય છે. અગર પ્રમાદી થાય છે. તે લાગ જેને જેને જે સૂ ઝે તે કરી શકે છે, પહેલાં જે જનના ઘેર રાજ્ય હતું, દાલત મંદતો જન જન અને જનજ. અગણ્ય પણ જેન સત્યવાદી, પૂર્ણ કલાવાન બહાદુર જનેજિત હતા, તેને ઠેકાણે હાલ કંઈ દેખાતું નથી,
साप गयाने लिलोटा रह्या. બહાદુર જેન રાજાએ ગયા, તેમની અખુટ લક્ષમી પરદેશીઓ લઈ ગયા, વેપાર પણ જનમાંથી ઘટ, એ પ પણ ઓછો થયે, તેનું કારણ ધર્મશ્રદા હીનપણું, આ શાન, બાયલાપણું અને પ્રમાદીપણું તથા કુસંપજ દે ખાય છે. તેથી હાલ નાતનાં બંધારણ તુટી ગયાં છે. ૫ દેશીઓના તાબામાં રહેવું, શરીર શક્તિ હીન, નિધિ નપણ પ્રાપ્ત થયું. હજુ જે જેનીએ કેળવણુથી સુધર શે નહિ, તો કે જાણે આગળ શું થશે? –કન્યાવિક્રય
For Private And Personal Use Only
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક દોષ.
જેવા ખરાબ રોગથી લેક દુ:ખી દીન ઘર્મ શ્રદ્ધાહી ન બની જશે, તેની કેને દયા આવે, પિતાનાં છોકરાંને ધર્મની કેળવણી આપવી, વ્યાપારની કળા શીખવવી, તેમને સ૬ ગુણું બનાવવા એજ જૈનેના ઉદયનું પ્રથમ પગથીયું છે.
- હવે આગળ શું થયું તે સાંભળે.
પિલા કન્યાવિકથીઓએ પરસ્પર કહેવા માંડ્યું કે, હવે આપણું કામ થયું, કેઈ ઘરાક શોધી કાઢીએ આપણું ખીસ્સે ભરાશે, એમ વિચારી તપાસ કરે છે. એક કન્યાવિક્રયી અને વૃદ્ધ ગૃહસ્થ જેની સ્ત્રી મૃત્યુ પા મી છે અને બીજી સ્ત્રી પરણવાની અભિલાષા છે, જેનું નામ કમચંદ છે તે મજે. તે બુઢ્ઢાએ આ કન્યાવિકથી દલાલને બોલાવ્યા. અરે ભાઈ! આવ, આવ કંઈ કીધે લી વાત સંબંધી ખબર લાવ્યા કે નહિ ? વન્યવાથી ટાઇ–મેઘર શેઠ! તમારું મોટું ભા
ખુશીની ખબર લાવ્યો છું, વર-અલ્યા કહે તે ખરે. આ ધોધ દાઢાવાળાને
કે મીંઢળ પહેરાવે તેવા સમાચાર લા ? વાવ–શેઠજી! આપની આશા સફળ થશે, કેઇના
ઘેર રૂપ રૂપની અણી રંભા જેવી એક અઢાર ર્ષની છોકરી છે, તે ધણીનું પેટ ભરાય તે તમારૂં કામ થાય. “વસુ વિના નર પશુ રૂપિયાની કે જીએ ઠલવ્યા વિના કામ થાય તેમ નથી,
For Private And Personal Use Only
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય રાષ. ( ૩૮ ) વંર-અલ્યા! તેની દીકરી છે અને કેટલી કેથળીએ
કામ પતે તેમ છે? રાજu–શેઠજી પાંચ હજાર રૂપિયા આપવા પડશે.'
એ તો વળી તમારું ભાગ્ય કે તેટલે રૂપયે પણ ત મારા સિત્તેર વર્ષના મોટા ધરામાં કન્યા નાંખે છે. વઢ-અલ્યા રૂપા! જા અને એટલે રૂપિયે કરાવી આવ, જાવિદ સારુ-રૂપ ધર્મચંદની પાસે જઈ વાત ક
કરે છે. શેઠજી એક ઘરાક મળ્યું છે. ચાર હજાર રૂ _પિયા આપવા તૈયાર છે. કેમ આપની મરજી શી છે? પ-બહુ સારૂ લઈ આવો ચાર હજાર રૂપિયાની થેલી
એટલે પછી હુ ચાંલ્લો કરી વિવાહ કરે પરણવું જવાથી ટાઢ હપ-પાંચ હજાર રૂપિયા કર્મચંદ
પાસેથી લેઈ એક હજાર રૂપિયા ખાઈ જઈ ચાર હ જાર રૂપિયા ધર્મની આગળ હાજર કરે છે ત્યારે ધર્મ ચંદ દેશી ખુશી થાય છે. પશ્ચાત્ત કર્મચંદના ઘેર જઇ પોતાની કમળ દિકરીનો વિવાહ ધર્મચંદ, ક
ચંદની સાથે કરે છે તથા એક મહિનાની અંદ
૨ લગ્ન લેવું એવો ઠરાવ પણ કર્યો. પર-ઘેર લગ્નની પણ તૈયારીઓ કરવા માંડી અને
પાપડ વણવા સ્ત્રીઓ ભેગી થઈ. શીશા-અલી કમળ! તારે વિવાહ કેને ત્યાં થશે? મન-અલી બાલીશ નહિ, એ તે જોવા જેવો ઘાટ
For Private And Personal Use Only
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ,
-
-
*
-
-
-
,
-
-
-
-
છે, જાણે મશાણનું મડું બન્યું એના કરતાં મરી જવું સારૂં -બન્યું એના કરતાં સતાં રહેવું સારું પીટ બુ દ્રા અને ખાંખાં કરે, વળી મુખમાંથી ખાતાં લા ળ પણ ચુ, બન્યું એને બાપને દયા કેમ આવી
નહિ હોય. વનર-ભંગી જંગીને દયા કયાંથી હોય. પોતાનું પેટ
ભરવું ત્યાં વળી છોકરીની દયા કયાંથી. પિલે કર્મ ચં તેલી સિત્તર વર્ષનો ટેકરો તેની સાથે કમળ જેવી કમળાનો વિવાહ–અરેરે! શું થવા બે? એ ના કરતાં કોઈ ડામવા મા નહિ કે આ ધરડું બુકા બિચારીના ભાષામાં! –અલી બેલોમાં, બિચારી કમળાને જીવ દુ:ખાય છે. દીકરી અને ગાય જ્યાં આપે ત્યાં જાય. ગારી અરિ લમીના કાનમાં કહે છે કે–એતો નગદ રૂપયાથી દાઢી ગલી સમજી કેવી- ઈસ દેખી મુનિ નાં મન ચળે, લમી કેળવણી પામેલી સ્ત્રી હતી
તેથી તેને દયા આવતી. ૪મી-ઘણી વાત કર નહિ, આપણું હિંદુસ્તાન દેશનું
ભડે બેસવા જેવું થયું છે. ગાયના ગળે છરી. બિ ચારી ભણેલી ગણેલી કમલારૂપ માળા કર્મચંદ કાગડાની ડેકમાં શબે કે અલી! બુદ્ધી ભ્રષ્ટ થાય
For Private And Personal Use Only
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક દોષ. છે ત્યાં સત્યનું નામ શું, ધર્મનું નામ શું, દેશની દયા ક્યાંથી, દીકરીની દયા કયાંથી, જેનીઓનું મહ ત્વ ઘટવાનું આજ મુખ્ય કારણ છે. પીયા આવા બુટ્ટાઓને પરણતાં પણ શરમ કયાંથી આવે? વિષયના લાલચું લંપટીઓએ દેશને ખરાબ કરી અને સંતતિનો વ્યવછેદ કર્યો. પવિત્ર જૈન ધર્મને કલંક લગાડયું. એવી દીકરીઓની આંતરડી શું માબાપ ને આશિષ આપે? શું દીકરીઓને "મુખ ધર્મની
લાજ પણ પેટભરા પિતાને કયાંથી આવે? ચંપા-અલી મણી! હાલમાં વિકટેરિયા રાણી જેવી
દેશની ઉપરી હેઉ તો એવા ઘરડા બુદ્દાઓને લે ઢાની પુતળી સાથે પરણાવું, અને દીકરીઓ દેનાર પિતાઓને તોપના મૂખે ઉડાડી દેઉં, મડદાલ શેઠીઆઓને મૂછો કેમ ઉગી હશે? બાયલા, લાલચું, લાંચ ખાઉ શેઠીઆઓ માં રામ બન્યા હેત તો શું કોઇની મગદુર છે કે આવાં કાળાં કર્મ કરે; અરર! બિચારી કમળા આ વાત સાંભ
ની કેવી રૂદન કરે છે? મેનાં-એના ઘરમાં જઈ પીયાનાં છાજીયા લેશે ત્યારે
ધરાશે. મારા જેવી રાંડતો કારનીએ ના કહે કે મારે તો પરણવું નથી. આમ ધર્મચંદના ઘેર સ્ત્રી પાપડ વણતી વણતી જ તે કરે છે, એટલામાં જોશીને લઇ ને આવે છે. ધર્મ
For Private And Personal Use Only
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
નક,
( ર ) કન્યાવિક્રય દોષ, ચંદ કમળાની બાને બોલાવે છે અને જેશી તેડી લાવ્યાની વાત કહે છે કમળાની બા ઘરમાં જાય છે ને વળી સાંભળી આવ્યાથી કહે છે કે કમળાના બાપ! સાં ભળો છો કે ? જરા અહીં આવજો, તમારું કામ છે, કમળાના બાપ ત્યાં જાય છે, ફાગણ સુદી ૧૫ નું લગ્ન નક્કી કર્યું છે એમ કમળાને બાપ કહે છે. જેશીને રૂપીયે આપે તે લઈ જેશી ઘેર જાય છે. પણું કમળાને કેની સાથે વિવાહ કર્યો ? વદતો ઠીક છેને? મૂર્તિ સા રે જોઈએ. એમ ધર્મચંદની સ્ત્રીએ કહ્યું,
ધમા–અલી જાણે છે કે નહિ ! બંદામાં કાંઈ ભૂલ આવે છે કે! મૂર્તિયામાં કઈ કહેવાનું નથી, ઠરેલ માણસ છે,
ધર્મચંદની સ્ત્રી–કમળાને મૂર્તિ ગમશે તો ખરોને
ધર્મચંદ–બરાને બધી જાતની પૂછપરછ ! આપણું ને ગમ્યું એટલે પરમેશ્વરને પણ ગમ્યું. તારા જેવી છેઢડાહી કયાંએ દેખી નથી,
એમ કહી ધર્મચંદ બીજી લગ્નના કાર્યની તૈયારીઓ કરે છે; થોડી મુદતે દીવસ પર દીવસ જતાં લગ્ન દીવસ આવી પહોચ્યાં. કર્મચંદ પરણવા આવ્યા તેને જોઈ કમળ બીએ છે, (મનમાં) ધરડોબુ મડદાળ આ મારે વર થશે! એટલામાં તેની નાની બેન વિજળા આવે છે અને કહે છે કે-બહેન જે કે પેલો વર કેવો રૂપા ને કનડાના જેવો કાળો ડુંદાળ
કમળા-ધરમાં પેશી જાય છે, અને એની માતા એ
For Private And Personal Use Only
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ
( ૪૩ ) ને સજાવે છે; સારાં સારાં લૂગડાં પહેરાવે છે.
કમળા–અલી મા! આ ઘરડા ડોસાની સાથે મારૂ લગન. એમ બેલી પિકે પાકે રૂએ છે. છાની પણ રહે તી નથી, ઊંડા નિશ્વાસ નાંખતી પિતાના મનમાં કહે તી કે નિર્દય સ્વાથિયા, જન્મતી વખતે જ કેમ મને ઝેર દેઈ કે કસો વાલી મારી નાંખી નહિ ! એટલામાં માંદ્વારામાં કન્યા પધરાવવા વખત થવાથી તેની મા ચેરી માં લાવી બેસારે છે. રાતાં રેતાં ફેરા ફેરવે છે, ચાર મંગળ વર્તણાં એટલે કમળાને તથા કર્મચંદ તેલીને ગાજતે વાજતે કર્મચંદના ઘેર વિદાય કર્યા,
કમળા કર્મચંદના સામુ જેઈ બીએ છે, કર્મચંદ તે ના સામું જોઈ કહે છે કે, આવ મારી પાંચ હજારની લાડી; કમળા એકાંતમાં જઈ પેકે પેક રૂએ છે. ત્રણ ચાર દિવસ થયા બાદ કર્મચંદ તેલીને તાવ આપે, અને અચાનક મૃત્યુને શરણ થયા. સર્વે લેક ભેગા થથા, મૃત્યક કાર્ય થઈ રહ્યું, ને કમળાને પહેરેલે ચુલે ફેડ પા. નાતના ડીઆએએ જાણ્યું કે ધમાએ પિતાની દીકરીના પઇસા ખાધા છે, તેથી તેમના ઘેર શેઠીયા પિકી વેળા શેડ જે નાતના શેઠીયા હતા તે ગ યા અને ખાત્રી કરી કહ્યું કે તે નક્કી દીકરીના પૈસા ખા ધા છે માટે તમે નાત બહાર મૂકવામાં આવશે એવી ધમકી આપી. ધમાએ એક હજાર રૂપિયા લાંચના આ યા એટલે શેઠ રાજી થઈ બેવા કે, હવે બસ તારું
For Private And Personal Use Only
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૪ )
કન્યાવિક્રય દાય
કોઇ નામ લેનાર નથી. મારા વિના કાણુ નાત ભેગી ક ી શકે એમ છે. હવે ધર્માને ત્રણ હજાર રૂપિયા રહ્યા, તેમાંથી ખર્ચ થતાં એ હુજાર રૂપી રહ્યા. પેાતાની દીકરી રાંડી તેપણ તેને કઇ ચિંતા થઇ નહિ. ધમા ક મળાને ઘેર ગયા અને કહેવા લાગ્યા. દીકરી તારા કર્મ તું રાંડી, રૂદન કરીશ નહિ, ચાલ, સર્વ રાચીલુ' માલ સત્તા લેઈ આપણા ઘેર
કમળા—દીકરીના પઈસા ખાનાર પાપી, હવે તારા ઘેર મરતાં સુધી પણ હું આવવાની નથી. ધર્મચદે ખી જી કરીને પાંચ હજાર રૂપૈયા લેઇ સ્વામિનારાયણને ધર્મ પાળતા વાણીઆની સાથે પરણાવી, વિમળાને દર રાજ સ્વામિનારાયણના મંત્ર જપવા પડતા, વળી તે વાણીએ ધર્માંધ હાઇ વિમળાને જૈન મંદિરમાં દાન ક રવા પણ જવા દેતા નહિ, તેમ જૈનધર્મીને ન છાજે તે લું કરવા ફરમાવતા હતા. ગાજર, સકરીયાં, બટાટાનુ શાક દરરાજ વિમળને કરવુ પડતુ હતુ તથા વિમળા તે બળાત્કારે ખવરાવવામાં પણ આવતુ હતુ, તેમ રાત્રે પણ ખાવું પડતું હતું.
જૈમિત્ર! આપ વિચારે કે શ્રાવકની છે.કરીને. પૈ સા ખાવાને માટે ગેસાઇજી તથા સ્વામિનારાયણના ધર્મ પાળનાર તથા અન્યધર્મ પાળનાર બીજાની સાથે પાપવૃત્તિના પાપણ કરનાર એકે ધંધા નહિ મળવાથી ફક્ત દીકરીના પૈસા લેવા ઉપર જેના ધંધા છે, તેવા
For Private And Personal Use Only
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દાહ.
પેાતાની વ્હાલી દીકરીને નીતિથી દીકરાના સુખને કંઇ પણ વિચાર ન કરતાં પરણાવે છે. જ્યારે આપણી દીકરી પુન્યાયથી આપણે ત્યાં જન્મ પામી તે આપણે સ્વામિનારાયણ તેમ બીજા ધર્મ પાળનાર્ સાથે હાથ ક રી પરણાવીએ અને ધર્મ ભ્રષ્ટ કરી મિથ્યાત્વી બનાવી એ, એ શુ આછું પાપ છે! પાપી પેટ ભરનારને આવાં કકૃત્યા કરવાં પડે છે તેના કરતાં પેાતે વેચાલુ બહેતર છે કે ધર્મમાં કહેલુ` પાપના આપણે ભાગદારી થઇએ નહિ. કેટલાક નાતના સબધના લીધે પેાતાની દીક રી હુઢીયાને આપે છે, પાતે તે ધર્મ ફક્ત જૈનધર્મ સાચા માને, ને હુઢીયા ધર્મ ખેટા માને ત્યારે પેાતાની દીકરી શું જોઇને હુંઢીયા સ્વામિનારાયણ વિગેરે છતા ધમીતે આપતા હુશે. અરરર! વ્હાલામાં વ્હાલી છેાકરી તે એક બકરીની પેઠે દશા કરીએ ત્યારે આપણે કસાઇ કરતાં ભૂડા ગણાવવામાં તેમ કસાઈ કરતાં વિશેષ ભા ગદારી થવામાં કુઇ શક નથી; કેમકે કસાઇતા એક વ્ ખત અકરીના ગળા ઉપર છરી મૂકી તેને પ્રાણવિમુક્ત કરે છે, એટલે ફક્ત બકરીને એક વખત દુ:ખ ખમવુ' પ ડે છે; પણ તમારી દીકરીને જીંદગી પર્યંતનુ દુ:ખ તમે આપેછે એટલે જીદૃગી પર્યંત તેને તમેા એવુ દુ:ખ ઘા છે કે રીશ્મીરીબીને દુ:ખ ખમ્યાં કરેછે. તેા વિચારે કે આ વા પાતકી કસાઈ કરતાં વધારે અધાર કર્મ તમને ફાઈ પણ વખત ઉચી મતિ પહેાંચવા દેવાને અનુકુળ છે?
For Private And Personal Use Only
(
૪૫ )
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૪ )
કન્યાવિક્રય દોષ,
નહિ, પણ તમને અધમમાં અધમ ગતિ થવાને અનુકળ છે. તો પછી આપણે શું સુખ પામી શકીએ?
વહોરા મુસલમાન લોકે બકરી ઘેટાં વિગેરેને સા શી રીતે ખવરાવી પીવરાવી પશ્ચાત તેને હલાલ કરે છે, તેમ તમે પણ કસાઈની નેમ લીધી છે કે દીકરીને પ્રથ મ ખવરાવી પીવરાવી પછી પિતાને માટે ગમે ત્યાં બ કરીની માફક છે કરીના સુખનું ગળું કાપવા તૈયાર થ ઇ ઘરડા બુદ્દાને પરણાવે છે, જે પિતાના સ્વાર્થ ત. કાસે છે, દીકરીને સ્વાર્થ જેતા નથી, તેઓ દુનિયામાં કેમ જન્મતા હશે? વાંચનાર! હવે આટલે વખત મેં તમને વિમળાને પોતાના બાપે પિતાની સ્વાયૅવૃતિથી બીજાને પરણાવી તેથી તેને થતા દુ:ખને ખ્યાલ તો આપે ધ્યાનમાં લીધો; પરંતુ પેલા પાતકીમાં પાતકી જે ધમાં તેનું શું થયું તે આપણે જાણવું જોઈએ,
ધર્મચંદ પોતાની બે દીકરીઓ વેચી રૂ ૮૦૦૦) ની થેલીઓથી પોતે સુખી થઈશ એમ ધારી લીધી, પરંતુ તેથી પણ સુખી થયો નહિ. હરામના પિતાની કદી હવે લીએ થઈ બાંધેલી રહી નથી તો પછી ધર્મચંદને ક્યાં થી થાય? દીકરીના પૈસા લેનાર પિસાદાર થયો જોવામાં આવતો નથી તો ધર્મચંદ બિચારો કયાંથી પૈસાદાર થાય? દુનિયામાં હરામના પૈસા જેટલા લીધેલા હોય તે ટલું બમણું નુકશાન થાય છે, અને “મીયાં ચારે મૂઠે આ ને અદ્ધિા ચેરે ઊંટે તે કહેવત ખરી માનીએ છીએ કે
For Private And Personal Use Only
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અન્ય વિક્રય ઢાષ.
(
૪૭ )
જેટલા પૈસા કુડ કપટ કરીને લીધા હોય તેટલા પૈસા રહેતા નથી. આપણે દુનિયામાં જોઇએ છીએ કે જે લે કે આછા કાટલાંથી લેાકેાને આવું આપે છે, વધારે લે છે, ખેાડા દસ્તાવેજ કરેછે, ખાટી પંચાતા કરી પૈસા મે ળવે છે, તેાપણ આખર એક પ્રમાણિક માણસ પેદા કર તા હૈાય તેની બરાબરીમાં આવે છે. પ્રમાણીક માણસ મહેનત કરે છે. તે મહેનત કરતાં પણ નીચ કામમાં બીજો માણસ કરે છે, વલખાં મારે છે, તાપણ આખર પ્રમાણીકને અપ્રમાણીકતા આ દુનિયામાં એકજ સર વાળા રહેછે. પરભવની ભામતમાં તે પ્રમાણીકને પ્રમા ણીનુ અને અપ્રમાણીકને અપ્રમાણીકનું ફળ મળે છે. તેમ આ ભવમાં પણ પાપીઓને પાપનું ફળ ભોગવવું પડે છે; કેમકે અતિ ઉગ્રપુણ્ય ને અતિ ઉપાય સાડા ત્રણ ઘડી, સાડાત્રણ દિવસ અને સાડાત્રણ માસ, તેમ સાડાત્રણ વર્ષ એમ આ ભવમાં ફળ મળી શકે છે. તે પ્રમાણે ધર્મચક્રની આાબતમાં થયું. પાપી ધર્મચક્રની નશીબની ધરી નમી, તેની સ્રી ઘેાડા દિવસમાં મૃત્યુ પા શ્રી, તેથી તેના દુ:ખના પાર રહ્યા નહિ હાથે રાંધવું પ ૐ, દુકાનના પણ ધંધા કરવા પડે, પરૂણા વિગેરેને પણ પેાતાના એકલા હાથે સાચવવા પડે, તે બધું કામ કર્ વામાં ધર્મચક્રને બહુ બહુ વસમું લાગવા માંડયું. જેને હરામના પૈસાથી નોઁત તાવડી ચડાવી ખાવા માંડેલુ એવા જીભના લાલચુથી પશુ આવુ. દુ:ખ કારે મૂકી
For Private And Personal Use Only
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૪૮ )
કન્યાવિક્ય દોષ.
નીત નીત કંદોઇના ઘરની મીઠાઈઓ તેમ ઘેર રેજ તાવડી ચડડ્યા વગર તે તેને બધાણી વ્યસનની મા ફક અનુકુળ પડતું વ્યશન લેવું પડે, તેમ તેઓને પણ ચાલે નહિ, એમ હમેશ પોતે પિસે ઉડાવવા માં તે થી થોડા દિવસમાં પોતાની પાસેના દામ સઘળા થઈ રહ્યા. કેમકે ખાવાથી તો અન્નથી ભરેલ ભંડાર પણ જે જોતામાં વિગતાનું (ખાલી) થઈ જાય છે. સમુદ્ર પણ ખુટી જાય છે. તે વાતાને ખ્યાલ ધર્મચંદ પોતાની લાલ
જીભના સહવાસથી ભૂલી ગયે ને તેથી મસીદના ફકીર જેવી તેની હાલત થઇ. ઘરમાં વાસણ કુસણ પણ વેચ્યાં તોપણ ભાઇ લાલચું જીભના લીધે કંઈ પણ વિચાર કરી શક્યા નહિ છેવટે ખાધાના પણ ધમચક ભાઈને વખા પડ્યા, પહેરવાનાં લૂગડાં પણ મળે નહિ, દીકરીના પૈસા ખાઉં એમ કેમાં પણ કહેવા લાગ્યો,
જ્યાં સુધી દીકરીના પિસા ખાવા હતા ને કેઈની પણ એશિયાળ નથી એમ જાણતો ત્યાં સુધી તે કોઈ કહેતું નથી, પણ “લક્ષ્મી વગર નર પશુ? તેમ ધર્મચંદભાઇને પણ લક્ષ્મી વગર હૈ કહેણ સાંભળવાં પડતાં; કેમકે પિ સાદારને તેના પિતાની સહેથી કોઇ બોલતું નથી, પણ ધર્મચંદને પૈસે હોય તો લેકે ઉપર હે પડેને દર જ દીકરીઓની પણ અનિષ્ટ આશિષની વૃષ્ટીએ તેના ઉપર વર્ષની હતી, કેમકે તે બિચારીઓને શું સુખ આ યું હોય કે સારી આશિષે ધમાની ચડતી થાય તેવી
For Private And Personal Use Only
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દાય,
( ૪ )
દે. લોકોમાં ધર્મ ફીટકાર થવા પામ્યા ને આખરે તે પ ણ ગરીબ રાંક જેવો થઈ રહ્યા તે દુ:ખ ઉપર દુ:ખ પ ડવાથી દુ:ખી થવા માંડયેા.
મિત્રો! કન્યાવિક્રયના પૈસા નદીના પૂર જેવા તુરત આવી તુરત ચાલ્યા જાય છે, વોજળીની પેઠે ક્ષણમાં નાશ પામનાર છે, લક્ષ્મી ચંચળ છે, બુદ્ધિમાન પાસે સદા રહે છે, પાપી પાસેથી જતી રહે છે. જો કે પરભુવ પુન્યે કંઇ મળી શકે છે પણ છેવટે તે. ચંચળ હેાઇ નાશી જાય છે.
આખરે ધર્મને આટલું દુ:ખ પડયું છે તેમાં પણ વળી વધારે દુ:ખ દેવાને ભગદ ગ થયા ને તેથી તેનાથી ખરામર ફરી પણ શકાતું નહિ, તુલાતું પણ નહિ, તેમ ચાકરી કરનાર પણ કાઇ નહેાતું, તાવની
મારી પણ શરૂ થઇ, છેવટ ઓછામાં પૂરો ક્ષયરોગ પણ દુ:ખ દેવા સાથી થયા. હવે તેની પૂરી દશા આવી. આખા દિવસ રાગની વેદનાથી ભૂમેા પાડવા મઢયા, તેમ ગાતાં નવા ટુરવ ના મયંતિ પ્રમાણે દુ:ખી થાય એટલે પર્મેશ્વરને સંભાળે તેમ પેાતાની નીચ વ્ર ત્તિથી કરેલાં અધાર કર્મ એક પછી એક તેને દૃષ્ટિગ।ચર્ થવાં લાગ્યાં, આખા દિવસ રૂદન કરવા લાગ્યા; સ્વાર્થ સુધી સૈા સગુ` છે, જે મિત્રે તેને ભાઇ ભાઇ કહેતા તે મિત્રા અત્યારે ધર્માને કાઈ અમથી તેમ મ્હાડાની ખ્
For Private And Personal Use Only
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૦ )
કન્યાવિક્રય દોષ,
અર પણ પૂછવા આવતા નહેાતા. કુમિત્ર, છુટાનારીÎ, ડુપુત્ર એ કાઇના નથી. સ્વગ્ન પણ ભયંકર આવવા લા ગ્યાં. ત્રણ ત્રણ દિવસ ભૂખ્યા રહે તાપણ કાઈ ખબર લેતુ' નહેાતુ, શ્વાનની માફક કોઇ ચપણીમાં ખાવા મૂકી જતુ, ધર પણ લેણદારોએ કબજે કર્યું, ધર્મચક્રને દુ:ખને પાર રહ્યા નહિ.
હાય હાય! શું કરૂ. અરેરે! દુ:ખનાં વાદળ માથે આવ્યાં. મેં શાં શાં પાપ કયાં, એક દિવસ મે ભીખા રણને ધક્કા મારી કાઢી મૂકી હતી અને હું ખુશી થતા હતા તેની ખરાબ દુવાથી તેા આમ થયું {હુ હાય, થાય એમાં શી નવાઇ ! મેં દીકરીના પૈસે પણ ખાધે, અભ્યાસ પણ કર્યું। નહિ, મેાજમજામાં મારા મિત્રોની સાથે મે' જીવાની અવસ્થા ગાળી, અરે! અતે મિત્રો પ ણ મારા થયા નહિ. આવાં કકૃત્યા કરી હવે હું પર્ણ વમાં શું સુખ પામીશ. આ મનુષ્ય જન્મ પામી કંઇ પણ ધર્મ કર્યું નહિ. અરેરે! મે કોઈની શિખામણ માની નહિં, પૈસાદાર સ્થિતિમાં મારી પાસે એક કહેતાં અ તેક માસ હાજર થતાં તેમાંનુ અત્યારે કાઇ આજીજી કરીને કહેતાં પણ આવતું નથી, એ દેવને પુજ્યા નહિ, ગુરૂનાં દર્શન કર્યાં નહિ, હાય હાય! હવે નરક વિના મા રા બીજે ઠેકાણે કયાંથી વાસ થાય ?
ધમાના શરીરમાં ગુડાં થવા લાગ્યાં, તેમ અશ
For Private And Personal Use Only
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ, ( ૫ ) ક્તિના લીધે માંચામાંથી ઉઠાવાતું નહિ હેવાથી તેમ હાલી ચાલી નહિ શકાતું હોવાથી એકને એક પાસે સુઈ રહેવાથી ધમાને ચાંદી ને પાઠ પડવાથી છેવટે આ ખરે કીડા પડ્યા અને કીડાઓના ચટકાઓથી તેને આ તિશય વેદના થવા માંડી ને તે વેદના સહન ન થઈ શ કાયાથી છેવટે ખુલે અવાજે મટી મેટી બૂમ પાડવા મંડયો, તેની બૂમો લોકમાં સંભળાવવા માંડી ને સિને તેની વેદના જોઈ દયાની દૃષ્ટીથી સિા જેવા લાગ્યું, તેમ સર્વને દીકરીના પૈસા ખાનારની દશા જોઇ લેકે માં હોમાંહે વાતો કરવા લાગ્યાં કે–બ એ દીકરીને પિસો! સૈના માંએ દીકરીના પૈસા ખાનાર ઉપર ધિક્કા રની દ્રષ્ટિ થવા લાગી પણ ધર્મની અતિશય વેદનાથી અંત ઘડી લોકો પાસે આવ્યાં. અંતે દુ:ખથી પોતાનાં પાતકી કર્મ સંભાળતાં આ દુનિયાનો ત્યાગ કરી નીચ ગતિનો સહગામી થો. | વાંચક! જોયું કે દીકરીના પૈસા ખાનારની દશા? ખાવાની હાલત, પીવાની હાલત, લુગડાંની વિટંબણા અને આબરૂમાં હલકાઈ, પૈસાની ગરીબી ને છેવટ સગા ને નહિ, હાલાને નહિ ને અંતે દુઃખ એવું કે કીડા પડ્યા છતાં કોઈ વીણનાર નહિ, આટલી દશા આવ્યા છતાં પિરાની લાલચમાં લપટાયલા સ્વાથી માબાપ પિતાની વહાલી દીકરીઓને ઘરડા બુદ્દાઓને આપે છે તેઓને કેમ કંઈ સુઝ પડતી તુહિ હોય કે ધર્મને જેવા
For Private And Personal Use Only
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( પર )
કન્યાવિક્રય દા.
-
--
રીતે આ ભવમાં તો આટલું દુ:ખ પડ્યું પણ પરભવ માં પણ નીચ ગતિના સહગામી થઈશું. જરા વિચારે નિકળ આ કરતાં પણ અઘોર પાપના કર્મોના અધિકા ચી થશે એવો દદથશુન્ય પુરૂષ કેણુ હોય કે આટલાં આટલાં દુ:ખ પુત્રીના પૈસા ખાનારને પડે છે જાણી પે સા લેશે. ગમે તેવા પથ્થર દદયને પુરૂષ પણ આટલું
ઈ પીગળ્યા વગર રહેશે નહિ. એ મૂબે કાણું હોય કે આટલાં દુ:ખ પોતાને માથે હેરી લે?
નાતના શેઠીઆએ લાંચ, લીધી હતી તેને મોટા માં મોટા પુત્ર મરણ પામે, વેપારમાં બેટ જતાં દેવા શું કાઢવું પડયું અને અંતે દુ:ખમાં ને દુ:ખમાં વૃદ્ધા વસ્થા ગાળવી પડી, દીકરીના પિસા કાચા પારાની મા ફક છે, જેમ કાચો મારે માણસના શરીરમાં પચી શક તો નથી તેમ દીકરીને પિસે પચી શકતો નથી. નાતની શેઠાઈ પણ ગઈ અને તેના બીજા સગાવ્હાલાને મ ળી. તેનું નામ હરીચંદ હતું તે નગરશેઠ તરીકે થયે તેણે સારી રીતે ધર્મની કેળવણી લીધી હતી, પોતાની નાતના વાણીયાઓએ એક સારા સ્થાનમાં ભેગા થઈ તેને નગરશેઠની પદવી આપી તે વખત હજાર એક મા ણસ નાતનું ભેગું થયું હતું. હરીચંદશેઠ નાતની વચમાં ઉભા થઇ બેયા કે –મારા નાતીલા બાંધવો ! તમે મને નગરશેઠની પદવી શા કારણથી આપે છે તે કંઇ આ પણ દયાનમાં છે,
For Private And Personal Use Only
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
( ૫૩ )
ત્યારે સભામાંથી એક સભ્ય ગૃહસ્થ સરૂપચંદ ને મનો હતો તેણે જવાબ દીધે કે –
હે નાતસબાંધવો : નાતનું તથા ગામનું સારૂ કરવા, આપણી ઉન્નતી કરવા, હરીચંદને આપણે નગ૨ રોડ તરીકે નીમીએ છીએ. શેઠને સર્વે તાલીએના આ વાજથી વધાવી લીધા. હરીચંદશેઠ ઉભા થઈ બોલ્યા કે –
મારા વ્હાલા સબંધુઓ! અને બહેનો ! મને ત મે તમારા સારા માટે નાતના શેડ તરીકે તથા નગર શેઠ તરીકે સ્વીકાર્યો છે, તે માટે હું આપને ઉપકાર માનું છું. મારી ફરજ છે કે જે તમે તમારી સકળ માનવબંધુનું ભલું કરવા વિશ્વાસનું કારણ શું તે વિસીધાસનો ગેરઉપયોગ કરવા હું બિલકુલ ચાહતો નથી. આજથી મારે તમારી ઉન્નતિ માટે બરાબર લક્ષ રાખ શું જોઈએ અને નાતનું નિષ્પક્ષપાતપણે કરવું જોઈએ. કેઇની પણ પ્રાણુતે લાંચ ખાઈને પક્ષપાતથી કામ કરી આપી નાતનું હિત સાચવવામાં ઉતરી રીતે ચાલવું ન જોઈએ એ હું સારી રીતે સમજું છું ને તે પ્રમાણે હું ઢાલવા આ સમસ્થ સંધની સમક્ષ પ્રતિજ્ઞા કરૂં છું, તમારી ઉન્નતિ માટે તન મન ધનથી પ્રયત્ન કરીશ. શે ઠની પદવીથી મકલાવવાનું નથી તે જાણું પદવી લા કે કામ કરશે અને પ્રમાણપણથી ચાલીશ. નાતના લેકો સુખી કેમ થાય ? કેમ ધનવાન થાય ? સગુણ થાથી થાય ? નાતમાં પડેલા કુધારા સાથી અટકે ?
For Private And Personal Use Only
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૪ )
કન્ય વિક્રય ટાષ,
એ સધળી તરફ મારી જીંદગી ગાળીશ એ વિગેરે જે જે ફરજા નાતના શેઠની પદવી તરીકે છે તે હું ખરેખ ૨ પાળીશ. યથાશક્તિથી કાળજીથી મજાવીશ, બીજાને પળાવીશ તે તેમને પળાવવા કહીશ. હું કઇ કામમાં ભૂલુ' તે! મારા પ્યારા નાીલા તમે મને સુધારવા સુચના કરો. હું તે પ્રમાણે સુધારીશને જેમ બને તેમ મારી યથાશક્તિથી મારા નાતીલાઓનુ ભલુ થાય તેમ ટ્વીન પ્રતિદીન વશ
એમ કહી એશી જતાં તાલીઓના અવાજે સહ સ્થાએ તેમને હર્ષથી વધાવી લીધા. આનă આનંદ થ ઇ રહ્યા એવામાં એક સગૃહસ્થ કે જેનું નામ મેાહુન લાલ હતું તેમણે ઉભા થઇ કહ્યું કે—
મારા પ્યારા નાતી ધુએ ! હું નગરશેઠની સંમતિ તથા આપણા સંમત્તિપૂર્વક બે એલ એલુ છુ કે~
આ ગામનું નામ વસતપૂર છે અને તેમાં વસનાર આપણે જૈન છીએ. આપણા બાપદાદાઓ ધર્મમાં દૃઢ શ્રદ્ધાવાનૢ હતા અને બહાદૂર હતા તથા ધનવંત હતા, આપણા ધર્મ તે વખતે શ્રેષ્ઠતામાં બિરાજતા હતા. નાના સમાન કોઇ ધનવાન નહેતુ વેપારમાં, રાજ્ય સલાહુમાં જેનેાની મુખ્યતા હતી. આપણા માપદાદા આએ આબુ, ગિરનાર, શત્રુંજય ઉપર કારા રૂપિયા ખરચી દેશશશ અધાવેલાં છે તેમાંનું એક દેરાશર પણ આપણે બધાવી શકવા સમર્થ નથી તેનું કારણ મિશ
For Private And Personal Use Only
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિકય દોષ, ( ૧૫ ) એ છે કે આપણે વેપારમાં પાછળ છીએ.
આપણા દેશમાંથી પરદેશ ઈંગ્લાંડ વિગેરે ઠેકાણે દરવર્ષે અગણિત રૂપિયા જાય છે અને લક્ષ્મીથી હિંદુ
સ્થાન પ્રતિદિન ખાલી થતા જાય છે. કુવામાંથી હવા ડામાં પાણી જાય અને કુવામાં અન્ય નવાણ સ્થલથી પાણી નહિ આવે તે ખાલી થાય, તેમ હિંદુસ્થાન દેશમાંથી પૈસે બીજા દેશવાળા લઈ જાય છે પણ આ પણ શ્રાવક કે અન્ય ઠેકાણેથી હિંદુસ્થાનમાં પિસે લાવી શકતા નથી તેનું કારણ કે આપણા દેશમાં વેપારનાં કારખાનાં નથી, ચીજો બનાવવાનાં કારખાનાં નથી, એક ટોપી માથે જોઈએ તે પણ પરદેશની, એક બુટન જોઈએ તે પણ પરદેશનું, એક બુટ તે પણ પરદે સી આવે, હજારે પ્રકારનાં વસ પણ પરદેશથી આવે ત્યારે આપણે કર્યો વેપાર કરી ધનવાન બનીએ ? “ દુઓ ! આપણે “ધરમાં હાંલ્લાં કુસ્તી કરે” તેપણ પર દેશમાં વેપાર કરવા, નેકરી કરવા, દેશ જેવા જઇએ નહિ અને ચાર નાળિયેર અને મણ સુંઠના ગાંગડા લઈ દુકાન માંડીશું તો શુ પેદા કરી શકીએ. બંધુઓ! પહેલાનાં કરતાં હવે વખત બારીક આવ્યો છે, અન્ય દેશેવાળા વેપારમાં હુન્નરકળામાં બહુ વધી ગયા છે, આપણામાં તેમનામાંનું કશું નથી. મિત્રો ! જુએ અમેરિકા દેશના લેકે ઉધોગી અને સંપથી આજકા લ કેવા પસાદાર બની ગયા. જુઓ જે લોકો પહેલાં
For Private And Personal Use Only
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દે,
જગલી હતા અને ઝાડની છાલથી પોતાનું શરીર ઢાંક તા એવા ઈંગ્લાંડના લો હજાર ગાઉથી હિંદુસ્થાન માં આવી રાજ્ય કરે છે અને ઈંગ્લીશ લેક મૂઠીભર છતાં એક આજ્ઞારૂપ લાકડીથી બકરાં મેઢાંના ટોળાન પેઠે હિંદુસ્થાન લેકેને પોતાના વશમાં રાખી સવ તંત્રપણે રાજ્ય કરે છે એ શુ વાતેના તડકાથી બનતું હશે ? અગર ઉધના તડાકામાં બનતું હશે ? જુઓ! આજ કાલ કંઈપણ જેવા નહાતા એવા જાપાની લે કે ચીનાઈ સરકાર તથા રૂશિયા રરકારની સામે ટક્કર ઝીલે છે અને સ્વતંત્ર બન્યા છે એ શું વાતોના વડા કામાં બનતું હશે ? ટ્રાંશવાલ સરખું નાનું રાજ્ય, ઇંગે જ સરકાર સાથે લઢયું તેનો કેટલે સંપ? કે ઉદ્યગ? કેટલે સ્વદેશા અભિમાન તે વિચારે – દુનિયામાં એ ન્યાય છે કે બળવાન નબળાને કબજે રાખે? મારા હાલા સાધમ મિત્રો ! જુઓ, યુરોપદેશમાં એક જર્મ ની દેશે તે લોકો આપણે જેની પુસ્તકો લાખ રૂપિયા ખરચી ત્યાં મંગાવી તેમણે અભ્યાસ કરી આપણા જૈન તત્વના અભ્યાસક બન્યા છે ત્યારે આપણે જૈનધર્મતત્વ ના નાશક બનીએ છીએ, વિદ્યામાં પણ પુરેપદેશ 9. દ્ધિને પામે છે તેનું કારણ ઉદ્યોગ, વેપાર, સંપ અને ભાતૃભાવ તથા હિંમત છે; માટે મારા મિત્ર! યાદ રાખે કે દ:ખ વિના સુખ નથી. ખાતાં પિતા હર મળે તો હમ ભી કહિયે.”—ી ફાસ દેશના લોકો કેવા કે
For Private And Personal Use Only
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્ય દોષ
( ૭ ) બાવાન છે? જુએ. પારસ શહેરનું પ્રદર્શન. તમારામાં એમાંનું કંઈ નથી.
ઉંચ અને નીચ સ્વભાવથી માલૂમ પડે છે કે જે મ એક કુતરૂં બીજા કૂતરાને દેખી ઘુરકીયાં કરે છે અને અદેખાઈ કરે છે તેમ આપણે જિન લેકે પણ કૂતરાના જેવી નીચ વૃત્તિ ધારણ કરીએ છીએ તે તેથી નિધન થઈએ છીએ તેમાં શું નવાઇ? પહેલાં જેની લે કે ઉ. ત્તમ કહેવાતા હતા તેનું કારણ એ કે તે અત્યંત ધાર્મિક શ્રદ્ધાવંતુ હિંમતવાન પરગજુ અને બહાદુર તથા વેપા રમાં કળામાં કુશળ હતા. હાલ તેમાંના ગુણે દેખાતા નથી તો નીચ બનીશું એમાં શું આશ્ચર્ય?
પહેલાંના જેનો સત્ય બોલતા, ઘર્મ ઉપર શ્રદ્ધાવાન રહેતા, પ્રાસાંતે પણ ધર્મનો ત્યાગ કરતા નહેાતા, ચા રી કરતા નહોતા, પારકી સ્ત્રી પ્રતિ માતૃભાવે વર્તતા, એક બીજાને સહાય આપતા, તેથી તે ઉત્તમ કહેવાતા હતા; અને આપણે તેનાથી ઉલટા દુર્ગને ધારણ કરી એ છીએ. ધાને તો એક જાતનું વહેમ ગણી તેના સામું જેતા નથી. ઉત્તમ કેળવણીને અભ્યાસ કરતા નથી તો ઉત્તમપદ કેમ પામી શકીએ ?
મારા જેન બંધુઓ ! જુએ અજ્ઞ એવા મુસલમા ને પિતાના ધર્મ ઉપર કેવા શ્રદ્ધાવાનું રહે છે. અરે જેનો! સત્ય એવા જૈનધર્મની શ્રદ્ધામાં તમે શંકા કરે. જગતમાં ચડતી પડતી ચાલી જાય છે; વખત વખતની
For Private And Personal Use Only
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( પટ )
કન્યાવિક્રય ઢાપ
છાંયડી; હાલ આપણી પડતી છે, જો ઉદ્યમ કરીશું, પર સ્પર સ`પીને ચાલીશુ તે અતે જૈનધર્મની ચઢતી થશે. શ્રીવી ભગવાને ત્રેવીશ ઉદ્ભય ભાંખ્યા છે. શ્રી મહાવીર સ્વામી પણ ઉદ્યમને પ્રાધાન્ય દાખવ્યા છે, આળસુ થઇને એશી રહેવુ એમ કેછતા પણ ઉપદેશ નથી. કહ્યું છે કે:
आलस्यहि मनुष्याणां शरीरस्थो महारिपुः ॥ નાસ્તુઃ સમોવY:, Øસાયં નાવમીઢાત્ત ।। ૨ ।।
મનુષ્યેાના શરીરમાં રહેલા બાહય એ મેટા શત્રુ છે. ઉદ્યમ સમાન અર્ધું નથી કે જે ઉદ્યમથી મનુષ્ય દુ:ખી થતા નથી. ખા, પીલુ', અને હરવુ ફરવુ તે માં મનુષ્યત્વને જે સાર સમજે છે તે મૂખ છે. દુનિયા માં મનુષ્યજન્મ મહા પુછ્યાસે પ્રાપ્ત થાય છે, તે પા સીને ઉદ્યમ કરવે, વિવેક વિનય જ્ઞાન આદિ ગુણ્ણાની પ્રાપ્તિ કરવી, ધર્મમાં કુશળ રહેવું, સત્ય એલવુ, સ ધર્મી ભાઇઓની તન મન ધનથી ઉન્નતી કરવી, એમાંજ ધર્મ સમાયેા છે.
મારા વ્હાલા જેને! આજકાલ ઘેાડા વર્ષથી આપ ણા ગામના જેનેામાં પ્લેગના રોગની કે ન્યાવિય નામના મહારોગ ફાટી નિકળ્યા છે, તેથી જેતા દિન પ્રતિઢિન પાયમાલ થાય છે, અને ધનથી ગરીબ થતા જાય છે. પેાતાની દીકરીઓને પૈસાને માટે ગમે તેને આ પવી, એટલે સ્વામીનારાયણ, ગાસાઇ, કુંઢીઆએને પા
For Private And Personal Use Only
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
*ન્યાવિક્રય દાય,
( ૫ )
તાની દીકરીઓની ભેટ આપી અને ગરીબ જૈને કુ વાણ રહે તેની દરકાર રાખવી નહિ એમ ખરેખર ગ રીબીમાં ગરીબી લાવનાર અને વધતી જેનાની સખ્યા તે એહી કરનાર તથા હૈયાત જૈનાની સખ્યાને એહી કરનાર તમારી દેષણવાળી રૂઢી છે તેથી જેનેાની સત તિના ઉચ્છેદ્ઘ થાય છે. પરધર્માંઆને કન્યા આપવી તેમાં સહા પાપ છે. કસાઈને ઘેર જેમ ગાય આપવી તેમાં જે મ પાપ છે. તેમ પાતાની દીકરીએ પરધર્મીઓને આ પવી તેમાં મહુાપાપ છે. ભલે આ વાક્ય સાંભળી બીજાને ક્રેધ થશે તેપણ તેથી હું ડરવાનેા નથી. ક. ન્યાવિક્રયીઓએ જૈનધર્મને મેાટુ' કલક લગાડયુ છે. જેન ધર્મ ઉત્તમ છે અને તેના પાળનાર પણ ઉત્તમ છતાં નીચ કર્મ કરે તે કદી શાલે નહિ, કન્યાવિક્રય કરનાર પરભવમાં નિચ ગતિ પામે છે, તે બાબત કહ્યું છે કે, कन्याविक्रय कर्तारः पापात्मानो भवति ॥ ટાઈટ્રોકિતાથત્ર, ચાંચ પુત્ર ૨ ટ્રુતિર્ ! ? ॥
,
કન્યાને વેચનારા પાપી પુરૂષા રિડ્યૂવડે કરી આ ભવમાં પીડાય છે, તેના સંતાનના ઉચ્છેદ થાય છે, આ મરૂના નાશ થાય છે અને પદ્ભવમાં દુર્ગતિ પામે છે. કન્યાને કેવી રીતે પાળી પરણાવવી તે સમયે કહ્યું કેજન્માવ્યેત્રે પાનનીય, શિક્ષી વાતુ યંત્ર તૂફ થી થરાય ાય જે વા ધન, રત્ન સન્નતા ॥ ૨॥
"
For Private And Personal Use Only
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ. કન્યાનું પણ દીકરાની પિડે પાલન કરવું તથા તેને સારી શિખામણ આપી ભણાવવી ગણાવવી અને જે ગ્ય ઉમર થયે છતે ધન રનની સાથે કુળ ધર્મ અને ગુણે કરી યુત એવા ઉત્તમ વર સાથે પરણાવવી.
दत्वा खुविधिना कन्यां, चतुर्मंगलपूर्वकम् ॥ यथाशक्त्यनुसारेण जामात्रे, दीयते धनम् ॥
ચાર મંગળપૂર્વક પિતાએ જેનોક્ત વિધિવડે કરી સહિત જમાઇને કન્યા પરણાવવી અને પિતાની શક્તિ અનુસારે જમાઇને ધન આપવું પણ દીકરીના પિરા લેવા નહિ.
વિથ કરનાર ચંડાલના કરતાં પણ હલકે છે, તેનું દ્રષ્ટાંત લૈકિકશાસ્ત્રમાં કહ્યું છે તે નિચે પ્રમાણે,
પૂર્વે વિરમપુરી નામની નગરી હતી, તેની પાસે સાત ગાઉ ઉપર લક્ષ્મીપુર નામનું નગર હતું, તેમાં એક ગરીબ બ્રાહ્મણ રહેતો હતો, તેને દેવાંગ નામની દીકરી હતી. તે મોટી થઈ, ત્યારે તેણે વિચાર્યું કે – પણ ઘરમાં પિરો જોઈએ તેટલે નથી તેટલા માટે તેનો વિવાહ કઈ પૈસાદાર સાથે કરીએ; એમ વિચારી પાસે ની વિરમપુરી નગરી તરફ જવા નિકળ્યા. જતાં જતાં ત્રણ ગાઉના રે રહી એટલે એક તળાવના તીરે વિસામો કર્યો અને દાતણું પાણી કરવાનો વિચાર કર્યો અને મનમાં ચિંતપવા લાગ્યું કે મારી પાસે કાંઇ પણ પિસા
For Private And Personal Use Only
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દાખ
( ૬ )
નથી ઉલટુ' આડસે' રૂપૈયાનુ ધ્રુવુ' છે, દીકરી પરણાવુ તે ઢાઢસા સે રૂપૈયા પણ જોઇએ, ચાર્સે પાંચસા રૂપૈયા ઘરમાં હેાય તેા સારૂ, એમ પદસા રૂપૈયા હાય તેા ઠીક, એવા પેાતાના અન સાથે વિચાર કરી ત્યાંથી ઉઠયા અને આગળ ચાલ્યે, ચાલતાં ચાલતાં નગરીના દરવાજા નજીક આવ્યા, દરવાજામાં પેસતાં તેને ગામના શુકન થયા. શુકન સારા થયા હેવાસી રાજી થયા, પે તાના આળખીતાને ત્યાં ઉતારે કયા, પેાતાના મનના વિચાર પાર પાડવા વરની શેાધ કરવા લાગ્યા. તપાસ કરતાં પેાતાનાથી જરા કુળવાન બ્રાહ્મણ જોઇ સગાઇ કરી, ઘણા પૈસાની લાલચથી ખીજવર ાલ્યા, પાતે રાવેલા પંદરસે રૂપૈયામાંથી પદ્માના સાડાસાતસાની થે લી ભરી પાતાના ગામ પ્રતિ ગમન કર્યું. અપેાર પછી ગમન કરેલુ તેથી રસ્તામાં જતાં વિચાર થયા કે જો હું દીવસ છતાં ગામમાં જઇશ તે લેકે મારી નિદા કરશે માટે રાત્રિ થયા પછી જાઉં તેા ઠીક એવા મન માં વિચાર કરી પેલુ' તળાવ આવ્યું ત્યાં રૂપિયાની ચે લી માથા તળે મુકી શયન કર્યું. થોડીવાર પછી એક ચડાળણી શહેર તરફથી આવતી હતી તેને માથે માં સતા ભરેલે સુંડલા હતા, તેણીએ વિચાર કર્યા કે આખા દિવસની ભૂખી છું માટે ચાલ, આ રાંધી ખાઉં એમ વિચાર કરી તળાવમાં જઇ ને આસપાસ તજવીજ કરતાં હાડકાં પડેલાં
તળાવમાં
For Private And Personal Use Only
બેઠી અ હતાં તે
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-vv
-
-
-
- - - -
- -
( ૬ ) કન્યાવિક્રય દોષ, ઉપાડી લે , કાંટા વિગેરે બળતણ લાવી એકઠું ક, રાંધવાને માટે પાસે વાસણ નહોતું તેથી એ કપ રા મરેલા કુતરાની ખોપરી હતી તે લાવી તેમાં માંસ રાંધવા ચઢાવ્યું. હવે બધું તો મળ્યું પણ માથે ઢાંકવા ને જોઇએ તે પણ કોઈનું જૂનું ખાસડું પડેલું હશે તે લાવી ઢાંકયું..
- આ બધી ચર્ચા પેલે સુતેલ બ્રાહ્મણ જેયાં કરતે હતા તે બેઠે થઈ બે , અરે! તું કેણુ છે? તું જાતે કોઇ ચંડાળણી છે કે શું ? તારે ચુલા, વાસણ, ખાવા નું સર્વ અપવિત્ર છે, અને વળી આ જૂનું ખાસડું લાવીને ઢાંકયું !! પેલી ચંડાળણીએ જવાબ આપે. મ હારાજ! આતો મારે ખોરાક છે તેને તમે કેમ વખોડા છે. એ ખાસડું મેં એટલા માટેજ ઢાંકયું છે કે–આ તળાવ પાસે ભેટે રસ્તો છે માટે કે અધમ કામ કરે નારો અહીં થઇને જાય અને તેના પગની ધુળ તથા પડછાયે મા ખાવાના ખોરાક ઉપર પડે તો તે અ૫ વિત્ર થઇ જાય તે માટે આ ખાસડું ઢાંકયું છે,
અરે ચંડાળણી ! તારા કરતાં તે વળી કોણ વધારે પાપી અને અધમ છે ! બ્રાહ્મણે કહ્યું
મહારાજ! મારા કરતાં પણ વધારે પાપી અને અધમ પિતાની દીકરીને પિસે લઈ પરણાવનાર છે. જે માણસ પિતાની દીકરીનો પિસે લેઈ પરણાવે છે તે મા
For Private And Personal Use Only
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્ય દોષ, ( ૬૩ ) રા કરતાં ઘણે અધમ અને નીચ કામ કરનાર છે. ચં ડાળણીએ કહ્યું
આટલું સાંભળતાં જ પેલા બ્રાહ્મણ ભાઈ ચુપ થઇ ગયા, અને મનના વિચાર વધ્યા, અરે! દીકરીનો પૈસે આ માંસ કરતાં પણ ભૂડે! અને ચંડાળણી કરતાં ૫ ણ હું વધારે નીચ અને અધમ લેખાઉં ! અરેરે ! કાળે કેર ! એવો મનમાં કલ્પાંત કરી બ્રાહ્મણ ત્યાંથી જ ઉઠી કહેવાઈને ઘેર ગયો. જતાં માત્ર પેલી રૂપિયાની થેલી પાડી હેવાઇ પાસે ઇગલે કર્યો. આ જોઇ હેવાઈ વિ ચારમાં પડ્યા કે–આ શું? તેને રૂપિયા ઓછા પડયા હશે. એમ વિચારી પેલા બ્રાહ્મણને કહ્યું તમને રૂપૈયા આ છા પડયા કે શુ ! એમ નહિ થાય. તમારે વધારે સો બસો રૂપિયા જોઈતા હોય તો લઇ જાએ, પણ મારા ઘેરથી ભાગી બીજે ઠેકાણે વિવાહ કરો તો અમારી આબરૂ જાય માટે બીજાને ત્યાં કરશે નહિ, આ સાં ભળી પેલે બ્રાહ્મણ બેયો કે –
ભાઈ! મારે તો તમારા રૂપિયા બીલકુલ જોઇતા ન થી. મેં કંઈ વધારે લેવાને રૂપિયા પાછા આપ્યા નથી પણ એક નીચ ચંડાળણુના વચનરૂષી ખાણના બંધ થી તમને તમારા રૂપૈયા પાછા આવ્યા છે. તમે તમારે સારૂં લગ્ન જેવરાવી નક્કી કરી પરણાવવા સારૂ હે લા આવજે. હું કંકના ચાંલ્લે કન્યા દેશ, મારે હવે દીકરીની બદામ સરખી પણ હરામ છે, એમ કહી પિ
For Private And Personal Use Only
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૬૪ )
કન્યાવિક્રય દોષ,
તાને ઘેર આવ્યા. તે બધી વીતેલી વાત સી વીગે રેને કહી. થોડા દિવસ પછી જાન આવી એટલે પિતા ની દીકરીને પરણાવી દીધી. એક બદામ પણ તેની લી ધી નહિ, આ વાત આખા ગામમાં પ્રસરી, તેની રાજા ને ખબર થઈ, રાજાએ બ્રાહ્મણને બેલાવી પૂછયું કે તા રી થયેલી વાત કહી દે, ત્યારે બ્રાહ્મણે પોતાની વીતેલી હકીકત સંભળાવી. રાજા સર્વે હકીકત સાંભળી ખુશી થ યે અને તેને શાબાશી આપી તે ઉપરાંત શિરપાવ આપે, ગામમાં ઢંઢેરો પીટાવી જાહેર કર્યું કે મારા રા
માં રહી કેઇએ કન્યાવિક્રય કર નહિ, જે કરશે તે ને દેશપાર કરવામાં આવશે,
મારા વ્હાલા મિત્ર! ઉપરના દ્રષ્ટાંતથી વિચારો કે વન્યાવિશ કરે એ કેવું નીચ કામ છે. તે ધ્યાનમાં આવશે.
આ પ્રમાણે વકીલાતની પરીક્ષામાં પાસ થયેલા મેહનલાલે ભાષણ આપ્યું, તે સાંભળી વસંતપુરના સર્વ ગૃહસ્થ ખુશી થયા અને હર્ષથી તાળીઓના અવાજમાં વધાવી લીધા, ત્યાર બાદ વકીલ નંદલાલ નામ ના એક ગૃહસ્થ નાતનો સભામાં ઉભા થઇ ભાષણ
જૈન ભાઈઓ અને જૈન બહેનો! હું મારી શક્તિ મુજએ કંઇક નાતના કલ્યાણને માટે બોલીશ તે આપ કૃપા કરી શ્રવણ કરશે, કેટલીક વાતોમાં અરસપરસ સાટાં
For Private And Personal Use Only
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ન્યાવિક્રય ટ્રાય
(૬૫)
કરી સામસામાં લગ્ન કરવાના રીવાજ છે, તેપણ તેવેાજ પાપી અને હાનિકર્તા છે. કેઇ એમ કહેશે કે-અમે દીકરીના પૈસા લેઇએ નહિ પણ જ્યારે દીકરાને પરણાવી એ ત્યારે દેવા પડે માટે તેનુ શું કરવુ? તેના એટલેજ જવામ કે ભાઇએ! આપણા દીકરાનું શુ થશે તેને વિ ચાર નહિ કરતાં ફક્ત એટલું જ કરવું કે પેાતાના દીક રાને ભણાવી ગણાવી સારાં લક્ષણવાળાં કરવાનો કાળજી રાખવી તેા તે એમની મેળે પરણશે. વળી જ્ઞાતિમાં લેવા દેવાના રીવાજ કયા હાય તા પછી દીકરાના શા આટે આપવા પડે ? સારાં કૃત્ય કરવાથી સારૂજ થાય છે. પાપ કરી સુખ મેળવવાની ઇચ્છા કરી તે અગ્નિમાં પડી જીવતા રહેવાના વિચાર સરખું છે.
વન્યાવિક્ષયના પૈસા લેઇ ધનવાન થવાની ઇચ્છા રાખવી તે ખાટું છે, એવા પૈસા લેનારની સ્થિતિ તરફ વિચાર કરો તેા બહુ ભૂડી માલૂમ પડશે, પૈસા આવે ત્યારે તા સારા લાગે પણ અંતે “ચાર દહાડાનું ચાંદર છું” તેની પેઠે પાછું તેવુને તેવુ ંજ જેવે રસ્તે પૈસા આવ્યે હૈાય તેવે રસ્તે જાય છે.” તે પ્રમાણે અધૂમ રસ્તે મેળવેલા પૈસેા સાથે રસ્તે ભાગ્યેજ જાય છે. કન્યા વિક્રયના પૈસા દુર્વ્યસન, વેશ્યા, ચારી, લૂટ વિગેરેમાં જાય છે અને દીકરાને પરણાવતાં દેવા પડે છે. ઘરમાંથી ફાઈની સ્રી મરી જાય છે તેને ફરી પાવવામાં પૈસા આપવા પડે છે. અચેગ્ય રીતે ખાવા પીવામાં ફોઇ અ
For Private And Personal Use Only
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિય દોષ,
ચાનક વરે આવી પડે તેમાં, એમ અનેક માર્ગ કન્યા વિક્રયને પિસે જાય છે. જેમ નદીનું પૂર ક્ષણમાં આવી ક્ષણમાં ચાલ્યું જાય છે તેમ કન્યાવિક્રયનો પિસ નદીના પૂર સરખે થોડી મુદત ટકી શકે છે અને મળની . ડીન પણ “નવું પૂર જુનાને તાણી જાય.” તેમ નાશ
કન્યાવિક્ય કરવાવાળા કન્યાદાન દેવા બેસે છે તે ન્યાયથી જોતાં વ્યાજબી નથી; કારણકે તેણે કયાં ખરૂં કન્યાદાન દીધું છે? તેણે તે વિક્રય કરે છે માટે તેનું દાન દેવું આ ઠેકાણે ક્યાં રહું?
એક નાગર ગાગર ભરાય એટલા રૂપિયા લે ને પછી કન્યાદાન કરવા બેઠે ત્યારે ગેરે કન્યાદાન અપ હ્યું. પછી કન્યાના બાપ પાસે કહેવરાવ્યું કે “મયાદરા મેં કન્યાદાન કર્યું. કન્યાની મા પાસે કહેવરાવ્યું કે “મયાપિદત્તી’ મેં પણ કન્યાદાન કર્યું. પશ્ચાત્ ગોરે વરને કહ્યું કે તમે કહો કે “મયાપ્રતિહિતા” મેં કન્યાદાન લીધું, ત્યારે વારે ગેરના કાનમાં કહ્યું કે બંદા ખરીદ કરકે લેતા હે. જુઓ! એનું નામ કન્યાદાન કહેવાય નહિ પણ કન્યાને વેચી કહી શકાય છે,
विनाशकाळे विपरीत बुद्धिः વિનાશકાળે મનુષ્યની વિપરીત બુદ્ધિ થાય છે એ ખરું જ છે. કહ્યું છે કે:
For Private And Personal Use Only
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
કન્યાવિક્રય ટ્રાય
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૭ )
असंभवं हेममृगस्यजन्म, तथापिरामोलुलुभेमृगायप्रायः ॥ समायन्नविपत्तिकाले, धियोपिपुंसांमीलनीभवन्ति ॥ १ ॥
ખરૂ જ છે કે વિશાલકાળ પ્રાપ્ત થતાં માનવેાની વિમલમતિ પણ અન્યાયપથ ગતિને આશ્રય કરવા અતિપણુ' ધરાવે છે. જો એમ ન થતું હોય તા સુવર્ણના મૃગને જન્મ. અસભવ છે છતાં રામચંદ્ર તે મૃગને માટે ધનુષ ધરી, આ મૃગ હેમના છે, તેને સારૂ એમ વિચારી ધાવિત થયા હતા તે શુ? વિપરીતકાળજ, માટે પૂર્વોક્તકાળ પ્રાપ્ત થતાં વિદ્વજનાની મતિ પણ વિપરીત પણાને પામે છે; એમાં અસ’શનીયપણું છે.
જ્યારે હિ ન્દુસ્થાનમાં મુસલમાની રાજ્ય થવાના સમ ય આવ્યે ત્યારે રજપૂતાની આરસ્પરસ ફાટફૂટી થઇ અ તે મુસલમાની સત્તા તળે હિંદુસ્થાનનું તખ્ત દિલ્લી ગ ચુ, તેમ મુસલમાનાના જ્યારે દિન આવ્યા ત્યારે ઇંગ્લી શ લેાકેા હજારી ગાઉથી અત્રે આવી સ્વસત્તા પરાક્રમ વડે કરી હિંદુસ્થાનમાં પ્રવેશ કરી સુરત વિગેરે ઠેકાણે વેપારની કાઠીયેા ધાલી ધીમે ધીમે વેપાર વિગેરેમાં કું શળ થતાં રાજ્યમાં પણ પ્રવેશ કર્યો અને લશ્કર બના વી નાનાં ગામ તાબે કરતાં અંતે મેઢાં રાજ્યમાં પશુ સુખ ચાલ્યું અને સંપ ઉદ્યોગ કળા પરાક્રમ ધૈીથી આ
ખું હિંદુસ્થાન પેાતાના વશમાં કરી લીધું જુએ કે સન ૧૮૫૭ ના બળવામાં મૂડીભર અંગ્રેજ લેાકેાના સા
For Private And Personal Use Only
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( રૃટ )
કન્યાવિક્રય ટ્રાય
સુ' દેશી લશ્કર તથા રાજા હતા તાપણુ તેમનું કંઇ ચાલ્યુ નહતુ. જીએ કે એ લોકો હિંદુસ્થાનમાં આ વ્યા ત્યારે કોઇ તેનું સગું નહેતુ, કાઇના તેડાવ્યા પણ આવ્યા નહેતા, ફક્ત તેમણે ઉદ્યાગ, સપ, ધૈર્ય, કળા અને બહાદુરીથી હિંદુસ્થાનનું રાજ્ય પ્રાપ્ત કર્યું છે. આ પણી પેઠે તે લેાકેા અસ્પર્સ એક બીજાની અદેખાઇ કરતા નથી અને સોંપીને ચાલે છે. જુએ કે કેઇ ઇંગ્લીશ ભીખ માગતા દેખ્યા છે. આપણે જે અંગ્રેજ લેાકેાના પહેલાં તિરસ્કાર કરતા, તેમને અડતાં આભડછેટ માતા, તેમની પણ આજ એવી દશા થઇ કે તેમની મુલાકાત દેવદર્શન જેવી થઈ પડી છે; એ સર્વ ન્યાય, નિતિ, ઉં. ઘોગ, સંપ. પોતાના ધર્મી ભાઇઓને ઉન્નતિમાં જીવન આપણુ, એમાંજ જૈનાની ઉન્નતિ સમાઇ રહી છે. જૈનો માં કન્યાવિક્રય જેવા ખરાબ રીવાજેથી કાણ જાણે હજી આગળ કેવી દશા થશે ? કેટલાક તેા જે કર્મમાં લખ્યુ હેરશે તે થશે' એમ માની આળસુ બની ગયા છે. પેાતા ની સામતમાં આવનારને પણ આળસુ બનાવે છે અને જેનેાની ઉન્નતી ઇચ્છવાની તા કરે મૂકી પણ તેનું સારૂ થતુ જોઈ રાજી પણ થતા નથી. હાલમાં એક અવાજે કબુલ કરવુ પડશે કે, કોઇ જેનામાં કરાધિપતિ નથી તેમ કોઇ રાજ્ય સત્તાવાળા પણ નથી, કાઇ જૈન પૈસા દાર હાય તા તેને દેખી બીજો તેની અદેખાઇ કરે છે. અહૈ! કેવી અધમતા! ના સુખથી યા યા પાકારે
For Private And Personal Use Only
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દેષ.
( ૨૦ )
પણ પોતાની જાતીના જેની સગાવહાલાને ખાવાને અન્ન મળતું હોય નહી, કે વેપાર કરતા ના હોય તે પણ તેની દયા નહિ,
ज्यां कीर्तिना बाचका त्यां दोडधाम.
જનશાસ્ત્રમાં કીતને માટે ધર્મકામ કરવું નહિ એમ ફરમાવ્યું છે, જે કરવું તે કર્મના નાશને માટે અને મુક્તિપદ પ્રાપ્ત કરવા માટે. પણ હાલ જેમાં એક વિ જળીક વેચા૨ એનુસર્યો છે, તે એકે આપણું નામ થા
તેમ કરવું દેરાસર બંધાવવાં તેમાં પણ પોતાના ના મનું એન આગળ ને આગળ કઈ ટીપમાં પણ ના મની ખાતર રૂપિયા ભરવા, જમવું, જમાડવામાં પણ નામની ખાતર દોડધામ થઈ રહી છે, આથી એમ કહું વાનું નથી કે સર્વે જ નામના ભૂખ્યા છે. ઘણું ભાગ્યવતે સ્વધર્મના ભૂખ્યા છે. “બહુ રન વસુંધરા દુનિયામાં ઘણાં રત્ન છે, જેની ગરીબ રડી રડાને છાનામાના અન્ન વિગેર આપતાં અવળું મુખ કરી એ અને સગા વહાલાને પરાણે પરાણે જમતાં પણ બે કેળીયા વધારે જમાડીએ. કહે કેવી અધમતા? કઈ જેને ગરીબ હોય અને તેને પોતાને ત્યાં નોકરીમાં રાખ વા તથા તેને પાંચ પચ્ચીશ રૂપિયાની મદદ કરી ભણાવવા મુખ મચકેડીએ અને એક નાતવામાં હજારે ૩ પિયા ઉડાડી મુકીએ, ગાડીડાના ઠાઠમાઠમાં બારમાસે પાંચ હજાર રૂપિયા ખરચી નાંખીએ, પાંચ પચ્ચીશ
For Private And Personal Use Only
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
--
-
( ૭ ) કન્યાવિક્રય દોષ, જૈની છોકરાઓને ધંધામાં લગાડતાં તલપાપડ થઇ જઇ એ અને કેદ કલેકટર સાહેબની પધરામણમાં હજારે રૂપિયા ખરચી નાંખીએ ત્યાં તે કીર્તિના બાચકા મળે અને જેની છોકરાઓને ધંધામાં લગાડતાં શું મળે? એ મ પામર જી પૈસા પુર્યોદયથી પામ્યા છતાં પણ કી તિના આવેશમાં લોભાય છે.
આપણા સગાઓને, આપણા મિત્રોને, આપણા કહેવાઈએાને આપણે બળાત્કારથી ખવરાવીએ છીએ, તેઓનું પેટ ભરાઈ ગયું હોય તોપણ જોરાવરીથી અવ રાવીએ છીએ, તેને બદામી હલા અને બારાદી ભા વે નહીં તોપણ ખવરાવીએ છીએ અને તેઓ જમવા આવવાની ચેખી ના પાડે તોપણ ઉપરા ઉપરી તેડાં નોતરાં કરીને, જેર કરીને, ગુસ્સો કરીને, સમ ખાવાવીને, શરમાવીને પણ તેઓને તેડી લાવીએ છીએ, પણ આપણા સ્વધર્મ અને ખાનપાનના સાંસા પડતા હોય તો પણ તેના સામું જોઈએ નહિ એ શુ કેટલી નિર્દયતા?
આપણે ઘેર જ્યારે પુત્ર પુત્રીને પરણાવીએ ત્યારે હજાર રૂપિયા ખરચી નાંખીએ અને દારૂખાનું ઉડાડી સે બસે રૂપિયાના ધુમાડા કરી નાંખીએ પણ એક પિ તાની નાતના જૈનધર્મી આલકને ધધે લગાડવા તથા તે ને ભણાવવા બે દરકારી રાખીએ, જુઓ કેટલે બધો જુલમી આપણે ધમન્નતિમાં કેટલે ઉત્સાહ? તે વિચારે
For Private And Personal Use Only
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દાય.
( ૭૧ )
ख्रीस्ति यता देशीयो तेनुं शुं परिणाम શ્રાવશે?
હાલના વખતમાં અગ્રેજોની સાથે તેમના પ્રીતિ ધર્મ પણ હિંદુસ્તાનમાં પ્રવેશ કર્યા અને પાદરીઓએ એટી મેટી શાળાઓ ઉધાડી ગરીમાને આશ્રય આપ્યા છે તે એવી શરતથી કે, ખ્રીસ્ત ધર્મને સ્વીકારવેશ. તે લેાકેાના ઉત્તમ ઉદ્યમથી, ઉત્સાહથી અને સંપથી ઘણા નીચ વર્ણના લેાકે દરવર્ષે વટલી વટલીને હજારા થ્રીસ્તિ થતા જાય છે તેથી જેનીઆને વિચાર કરવા ચૈાગ્ય છે. ધર્મના ચાદ્ધારૂપે તે તમારા સામા ઉભા રહી તમારા જાતિ ભાઇઆને આગળ જતાં વટલાવશે.
વિક્રમ સવંત ૧૯૫૬ ની સાલના દુષ્કાળમાં શ્રી સ્તિઓએ ધણાં છેાકરા તથા છેકરીઓને ધર્મ સ્વીકાર વાની ખાતર આશ્રય આપ્યા, આગળ જતાં તે સર્વ કે ળવણી લઇ મારી સ્થિતિ ઉપર આવી જશે. અમુક કે કાણે પ્રીસ્તિ અનાથાશ્રમમાં હજાર છે.કાં કરીએ અભ્યાસ કરે છે, તેમને વિશેષ અભ્યાસ થતાં સારાસા રા હુન્ના શીખી તેઓ બેટી પઢવીએ જશે, ત્યારે તે લેાકેા પ્રીસ્તિ ધર્મને માન આપી તમારા સામી કેવી દ્રષ્ટિથી જોશે તેને વિચાર કરે. એ લાકોએ ધાશિમાનથી ઢેડ વિગેરે લેાકેાની શાળાઓ ઉધાડી છે અને તેમને પ્રાન્ત બનાવવા માંડ્યા છે તેથી આગળ જ તાં દામ ખસતાં ઝાડુ વાળનાર પણ તમને નહિ મળ
For Private And Personal Use Only
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૭૨ )
કન્યાવિક્રય દેષ
શે. તે તેા વાત કરો, પરંતુ અત્યારે જે તમે તેઓન નમાવરાવા છે. પણ હવે તેને સાહેબ કહેવાના તમા રે વખત આવશે, આજકાલ કરતાં હાલમાં આ દેશમ પગ દીધેલા શ્રીસ્તિ ધર્મમાં લાખા માણસે ભળી ગ યાં છે, અને જૈનધર્મ કે જે સત્ય ધર્મ તેમાંથી સખ્યા ના ઘટાડા થતુ જાય છે, કેટલાક ગામાઇના ધર્મમાં ગ યા, કેટલાક સ્વામિનારાયણ યા, અજમેરમાં વિષ્ણુ ધી કેટલાક એશવાળા થયા છે, ઉદેપુરમાં દશવર્ષમાં કેટલાક આર્ય સમાજી પથમાં તથા અન્યમતમાં કેટલ કે પ્રવેશ કર્યા છે, વિજાપુરમાં પહેલાં દેશાઈ લાકે સ વ જેની હતા અને તેમને ઉપાશ્રય પદ્માવતીના દેરાશરે હતા, તેમાંના ઘણાખરા વિષ્ણુભક્ત બની ગયા છે; કા ઢીયાવાડમાં કેટલાક સ્વામિનારાયણના પંથમાં ભળી ગ યા છે, તેા કેટલાક થીઓસોફીકલ સોસાઇટીમાં જોડાયા છે અને તે મત એની બસન્ટ કાઢેલે છે, તે અમદાવાદ જીએ. આટલું બધું થવાનુ કારણ—ધર્મગુરૂઓની અ કાળજી, મેદરકારીપણુ, અનુદ્યગતા ને મિસેજન જમી સુખશયનતા આળસુ શત્રુના પંજામાં ફસાવાપણું' ને ઉદ્યોગરૂપી મિત્રની સાથે કલહુપણ્ડુ, ડાળ દેખાડી “ સ્વયમેવની ” ધર્મની કેટલી કરતણુતા તે પ્રત્યક્ષાનું ભવ કરે.
समानधर्मीनो प्रेम.
એક સત્યધર્મ સ્વીકારનારા જેની ભાઇઓના અ ત્યંત કેમ અાપસ હાવા જોઇએ, કારણ સંપથી અ
For Private And Personal Use Only
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દેપ
(
3
)
રેપ સુખસંપદ પ્રાપ્ત થાય છે. ઉદાહરણ --
संपे संपति सांपडे, लाज वखाणे लोक ॥ संप नहि जे गृह विषे, ते घर हरनीश शोक ॥१॥
સમાના કરતાં પણ તેમના ઉપર અત્યંત પ્રીત ધારણ કરવી, સગા ભાઇઓ કરતાં પણ ધર્મીભાઈઓને અત્યંત ગણવા, તેમને સંકટમાં સહાય આપવી, તેમને ધર્મમાં સ્થિર કરવા પણ ભીખારીની માફક તેમની સા થે વર્તણુક રાખવી નહિ. જે કંઈ વૈભવ આ ભવમાં પ્રાપ્ત થયેલ છે તે સાધુઓની તથા શ્રાવકેની પૂર્વભવમાં ભક્તિ કરવાથી થશે છે, અને તેમને જે આપણે પ્રેમ થી તથા બહુમાનથી કંઈ પણ હાય નહિ આપીશું તે પરભવમાં શું લેઈ જવાના? અલબત કઈ નહિ, માટે જેનીઓને વેપારમાં સહાય કરવી, તેમને ભણાવવાનું ગણાવવા, એ આપણી ફરજ છે તે અદા કરવી જોઈએ,
પ્રતિદિન જમાનો બદલાતો જાય છે તેમાં અન્ય ધમઓના સપાટામાં આપણા જનબંધુએ સપડાય ન હિ અને ઉત્તમ સ્થિતિ પામતા જાય તેમ પગલાં ભર વાં એ જૈનોને ઊંચિત છે. મેહનલાલ ભાઈએ કન્યાવિ કય સંબંધે જે વિવેચન કર્યું છે તે ધ્યાનમાં લેવા યોગ્ય છે. જુએ કે અમુક ગામમાં અમુક માણસે કન્યાના પૈસા ખાવા તે તેની ખરાબ સ્થિતિ થઈ અને ઘેર તા ધુ વસાયુ, એમ હજરે દાખલાઓ પ્રત્યક્ષ દેખવામાં આવે છે; માટે મહેરબાન નગરશેઠે આજરે જ તે
For Private And Personal Use Only
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૭૪ )
કન્યાવિક્રય દોષ,
બંધી કાયદો ઘડો જોઇએ કે જેથી આ પાપી પગ લાંનો પ્રનાશ થાય.”
આ પ્રમાણે કહી નંદલાલભાઈ વકીલ બેસી ગયા કે તેમને આનંદથી વધાવી લીધા. ત્યારબાદ ધર્મનંદની પુત્રી કમળા (જે વૃદ્ધ તેલીને પરણાવી હતી, ને તેલી મરી જવાથી વૈધવ્ય પ્રાપ્ત થયું હતું તે) નાતની મહા સભામાં ઉભાં થઈ બોલી કે–
મને તેલીને ત્યાં મારા બાપે રૂપિયા લઈ પરણાવી, તેલીએ પોતાના ઘરની માલ મિલકત સઘળી મારા બા પને આપી તે પરણ્યા. હવે તેઓ ગુજરી ગયા છે, પાછળ કંઇ પણ મારા માટે ખાવા મૂકી ગયા નથી, અને વળી મને ખાવાની વખે (હરકત) પડે છે, એમ કહેતાં કહેતાં રોતાં રેતાં બેશી ગઈ. આ સાંભળી સિા ને અશ્રુધારા વહેવા લાગી.
હરિચંદ શેઠે પછી સવર સભામાં બેઠેલ લેકેની સંમતિ લેઇ એક કાયદો ઘડી સર્વને સંભળાવવા ઉભા થઈ બોલ્યા કે –
આપણી નાતમાં આજસુધી કેટલાક કુધારાથી નાત ને જે હરકત પહોંચી છે, તથા કેટલાક સુધારા હાલના જમાનાને અનુસરી કરેલા નથી, તેથી નાતની થતી ઉ. સતીમાં પડતી અડચણને દૂર કરવાને આજ સુધીના અનુભવથી તથા આપ નાત સમસ્તની સંમતિથી ઠરા વ કરવામાં આવે છે કે;
For Private And Personal Use Only
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દેષ, ( ) જે હવેથી દીકરીને વેચી પૈસા ખાશે તેને નાત બહાર મૂકવામાં આવશે.
આ ઠરાવ સાંભળી સર્વ ગૃહસ્થાએ શેઠને તાળી એના અવાજથી વધાવી લીધા ને માંહામહે વાતો કરવા લાગ્યા કે, હવે આપણે ઉદય દિવાકર પ્રકષ્ટપ્ર, ભાથી સુખગિરી આરહણ કરતો દેખાશે એમ લાગે છે, આવા નગરશેઠથી નકી પાપણી સ્થિતિ ચઢતી થશે, ઠીક કર્યું, પાપીએ પિતાની દીકરીના પિસા ખાતા હતા તે હવે ખાતા બંધ પડ્યા. હવે “ોના પાપે પિંપળે બળશે નહિ.” પહેલાં જે આવા નગરશેઠ થયા હોત તો કેવું સારૂ! હશે જે થયું તે ઘણું સારું થાય છે,
એવામાં વિરચંદ નામના નામાંકિત વૃદ્ધ ગૃહ સભામાં ઉભા થઈ સંભાષણ આપવા ઉભા થયા, તે મની ઉમ્મર સિતેર વર્ષ ઉપરાંતની હતી. જેનોની ઉન્ન તિ કેમ થાય!! તસંબંધીના વિચારોના પ્રવાહમાં તે મનું મન લીન હતું, નાની નાની પાયરીથી મોટી પા યરી કેમ પ્રાપ્ત થાય તે બાબતમાં તેમના વિચાર પકા અને અનુભવી હતા, તેમનાં વચને સાંભળવાની છે તાઓને ઘણી આકાંક્ષા હતી, તેઓએ નીચે પ્રમાણે ભાષણ આપ્યું.
મારા ધર્મસાધક સહસ્થ મિત્રો! હું સ્વમત્યાનું સારેણુ યત્ કિંચિત વદુ છું તે ઉપર ધ્યાન આપશે.
ગૃહસ્થ મોહનલાલભાઇએ ને નંદલાલભાઇ નામ
For Private And Personal Use Only
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૬ ) કન્યાવિક્રય દે, ના વકીલોએ જે વિષય ચર્ચા છે તેને ફેલાવો આખા દેશમાં થવો જોઈએ, અને તે સંબંધી ચર્ચા જનોની ભરાતી કોનફરન્સમાં થશે તે સારું પરિણામ આવશે. હું ધારું છું કે હવે આપણે જેને ઉંઘમાંથી જાગ્યા છે, અને તેમનાં ફળ તેમનાં બાળબચ્યાં ભેગવશે.
કન્યાવિક્રયથી પુનર્લગ્નને ઉત્તેજન મળ્યું છે, અને મળશે; માટે કન્યાવિક્યરૂપ પાપી વૃક્ષનું મૂળ જડમૂળ થી ઉખેડી નાંખવું જોઈએ. દરેક જનોની ઉન્નતી માં પોતાની ઉન્નતી સમાયેલી છે, માટે કાઠીયાવાડ વિગેરે દેશમાંથી આ પાપી રીવાજ સમૂળગે નાશ પામવે જોઈએ. પાપનો પસે હાડકાંને હરામ બનાવે છે અને બુદ્ધિને બગાડે છે, તે ઉપર એક દુર્ણત સાંભળવા લાયક કહું છું તે શ્રવણ કરશે,
fટ ને મધુરી. એક ઉંટવાળાએ કઈ ધર્મશાળામાં મુકામ કર્યો અને ઉંટને પિતાની પાસે બાંધીને સૂઈ રહ્યા, તે ધર્મશાળામાં કેઇ બા હતા, તે ગામમાંથી ભિક્ષા માગી લાવે, તેમાંથી અર્ધપર્ધ ખાઈ બાકીનું ઝાળીમાં નાંખી ખેરી પર લટકાવી મૂકી મધ્યાહુસમય થવાથી જ એક પડખે ઉટવાળે તથા બાવે સૂઈ ગયા હતા. દર મિયાન ઉંટ છુટી ગયું, અને ખુંટી ઉપર રાખેલી મધુ કરી (ભીક્ષા) ખાવા લાગ્યું. ઉટવાળે જાગી ઉઠયા,
For Private And Personal Use Only
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્ય દોષ,
( ૯૭ )
ને જુએ છે તે ઉંટ ભિક્ષાના ટુકડા ખાતું હતું તે દી 4. આ બનાવ જોઈ ઉંટવાળે પોકે પોક મૂકી રોવા લા ગ્યા, તેથી સંત પણ જાગી ઉઠ, ને ઉટવાળાને પૂ. છયું તો બનેલી બીના જાણવામાં આવી, સંતને આશ્ચ યે લાગ્યું. તે કહેવા લાગ્યા કે: –
હે ભાઈ! ભીક્ષા ખાઈ ગયું તે તો મારી વસ્તુ હતી તેમાં તું શાને રડે છે, હશે, જાનવર છે, છુટી ગયું ત્યારે ખાઇ ગયું. હું કંઈ તેને દાવો કરતો નથી ને કંઇ લ ડાઇ ઝધડે પણ કરતા નથી, હું વળી બીજું માગી લાવીશ. ભેળા ભાઈ રોમાં. .
આ પ્રમાણે સંતનાં વચને સાંભળી ઉંટવાળે બે ૯:-હું કાંઈ મધુકર (ભીક્ષા) માટે રેતો નથી. હું તે ઉંટ માટે રેઉં છું,
ભાઇ ઉંટ માટે કેમ રૂછો ! ઉંટતો સાજુ તાજુ છે. સંતે આશ્ચર્યતાથી પૂછયું.
ઉંટવાળે બે :–ભાઈ ઉટે મફતની વગર મહે નતની કરેલી ભીક્ષા ખાધી તેથી, તેની જીદગી નકામી હરામ હાડકાંની થઈ. હવે તેનાથી કંઈ કામ નહિ થા થ, કેમકે ભીક્ષાનો ટુકડો ખાનારનાં હાડકાં હરામ હોય છે, ને કોઈપણ પ્રકારની મહેનતલાયક તે હેત નથી, શક્ષિાના ટુકડાને ( કડકાનો) સ્વાદ એવો છે કે જેણે એક વખત પણ તેને લાભ લીધો તેનું મન વારંવાર તે તરફ દોડ્યાં કરે છે ને મહેનત કરવી મોત સમાન
For Private And Personal Use Only
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૭૮ ) કન્યાવિક્રય દોષ, લાગે છે; વળી ઉગથી ભ્રષ્ટ થાય છે, અને સ્વાર્થ ૫રાર્થ બંને બગડે છે. મારે પાંચસો રૂપૈયાને ઉંટ આજે ભીક્ષાનો ટુકડો ખાધાથી ખરાબ થયે; હવે દિન પ્રતિ દિન મહેનત મજૂરીથી તે પાછા હઠી સુસ્ત બનતો જ શે. આપનું નુકશાનતો હું આપી શકું છું પણ જે મારૂં નુકશાન થયું છે, તે કઈ આપી શકનાર નથી, એમ કહી સાધુને બે દિવસના બેરાકના પૈસા આપી ઉં, વાળે ત્યાંથી વિદાય થયો.
ભાઇઓ! ઉપરના દ્રષ્ટાંતથી આપણે સાર એટલે લેવાનો છે કે-દીકરીને વેચી વકતાના પૈસા લેઇ ખાઈ એ તેથી આખી જીંદગી બગડે છે અને રરવ દુ:ખના અધિકારી થઈએ છીએ, જેમ તે ઊં એકવાર ભીખ ને ટુકડે ખાવાથી હરામી હાડકાનું થયું, તેમ એકવાર દીકરાના પૈિસા ખાધાથી ધર્મભ્રષ્ટ, જ્ઞાતિભ્રષ્ટ, કીર્તિભ્રષ્ટ, પુણયથી ભ્રષ્ટ બની પોતે મહા દરિદ્રી બને છે દીકરીને પેસે માંસ બરાબર છે, પૈસો ખાનાર નાતવર કરે તે મ જમનાર સર્વે દોષના અધિકારી બને છે; માટે ક ન્યાવિયી નાતવર કરે તેમાં જમવું યેગ્ય નથી. કેટ લાક છાનામાના કન્યાઓના પિસા ખાય છે, તે પણ અંતે દુ:ખી થવાના ઘણા દુ:ખી થાય છે અને થશે, માટે દીકરીને પિસે ખાનાર સગે સંબંધી હોય તોપ ણ તેનાથી દૂર રહેવું, અને એવા કન્યાવિક્યીઓને મા ટે સખ ઉપાયે લેવા, તે પિતે બગડે છે અને બીજા
For Private And Personal Use Only
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્ય દાપ,
(
૭
)
એને બગાડે છે. જેમ પ્લેગના સંસર્ગથી બીજા પણ પ્લેગથી દોષીત બને છે તેમ અત્ર પણ જાણવું
पुत्रीने परणावीए, कोडी न धरीए हाथ ।। स्वशक्ति परणावीए, योग्य पुरुषनी साथ ॥१॥ कन्याविक्रय जे करे, लगे तेहने पाप ॥ दुःखी दरिद्रो दोपी थई, पामे बहु संताप ॥२॥
કેટલીક વાતોમાં જાનને કન્યાને બાપ પંદર અથ વા દશ પાંચ દિવસપર્યત રાખે છે, વળી તેટલી મુદત ને માટે જમણવાર પણ મુકરર કરેલાં હોય છે, તેમને કહીએ કે ભાઈ આવાં ખર્ચ કમી કરવાં તેમાં ભલુ છે, ત્યારે કહે કે તમે શું રામજે ? અમે અમારા વ્યવ હાર ન કરીએ તે નાત જાત અમારાં લૂગડાં ફાડે આ ને હલકા પડીએ, લુદે ખાવ ને ખવરાવવો, એ ન કરીએ તે લેકમાં અમારી આબરૂ જાય. તેને કહેવા નું કે ભાઈ! દીકરીને વેચવાથી શુ આબરૂ નથી જતી? તે પાછું વળી જમણ કરી આબરૂ જાળવવા બાકી રહે એક જમણું ઓછું કરવાથી ભાઈની લાજ ના જાય અને ખર્ચ તો બધું દીકરીને વેચીને લીધેલા પિસામાંથી કરવાનું છે, જે જે જૈનીએાની અને હિંદુઓની લાજ વ્યવહાર જાળવવાની રીતિ !!! દીકરીને વેચીને વ્યવ હાર રાખવે એના કરતાં અધમમાં અધમ, પાપીમાં પાપી નીચ વ્યવહાર કર્યો !
For Private And Personal Use Only
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૮૦ ) કથાવિય દોષ.
---- --- ~-~~-~~~-~-- मुसलमानो दीकरीने वेचता नश्री.
માંસના ખાનારા અને ઈદના દિવસે બકરીઓના ગળે છરી મૂકનાર વહોરા મુસલમાન પણ પોતાની દીક રીને વેચી તેના પૈસા ખાતા નથી, જે જેને કન્યાઓના પિસા ખાય છે તે મુસલમાન કરતાં પણ ભૂંડા કેમ કરે નહિ ? કારણ કે જે મુસલમાનોને જૈનોને જેટલી દયા નથી, વિવેક નથી તોપણ એક ખુદા ઉપર વિશ્વાસ મુ કી પિતાની દીકરીની દયા કરી પૈસા ખાતા નથી તેના કરતાં જે ધર્મમાં અત્યંત દયા છે અને દયામય જૈનધર્મ ના ભક્ત એવું નામ ધારણ કરે, અમે શ્રાવક છીએ એમ કહી કપાળમાં કેશરીયાં ઢીલા કરી શીરે ઝાપટવા મંડી જાય અને પોતાની દીકરીઓના પિસા ખાય, તેણે મુસલમાન કરતાં ભૂંડું કર્યું એમ કહેવાય નહિ ! પાર સી લોકો પણ પોતાની દીકરીને પૈસા લેવાની ખાતર પરણાવતા નથી. દીકરીને પૈસે પોતાના માંસ બરાબર સમજે છે, તેમ છતાં આપણું જૈનમાં “ઢમઢેલ અને માં હે પિલની પેઠે આટલું બધું અંધેર ચાલે છે. કેઇની આખા ઉધડતી નથી. અરે! જૈનવર્ગ પડતી દશા ઉપર આબે, તોપણ આપણે “પોષ મહિનાનું પાણી તેની પેઠે ઠંડા બનીશું ત્યારે આપણી ઉન્નતી કેમ થશે ? જુ એ કે કન્યાવિક્રય જ્યારથી પેઠે ત્યારથી તે દેશની પાયમાલી, તે જ્ઞાનની પાયમાલી થતી આવી છે અને
For Private And Personal Use Only
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
. .
---
-
-
-
-
-----
-
-
--
--
-- -- -
કન્યાવિયે દેવ, ( ૪૧ ) ત્યારથી જેમાં કેઈ કાધિપતિ પણ થયો નથી. પહે લાં કન્યાવિક્રય થતો નહોતો તેથી લોકો પણ સુખી હતા
બીચારા ગરીબ માણસ દશ પંદર વર્ષપર્યંત પરણવાની લાલચે વેપાર કરી કરીને પાંચ હજાર રૂપિયા કન્યાના બાપને આયા, કન્યા પરણીને ઘેર આવ્યો, એ દલામાં કેટલાક દિવસે તે કન્યાનો પતિ મરી ગયે, હ વે બિચારી પેલી સ્ત્રી શું ખાય? પિતાના બાપને કેવી ફઆશિષ આપે? તે વિચારે, બાપે દીકરીને કંઇ સ્થા
તકા નહિ, માટે દીકરીનો વિરી કેમ કહી શકાય નહિ? અલબત તે દીકરીને વિરી જાણવો, એવા કન્યાવિ જયના કચાલનો જડમૂળથી નાશ થવો જોઇએ.
બુદ્દાઓને બાળકીએ દેવી તે પણ એક નિંઘકમ છે, કારણ કે યુવાન બાળકોને સ્વાર્થ તેને પિતા તાક તે નથી. કેઈ મને એમ પ્રશ્ન કરશે કે – “શું તેને પિતા દીકરીને સ્વાર્થ તકાસ નથી? ત્યારે શું પિ તાને સ્વાર્થ તકાસે છે? પિસાદાર હોય પણ ધરો હોય તેથી બાળકીને ત્યાં દેઇએ તો તેને પિસા બાબતની કઈ પણ અડચણ પડે નહિ, ખાવા પીવાની લહેર પડે. અને તે કદાપિ રાંડે તોપણ બીજાઓની પેઠે કોઇને ત્યાં ભીખ માગવા તો જવી ન પડે! બિચારી બેઠી બેઠી ખાય ને તેના આત્માને શાંતિ મળે, એટલે આપણને મેજ કરતી હમેશ સારી દુવા દે, ધર્મ, દાન, પુણ્ય પણ કરે, પિસાદાર હેવાથી જેટલું કરવું હોય તેટલું થઇ
For Private And Personal Use Only
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૨ ) કન્યાવિક્રય દે, શકે. શું આથી દીકરીના સ્વાર્થ તરફ તેના પિતાની ઓછી કાળજી છે ? 22
જે આ પ્રમાણે કન્યાના પિસા ખાનાર તેના (કન્યાવિક્રય કરનારના) ભકતો કહે છે તેને માટે હું કહું છું કે, શું તમે તમારી દીકરીનું મુખ તકોમ્યુ? હા હા ! એ છું કામ છે! પહેલાજ તેને વૃદ્ધ પેળીદાઢીયુક્ત વર. તેનું મરણ થોડા દિવસમાં થાય અને મારે ત્યારે પિતા ની દીકરીને વિધવાનાં લૂગડાં પહેરવાં પડે એ શું તેનું હિત તકાઢ્યું કહેવાય? દીકરીને પહેલું સુખ તે એજ છે કે પોતાને પતિ ઘણાં વર્ષ સુધી જીવે. નાનો દીકરી અને રાંડી, હવે તેની જુવાન અવસ્થા હેવાથી વ્યભિ ચારકર્મ પણ કરે, તેનું કલંક કેને લાગે તે વિચારે જુવાન પુરૂષની સ્ત્રી મરવાથી જુવાન પુરૂષને જેમ બી જી સ્ત્રી વિના ચાલતું નથી તે સ્ત્રીને પણ યુવાવસ્થા કુતિ જાતવેલીને તે વેલીને અનાઘાત સુગંધ સુંધનાર પતિ મધુકર વિના ચેન પડતું જ નથી. માટે શાસ્ત્રાધાર પણ યોગ્ય જ છે કે –
દેહરે. - રજની “રજનીશ્વર વિના, શોભે નહિં રૂચિકાર; વિનમાં શેભે નહિં, પતિ વિનાની નાર,
સ્ત્રીને પણ પતિ મરણ પામ્યા બાદ જુવાન અવ સ્થા કાઢવી દુ:સહ છે, માટે બુદ્દાઓને કન્યા પરણાવવી
For Private And Personal Use Only
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દાષ
( ૮૩ )
ચેગ્ય લાગતી નથી અને બુઠ્ઠાઓએ પરણવું પણ જો ઇએ નહિ.
હાલના વખતમાં પુનઃવવાહુ ધણેખરે થવા લાગ્યા છે, અને સુધારાવાળાએ પુનર્વિવાહને ઉત્તેજન આપેછે; તેઓ એમ કહે છે કે ખિચારી અમળા જુવાનીપણા શ્રી વ્યભિચારકર્મ કરી ગર્ભ ધારણ કરી છે.કરા જણી તેને મારી નાંખે વા ગર્ભપાત કરે તેથી પુનર્વિવાહ કર્યા એ હીક છે. એમ કહે છે તેનું મુખ્ય કારણ પૈસાદાર બુઢ્ઢાને બાળકીએ પાવવી પણ જાણતા નથી કે લાકડામાં જવાવાળાઓને કન્યા આપવાથી શા ફાયદા છે તે અધા થયા છતાં વિચારતા નથી. વળી કહ્યું છે કે:-ભલા! પતિ મરી જશે તે પૈસા તે ખેડી એડી ખાશે, પણ એ ઠીક નથી; કારણકે પતિ મરવાની પહેલી બુદ્ધિ તેજ ખરાબ છે. સમજી અને ધર્મની શ્રદ્ધા વાળે! જો કે ગરીબ હશે તેા તેથી કન્યાને દુ:ખ પડવાનુ નથી, માટે દીકરીનું હિત ચિંતવવુ હોય તેા બુઢ્ઢાને કન્યા દેવી તે “ લાકડે માંકડુ” વળગાડવા જેવુ છે. તેમ કરવુ' એ તિવ્ર કર્મ છે. વિધવા થયેલી દીકરીની ખરા આ આશિષ તેના માતા પિતાઓને ભેટમાં મળે છે, અને તેમ કરવાથી સતતિના પણ ઉચ્છેદ થાય છે. જીએ કે હાલમાં સતિના ઉચ્છેદ થતા ધણેખરે ઠેકાણે લાગે છે, તેનુ કારણ મુદ્દાને બાળકી આપવી એજ, જૈન સગૃહસ્થાએ આ વિષય
વિવેકી અને સમજી જ
For Private And Personal Use Only
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-~-~~-~~~-
~
~-~~~--
( ૮૪ ) કન્યાવિક્રય દોષ. ઉપર ખુબ લક્ષ ખેંચવું અને પોતાની દીકરીઓનું હિત ચિંતવવું. જેને પરણવાની ઈચ્છા દીકરીને જ પણ થતી ના હોય તેની સાથે દીકરી પરણાવવી એ શુ થોડું પા ૫ છે? ના થોડું નથી. આ કુરીવાજ જનવર્ગમાંથી ના શ પામશે એમ આશા રાખું છું. તેમાં જૈનવર્ગનું ઘણું હિત સમાયેલું છે તે સર્વે સહસ્થની જાણમાં છે તેથી મારે વિશેષ કહેવું તે યોગ્ય નથી. મારી કહેલી હકીકત સર્વ ગૃહસ્થ ધ્યાનમાં લેશે. એટલું કહી બેસવાની રજા લઉં છું. સર્વ જ્ઞાતિના ગૃહસ્થાએ આનંદના અવાજમાં શેઠ વીરચંદભાઈને તાળીઓથી વધાવી લીધા. સભા વીરચંદભાઈનું ભાષણ સાંભળી આનંદમય થઇ અને સભા વિસર્જન થઈ.
રસ્તે જતા લેકે અરસપરસ વાતો કરવા લાગ્યા કે નક્કી હવે જનધર્મની ઉન્નતી થશે. વળી બીજે એમ કહેવા લાગ્યું કે વાણુંઆ બોલવામાં “લાલા લાખ તે સવાલાખ ની કહેવત અનુસરનારા હોય છે પણ તેના અમલ થાય તે સારૂ ફરી આવી શકશે કોઈ ળી કહેવા લાગ્યું કે પ્રશસ્ય ઉદ્યમનું ફળ અવશ્ય મળે છે માટે અવસ્ય જૈનેની ઉન્નતી થશે,
વળી બીજા દિવસે ગામના નગરશેઠ હરીચંદના પ્રમુખપણું નીચે સભા મળી, તેમાં પાંચ હજાર પુરૂષ અને પાંચ છ હજાર સ્ત્રી મળી દશ અગીઆર હજા૨ માણસની મેદની મળી હતી. ઉછરતા યુવાન, વૃદ્ધ,
For Private And Personal Use Only
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કેન્યાવિ દોષ,
( ૮ષ )
~~-~~~-~~-
~
અને ઠરેલ પુરૂષમંડળ તથા સ્ત્રીમંડળથી સભાનું મકાન સુરમ્ય દેખાતું હતું. નગરશેઠ હરીચંદે સભા વિશે ઉઉભા થઈ સંભાષણ કર્યું કે:
સુણ સન્મ ગૃહસ્થ, અને મારી બહેને! આપ સ વૈને આ રૂડા પ્રસંગે જેનોની ઉન્નતી કેમ થાય? એ ઉપર વિવેચન ચલાવી તેના ઉપાયે શેધી કાઢી એમ લમાં મૂકી શકાય અને તેથી જૈનેની ઉન્નતી થાય તે માટે અત્રે નિમંત્રણ કર્યું છે, અને મારી તરફના નિમંત્રણને માન આપી આ૫ અત્રે પધારી મારા ઉપર જે પ્રેમ દશા બે છે તે માટે આપનો આભાર માનું છું. જેનેની ઉ સૂતી થવામાં વિશ્વ તરીકે પ્રથમ કન્યાવિક્રય હતો, તે બા બત આપ સર્વેની સંમત્તિથી ઠરાવ થઈ ગયું છે અને હવે જેની ઉન્નતી થવામાં બીજે એક કુધારે પડી ગ એ છે, તેને માટે આજ આપણે વખત રોકવાને છે. હું જે વિષય ચર્ચાવવા ચાહું છું તે વિષય બાળ લગ્નથી થતા ફાયદા અને ગેરફાયદા શા છે? ?તે છે, આ વિષય ઉપર આ સભામાં બિરાજમાન થયેલા વિ દ્વાન નરજને યુક્તિપૂર્વક વિવેચન ચલાવશે એવી હું આશા રાખું છું, કય –બાળલરનો રીવાજ અર્વાચીન છે, એમ
હું મુકરર કહું છું; પણ એ રીવાજ શાકારણથી પઠો હશે? એ પ્રશ્ન જ્યારે યાદ કરું છું તે મારી વિચારશકિત મને એમ જણાવે છે કે, જે વખત
For Private And Personal Use Only
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૮૬ ) કન્યાવિક્ય દોષ,
દિલ્હીના તખ્ત ઉપર જુલમી બાદશાહો તખુશીન થતા અને જુવાન બાળાઓનું હરણ કરી, બળા કારથી પડાવી લગ્ન કરતા, ત્યારે લોકો તે ભય થી પોતાની દીકરીને નાની ઉમરમાં પરણાવી પિતાની દીકરી ઉપરની સંભાળ રાખવાને નિત્ય ને બાજે દીકરીનાં સાસરી ઉપર રહે ને પ તાના ઉપરથી એ છે થાય તે કારણથી વહેલી પરણાવી દેતા. તેવા ઘણા દાખલાઓ પ્રાચીન અર્વાચીન ઇતિહાસ જોવાથી દેખવામાં આવે છે; તે સિવાય બીજે કાંઈપણ શાસ્ત્રને આધાર બાળ લગ્ન સંબંધે જણાતો નથી. હું તો બાળલગ્નને વિકરાળ લગ્નની ઉપમા આપું છું, કારણ કે એમાં ફાયદા કંઇ દેખાતો નથી, ઉલટા ફાયદા ભાવે છે. જે લેકે પિતાનાં કરીને નાનપણમાં પરણાવે છે તેને હું મૂખ જાણું છું, અને તે દીકરાની - ત્રુતા કરનારાં છે, પોતાના પુત્રનું શરીર ખરાબ ક ૨નાશ છે, અને બાળકોને નાશ કરનારાં પણ તે
છે. તેવા માબાપનું ભલું શી રીતે થઇ શકે. દ્વિતીય પુષ-સુ! પ્રથમ પુરૂષે જે વાત કહી તેની
હુ તરફેણમાં છું, અને તેના એકેક વાચને હું સત્ર તરીકે સમજું છું બાળલગ્ન કરવાથી છોકરા એની દુર્દશાના ધણ દાખલા મેં નજરે જોયા છે, તે ઉપર નીચે લખેલું દ્રષ્ટાંત જેયાથી આપ સુરા જનની નજરમાં આવશે,
For Private And Personal Use Only
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દેવ ( ૮૭ ) વસ્તીથી ભરપૂર સુંદર અને જૈનમંદિરેથી સશે ભિત એક વિદ્યાપૂર નામના નગરમાં એક ધવલચંદ નામના શેઠ લક્ષાધિપતિ હતા, તેમની કીર્તિ નગરમાં સા કરી હતી, તેમની વૃદ્ધાવસ્થામાં તેમને એક પૂત્ર થયો, તેનું નામ મનહર પાડયું. મનહર પ્રતિદિન વૃદ્ધિ પા મવા લાગ્યો. એક વર્ષનો થયો ત્યારે તેની જ નાતના લક્ષ્મીદાસ નામના શેઠની ચંચળા નામની પુત્રી સાથે વિવાહ કર્યા. મનોહર એક વર્ષનો થયો ત્યારે તેની વહુ જે ચંચળ તે ત્રણ વર્ષની હતી. મનોહર સાત વરસને થશે ત્યારે તેને શાળામાં ભણવા મૂકો, ત્યાં કેળવણી ખાતામાં સરકાર તરફથી રાખેલા માસ્તરો અને સરકાર તરફથી કેળવણુ ખાતું સ્થપાએલું હોવાથી મનહર દિન પ્રતિદિન અભ્યાસમાં આગળ વધવા લાગ્યું, જે કે શેઠનો પુત્ર હોવાથી માસ્તર તેને ધમકાવી શકતા નહેાતા, પણ અત્યારે ભણવા ઉપર તેનું લક્ષ હતું, પિતાની બુદ્ધિ અનુસાર અભ્યાસ કરતાં કરતાં જ્યારે મનોહર દશ વર્ષનો થયે ત્યારે તે પાંચમી ચોપડીમાં દાખલ થયા. જેવો માહરના અત્યારે ભણવા ઉપર લક્ષ હતો તે તેના બાપને પણ ભણાવા ઉપર લક્ષ હતા. છેકરા પ્રત્યે કેવી રીતે વર્તવું તે બાબત શાસ્ત્રમાં
लालयेत् पंचवर्षाणि, दशवर्षाणि ताडयत् ।। मासे च षोडशाब्देतु, पुष मित्र मिवा चरेत् ॥१॥
For Private And Personal Use Only
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૮૮ ) કન્યાવિક્રય દોષ,
પાંચ વર્ષ સુધી અછી રીતે પુત્રનું લાલન પાલન્ટ કરવું. બાલ્યાવસ્થાથી છોકરાઓને રમત ગમતથી બહુ સુખ મળે છે, તેનાથી તેનું શરીર ખીલે છે. બાલ્યાવસ્થા માં પુષ્ટ પદાર્થો ખાવાથી શરીરને બધે મજબૂત બને છે, મેટા પદાર્થોનું જ્ઞાજ રમત ગમતમાં બાળકોને આપવું, દશ વર્ષેપત તાડના (તજન) કરવી, એટલે ભણાવવા ગણાવવા, તેમની ખરાબ ટેવ સુધારવી, દુ. નિયાનું સ્વરૂપ દર્શાવવું, મનુષ્યજન્મ પામીને શું શું કરવું તેનું જ્ઞાન આપવું, અસત્ય બોલવું, હાકે, ચલમ, બીડી આદિ કુવ્યસનમાં છરાને નાંખવા નહિ, અને તેમની એવી કુટેવ હરેક રીતે નાશ થાય તેમ ક રવા પ્રયત્ન કરવા અને સારી રીતે અભ્યાસ કરાવરા વો, શેળ ભર્ણ થતાં પોતાના મિત્રની પેઠે તેની સાથે વર્તવું. પશ્ચાત્ તેમને આગળ અભ્યાસ પોતાની મેળે સુ ઝે છે અને હિત હિતને પેતાની મેળે સમજે છે. જયારે મનોહરનું ચિત્ત આ વખતે ભણવા ઉપર લાગ્યું હતું ત્યારે ચંચળાની રીત આથી જ બીજી દીશા તરફ હતી, માટે હવે જરા ચંચળાની હકીકતથી વાકેફ થઇએ,
ચંચળાની ઉમર આ વખતે તેર વર્ષની થઈ હતી આ ગામમાં દસ બાર વર્ષની છોકરીઓને તથા દસ બાર વર્ષના છોકરાઓને પરણાવે છે, એવો રિવાજ પહેલાંથી પડ્યો હતો. ચંચળા લક્ષ્મીવાનના ઘરની પુત્રી હતી, તેની મા રાંધવા ખાવા પહેરવા વિના
For Private And Personal Use Only
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દાય,
( ૮ )
બીજી' કાંઇ સમજતી નહેાતી, વિદ્યાભ્યાસ તા સ્વ ને પણ યાદ કરતી નહેાતી. ગામમાં કન્યાશાળા એ અને જૈનશાળાઓ છતાં ચળાને ભણવા મૂકતી નહેાતી, અને જ્યારે કોઇ વિદ્યાભ્યાસથી આનંદું પા મેલુ' ભણવા માટે લક્ષ્મણાને કહેતુ, ત્યારે લક્ષ્મણા છેણેકા કરી આવનાર માણસને કહેતી કે મારી છેકરીને ભણીને ક્યાં રળવા કમાવા જવું છે? તેમ ધર્મનું ભણી ને કઈ સાધ્વી થઇ જવું છે કે જૈનશાળામાં ભણવા એકલીએ ? અને મારી છોકરીને ક્યારે ખતપત્ર કા ગળ લખવા પડે તેમ છે કે તેને લખતાં વાંચતાં શીખ વીએ ! અમારે પૈસા છે તેા નોકરી કરનાર, રાંધનાર રસાયા, નામુ લખનાર ગુમાસ્તા ઘણાએ મળશે, જ્યારે ભણાવું ત્યારે મચારી સુકાઈ જાય ને તમારા સો શ્રીપડી ને પાતળી સૂકલકડી થાય. તે મારે થવા દેવી નથી. ઇત્યાદ્રિક કહેનારને સામી એલી પ્રશ્નકાવતી, તેથી તેને કેઇ કહી શકતુ નહેતુ વળી બીજા કૈક માણસે પણ તેજ પ્રમાણે કહ્યું કે તમારી છેાકરીને ધર્મનું ભણ વા મેકલે, અને લખતાં વાંચતાં આવડે માટે કન્યાશા ળામાં મુકે; ત્યારે લક્ષ્મણા ઉપર પ્રમાણે કહેવા મંડી કે મળી એ નિશાળ રાંડની! એકની એક કરી અને તેને નિશાળનું દ્વાર દેખાડીએ એટલે જમનું દ્વાર દેખા ડીએ, બીચારી જ્યાં નિશાળ જમનું દ્વાર ટ્રુએ એટલે સુઈ જાય, રાંધતાં આવડ્યું એટલે સ્ત્રી જાતનું ગાડુ
For Private And Personal Use Only
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( 5 ) કન્યાવિય દોષ. ચાલ્યું. આપણે કઈ સુધારામાં મોકલવી નથી, રાંડની કદારા ભણીને છાક બગડી જાય તે કણ હાથ દેવા આવે, ઈત્યાદિક વચન કહેતી બીચારો સાંભળનાર આવું વગર પાણીવાળું ખરખડીઉં નાળીએ જોઈ ઝં ખવા પડી જાય ને ઘેર જાય,
ચંચળા આ દિવસ તોફાનમાં પોતાનો વખત ગાળતી અને નઠારી છોકરીઓની સાથે સહવાસ દિન પ્રતિદિન રહેવાથી ખરાબ ગાળે ભાંડતાં ને કુટેવોવા કી થઈ, સ્વભાવ પણ રીસાથી થયે, વાનમાં બેસવા માં વાતવાતમાં ઘી ઘડી છણકો કરતી ચીડાઈ જતી, ઉંધાઇનાં વચન બેલતી, નાત વિનાને પણ ગાળે દેતી ઈત્યાદિ દુર્ગણની કથળી થઈ ગઈ. તેની માતાનો કજી ઓ કરવાનો ભાવ પણ તેનામાં ઉતર્યા અને જેમ એક કુતરી બીજી કૂતરીને ભસે ત્યારે કૂરકૃરીઓ પણ ઉંચી પૂંછડી કરી ભસે છે તેમ ચંચળ પણ બીક છે ડીઓની સાથે બાઝવા લાગી. આ તેની ખરાબ ટેવને કોઈ સુધારે તેમ નહોતું; કારણકે શીખામણ દેનારને જ પહેલાં તો શાળાની પુષ્પાંજલીથી વધાવી લેતી એટલે વળતી કોઈ બેલતું નહીં. તેને બાપ પિસાદાર અને એકની એક છોકરી હેવાથી તથા લાડમાં ઉછરેલી હે વાથી તેમ તેની માતાના હેતથી તે છોકરી પૂરું રાંધવા, ખાંડવા, પીસવાનું, તેમ કેને સન્માનગીરી કરવાનું પણ શીખી નહોતી; એમ નહિ પણ આવડતું જ નહેતું . એક દિવસ લક્ષ્મીચંદ શેઠ ઘેર ખાવાને માટે આ
For Private And Personal Use Only
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય ઢાષ.
( ૧ )
વ્યા, ખાઇને સાપારી પાન ને એલચી લઇ ગાદીપ એસે છે, તેવામાં લક્ષ્મણાએ કહ્યું
કે:--
આ ચચળાના બાપ! આ ચંચળા આપડી સેટી થઇ તાપણ હજી પરણાવાની વાત સરખી પણ તમે તા કાઢતા નથી. પેલા કાળીદાસે પેાતાની પુત્રી ભાગીરથી ને અગિયારમે વર્ષે પરણાવી, ટાલાલે પણ તેટલાજ વર્ષે નર્મદાનું લગ્ન કર્યું, અને તમે તેા રાત દિવસ દુકા નવુ કામ સરંભાળેા છે. તમારે તે દુકાન ભલી ને ઘર ભલુ, પણ ાકરી ઉમરલાયક થઇ છે તેના કાંઇ વિચાર કરા, છાકરીને નાની પરણાવીએ, જમાડીએ ને સારા સારાં ઘરેણાં પહેરાવીએ તેને લ્હાવા લેવાના કે મેટી ઉમરે પરણાવીએ ત્યારે લ્હાવા લેવાના? કેમ વિચાર કરતા નથી? તમારે તેા ગગનમાં ગાજે છે,
જીવ હજી એને જેની સાથે વિવાહ કર્યા છે તેતા નાનુ વંશ વર્ષતુ છેાકરૂ છે. નાકમાં લીંટ લઅડે છે, પરણવું વહુ એ તે શું તેની તેા સમજણ ન થી, તેની સાથે કેમ લગ્ન થાય ?
રક્ષા—તમે કહેા છે. પણ હું રોડ કાંઇ સમજી તે કહેતી હઇશ. બૈરાંની વાતમાં તમને શી સમજણુ પડે ! છેકરીને વહેલી પરણાવી દેવામાંજ સારૂ છે. જક્ષ્મીચંદ્ર હાલ તેા તું સમતા રાખ. હું ધવળ શાને મળીશ ત્યારે લગ્નની વાત કરીશ અને નક્કી કરી શ. ફીકર કરીશ નહિ,
For Private And Personal Use Only
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( હર ) કન્યાવિક્રય દોષ,
જાફીકરની મા નાતરે ગઈ, જે કરો તે વ હેલું કરજે, ભૂલશે નહિ હેકે. - લક્ષ્મીચંદ દુકાને જાય છે, એવામાં દુકાને એક જ હેરપત્ર (માનપત્ર) ચવેલુ તે શેઠને ગુમાસ્તા વંચાવા આજે.શેઠે વાંચવા ફરમાવ્યું ગુમાસ્તાએ વાંચવા માંડયું
આ જાહેરપત્રથી સર્વે કોને ખબર આપવામાં આવે છે કે, શેઠ હઠીસિંગની વાડીમાં બાળલગ્ન ઉપર ભાષણ આપવામાં આવશે; માટે સર્વ સહસ્થાએ બપોરના બે વાગે પધારવા કૃપા કરવી. વિરસં. ૨૦ ચિત્ર શુકલપક્ષ પંચમી. લિ. ચિંતામણું,
આ પ્રમાણે ગુમાસ્તાએ ખબરપત્ર વાંચ્યું. શેઠ ગુ માસ્તાને પૂછવા લાગ્યા. અલ્યા! ત્યાં શું તે કહેશે?
ગુમાસ્ત -શેઠજી સાહેબ ! એક સુધરેલ માણસ નાનાં છોકરાને પરણવવાં નહીં, એ સંબધે ભ લામણ કરે છે, અને એવું એવું બોલે છે કે તેના બે લ બાણસમાન આખા શરીરમાં લાગી શરીરને ચાન ક લાગે છે કે તે વખતે ફરીથી ન કરવા અંત:કરણથી કબૂલ કરવું પડે છે. બેલતાં જરા પણ અચકાતો નથી. તેની શી વાત કહું એક એક વચન લાખ રૂપિ થાનું કહે છે.
ઘર-અલ્યા રૂપચંદા (રૂપચંદ ગુમાસ્તા નું નામ હતું ) એવું છે ત્યારે મને ભાષણની વખતે ખબર આપજે હાં, ભૂલો નહિં, “જીવતાં વેન જેરું
For Private And Personal Use Only
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
mannannammanonoomanna
કન્યાવિક્રય દેખ. ( ૩ ). ભલું ? આપણું શું જાય છે? સાંભળીશું તો ખરા! કયાં આપણને બાંધી રાખવાને છે.
પર-શેઠજી સાહેબ! અરે મેં તો એકવાર તેનું બેલનું સાંભળ્યું છે, તેમ અત્યારે જાણે સજજડ કાળી જામાં તેનાં વચન ચાંટી રહ્યાં હોય તેમ લાગે છે.'
બપારને દોઢ વાગ્યે જાણી શેઠને ગુમાસ્તા બેલા વવા લાગ્યું કે, હવે વખત થઈ ગયે છે માટે ચાલે, શેઠ પણ કહેવા લાગ્યા કે, જરા પાન સેપારી ખાઈ લઈએ, અને જણે પાન સોપારી ખાઈ લીધી, પછી શેઠ મુમાસ્તો બંને ભાષણ કરવાની જગ્યા જે હઠીસંધની વાડી હતી ત્યાં ગયા તે માણસની મેદીની ચિકાર ભરાઈ ગએલી છે, બેઠકમાં બે હજાર માણસે ભાગ લીધો હતો જેકે શેઠ હતા પણ તેમને માણસની મેદીની ભરપૂર ભરાયાથી વચમાં બેસી શકવા જવા મારગ ન હોવાથી જયાં મારગ હતા ત્યાં જ બેઠા. ભાષણને મુકરર કરે ટાઈમ પૂરો થતાં ચંદ્રમણી જેવા જેને પ્રભાવ છે એવે ચિંતામણું સભાના મધ્યપ્રદેશમાં ઉભા થઇ ભાષણ બેલવા લાગ્યો કે:
મહેરબાન સગ્રહસ્થ ! આપણા જૈન લોકોની ઉન્નતિ અર્થે હું જે કંઈ યથાશક્તિ અનુસારે કહું છું તે આપ સજજન સભ્યજને સાંભળવા ધ્યાનપૂર્વક લક્ષ આપશે,
For Private And Personal Use Only
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
( ૪ )
કન્યાવિક્રય દાષ.
बाळलग्न नाषण.
મારી ઉમર વીસ વર્ષની થઇ છે, મેં શરીર - રાગ્યતાનાં પુસ્તકા વાંચ્યાં, તેમાંથી સાર એ કાઢા કે આપણા જૈન લોકો શરીરે નિરોગી કેમ રહે તે સબ ધી લક્ષ દીધું. છેવટે જણાયુ` કે જેનેામાં બાળલગ્નની નારી ટેવને લીધે જેના શરીરમળથી હીન થતા જા ય છે; દશ દશ બાર બાર વર્ષની ઉમરે છે.કરા છેાકરી આને પરણાવે છે તેથી તેમનુ શરીર પાયમાલ થઇ જાય છે. આરગ્યશાસ્ત્રને એવો નિયમ છે કે પચ્ચીસ વર્ષની ઉમરે માણસના શરીરમાં ધાતુ પરિપકવતા પામે છે અને તેથી પચ્ચીશ વર્ષ પછીનાં લગ્ન કરનારના શરીરના આંધા મજબૂત અને કદાવર તથા ગૌરવણને સુંદર ચ હેરો બને છે, અને પચ્ચીશ વર્ષ સુધી શરીરમાં પાષણ કરવા લાયક ખાધેલે ખારાક કામ આવે છે. પચીશ વર્ષે થતાં સુધી બ્રહ્મચર્યવ્રત પાળવા આવશકયતા છે, એ શ્ર હ્મચર્યવ્રતથી એ ફાયદા થાય છે. પ્રથમ તે ધર્મનાં તત્વો મેળવવા હાયભૂત થાય છે, ને તેથી પેાતાને ધર્મની વૃ દ્ધિ થાય છે. અને બીજું શરીર સૌંરક્ષણ થતાં શરીર અલ વૃદ્ધિ પામે છે. પહેલાંના વખતમાં મેાટી ઉમર થ તાં સુધી છે.કરાઓને પરણાવતા નહેાતા. જ્યારે સર્વ કળા વિદ્યાભ્યાસમાં વિલક્ષણ થાય, અને સંસાર વ્ય વહાર ચલાવી શકે તેટલી શક્તિ થાય ત્યારે પરણાવ
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
For Private And Personal Use Only
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ. ( ૫ ) તા. હાલ તેથી ઉલટે રીવાજ પડી ગયો છે, તેથી બા ત્યાવસ્થામાં નાનાં છોકરાંથી જે સંતાનની ઉત્પતિ થાય છે તે નિર્ભય બને છે અને તેના થકી જે સંતતિ બને છે તે તેના કરતાં વધારે નબળી થાય છે. નબળી સંતતિ થી મહાન કાપી થઈ શકતાં નથી, છોકરાં મડદાલ અને બીકણ પાકે છે, પૈર્યનું સત્યાનાશ વળે છે, સાહસ કામ તો તેનાથી થઈ શકતું નથી. એવી મડદાલ પ્રજાથી જન ધર્મ પણ બરાબર શી રીતે પાળી શકાય. કહ્યું છે કે –
“વી પૂરું નવનg.” જીવનનું મૂળ વાર્ય છે, તે વીર્યની પકવાવસ્થા બા લ્યાવસ્થામાં હોતી નથી, અને તેવામાં સ્ત્રી સાથે સં. સારભાવે રમતાં વીર્યને નાશ થાય છે, તેથી બળ ઘટે છે, એ સિદ્ધ વાત છે. લેકમાં પણ કહેવત છે કે શું રીરનો રાજા વીર્ય, તેનો સાર કોઇ જાણતું નથી. છોકરાં ને નાની ઉમરમાં પરણવાથી તેની ડેક વાંકી રહે છે, તેનું શરીર નમતું રહે છે, અટકણ વગર તેઓ થી બેશી શકાતું નથી, પલાંઠી વાળીને બે કલાક જેના થી સ્થિર આસનથી બેશી શકાતું નથી, એવાં નબળાં શરીર બાળલગ્ન કરવાથી બને છે. સવે વૈદ્યકના ગ્રંથ માં લખ્યું છે કે, વીર્યક્ષયધાતુક્ષયથી જ પ્રાણાન્ત પર્વત હાલ થાય છે. શરીરની સ્થિતિને માટે એટલે આયુષ્કર પ્રગમાં વૈદ્યક હમેશ વીર્યવૃદ્ધિના અને વીર્યશુદ્ધિના ઉ પાયથી જ શરીરશુદ્ધિ થાય છે એમ દર્શાવે છે; તેમજ
For Private And Personal Use Only
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૬ )
કન્યાવિક્રય ઢાષ
માંદા મનુષ્યને આષધ આપવાની સાથે બ્રહ્મચર્ય પળા વે છે, ચરીમાં મુખ્ય બાબત બ્રહ્મચર્ય પાળવા બતાવે છે; ષાથી શરીરની સ્થિતિમાં પણ મુખ્ય કારણ વીર્ય છે, એમ સ્પષ્ટ નિકળી આવે છે. જેમ રાજા વિના દેશ માં અને પ્રજામાં અંધાધુધી છવાઈ જાય છે, તેજ પ્રમા ણે શરીરમાં વીર્યને અભાવે એક પ્રકારના અંધકાર છે, અને ક્ષય ઉધર્મ આદિ અનેક પ્રકારની વ્યાધિઓ રા રૌરમાં પેસે છે. વીર્યને શરીરને રાજા કહેનાર કયાં મા તાપિતા હાલ પેાતાન! પુત્રને જેમ અને તેમ વહેલા વ રાજા બનાવવાને હર્ષધેલાં ખની ઉચાં નીચાં નહીં થા ય? તેમજ કરીને તેનાં કરાં વહેલાં વહેલાં જોઇ દાદા દાદી થવાને સંતાનમેધ યજ્ઞ કરી વહેલાં વહેલાં વાઝીયાં કે ખાંડિયા મેડિયાં અને હેાલાં ઘેલાં વશ ના પૂર્વજોની પદવી પામવાનાં દુષ્ટ કૃત્યામાં પણ કાણુ ઉતાવળ ન કરી શકે ?
આવી અનર્થમય પ્રજાની સ્થિતિ થવાનું મુખ્ય કારણ માળલગ્ન છે. આપણી જૈનપ્રજાની સ્થિતિ સ મૈં અનર્થમયી થઈ ગઈ છે, તેનું કારણ માળલગ્ન છે; અને બાળલગ્નનું કારણ અજ્ઞાન છે. એ અજ્ઞાન પતિ સ્ત્રીમાં એટલું વ્યાપિ ગયું છે કે “આંખે દેખતાં પણ આંધળાં, સાંભળતાં પણ માય નમ: 2 ખાટાં પિરણામ આવે છે તેમ દેખ્યા છતાં પણ ધાર અંધકારમાં હાનિ ! તેમ ડુબે છે, અરેરેરે ! ખરી સત્ય
માળલગ્નથી
For Private And Personal Use Only
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્ય દે.ષ,
( ૮૭ )
વાત ઉપર કેઈ લક્ષ દેતું નથી. મેટી ઉમર થતાં પણ દરરે જ સ્ત્રીની સાથે સંભેગની ના કહેલી છે, તે બા લપણમાં એમ વર્તવાથી શરીર મડદાલ બને અને શુક લકડી જેવું બની જાય, તેમાં શું નવાઈ! આપણે આ નુહાવીએ છીએ કે એંશી વરસને ઘરડા માણસ જે કા મ કરે છે તેટલું આપણું બાળલગ્નના બાયલાઓથી બ નવાનું નથી,
રૂશિયન લેકમાં બાળલગ્નને રીવાજ નથી, તેમજ જાપાનદેશમાં પણ બાળલાને રીવાજ નથી; તેથી ત્યાંની પ્રજા કેવી બળવાન બની છે. એલા રૂશીયન ને જાપાનમાં બાળલગ્ન થતાં નથી એટલું જ નહિ પણ કહે વાતા સુધરેલા અમેરિકા અને યુરોપમાં કોઈ બાળલગ્ન નું નામ પણ જાણતું નથી, ત્યાં ઉંમરલાયક થઇ મળતા સ્વભાવ, મળતી ઉમર, મળને વિદ્યાભ્યાસ અ ને તેમનું સ્વરૂપ જોઇ દંપતી પોતાની પસંદગીથી લગ્ન કરે છે. એકવાર મેં વાંચ્યું હતું કે ૧૧૦ વર્ષ સે બીજી વખત પર, તેનું કારણું છે કે ત્યાં બાળલગ્ન ન થવાથી અને શરીર સંબંધી રેગ્યતાના નિયમ પ્રમાણે કર્તવાથી જુવાન જેટલું કામ કરવાની તાકાત રહે છે; તેમ તેઓનું ઉપરના કારણે શરીરે બળવાન રહે છે. આપણે જાપાન, રૂશીયા વિગેરે દેશના દૂરના દાખલા લીધા પણ આપણું હિંદુસ્થાનમાં છે તે ખબર છે ડશે કે ફક્ત આપણી જૈનમ સિવાય બીજી ઘણી
For Private And Personal Use Only
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૮ ) કન્યાવિકય દોષ, રી કોમમાં બીલકુલ બાળલગ્ન થતાં નથી ને મોટી ઉ મરે પરણાવે છે એવું જોઇએ છીએ. જુઓ કે હાલ રૂશિયાના જાર સાથે પણ જાપાન લડાઈમાં ટકર લઇ લહે છે, નેપાળ તથા ભૂતાનના ગુરખા લોકોમાં પણ મેટી ઉમરે પરણવાનો રીવાજ છે. કાબુલમાં પણ મોટી ઉમરે પરણવાનો રીવાજ છે. ઇગ્લાંડ, ફ્રાન્સ, જર્મનિ પણ બાલ્યાવસ્થામાં પરણવાની મનાઈ કરે છે. જે વખ ત વિદ્યા શિખવાની તથા હુન્નર તથા વેપાર શીખવા ની છે, તે વખતને ઉપગ આડામાર્ગ કેણ કરે ? જે મૂખ હેાય તે જ કરે. જુઓ ત્રાન્સવાલના બહાદૂર લે કોએ લાંડની સામે યુદ્ધ મચાવ્યું, તેનું કારણ પણ એજ છે; એટલે બાલ્યાવસ્થામાં લગ્ન કરી સંસાર વ્ય વહાર કરે નહિ જુઓ અમેરિકા દેશના લેકે જે ચારે ખંડમાં વેપારમાં, હુન્નરમાં, કળયંત્રમાં, લડાઈ માં, પ્રખ્યાત થયા અને પોતાના દેશની કીર્તને ચારે દિશામાં ફેલાવી, તે પણ બાળલગ્નને વિકારે છે. જુઓ
આ દેશમાં પણ કેટલાક શિખ મુસલમાન વિગેરે લે કેમાં હળદનને રીવાજ નથી, તે તે લેકે આપણા કરતાં વિશેષ બળવાન છે. જૈનોમાં કેટલીક વાતો અને દેશમાં બાળલગ્ન થતાં નથી, પણ ગુજરાત, કાઠીઆવા ડ, ક૭ વિગેરે ઠેકાણે આ દુષ્ટ રીવાજ ઘણેજ દેખાય છે. તેથી બાળલગ્ન જેનાં થયાં છે તેનાથી જે પ્રજા થા ય છે તે મડદલ દમ વિનાની ઉત્પન્ન થઈ છે અને આ
For Private And Personal Use Only
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય છે. ( હટ ) ગળ વળી કેવી થશે તે જ્ઞાની સિવાય બીજે જાણવા સમર્થ નથી.
- આપણા જેનોમાં પ્રાચીન વખતમાં પણ બાળલગ્ન નહેતાં, ષભદેવ સ્વામી મોટી ઉમરે પરણ્યા હતા; ભરતરાજા, બાહુબલી, રામચંદ્ર, લક્ષ્મણ, કર્ણ, બલદે વ એ સર્વ મોટી ઉમરે પરણ્યા હતા, તે વિચારે કેર વ પાંડવોએ પણ બાળલગ્ન કર્યા હતાં, તે હાલ જ ની, બાળલગ્ન કરવામાં શે વિશેષ ફાયદા જાણતા હશે
એવામાં એક કેતુકી વચ્ચે બોલે છે કે, સાહેબ! એમાં તો ભાઇડાઓને વાંક નથી, એતે રાંડની ફુડો ઘરની ગાંડીને વાંક છે. સભા એકદમ આશ્ચર્યમાં પડી. સર્વનાં મુખ હાસ્યયુકત થયાં, હવે ચિંતામણિનું ભાષણ આગળ થવા માંડયું.
પિતાનાં છોકરાંને બાલ્યાવસ્થા માં પરણાવવાં એ વાત શા માન્ય નથી. વળી વિચારે કે બાલ્યાવસ્થા માં પરણાવેલી છોકરીને ધણી મરી જાય તે બીચારીને દશ વર્ષથી રંડાપો. હવે તે શેઠીયાની કરી દશ વર્ષ થી વિધવા થએલી તેનું દુ:ખ માત પિતાને શું ઓછું ? હવે તે વિધવા છોકરી વીશ પચ્ચીસ વર્ષની ભરયૌવા નાવસ્થાવાળી જ્યારે કામનું જોર ખમી ન શકે. એટ લે વ્યભિચાર કરે તેમાં શું નવાઈ? કેટલીક વિધવા બા. ળાઓને વ્યભિચારકર્મથી ગર્ભ રહ્યા હોય છે અને તે પ્રસવ થતાં છોકરાંને મારી નાંખેલાં પણ સાંભળવા દે,
For Private And Personal Use Only
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૮ ૧૦૦) કથાવિય દેશ, કેટલીક પિવન અવસ્થાવાળી વિધવા કરી રહ્યું યાતન પણ કરે છે, અને ઘણે ઠેકાણે વિધવાએ વ્યભિ ચારક પણ કરેલાં નજરે પડે છે, તેથી વિધવાઓને બીજીવાર પરણાવ સુધારાવાળા હવાના સુધારાવાળા કહે છે. અને તે પુનર્જન્મ cતાં ફરે અટકે છે જ્યારે બાલન અર્વ અટકે તો ધણી વિધવા થી બંધ પડે. નાનાં છોકરાઓને રવાના રાવ વિશેષ રહે છે, તેમ બુદ્ધા પાસાઓને તરવાનું નક્કી જ માટે તે બેની સાથે લગ્ન જતાં અટકે તો દાણી વિધવા અઈ શકે ન હિ, દશ બાર વર્ષમાં રાંડેલી કન્યા છાત પિતાને કેવી બુરી દુવા આપતી હશે તે તેનું મન જાણે. અત્રે લખી શકાય તેમ નથી.
પાગ્ય ઉર્ફે બાળક અને બાળકોને વિવાહ કર વિ ાગ્ય છે. કેઈ શેઠીયાને પુત્ર પારણામાં ઝુલતે હોય અને તેની સાથે પોતાની પુત્રીને વિવાહ કર્યો, હવે તે છેક જણ ચાર વર્ષને થયે ત્યારે આલુમ પડયું કે બાબા વા ગણ્ય છે. હવે પિતાની દીકરીને તે માંડા અગર બેડાની સાથે પરણાવવા દિકરીની કેવી દશા થાય? તેમ તે દીકરીની પણ તે છેડા ગાંડા સાથે પરણવા ૨જી વાય કે જે આખા ભ ાતાને ખરા. બ કરવા તે ગાંડા બબડા સાથે કરશે મોટી ઉમરે વિવાહ કરવાથી એવાં દુઃખમાંથી મુક્ત થવાય છે, શું ણ વા નિર્ગુણીની પરિક્ષા ગોટી ઉમરે સારી રીતે પડે
For Private And Personal Use Only
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય રાય,
( ૧૦૧ )
છે, અને તેથી વિવાહ કરવામાં કઇ જાતના દોષ રહે તા નથી. નાનપણમાં છે.કરાને પરણાવવાથી ઘણા દેવેશ ઉત્પન્ન થાય છે અને ઘણું નુકશાન ય છે.
જીવ
પ્રથમ તે કરાથી બામર અભ્યાસ થતા નથી, કારણ કે તે વાત સી પરતુ ન હેાવાથી તેનુ ચિત્ત સ્થાયી હતું પણ ી પરણવાથી જેને આતાનુ કારણ થાય છે. આખા વિશ્વરા ી !કરા પાસે ારે અમુક વ સ્તુ જોકએ તે હારી આપે, અમુક વસ્તુ માટે મને પૈ સા આવે, ને ય, તે કરી તેને ખાય તેથી તે તિામાં અભ્યાસથી તેનું ાન પ્રાંતકુમ થાય છે, તેથી ી અભ્યાસમાં વિદ્ભકતા થાય છે તે શ રીરનુ લેહી ફુસી લે છે, કારણ કે જેમ કપૂર જેાંથી નીકળે છે તે દક્ષ નાનુ` હેય, પરિપક્વ એહ્યું ન હેા ચ તે વહેલાં પહેલાં તેમાંથી કપૂર લેવા છિદ્ર ખાડીએ તા આખ્ખર કપૂર ધારા નેકળી શકે તે હેવરે તે પૂર નું વૃક્ષ સુકાઈ નાશ પામે. માટે નાની ઉરમાં એકરૂ ખારાક ખાઇ પિવ વાની આવશ્યકતા વખતે હા * તેમાંથીજ િઓછુ કરવા ધારીએ હા તેનું આયુ આ ઓછુ કરવા વાર છે. ૨ છેકરને હિના વાથી વ્યાપાર આદિ ન્ય પ્રવૃત્તિ થાય છે, અને કડી ઉમર તેથી ધૃતાના વાર્થથી અજાણ ઈ શાળાના અભ્યાસ પત્તા મૂકે છે. ૩ વ્યાપાર વિગેરેની કેળવણી પણ બરાબર સ
For Private And Personal Use Only
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૦૨ )
કન્યાવિક્રય દોષ
ળતી નથી અને દેશ વિદેશનું જ્ઞાન પણ મેળવી શ કુંતેા નથી.
૪ ઉપર પ્રમાણે શ્રી વારંવાર પેાતાના દુ:ખની વાર્તા કયા કરેથી તેનું દુ:ખ નિવારણ કરવા સકલ્પ વિ કુંલ્પ કરવા પડે તે ચિંતામાં ને ચિંતામાં શરીર બળી જાય તેથી પણ અભ્યાસ થતા નથી ને વેપારમાં કુશ ળતા મેળવતા નથી.
૫. માલ્યાવસ્થામાં સંસારભાવે વર્તવાથી શરીર ની શક્તિ ઘટે છે તે શરીરના રાજા વીર્ય તેના નાશ થ તાં રાગાદિક શત્રુએ શરીરમાં ઉત્પન્ન થાય છે અને તે થી મનુષ્યના ક્ષય શિશ્ન થાય છે.
૬ બાલ્યાવસ્થામાં પરણેલાના શરીરમાં કાવત દૈવત રહેતુ નથી અને તેનાથી ધૈર્યનાં કાર્ય બની શક તાં નથી. વૈદ્ય, ડાકટરની વારંવાર જરૂર પડે છે, અને ક્ષયરોગ પણ થઈ જાય છે.
ઇત્યાદિ દુ:ખ માળલગ્નથી થાય છે, માટે સુજ્ઞાએ પાતાના પુત્રને બાળપણમાં પરણાવવાં નહીં જોઇએ. એટલુ કહી મારા ભાષણની સમાપ્તિ કરૂ છું. આ પ્ર માળે ખેલતાં સભાએ તેમને જયજયના અવાજથી વ ધાવી લીધા.
સભાનાં જન એક પછી એક વેરાવા લાગ્યાં અને રસ્તે ચાલતાં વાત કરવા લાગ્યા, કેટલાક તે કહેવા
For Private And Personal Use Only
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય ઢાષ.
( ૧૦૩ )
લાગ્યા કે વાહરે! વાહરે! ભાષણ તે બહુ સારૂં કર્યું. આ ભાષણના અમલ થાય તેા ઘણા ફાયદા થાય. વળી એ કે બીજી ટાળુ જે શેડીયાનુ હતુ. તેમાં પણ વાતા થતી હતી.
કુનનવાસ~~કેમ વર્ધમાનશાહ! આ ભાષણ તમને ૫સઢ પડયુ કે ? વાત તે ન્યાયની છે.
વર્ધમાના હુ" કયારે ના કહુ છું. આપણા દેશની પ ડતીનુ કારણ તથા જેનેની પડતીનું કારણ પણ બાળલગ્ન છે. મળલગ્ન કરવાથી ઘણી સ્ત્રીચા રાંડે છે, તે વિધવાએને દુ:ખી જોઈ મને ત્રાસ છુટે છે. નિના-કેમ ધવલચ'દ! તમારા છેકરાને બાળપણમાં
પરણાવતા નહિ હેા.
ધવચંદ્ર-શું કરૂ જીનદાસ, મારૂ એટું નાનપણમાં દિકરાને વિવાહ કર્યા! સાલા રીવાજ ખરાબ છે, નાત જાતનાં કામ, પુત્રની વહુની ઉંમર મેઢી થઇ છે. અને તે ખર્ હીપત-(ધવલચ'દના વેવાઇ) કેમ ધવલશા! દીકતા બીકા ખુશીમાં છેને? અમારી ચચળાની ઉંમર થઇ ગઇ છે માટે હવે લગ્ન લેવાં જોઇએ. મારી ઘરવાળી લૂગડાં ચુથે છે, કેમ શુ ધાર્યું ? વચર-ધાર્યું ભર્યું કઈ નથી. આ જુઓને! ભાઇ શુ ઓલ્યા? નાના છે.કરાને પરણાવવા તેતેા ફીફ લાગ
For Private And Personal Use Only
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૪)
કન્યાવિક્રય રાજ
તું નથી. (એમ વાર્તા કરતા કરતા પાતાના ઘેર આવે છે. લક્ષ્મીચંદ શેઠ ઘેર આવી બેઠા ત્યારે) લક્ષ્મણાએ પૂછ્યું, કેમ ચલાના બાપ! છેકરાના લગ્નનું શું કર્યું ? હક્ષ્મીચંદુજી કઇ હું નથી. આજ ધવલશાં અન્યા હતા, હતા એ કહેતા હતા કે હજી છેક " નાનું છે ને તમે! શું લગ્નની વાત કરી છે? હાલ કઈ અનવાતુ નથી. એમ કહેતા હતા, જમા—આ પીચા વ્હેવાઇ, મારી છેકરી ડાવા જે વી થઇ તેની કંઇ સમજણ પડે છે. મેટુ પેટ વ ધારી દુકાને બેઠાં બેઠાં ગપ્પાં મારવાં, અને ચચ ળાના બાપાને તેા કંઈ કહેવું નહિ. આવે ઉધ પૂતળીવાળા વ્હેવાઇ ચાંથી મળ્યા. એમ કહી બે ત્રણ ગાળા ચાપડાવે છે.
સમીપ છાની રહે, શુ લવરી કરે છે. શુ એકદમ ભ સવા મંડી છે. જુએ છે ચચળાને નાવલા. હજુ નાકમાં લેટ લખડે છે, ખીંચારૂ' નાનુ બાળ સુ કરે ધવલેશા. મા-તમારાંજ બધાં કાળાં કર્મ છે, એ ખેલ જરા તાડુકીને કહ્યા હેાત તા ફેમ માને નહે. સુ તેના માંચામાં ગજ ઘાલ્યા છે? એવા કેવા ત્રીસમાર ખાંને બાપ! હું તો મળી હતતા તુર્ત દાનને મહા પૂન્ય કરી નાંખ્યુ હત.”
For Private And Personal Use Only
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
( ૧૫ )
જયં-એકદમ કેમ આટલી ઊંચી નીચી થઈ જાય
છે. હાય નાત જાતનાં કામ છે, સમતાનાં ફળ મી ઠાં છે. “કમ ર ને ગુસસે ટહેલ ને ઉછા છળે આવભાવ પ્રગટ થયા વિના રહેતો નથી. શ મતા રાખ, કાલ વધી જરા દબાવીને કહીશ. લીમીચંદ શેઠને રાંધી ખધરાવી લમણા બની ઠની આ ગલા નામની પડતાની બહેણને ઘેર જાય છે અને ત્યાં ઘરમાં પેસે છે એટલામાં બંગલા-“આવો હેવા
” એમ કહી લાવી હસાડે છે. પંચા-કેમ કહેવાણ! આવવું થયું. ઘણુ દહાડે આવ્યાં
હે સે ખુશીમાં તો તેની ? રહ્મા -ખુશી ખુશી ઘેર ગઈ મારી બાઈ, મારે તે
બાર બાંદુ ને તેર તુટે છે. ચંચળ પરણાવવા જેવડી થઈ તેની વાત મેં ચંચળાના બાપને કરી હતી, તેમણે તમારા ધણીને કહ્યું હતું પણ કાંઈ ગણકારતા નથી, એમને તો ગગનમાં ગાજે છે, તે
માટે આવવું થયું છે. કહો કેને? તમે શું ધાર્યું છે. પંરા-મારે ક્યારે ના છે. આપણે તે તૈયાર છીએ,
માટાના ઘરના છોકરાને વહેલા પરચાવવા જોઇએ, હતા કયારની મોહરના બાપાને કહું છું જે ૯હા લેવા તે ખરો, કાલ કેણે દીઠી છે.
-તમારા ઘરમાં તમારા ઘરવાળા કેમ ના પડે છે. તેમને તમે કેમ કંઈ કહેતાં નથી, અગર તમારૂં
For Private And Personal Use Only
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૬ ) કન્યાવિ દોષ,
તેની આગળ કંઈ ચાલતું નથી કે શું? ચા-કેમ ચાલતું નહિ હોય! હું કોઇની એશીયાળી છુ કે શું! પીટાને જ ધધડાઇને કહીશ. પિ તાના હાથે કરીને પરણાવ્યા એટલે નીકાલ થી ચો. ખરું કહ્યું કે બેટ. એટલામાં ધવલશેઠ અને મનોહર પરમાં આવે છે. લક્ષ્મણને દેખીને શેઠ કહે છે કે હે! હેવાણ આવ્યાં કે શું ? ખુશી માં તો છેને! લમણા–તમને દેખ્યાં એટલે આપણે તો ખુશી, સગાના જેવું સુખ સ્વર્ગમાં
પણ નથી, ધીશ—કેમ ઘણા દહાડે પધારવું થયું. કામકાજ હે
ય તો ફરમાવશે. ૪૪ –આપણી ચંચલાનું લગ્ન લેવું એમ કહેવા
આવી છું. મેં સાંભળ્યું છે કે તમે લગ્ન લેવાની ના પાડે છે, શું ખાવા પીવામાં હરકત તે ન
ધારા-જુએ હેવાણુ! તમે કયા બેરાં, તમારે કંઇ
ધંધે છે. કાલ તમે ભાષણ સાંભળવા આવ્યાં છે તુ તો માલૂમ પડત, એક માણસ આવ્યો હતો તે એમ કહેતો હતો કે બાળલગ્ન કરવામાં ઘણી ખ રાબી છે, માટે બે ત્રણ વરસની સમતા રાખે, હું જ મનોહર દશ વર્ષ થયા છે,
For Private And Personal Use Only
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય ટાષ,
( ૧૦૭ )
AT-એસે બેસે! અછ્યુ તમેને તેા માનાં કહાડ તાં આવડે છે. હું કંઇ બીજાના જેવી નથી કે ત મારૂ' ગાંડીયું ગાડું ગમડાવે, હવે તેા લગ્ન લીધા વિના છુટકે નથી, કેમ સગલા સાંભળેા છે કે ? મેગા-લક્ષ્મણા વ્હેવાણ શું ખાટુ કહે છે! એને લેાકેા
મ્હેણાં મારે છે, ખેાલા જેવડી દીકરી સાસરાના ઘેર શાથે. તમને તે ધાએ પીવા માળા લેકે ભરમાવો, હું પણ કયારનીએ તમારા રાદડા રોક '. હવે તે એકની બે થવાની નથી. હા કીધે
કા છે નાહ તેા કાલથી મારે તમારા ઘરમાં રાંધવા રહેવા, ખાવા, પાણી પીવાના સમ છે. અપેા રાંડના જન્મારો! એમ કહી પથરાથી માથુ ચૂંટી રાગડા તાણી રૂએ છે અને અનેક દુંગ કરી હતાંગ માંડે છે. પયગો—છાંની રાંડ છાંની ગાંડી રાંડનો, એક વાત જ રમાં ઘડીમાં કેવી ગાભરી બની ગઈ. મેં તે ત રી પરીક્ષા કરવા કહ્યું. જા, હવે લગ્ન જોવરાવીશુ, એમ કહી લગ્નનું નક્કી કરી લક્ષ્મણા પાતાદા ઘેર આવી.
લક્ષ્મણા પાતાના શ્રેણી લક્ષ્મીચો કહેવા લાગી ૐ, જીએ! આજ સે' દીકરીનાં લગ્ન ધવલશાને ઘેર જા નક્કી નિરધાયાં છે, હવે એક મહિનાની વાર છે, વૈશાખ શુદ ત્રીજના દિવસે પેાતાની દીકરી પર્યાવવી પડી માટે તૈયારી કરે,
For Private And Personal Use Only
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૦૮ )
કન્યાવિક્રય દાય.
હવે ધવલશા તથા લક્ષ્મી'ના ઘેર પાપડ વણવા લાગ્યાં, ધર ધેાળાયાં, ચા અધાયા, પંદર દિવસ લગ ભગ રહ્યા કે—વરકન્યાની પીઠી! સાળાવા લાગી. આ વખત મનેહર શું કરે છે તે આ જોઇએ. નેહર
આ વખત પાંચમી પડીમાં નાપાસ થયા હતા તેથી માસ્તર ધવલચંદને ધેર્ આથી કહેવા લાગ્યા કે તમારા પુત્રને હજી લેસન રામર આવડતું નથી તેથી એક વર્ષ પાંચમી ચેાપડીમાં રહેવુ પડરો, છાકરૂ તિક્ષ્ણ યુ દ્ધિવાળુ નથી.
ધનરાન્ત-માસ્તર સાહેબ ! એક વર્ષે પાંચમીમાં રહેશે તા કંઇ હરકત નથી, પણ હાલ તા મનેાહુરનાં લ આ છે માટે એક અહિનાની રજા આપશે. માતર—આવડા નાના માળકનાં લગ્ન કરવાં ઠીક ન થી. જો તમે ઢીંગલા ઢીંગલીની રમત પેઠે આજ થી પરણાવશે તેા તેના ભવ બગડશે તેમાં દાયના ધકારી તમે થા.
--હુ કેમ કરૂ! એની મા મારે જીવ ખાયછે અને રૂએ છે માટે કર્યા વિના છુટકો નથી. માતર-ખરેખર શે',—પેાતાના પુત્રાનુ હિત વાંચ્છ હાય છે, તેમ શ્રીવર્ગતા મીચારી શ્રીયાને જો કે અને સદધ પહેલાંથીજ પરિણામ આવે નહિ
નાણ માબાપે કાઇકજ ઘણા દરજ્જે ખરામ છે. ળવણી આપી હાય તા આપ્યું. હુંય તે આવું
For Private And Personal Use Only
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દાખ
( ૧૦૯ )
ખાવુ, પીલુ, શત્રુ, જાવું, ન્હાવુ, બૈરાંને પ્યારૂ હાય છે. કેટલીક માતાએ પેાતાના છેાકરાને વ્હે લાં પરણાથી પાતાને કૃતાર્થ માની પુત્રનુ જીવન ધુળમાં છાલે છે. કેટલાક પુત્રના પુત્રનાં દર્શન ક રા સારૂ વહેલાં પુત્ર પુનાઓને પરણાવે છે, પણ તેથી દેશની તથા ધર્મની ખરાખી થાય છે અને જેતાની નાળી હાલત થાય છે. કાણુ જાણે શું થ
વા એઠું છે. એઝુ કહી માસ્તર પેાતાને ઘેર ગયા. લગ્નમાં ઉડ્ડયના ત્યાં વાજાં વાગવા લાગ્યાં, એક એ દીવસ ખાકી રહ્યા એટલે વરાડા ચડયા, તેમાં ઘણા રૂપૈયાના નારા થયા. દારૂખાનું ઉડાડવામાં, નાત વરામાં તેમ લગ્ન પાછી ખાલી નકામા ખર્ચથી પૈસાનુ પા ણી થયું. પુત્ર પુત્રીઓને લગ્ન પહેલાં નીચે પ્રમાણે ઉ પદેશ આપવા જોઇએ,
पुत्र पुत्रीयोने परणावता पहेलां श्रापवानी દિતરિક્ષા.
પુત્ર પુન્નીઓને પરણાવતા પહેલાં માતપિતાએ તે અને હિતશિક્ષા આપવી જોઇએ. તમારે પત્ની તથા સ્વામી રીતે બરાબર તેવુ. જીએ પાતાના પતિની માનવી, તેમને દુ:ખકર વાનાથી સતાપવા ન હીં, તેમની મરજી પ્રમાણે વર્તવુ, સાસુ સસરાનાં વિન ય કરવા, તેમના સામુ ઉદ્ધતાઈથી એલવું નહિ, સામ્ર
આ
For Private And Personal Use Only
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૦ )
કન્યાવિક્રય દાય,
રૂપકે આપે તે તે શાંતભાવથી સહન કરવા, કદાપિ સા સુએ કહેલી વાત ચુક્તીયુક્ત ના હાય તાપણ તે વખતે કહેવું નહિ, તેમનું મન પ્રસન હોય તે વખતે નમ્રપણે કહેવુ, સાસુ ક્રેધીલી હેાય તેા વહુએ સામાં ક્રોધકર વચના છે!લવાં નિહ. પતિએ પેાતાની સ્ત્રી સાથે પ્રેમ ભાવથી વર્ત, સંસારમાં વ્યવહાર વિરૂદ્ધ વર્તવુ' નહીં, પરણ્યા એટલાથી કૃતાર્થ થવાનુ નથી, સંસાર વ્યવહા રમાં ન્યાયનીતિથી ચાલી ધર્મ અર્થ કામ સાક્ષ એ ચા રે વગેનું સાધન કરવુ, પેત!ી સ્રીને ધર્મના માર્ગમાં જોડવી, ધર્મ કરવામાં તેને આંતરાય કરવા નહિ, જેથી સ્ત્રીની લાગણી દુઃખાય નાં કટુક વચના કહેવાં નહિ, લાક વિરૂદ્ધ વર્તવું નહિ, પુરૂષે પેાતાની સ્રીને ધર્મની કથાએ સ’@ળાવવી અને વર્મ કરવામાં શ્રી પુરૂષે એ કચભાવથી વર્તવું, પણ એજ શાખથી પેાતાનું જીવન ગાળવું એ કઇ પગવાનુ ભૂષણ નથી. આ સંસાર અ નિત્ય અને સ્વાર્થીઓ છે, તેમાં એક ધર્મ તેજ સાર છે. સાંસારિક પદાથા અનિત્ય અને પેાતાના નથી માટે વે રાગી જીવતે સંસારને ત્યાગ કરી સાધુપણું' અગીકાર કરે છે. જ્યાં રાગ ત્યાં દ્વેષ અવશ્ય રહે છે, સ્ત્રી પણ પે તાની નથી, પેાતાનુ શરીર પણ પેાતાનું નથી, તે અન્ય વસ્તુ પેાતાની ના હોય તેમાં શી નવાઇ ! માટે અનેતે મુનિવ્રત અંગીકાર કરવું એ શ્રેષ્ઠ વાત છે, તે ના અનેતેા સાહનીયકમના ઉદય હાય તા શ્રી પણવી, પણ તેને
For Private And Personal Use Only
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ. ( ૧૧ ) પિતાની માનવી નહિ; તેમ સ્ત્રીએ એમ જાણવું જે પતિ એ પણ અન્ય જીવ છે, પણ સંસારમાં રહ્યા છીએ તે શી પરસ્પર સંસારિક નીતિ પ્રમાણે વર્તવું જોઈએ. આ પ્રમાણે શિક્ષા આપોને જે પરણાવવામાં આવે તે ધ• શું ફાયદો થઇ શકે. હવે આગળ શું બન્યું તે કહેવાય છે.
ચંચળીને મનહર વેરે પરણાવવા ચંચળાના બાપ લીચંદના ઘેર મનોહરને લઈ હવે માસ આવ્યાં, તાણુ આગળ મનોહરને ઉમે રાખવામાં આવે, ત્યાં પ્રથમ લક્ષ્મણ સોસ તરફથી સરકારની યુક્તિ દેખા. ડવા વિષે પ્રથમ સાંબેલું લઇને દેખવા માટે આવીને સાબેલું દેખાડવા માંડયું એટલે સાંબેલાવતી પખવા મંડી, તે ઉપરથી સમજવાનું કે જેમ ઉખલમાં દાણાને સસલવડે ખાંડવામાં આવે છે તેમ સંસારરૂપી ખાય ગી આમાં મારી દીકરી તરફની પડતી હરકતોરૂપો સાં બેલ વડે આપ જે દાણા ખાંડશે તે ચિંતા ઉપાધનું કારણ છે, માટે મારી દીકરીને તમે પરણવા ધારે છે તો તમારી એવી અવસ્થા થશે. તેમ છતાં પણ જ્યારે મરજી દેખાય છે ત્યારે વળી ધુંસરૂ દેખાડે છે. તે ઉપરથી એમ સમજાવે છે કે જેમ બળદ ધુંસરાને ધારણ કરી ટાઢ તાપ સહન કરી પોતાના કામમાં પ્રવર્તે છે, તેમ ત. મારે પણ આ સંસારમાં મારો દીકરી રૂ૫ ધુંસરૂ ખાંધે ધારણ કરીને ટાઢ તાપ ઉપાધિ શેક આદિ દુ:ખને ધા રણ કરી સંસારમાર્ગમાં વર્તવું પડશે, વળી સામું વને
For Private And Personal Use Only
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૨ )
કન્યાવિક્રય દાય
ત્રાકરખાડે છે, તે ઉપરી એસ. સમજવાનું કે ત્રાક રૂપ શ્રીથી સંસારમાં ઉત્ત્ત જીતી આધિ વ્યાધિ ઉપા ધિ દુ:ખોથી વિધા' પડશે, પgg' સહેલ નથી. વળી વૈચા દેખાડે છે, તે ઉપરથી અ સરાવાનુ કે જેમ શ્રીને માટે હા ઇહેવાય છે ઢેલ તા સ્વાર્થને માટે વલેઃવાશા, ઇત્યાદિ તેના ઉપનય પુરૂષતિ અનુસારે જુદા જીન્ના પણ થઇ શકે છે. એ છે તે 3 છતાં પણ જ્યારે વર તરફથી એટહુને લીધે કઈ જવાથ્યુ દેવાતા નથી ત્યારે સાસુ સસરા પેતાની દીકરીને ચાર ફેરા ફેરવી પરણશે છે. ાર અંગદના ફેરાથી એમ સમજવાનું કે હવે આ સેહનીનું ાર એવી ન્રી પરણવાથી ચાર ગતિમાં પુન: પુન: ફેરા ફરવા પડશે; જો એના ખરા ઉપનય જાણવામાં આવે તે વર ની વાની ઇચ્છા કરે નહિ, અને ખરૂં પૂછે. તેા સ્પજ્ઞાનભાવે પરણાવવાથી એ ક્રિયાને શા અર્થ છે તે બીલકુલ જાણવામાં આ થતા ની. હુવે આ પ્રમાણે ખીચારા નાના બાળકનું ચચળાની સાથે લગ્ન ચુ
અનેાહર ક્ષરણ એટલે શુ તેના અર્થે પણ સમ જતા નહેાતા, જેમ બિચારા હત્યા કરાવે તેમ કરતા, પાસે એમ સમજતા કે પરણેલી સ્ત્રીને હુ કહેવાય છે. હવે નાનપણમાંથી સસારભાવે સંચળાની સાથે અનેા હસ્તે વર્તવું પડયું. કારણ અને દરેક સંજ્ઞાઓના ઉદય થાય છે, તે પ્રમાણે આને મૈથુનસજ્ઞા ઉદયે આવી, સ
For Private And Personal Use Only
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ, ( ૧૧૩ ) હિના બાદ મનહરને નિશાળે ભણવા જવું પડયું, ચંચળા બીલકુલ મૂર્ખ હતી, ભણવાને તે તે ધિક્કારતી હતી, તેમ તેને ચીડી અને કદાગ્રહી લડાઈખોર વ ભાવ પડયો હતો, તે મનોહરને નિશાળે જતે દેખી કહેવા લાગી કે હવે નિશાળે જવું છેટું છે, મને લેકે મહેશું મારે છે અને મારી બીજી બૈરીઓ મકરી કરે છે, પણ તેથી મનોહરને કંઈ અસર થઈ નહિ; કારણ કે પિતાને આગ્રહ ભણવા સબંવી ઘણે હતો, મનહરનું ચિત્ત વિદ્યાક્યાસ ઉપરથી કટાવ્યું હતું અને બરાબર લેશન પણ થઈ શકતું નહેાતુ, માસ્તર વારંવાર ઠપકો આપતા હતા, મનહરની માતા પિતાની વહુને દેખી પિતે ધન્ય ધન્ય માનતી હતી, અહો! માતાએ પોતાના પુત્રનો ખરો સ્વાર્થ રામજી શકતી નથી અને ક્ષયના હેમમાં પિતાના વ્હાલા છોકરાને હોમે છે.
મનહર હવે શાળામાં જતો બંધ થયે, કુમિત્રાની બત થઈ તેથી વેશ્યાને ઘેર પણ જતાં શિખ્યો, અને તેથી તેને ચાંદીને રોગ થયે, તે મહા મહેનતે હજારે રૂપૈિયા ખચતાં મો. મને હર એક દુકાનેથી બીજી દુકાને ભટકવા લાગ્યો, મેહના પાસમાં બાલ્યાવસ્થામાં પડવાથી ખરૂ સંસાર સ્વરૂપ જાણુ શકતો નહોતો, કે ટલાક લોકો તેને મશ્કરીમાં તેની વહુને તેની મા કહીને બોલાવતા, મને હર તેથી ચીડતે પણ શું કરે? કઈ વખતે સહેજ બાબતમાં મને હુ૨ અને ૨ ચળાને કલેશ
For Private And Personal Use Only
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૧૪) કન્યાવિક્ય દોષ, પણ થતે, ચંચળા અને સાસુ વચ્ચે પણ કઈ વખતે કેશા કેશી ગાળા ગાળી યુદ્ધ મચતું, આખા ઘરમાં ચંચળ તોફાન મચાવની, રોતી લડતી, અને ખાતી પણ ન્હોતી,
अतिशे लाम लमाववां नहीं. સાસુને ધર્મ છે કે, પુત્રની વહુને પહેલાં પોતાના ઘરની નીતિ શીખવવી. આ પ્રમાણે સંસારમાં વર્તવું, સાસુ સાથે આ પ્રમાણે વર્તવું, અમુક વખતે અમુક અમુક ઘરનાં કામકાજ કરવાં, પોતાના પતિની ભક્તિ કરવી, સાસુ સસરાને નમન કરવું, પરપુરૂષ સાથે એ કાંતે છાની વાત કરવી નહિ, હસવું નહિ, સવારમાં સિના પહેલાં ઉઠવુ, મેટાના સામું બોલવું નહિ, પ તાની મર્યાદા પ્રમાણે ચાલવું, એ પ્રમાણે સાસુ જે ૫ હેલાંથી જ પુત્રની વહુને શિખામણ આપે તે કેશા કેશી યુદ્ધ બનવાને વખત આવે નહિ
चंचळाना मुखमां देमकुं पेटुं. એક દિવસ ચંચળ લક્ષ્મણ સાસુ સાથે ગાળે દઈ ખુબ લઢી અને રીસાઈ કેઈ કચરાળી જગામાં ક્રે ધથી જઈ સૂઇ રહી, એવામાં એક નાનું દેડકું કૂદતું હતું તેના મુખમાં પેઠું, એકદમ મુખ પહોળું કરવાથી પેટમાં ઉતરી ગયું, બૂમે બરાડા પાડવા લાગી, ઉંચી નીચી થવા લાગી, માથું પટકવા લાગી, અંતે ધવલ
For Private And Personal Use Only
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય ટ્રાય
( ૧૧૫ )
શેઠને માલુમ પડવાથી ડાકટરને ખેલાવી પ્રતિકાર કરા બ્યા તેથી દેડકું નીકળી ગયું; તાપણ ચંચળાએ પેાતા ના સ્વભાવને છે।ડયા નહીં. ચંચળા કાચું' પાર્ક' ખુમ ખાતી, દેવદર્શન કરવાં અને ગુરૂ પાસે ધર્મ સાંભળવા જવું તે તેા ઝેર જેવું લાગતુ, કોઇની નિંદ્રા કરવી, કા અનુ છું... ચતુ કરવું', લાકડાં લડાવવાં એ તેને વ્હાલુ લાગતું. એક દિવસ તેણીએ પેાતાની એનપણી પાસે એ ક માતીની આળા દેખી તેવી માળા મેળવવા પેાતાના પતિને કહ્યું, ત્યારે મનેાહરે કહ્યું કે, મારૂં” મારા બાપા આગળ કઇ ચાલતુ નથી, તારે ખપ હાય ! મારા બાપાને કહે, ત્યારે રાચળાએ કહ્યું. પીચા ! તુ શુ ક રવા પરણવા આવ્યા હતા, વાંઢ રહેવુ હતુ, મને તુ પરણ્યા છે કે તારા માપ પરણ્યા છે, કે જેથી તેને ક હેવાનુ કહે છે. મનો-નટ ! વિચારીને એલ ! એટલતાં ખેલતાં હે સી કે શું?
સેવા-અહા હા ! આટલી બધી શેખાઇ કેટના ઉપર મારેછે, શુ જધન કરી નાંખ્યા છે, હજી તમારા ઘરનું એક કાપડું સરખું પણ લીધું નથી, રાંડની અબે વરસથી ઉઘાડી ફરે છે, એક મેાતીની માળા સખી પણ તમારાથી અપાય નહિ ત્યારે તમેાત પરણીને શુ' સુખ માણ્યું શાં પાપકર્મ કર્યાં હતાં કે ભુજોગ આ ધી સળ્યા.
For Private And Personal Use Only
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવક દોષ
घरेणांनो घमघमाट. સ્ત્રી ઘરેણાં પહેરી પિતાને કૃતાર્થ માને છે, પણ સમજતી નથી કે ઘરેણાંની શોભા કરતાં ગુણની શે ભ મેટી છે. પિતાના પતિને પંજેળી ધરેણાં પહેરવાં એ મહા પાપ છે, તેમ ગામમાં બે પૈસાનું દેવું કરી ૫ તિને કનડી ઘરેણાં પહેરવાં એ પણ અન્યાય છે, પતિ ના દુ:ખમાં સી ભાગ લેનારી હોય છે પણ પોતે જ તે ને નકામો સંતાપે ત્યારે તે પતિવ્રતા સ્ત્રી શી રીતે કે હી શકાય, કે ગાંડે ધણું હોય વા વ્યસની પતિ હે ય અને પિતાનાં ઘરેણાંને પતિ વટાવી દેવાળું કાઢે તે વખતે સ્ત્રીએ જેમ પિતાનું સારું થાય તેમ વિચારવું. સ્ત્રીઓનો મુખ્ય અલંકાર પતિવ્રતાપણું છે, તેમજ સાસુ સસરાને નમન કરવું એજ તેની મોટી કીર્તિ છે; પિતા ના પતિનું બૂરૂ ચિંતવવું નહીં, અને મુખ દુ:ખમાં પ રસ્પર સાહાય કરવી એજ ભૂષણ છે. અંતે થા કીને મેતીની માળા માટે મનોહરે પોતાના પિતાને કે હ્યું. તેણે મોતીની માળા પોતાની સ્ત્રીને આપી ત્યારે તે ને સાલ ચંચળાએ બ્રેડ, અહો! કદાહી અને મૂખ સ્ત્રીઓથી કેટલું દુ:ખ સહન કરવું પડે છે. ચંચળાને દિ વર્ષની ઉમરે એક પુત્રનો પ્રસવ થયે, પણ તે છ મહિનાને થઈ મરી ગઇ
અનાહરની મા મોહરનું મુખ દેખવા રહી નહીં,
For Private And Personal Use Only
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય ઢાષ
( ૧૧૭ )
તેણે પરભવની વાટ લીધી એટલે મૃત્યુ પામી, ધવલો 3 વૃદ્ધ થયા હતા તેને એક આ કારી ઘા લાગ્યા, તેપણ ચિતામાં તે ચિ'તામાં મૃત્યુ પામ્યા. મનેıહરને દુકાન ના ભાર વળગ્યે, નાની ઉમરમાં કેળવણી મરામર લી ધી નહિ તેથી વ્યાપારમાં તેને સમજણ પડતી નહેાતી, તેના ગુમાસ્તા કેટલુંક ધન ખાઈ ગયા, પ્રતિદિન લક્ષ્મી ઝુટવા લાગી, નાહો માટે વ્યાપાર પણ થઇ શક ા નહેાતે, છેક નિર્ધન અવસ્થા આવી, ખાવાનુ ખુ ચુ, ઘર પણ રહેવાનુ ધરેણે મૂકયું, એછામાં પૂરા ક્ષય ના રેગ તથા ભગંદર અને પીયે એ ત્રણ રોગ મ માહુને ઉત્પન્ન થયા, ઔચારા મનહર ખાટલે પડચે, ચંચળાને ઢરાગ ઉત્પન્ન થયા તેથી તે પણ દુખડી અની ગઇ, તેની અભિમાનશા ઉતરી ગઈ, બાળલગ્ન જોડુ દુ:ખી હાલતમાં આવી પડયું. એક દિવસ મને સ્ફુરે દુ:ખથી આ પ્રમાણે પથારીમાં સૂતાં સૂતાં ગાવામાં પેાતાના દુ:ખના ઉભરા કાઢવા માંડયા.
રાગ કાન્હા.
લગ્ન બાળકનાં કરોા ન કાઇ, મારાં દુ:ખડાં નજરે બેઇ. ધાતુ ક્ષય વિદ્યા ક્ષય થાવે, કાળજી ફેલી સ્રિ નિત ખાવે. ચિંતા ચિતા સમ મન માળે, શાક વિયેાગ તે દેહુને ગાળે,
For Private And Personal Use Only
લગ્ન૦ ૧
લગ્ન ૨
લગ્ન૦ ૩
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૧૮) કન્યાવિય દોષ,
ભણતર ગણુતર દુરે નાસે, વ્યાપાર હુન્નર મન નવિ ભારે, લમ૪ શરીરશક્તિ ઘટતી જાય, ક્ષય ગળતી બહુ રે થાય. લગ્ન પ માતા પિતાએ મને પરણાવ્યું, હેમાગ્નિમાં મને સળગાવ્યું લગ્ન. ૬ દુ:ખના દરિયામાં હું પડિયે, મરણપથારીમાં રડવડીયે, લગ્ન૭ કરગરી કરજેડી કહુ વાત, લગ્ન બાળનાં કરજે ન માત, લગ્નઃ ૮
આ પ્રમાણે ગાયન ગાઈ મનહર દુ:ખના ઉભરા કાઢે છે. પ્રમેહ રેગથી બૂમે બરકા પાડે છે, ડાકટરને ઘેર બોલાવ્યા, ડાકટરે શરીર તપાસી કહ્યું કે, તમારા શરીરમાં મૂળથી ધાતુવિકાર થશે છે અને વીર્ય ક્ષય થ યું છે તેથી ખાધું પચી શકતું નથી અને તેના લીધે બીજા રોગ ઉત્પન્ન થયા છે, આદિ કારણે કહી બતા
વ્યાં. રેગ અસાધ્ય છે. ચંચળા હવે દુ:ખની સ્થિતિમાં આવી પડી, બે ત્રણ વર્ષ પથારીમાં પડી રહ્યા, ઉધરસ, શ્વાસે શ્વાસના ઉપાડને લીધે અત્યંત પીડાવા લાગ્યો, ત્યારે તેનાં સગાંવહાલાં કુટુંબી સંબંધી સર્વે મળવા આવ્યાં, તેવારે મનેહરે આ પ્રમાણે અડકતે અડકતે વચને દુ:ખીયારીસ્થિતિમાં પણ પોતાના દેશના કલ્યાણને માટે, નવર્ગની ઉન્નત્તિને માટે આ પ્રમાણે બોલવા લાગ્યો,
For Private And Personal Use Only
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ,
( ૧૧૯ )
મારાં સગાં વ્હાલાંઓ! તમે જાણા છે કે પહેલુ સુખ તે જાતે નયા ” એમ કહેતાં કહેતાં આંખમાંથી દડદડ આંસુની ધારા વહેવા લાગી અને છાતી ભરાઈ આવી, ત્યારે કાકાઓએ તથા કાકીઓએ તથા સામુ વગેરેએ ધીરજ આપીને કહ્યું કે, તમે ગભરાશા હિં, ત્યારે મનાહુર આગળ એક્લ્યા. આ મારૂં શરીર્ રૂધિર માંસના લેાચા વિનાનું શિથિલ હાડકાંની માળા જેવુ થઈ ગ ચું છે, તેનુ કારણ મને મારા માતિપતાએ નાનપણમાં પરણાવ્યા તેજ છે. અહહુ! અરે હાય! સમયને બીજી દુ:ખ એ છે કે મારૂ થયુ' એમ બીજાનુ થાય નહિ. મારા શરીરમાંથી વીર્ય નાશ થઇ ગયુ, ત્યારે સર્વ ગા શત્રુની પેઠે પીડવા લાગ્યા. હાય! અરે! હુવે કાના આ ધાર, લાઠમાંને લાડમાં મારી માતાએ મને પાવ્યા, ભણવાનું મૂકાવ્યું, ભણવા ઉપરથી ચિત્ત ઉડી ગયુ, વ્યાપારમાં ગમ પડી નહિ, તેથી તે ધન સર્વ ખુટી ગયુ, મેરી પણ વિનીત અને ફ્લેશ કરનારી મ ળી, હુવે ક્ષયરેગમાંથી બચવુ મુશ્કેલ છે, હવે સૈા સ ગાં સાથે છેલ્લા પ્રણામ છે, એમ કહી બે હાથ જોડે છે અને આંખમાંથી અશ્રુધારા વર્ષાવે છે, તે દેખો સગાંવ હાલાં પણ રડી પડે છે. અને ગળગળાં થઇ ગયાં, નવકાર મત્ર અંતે સ ભળાવ્યે. તેણે કહ્યું કે મારાં વ્હાલાંઆ હુંતેા જા પણ અ ંતે અંત શિખામણ એ છે કે ક્રાઇ બાળલગ્ન કરી સંસાર વ્યવહારમાં વરવહુને વાવા
For Private And Personal Use Only
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૨૦)
કન્યાવિક્રય રે,
નહિ, એમ કહેતાં કહેતાં તેના આત્માએ આ નાશવંત શરીરને સંગ છેડા, સગાં વહાલાંએ મરણકૃત્ય કર્યું. સંચળ હાયપીટ કરવા લાગી. પણ હવે શું વળે. શ શરમાંથી નીકળેલો આત્મા કંઇ પાછા આવતા નથી.
દ્વિશિક્ષ. સુ! મનેહરની અંત્યાવસ્થાથી કેને દુઃખ થયા વિના રહેશે. બાળલગ્ન કરવાથી એવા કુફાયદા થાય છે. ધવલશેઠે લગ્ન માટે કંઈ સારે વિચાર કર્યો હતો પણ ઘરમાં સ્ત્રીઓ અજ્ઞાનદશાથી પિતાના પુત્રને પરણાવ્યા ત્યારે અંતે ખખમેદાન થઈ ગયું, વંશને પણ ઉછેદ થયે; માટે માતપિતાને શિખામણ કે પોતાનાં કરીને નાનપણમાં પરણાવવાં નહિ. બાળલગ્નથી ઘડી માત્ર પણ હાનિ પહોંચ્યા વિના રહેશે નહિ અને શરીરની યયલી અવસ્થા થશે અને પિતાનાં છોકરાંચી મહાનકાર્ય થઈ શકશે નહિ; માટે વિદ્યાભ્યાસ પૂર્ણ થાય, વ્યા પારકળામાં હશિયાર થાય ત્યારે પરણાવવા, કે જેથી સંસારમાં કોઈ જાતની અડચણ પડે નહિ અને શરીર ની ખુવારી થતી અટકે. આ એક પિતાના પુત્રના એકલાના હિતને માટે નથી પણ સમગ્ર સંતતિ તથા જૈન વર્ગને માટે હિતકારક આ વાત છે. આ હિતશિક્ષાને માન્ય આપશે તે લેકે શરીરે સુખી થશે અને સં. સારનાં તથા ધર્મનાં મહાન કા કરી શકશે અને દુનિયામાં અમર થઈ જશે; અને જે હિતશિક્ષા નહિ માને તે વિપરીત ફળ પામશે, નિર્બળ પ્રજાનાં મનપણું
For Private And Personal Use Only
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દેવ,
( ૧૨
).
નિબળ રહે છે અને તે પ્રમાણે સવગુણ પણ ઓછા રહે છે, તે તેથી ધર્મકાર્યમાં પણ તેની યથાયોગ્ય પ્રમ્ વૃતિ થતી નથી. સુજ્ઞ હેાય તે જ ધર્મને સાધી શકે છે, તો બાળલગ્નથી જેના શરીર મડદાલ બની ગયાં હોય અને વળી તેનાથી ચદ, પંદ૨, સેી વર્ષે વ. હથી ઉત્પન્ન થનાર પ્રજા તેને વિશેષે કરી ધમમાં હિં મત વિનાની રહે છે. અર્થાત્ ધિર્ય અને દૃઢતાપૂર્વક તેના થી ધર્મસાધન થઈ શકતું નથી અને સત્તાવાન હૈયે વાન પુરૂ હોય છે તે ધર્મ વા કર્મમાં પૂરા હોય છે. કહેવત છે કે જે શુરા તે સર્વે વાતે પૂરા, 22 નિબળ પ્રજાથી વિદ્યાભ્યાસ પણ બરાબર કરી શકાય નહિ, વળી બાળલગ્ન થયા બાદ વિદ્યાર્થિઓની યાદશકિત પણ કમતી થાય છે અને ચિંતાવાળું મન રહે છે; માટે બાળલગ્નને સુધારો બંધ કરો અને એગ્ય ઉમરે લગ્ન કરવાં એજ હિતશિક્ષા છે. ઈતિ શ્રી શાંતિ: શાંતિ: શાંતિ:
આ પ્રમાણે દ્વિતીય પુરૂષે બાળલગ્ન ઉપર ભાષણ આવ્યું, તે સાંભળી સભાના સહુએ તેમને વધાવી લીધા. ત્યાર બાદ તૃતીય રત્નમણિ નામના પુરૂષ ભાષણ આપ્યું કે: –
ગૃહસ્થ–બાળલગ્ન સંબંધી આપણી જન છે મમાં એક ઠરાવ કરવો જોઈએ છીએ કે કઈ બાળલગ્ન કરે નહિ. મને ખાત્રી છે કે બાળલગ્ન ન કરવા સામે આ સભામાં બેઠેલે અને બહારને કઈ પણ માણુ સ વાંધો લેશે નહિ એ દુષ્ટ રીવાજને દેશનીકાલ કરવા
For Private And Personal Use Only
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૨ )
કન્યાવિક્રય દેવ,
ને અત્રે આ સભા ભેગી થઈ હોય એમ હું માનું છું, હવે હું આટલું કહી નાતના શેઠીઆઓએ શાં શાં કત્ય કરવાં જોઇએ તે વિષય ઉપર બે બેલ કહું છું. નાતના શેઠે નાતનું ભલું કરવા, તેનો બદોબસ્ત રાખવા, નાતની ઉન્નતિ કરવા તથા ધર્મના કાયદા પળાવવા ની મવામાં આવે છે; જેમકે અમુક વીશાશ્રીમાળી રાતના શેઠ, અમુક ઓશવાળ જ્ઞાતિના શેઠ, શાતિને સુધારવી, તેને સારા માર્ગે દોરવી તે શેકીઆનું કર્તવ્ય છે. જેનો પક્ષ જબરે હોય, રાજકાજમાં લાગવગવાળે હોય, ખાન દાન હેાય, ગંભીર હાય, ઉદાર હોય, દયાળુ હોય, પિ તાની જ્ઞાતિની ઉંચી સ્થિતિ થવામાં જેની દરરોજ લાગ શું હોય, સમયને જાણ હોય, ધર્મ હોય, લજળુ હોય, બહાર અને પૈગુણે કરી સંપન્ન હોય, સર્વ જ્ઞાતિને સન્મા ગિ દોરવાની જેનામાં કળા હાય, ન્યાય અને અન્યાય ને જાણ હોય, યથાગ્ય ઇન્સાફ આપનારે હોય, કે ઈની શરમમાં લેવાય નહિ એવો હોય, પ્રાણનો નાશ થતાં પણ લાંચ લેનાર ના હાય, સત્યવાદી એ શેઠ વા નગરશેઠ જેનવર્ગનું તથા પિતાની જ્ઞાતિનું ભલું
नामना शेगे. જેનામાં સત્વગુણ ના હોય તથા લાંચના પિસા ખાનારા હોય, જુઠાને પક્ષકાર હોય. વર મરે વહુ ભર પણ ગેરનું તરભાણું ભરો.” એ ન્યાયે પિતાનાં
For Private And Personal Use Only
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દાખ,
( ૧૨૩ )
ના
સ્વાર્થમાં પૂરા હૈાય અને પારકી દયા રાખનાર ના હા ય, સત્યવાદીપણું તેા જેનાથી દૂર રહેલુ હેશય, પેાતા ની નાતની જેને દરકાર ના હોય, ઘડીમાં કઇ એલે તે ઘડીમાં કંઇ આલે, કહેણી પ્રમાણે રહેણી ના હાય, પેાતાના પગે કુવાડા લેનાર ના હોય, કુસ પી અને કદા ગૃહી હાય, કામના ભૂખ્યા ના હોય પણ જે નામના ભૂખ્યા હાય, જેના ભાણેાજ પડે નહિ, પેાતાની તીમાં પડેલુ અવ્યવસ્થીતપણ તે દૂર કરી શકે નહિ, કુસંપ પડેલા હોય તે પણ દૂર કરી શકે નહિ, એવા વીશાશ્રીમાળી શેડ અગર ઓશવાળ જ્ઞાતિના શેડા વા પારવાડ વિગેરે દરેક જ્ઞાતિના શેઠ હેાય તે નામના આ ત્ર શેઠે જાણવા, તેનાથી પેાતાની જ્ઞાતિનું હિત થઇ શ કે નહિ, અને જૈનવર્ગની ઉન્નત્તિ પણ થઈ શકે નહિ, સત્તા વિનાના શેઠીયાના વખતમાં નાતની સ્થિતિ ખ રામ થાય છે, અને તે નાત ઉચી સ્થિતિમાં ચઢી શ કતી નથી. જ્ઞાતિના હું શેડ છું, માટે તેના ભલા માં એક કલાક વા એ કલાક દિવસમાં તે સંબધી પ્રય ત્ત-ઉદ્યમ કરવા જોઇએ, એવી જેના મનમાં લાગણી નથી તેને રોઢીયેા કરવાી જ્ઞાતિનું કંઇ ભલુ થતું નથી.
शेवीयानुनी फरज.,
નાતના શેઠીયા લેાકેા કહે તેથીજ ન માનવા ના નથી, પણ જ્ઞાતિવર્ગની સેવા બજાવવી, પ્રાણ અને તન ધનના ભાગ આપવે, પરોપકાર કરવા એજ સુક
For Private And Personal Use Only
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૨૪ )
કન્યાવિક્રય દોષ
તવ્ય છે. પેાતાની જ્ઞાતિમાં ચંડીરાં કેટલી છે, તેની આવિકા શી રીતે ચાલે છે, તેની તપાસ કરી ગુમ અન્નદાનની સગવડતા હરેક રીતે કરી આપવી, પેાતાની જ્ઞાતિના છે.કરાઓને ઉત્તમ પ્રકારની કેળવણી આપવી, અપાવવી, તેમને ભણવામાં સાહાય્ય આપવી, ગરીબ છેકરાઓ કે જે પાતાના ઘર તરફથી ભ્યાસ કરવાને અશક્ય છે તેને હરેક સ્થાને ભણવાની ગાઠવણ કરી આપવી, પેાતાની જ્ઞાતિવર્ગમાં જે છેકરીએ હેય તેને ધર્મશાસ્ત્રની કેળવણી અપાવવી અને તેના માટે અર અસ્ત કરવા, પેાતાની નાતમાં ટટા પડવા દેવા નહિ, એક નાતમાં ઘણા શેડીયાઓ હાય તાપણુ પરસ્પર અ દેખાઇ કરી તડ પાડવાં નહિ, કારણકે તેથી નાતની ખ રાખી થાય છે, સંપમાં જે મુખ છે તે કુસ`પમાં જા માત્ર પણ સુખ નથી, પૃથુરાજ જે દિલ્લીના હિંદુપતિ હતા તે પણ કુસપથી હાર્યા અને જયચંદ્રનુ રાજ્ય ૫ હુ નાશ પામ્યું.
પેાતાની જ્ઞાતિમાંથી કોઇ સ્વામિનારાયણ્ વાગે સાઇ વા થિએસાફી વિગેરેના ધર્મ પાળે તે તેને જ્ઞાતિ બહાર કરવા, અને તેની સાથે ભાજન વ્યવહાર પેાતા ના કાયદા માને તેા રાખવા, પેાતાના જે જે સારા વિચાર। હેાય તે પહેલાં જ્ઞાતિના સહૃહસ્થાને મેલાવી સંભળાવવા અને સર્વની અનુમતિ લેઈ અમલમાં મૂક વા. ઇંગ્લીશ કેળવણીના લીધે ખ્રીસ્તિમતને અનુસર તારા એવા જીવાન દેકરાઓને સદ્ગુરૂમહારાજની પા
For Private And Personal Use Only
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દેષ, ( ૧ ) સે મોકલવા, પોતાની જ્ઞાતિનું ભલું કેમ થાય તે ધન વાનું અને ધર્મ કયારે બને, તે માટે જેની સદા શુભ મતિ વતતી હોય તેવા શેડયાએથી જ્ઞાતિનું તથા જૈન વર્ગનું ભલું થાય છે, નાતની પંચાતમાં અન્યાયીઓને પક્ષ કર નહિ, કેઇએ કન્યાવિક્ય થો હોય તો તેને ખુબ સપા શિક્ષા કરવી અને નાતબહાર મૂકવે કે જેથી બીજા એવાં પાપનાં કૃત્ય કરતા અટકે. કન્યા ના પૈસા ખાનારને પક્ષ કરનાર જે નાતને શેઠીયે હા ય તે તે મહા પાપી અને જ્ઞાતિનું બુરૂ કરનાર તેનો નાશ કરનાર પણ જાણ. શેઠીયાઓએ જ્ઞાતિનું ભલુ કરવા હરેક પ્રયત્ન કરવો. એજ હિતશિક્ષા,
शेठीयाओ प्रति नातने केवीरीते वर्तवं? A પ્રીતિ અને નમ્રભાવથી શેઠીયાઓ પ્રતિ નાતિને વર્તવું, અને તેમના કહેલા વચનને માન્ય આપવું, તે મન પ્રતિ ષની અમુદ્ધિ ધારણ કરવી નહિ. ઝઘડા ટેટા જ્ઞાતિમાં કરવા નહિ, અને શેઠીયા સામું થવું નહિ, કદા પિ શેઠીયા લાંચીયા હોય અને નાતીની ખાખાવી ખી કરી નાંખતા હોય તો તે શેઠીયાઓને સર્વ ગૃહસ્થાએ ભેગા થઈ સમજાવવા, અને તેમ છતાં તેમના કદાગૃહથી જ્ઞાતિ ઘણી દુ:ખી થતી હોય તો શેઠીયારાને પણ દૂર કરવા. શેઠીયાએ જ્ઞાતિનું ભલું કરનાર છે, અને જ્ઞાતિ તે ના વચનને અનુસાર છે, તે તેથી પરસ્પર સંપીને ચાલવું, અને પિતાની જ્ઞાતિની ઉન્નતિ ઇચ્છવી. નાતના ગ્રહ
For Private And Personal Use Only
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૨૬) કન્યાવિ દોષ. એ પરસ્પર લઢવું નહિ, આપણે માણસ જાતિ સ્વતંત્ર છીએ, તે વળી આપણે માથે જ્ઞાતિના શેઠીયા અને તે મન કાયદા આપણે માનવા તે તે શેઠીયા કેમ જોઇએ એમ વિચારવું નહિ. દરેકના માથે એક અંકુશની જરૂર છે, તે વિના પરસ્પર આપણે અન્યાય કરીએ તો આપણને કણ શિક્ષા આપી શકે; માટે શિક્ષા આપી સન્માર્ગે દોરનાર શેઠીયા રાજા ગુરૂમહારાજ વિગેરેની જરૂર છે માટે તેમની આજ્ઞા માનવી, નહિતો નીરો લ ખેલા દૃષ્ટાંત પ્રમાણે જરૂર ના ધારનારને કેવી રીતે હરકત પડે છે તે ખ્યાલ આવશે,
इंद्रियो अने जठर वच्चे अगबनाव.
એક દિવસ આંખ, કાન, નાક, જીભ અને ચામડી, તથા હાથ પગની મંડળી એકઠી થઇ, અને તેમાં એક બીજાની મેટાઇ દેખાડવા લાગી, આંખ કહેવા લાગી કે હું સર્વ કરતાં શ્રેષ્ટ છું, મારા વિના કોઈ પણ પદાર્થ દેખી શકાય નહિ, સારૂં નરસું જોવામાં ખાડો ખચકે શત્ર મિત્રને પ્રથમથી જ હું દેખું છું. આ સાંભળી કાન કહેવા લાગ્યું કે, અરે! આાંખ આટલી બધી બડાઈ કેની આગળ હાંકે છે, જે હું ન હોત તો તારા એકલાથી કંઇ પણ થઈ શકે નહિ; કારણ કે આ વસ્તુ સારી અને ખોટી છે, અમુક દુષ્ટ છે, અમુક સજજન છે, અમુક ધર્મ છે, એક પાપ છે, એનું પ્રથમ શ્રવણું કર્યા વિ.
For Private And Personal Use Only
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિકા રાષ, ( ૧૭ ) ના તું શી રીતે પરીક્ષા કરી શકશે; માટે ખરેખર સર્વમાં શ્રેષ્ઠતા મારી છે. ત્યારે નાક કહેવા લાગ્યું કે, મારા વડે જ તમે સે કાયમ છે અને જીવી શકો છો, કારણ કે નસકોરાંથી શુદ્ધ હવાને ધાસ લઉં છું, અને ખરાબ હવા કાઢી નાંખું છું, ઉધમાં આંખ પણ મીંચાઈ જ ય છે, કાન પણ સાંભળવાનું કામ મૂકી દે છે, પણ હું
તો તે વખતે પણ પરે ભરૂં છું, મારે તો એક માનટ ! પણ વિશ્રાંતિની જગ્યા મળતી નથી; માટે મારી આગ વળ તમે શા હિસાબમાં છે! નકામી બડાઈ કેમ હાંકો છે, હું સર્વમાં શ્રેષ્ટ છું ત્યારે જીમ ચમકીને બોલી ઠી. અરે.! તમે સર્વ મારી આગળ નકામાં છે, ને હું વિવિધ પ્રકારના ઉચ્ચાર કરી ૨૫ની પરીક્ષા કરવામાં, અન્યને બંધ કરવામાં, મારે ખપ પડે છે, એ રસની પરીક્ષા હું કરું છું, અને અમૃતની પરીક્ષા મારા થી છે, કડવું અને ગળ્યું હું પારખી શકું છું. અને સર્વ પદાર્થ હું ખાઈ આખા શરીરમાં પુષ્ટી તરીકે મેકલું છું. કહો કેવી હું મેટી? હાથ પગ પણ બડાઈ હવા લાગ્યા. એ વિચાર કર્યો કે આપણે તો પર
સ્પર એક બીજાને મદદ કરીએ છીએ પણ આ જઠર કંઈ ઉદ્યોગમાં નથી અને બેડું બેડું આપણું કમાઈ ખાયાં કરે છે. આપણે બધાએ થોડા દિવસ ઉદ્યોગ કરવાનું બંધ રાખવું. જુઓ જઠરની કેવી અવસ્થા થાય છે. એમ નક્કી કરી બધી ઇન્દ્રિએ થડા દિવસ સુધી જઠરને દુ:ખ દે
For Private And Personal Use Only
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૨૮) કન્યાવિક્ય છેષ, વા ઉદ્યમ ત્યા; પણ અવિચારી ઇંદ્રિયના જાણવામાં નહતું કે જઠર પણ અન્ન પચાવવું, લોહી ઉત્પન્ન ક રવું તેનું કામ કરે છે, અને તેના લીધે આપણને શક્તિ મળે છે, અને વિચાર કર્યો વિના જઠરને નકામું ધા ચી પિત પિતાનું કામ છોડી દીધું. ત્રણ દિવસ થતાં તે આંખે અંધારા આવવાં લાગ્યાં, કાનની સાંભ ળવાની શક્તિ નરમ પડી, શ્વાસોશ્વાસ લેવામાં મહેનત પડી, શબ્દ બેલતાં અચકાવાપણું થયું, પગથી ચાલ વા લાગ્યું નહિ, હાથથી કંઈ કામ થાય નહિ, એવી ખરાબ સ્થિતિ બધી ઇંદ્રિયની થવા લાગી; ત્યારે મને સર્વને ભેગી કરી કહ્યું કે, જો તમે આમ કરશે તો તે મારો સંક્ષય થાશે. સર્વ ઈદ્રિ પણ પિતાની દુ:ખી સ્થિતિથી તુરત બેધ પામી, અને મનને પૂછયું-અમા રી અવસ્થા કેમ થઈ, ત્યારે મને વિચાર કરી જણાવ્યું કે તેને ઉતર જઠર આપશે, જઠર અત્યાર સુધી મૈન રહ્યું હતું તે બોલું–અરે અવિચારી ઇન્દ્રિય! તમે મારી ફરજ બીલકુલ જાણું નહિ, જુઓ હું તમારા સિને માટે અમુલય સેવા બજાવું છું તે તમને માલુમ નથી, અનાજને પચાવી તેનું લેાહી બનાવવું, અને તે લેહી
મારી સર્વની પુષ્ટીને માટે હું મોકલું છું. આ સાંભળી સર્વ ઇંદ્રિયે આશ્ચર્યમાં પડી, અને જઠરનો ઉપકાર મા
જે, અને પોત પોતાનું કામ કરવા લાગી, તેમ જ્ઞાતિ વર્ગ પણ નગરશેઠ, શેઠ વા રાજા, ગુરૂમહારાજ વિગેરે
For Private And Personal Use Only
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ, ( ૧૮ ) ની ઉપયોવ્યતા જાણી તેમના પ્રતિ પ્રીતિભાવે વર્તવું.
છેવટે રત્નમણિએ ઉપસંહારમાં કહ્યું કે;– આપણ નગરરોડની વર્તણૂક તેમની નીતિ અને ઉત્સાહ ન્યા ય એ છે કે હવે આ ગામની ચઢતી દશા કર્યા વિના રહેશે નહિ. મને આશા છે કે તેઓ સાહેબ તન મન ધનથી જ્ઞાતિવર્ગનું ભલુ કરવા મા રહેશે અને જ્ઞાતિ વર્ગમાં જે જે દુષ્ટ રીવાજો પડી ગયા છે તે સંબં ધી કાયદા ઘડવા જોઇએ. આ પ્રમાણે કહી રત્નમણિ એ ભાષણની સમાપ્તિ કરી ત્યારે જ્ઞાતિવર્ગ જય જય ધ્વનિથી તેમને વધાવી લીધા.
નગરશેઠ હરીચંદે ઉભા થઈ જ્ઞાતિવર્ગને આ પ્રમાણે નિવેદન કર્યું. મારા વ્હાલા બંધુઓ ! બાળલગ્ન સ બંધી સદરહુ ગૃહસ્થ ભાષણ કર્યું તથા શેઠીયાઓની ફરજે કહી બતાવી તે યથાયોગ્ય છે. મારે વિચાર એ વે છે કે આપણી જ્ઞાતિમાં દશ અગિયાર વર્ષનાં છોક રને પરણાવી તેમને સંસારી રીતે વર્તવવા પડે છે, તે સંબંધી કંઈ કાયદો ઘડવા ધારું છું. એકદમ આ દષ્ટ રીવાજને નાશ નહિ થાય, માટે પ્રથમ તો મારે એવો મત છે કે અઢાર વર્ષ ઉપરાંતનો કરે અને તેર વૈદ્ય વર્ષની અગર તે ઉપરાંતની છોકરીનાં લગ્ન કરવાં, અને વિવાહ એવી રીતે છોકરાંને કરવું કે છોકરી કરતાં પુત્ર ની ઉમર પાંચ વર્ષની વધારે હોય અને પીસ્તાળીશ વર્ષ ઉપરાંતના પુરૂષને કન્યા આપવી નહિ, આ કાય
For Private And Personal Use Only
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૩૦ )
કન્યાવિકય દષ,
દો ગુજરાતના વગેરે માટે છે અને આખી સત્તાવીશના માટે પણ યોગ્ય છે; કેમ તમારે કે અભિપ્રાય છે? જ્ઞાતિના સર્વ ગૃહએ કહ્યું કે એ કાયદા પ્રમાણ છે, તે પ્રમાણે અમે વતીશુ; એમ કહી જિનશાસનની જય
લાવી, ત્યારબાદ વળી નગરશેઠ બોલ્યા કે હુ બે કેલાક નાતિનું તથા ગામના લોકોનું ભલું કરવા ગુમા વીશ, ખેડાંની સંભાળ લેવા એક કલાક પાંજરા પોળમાં જઈ ગુમાવી, ગુરૂ પાસે વ્યાખાન સાંભળવા તથા જેની છેડકરાએ ને ઉત્તમ કેળવણી અપાય એવી યોજનામાં તથા જેની આકરા કે જેને આશ્રય ના હોય તેને આશ્રય આપવા ધંધા-વેપારમાં વગાડવામાં તથા જૈન બાળાઓને કેળવણી આપવામાં ઉત્તેજન આ છે કેટલેક વખત પ્રતિદિન ગુમાવીશ, કેઇ પણ માણુ સ મને સારી વાત આવીને કહે છે તો હું ધ્યાન દઈ સાં ભળીશ, એમ કહી શેઠ દંભાષણ સંપૂર્ણ કરી નીર બેઠા ત્યારે નાતિવર્ગ જ્યની ધ્વનિથી વધાવી લીધા.
ત્યારબાદ નાતના આગેવાન ગૃહસ્થાએ ઉભા થઇ જ ણાવ્યું કે જ્ઞાતિના દરેક મનુષ્યો શેઠની પ્રતિ પ્રિતિભાવથી વર્તવું, અને તેમના ભલામાં રાજી રહેવું અને પ્રાણ પણું સમર્પણ કરવા ચુકવું નહીં. આ પ્રમાણે તેમણે કહ્યું.
- ત્યારબાદ નાથાલાલ નામના એક સહસ્થ ઉભા થઈ જણાવ્યું કે, નાતના સહસ્થા અને નગરશેઠ પ્ર તિ વિનંતી કે—જૈન શ્રાવક જ્ઞાતિને કાયદો શિથિલ પડવાને લીધે કેટલાક જેને સ્વામિનારાયણયા થઈ ગયા
For Private And Personal Use Only
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દેષ.
( ૧૨ )
છે તેના કેટલાક ગોસાઈજી, શીએ ફીસ્ટ, હુંઢીયા વિગેરે બની ગયા છે, કેટલાક વિભકત બની ગયા છે, તેને આપણે જ્ઞાતિવાળા કન્યા દે છે તે બંધ થવી જોઈએ; અને તેમના માટે કંઈ બંદોબસ્ત થવો જોઈએ. આ ખી નાતના માણસે એક અવાજે બોલી ઉઠયા કે એ વાત સાચી છે. મિથ્યાત્વી થઈ ગએલાની સાથે આપણી પુત્રી પરણાવવાથી પુત્રીને મિથ્યાત્વી બનવું પડે છે. આ ને ઘરમાં ધર્મ સંબંધી ઝઘડા ચાલે છે તે માટે પાપ છે. હાલન વખત બારીક છે, જે નાતને ધકકો બંદોબ સ્ત નહિ રહે તો ઘણા લેકે મિથ્યાત્વીચો બની જશે, માટે શેડસાહેબે કંઈ કાયદે ધડ જોઈએ, | સર્વની આભિમાનની એક સરખી લાગણી દેખી કાયદે ઘડી જાહેર કરી અને વાંચી સંહાળા કે —– સર્વ આપની શાતિ સમક્ષ જ્ઞાતિના જનાની સંમતિથી ઠરાવ કરવામાં આવે છે કે આજથી જનધી વિપરી ત ધર્મ પાળનારા માત્વી એને કેઈએ પોતાની કન્યા દેવી નહિ. તથા જે કઈ મિસ્ત્રી ધર્મમાં જશે જેવા કે સ્વામીનારાયણ, ગોસાઈ, વૈષ્ણવ આદિના તે વાત બહાર મુકવામાં આવો; તેને કેઈએ દીકરી આપવી નહિ અને તેની દીકરી લેવી પણ નહી. સર્વાનુમતે આ ઠરાવ કરવામાં આવે છે. એટલું કહેતાં સર્વાનુમતે પ્રસાર થ અને શેઠને એ જયની ધ્વનિથી વધાવી લીધા. ત્યાર બાદ નથુભાઇનામા એક સદ્દસ્થ ઉભા થઇ નીચે પ્રમાણે ભાષણ આપ્યું –
For Private And Personal Use Only
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
( ૧૩૨ )
www.kobatirth.org
કન્યાવિક્રય રાખ.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નાયા.
આપણા પૂર્વજો ઘણા ધનવાન હતા, શ્રી મહાવીર નિર્વાણપદ પામે આજ ર૪૩૦ વર્ષ થયાં, આપણા જૈ નામાં ઘણા વિદ્વાના થઇ ગયા છે, જનતા એક વખત એવા ઉદય હતા કે સર્વ લેકમાં જેનેાની અતિશય ખ્યા તિ હતી. હાલ કમ ચેાગે જેનામાં કાઈ રાજા નથી તથા કોઇ એવા આચાર્ય નથી કે જે જૈનેાની ઉન્નતિ કરી શકે; તેથી જેનેાની પડતી આવી છે. પણ આપણા માટે આપણા પ્રાણના આધાર અને માક્ષમાર્ગના વાહક આચાર્યે હજાર થઈ ગયા છે, તેમણે પરમાત્મા શ્રી તિ ચેકરની વાણી આગમામાં પુસ્તકામાં લખી છે, તે પુ· સ્તકેા લખતાં તથા રચતાં અત્યંત મહેનત પડી છે. તે મળે એવી પરોપકારી બુદ્ધિથી પુસ્તક રચ્યાં છે કે પણી પશ્ચાત્ થનાર્જૈનપ્રજા આ પુસ્તક-ગ્રંથાને વાં ચી તેના લાભ લેશે, અને તેથી ધર્મ ઉપર શ્રદ્ધાવાળી જૈનપ્રજા થઈ ધર્મ માર્ગ આદરી મુક્તિપદ પામશે, એ પુસ્તકેને લખતાં લખાવતાં કરોડા અન્જ રૂપૈયાને ખર્ચ થઇ ગયા છે, અને તે પુસ્તકેના ભંડાર પાટણ જેસલમેર ખબાત અમદાવાદ વિગેરે ઠેકાણે છે. તે પુસ્ત ફામાં-ત્રથામાં અપૂર્વ વિદ્યા ભરેલી છે, અને તે પુસ્તકે ના લાભ આપણાથી લેઇ શકાતા નથી. મત્રના ગ્રંથા, યંત્ર શાસ્ત્રા, તથા ધેાતિય ગ્રંથા, તા વ્યાકરણના ગ્રં થા, તથા ન્યાયના ગ્રંથ', તથા વૈદના ગ્રંથે!, તથા ધર્મ
આ
For Private And Personal Use Only
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિક્રય દોષ.
( ૧૩૩ )
શાસ્ત્રના હજારે ગ્રંથે છે, તથા તંત્રના પણ ગ્રંથ છે, તે આપણા ગુરૂઓએ બનાવ્યા છે, કે જેથી આપણે તે મને માટે ઉપકાર માનવો જોઈએ. અને તેને સાચવી રાખવાં જોઈએ, છતાં આપણે સડી જતાં, ખડી જતાં, કકડા થઈ જતાં, શાનો ઉદ્ધાર કરીએ નહિ, તે ઉપર થી બીજી પ્રતો ઉતરાવીએ નહિ તે આપણા જેવો બીજે ક મુખ કહેવાય? અને આપણે જન્મ સફલ પણ શી રીતે કહેવાય? ધર્મ વિના સંસારની બહાદુરી ચાતુરી સાથે આવતી નથી, ધર્મકરણથી સંસારસમુદ્ર પાર પામી શકાય છે તે વિના બીજું બધું અલેખે છે. તે ઉપર હું દ્રષ્ટાંત કહું છું તે શ્રવણ કરશો,
મુંબઈમાં કેઈએક શેઠ રહેતા હતા, તે ધનવાન હતા તેમ કળાવાન હતા. એક દિવસ તેમણે સમુદ્રમાં હેડીયામાં બેશી પ્રવેશ કર્યો. હેડી સમુદ્ર મયે ચાલે છે તેવામાં શેઠ ખારવાને પૂછવા લાગ્યા:–અલ્યા ખાર વા! તારું નામ શું છે ? ખારવો –-શેઠ! મારૂ નામ મતિયે.. શેઠ–અલ્યા કંઈ પર છે કે નહિ ? ખારવો–ના શેઠ સાહેબ, આપણે બંદા તે કુંવારા એ
કીલા છીએ. ઠિ–જા, ત્યારે તો તારી અડધી ઉમર નકામી ગઈ. આ
યા! કંઈ પંચાત કરતાં આવડે છે કે તથા વાંચતાં લખતાં આવડે છે કે ? ખાર-ના શેઠજી. વાંચતાં લખતાં આવડતું નથી,
For Private And Personal Use Only
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( ૧૩૪ )
કન્યાવિક્રય દોષ
તથા પંચાત મંચાત કરતાં પણ આવડતી નથી, ખાવુ પીવું તથા હેાડી હાંકવી એટલુંજ આવડેછે, શેઠ – જારે જા, ત્યારે તેા તારી, પાણી ઉશ્વર નકામી ગઈ. એવામાં હેાડી આગળ ચાલી, પાણીનાં રોજા ઉછ જ્યાં ત્યારે ખારવે કહ્યું – કેમ શેઠજી! તરતાં તે આ વડે છેને! રોઝ કહેવા લાગ્યા. ના તત્વ આવતુ નથી. ત્યારે ખાવે. એલ્યુ-એહે! ત્યારે તે શેઠ ખુખ મની, મારી તેા પેણી ઉંમર નકામી ગઈ અને તમારી તા આખી ઉમર નકામી થઇ. એમ કહેતાં ઘેાડીયુ પાણીથી ભરાવા લાગ્યું, અને છે વટ ઝૂડયું, ખારવા કૂદીને તરી કાંઠે ગયા, શેજી મૂડી સુચ્યા. તેમ સંસારમાં આપણે કુશળ છીએ પણ ધર્મકરણીમાં પ્રવૃત્તી નથી ત્યારે તે આપ ણી આખી ઉંમર નકામી ગઈ; માટે પુસ્તક લખા વવાં, તેની સંભાળ રાખવી. ધર્મકરણી કરીશુ તે સંસારસમુદ્ર તરી શકીશું નહિ તેા આપણી કળા હુશિયારી બહાદુરી ધન આદિ સવું નકામુ જાણવું, માટે પુસ્તક લખાવવાં, જીણું દેરાસર સ મરાવવાં, પ્રભુ પૂજા કરવી, જ્ઞાન ભણવું, ભણાવ વું, ભણુતાને સાહાચ્ય કરવી, જેન ભાઇને મ દદ કરવી, પાસહ પ્રતિક્રમણ આદિ ધર્મકરણી કરી મનુષ્ય જન્મ સફળ કરવા જોઇએ. હજી જૈનધર્મ ના ઉદય થવાના છે. ત્રેવીસ ઉચમાંના ઘણા મા કી છે. શ્રી દીવાળીકલ્પને વિષે તે ઉદય બતાવ્યા છે. તે નિચે મુજમ જાણવા સારૂ કહું છું.
For Private And Personal Use Only
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કન્યાવિ દોષ.
( ૧૩૫ )
युगमधान.
ន ដ
૭૦
उदयनो अनुक्रम अंक.
૧ પ્રથમ ઉદયે, ૨ બીજામાં. ૩ ત્રીજામાં, ૪ ચેથામાં, પ પરામાં ૬ છઠ્ઠામાં, ૭ સાતમા માં. ( આઠમામાં ૯ નવમામાં ૧૦ દશમામા, ૧૧ અગીઆરમામાં
૨ બારમામાં ૧૩ તેરમામાં ૧૪ દમામાં ૧૫ પંદરમામાં
સીમામાં ૧૭ સત્તરમામાં ૧૮ અઢારમામાં, ૧૯ ઓગણીશમામાં ૨૦ વીસમામાં ૨૧ એકવીસ મામ, રર બાવીસમામાં ૨૩ ત્રેવીસમ
૧૦૮
૧૦૮ ૧૦૩ ૧૦૪ ૧૧૫
૧૩૩
૬૦૦
For Private And Personal Use Only
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૩૬)
કન્યાવિક્રય દે,
એ પ્રમાણે યુગપ્રધાને ૨૦૦૪ બે હજારને ચાર - વાના છે, તેમાંથી ઘણા ઉદયે બાકી છે અને તેમાં થનાર યુગપ્રધાને પણ બાકી છે માટે જૈનીએાએ ઉઘમ કરવો અને ધર્મની શ્રદ્ધા કરવી. શાશનદેવતાએ જેને ને સાહાય થાઓ અને જનવર્ગની પ્રતિદિન ચઢતી થાએ અને જૈનધર્મનો મહિમા મહિમાં શાશ્વત પ્રસરે. ઈત્યવમ શ્રી શાંતિ: શાંતિ: શાંતિ: આ પ્રમાણે નથુભાઇ એ ભાષણ આપ્યા બાદ સભાએ તેમને વધાવી લીધા સભા વિસર્જન થઈ.
દૂહા. કન્યાવિક્રય ગ્રંથ આ, પૂર્ણ થયે સુરસાળ; તદનુસારે ચાલતાં, હવે મંગળમાળ, સંવત ઓગણી ઉપરે, શાહની સાલ વિશાળ; ચૈત્ર શુદ્ધ એકાદશી, પૂર્ણ થયે સુખ કાર, ૨ ભણશે ગણશે જે ભવિ, લેશે તેને સાર; બુદ્ધિસાગર સુખ લહી, પામે ભવજળ પાર. ૩ ॥इत्येवम् श्री शांतिः शातिः शांतिः॥
मुकाम विजापुर. (वीधापुर.)
For Private And Personal Use Only
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only