Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2005 udayaratnajI kRta jogamAyAno saloko saM. Do. niraMjana rAjyaguru pU. zrI AcAryazrI vijayazIlacandrasUrijI mahArAja sAhebanA vihAra daramyAna vaDhavANa (ji. surendranagara) khAtethI prApta thayela A racanAnI jheroksa nakala parathI A vAcanA taiyAra karI che. vikrama saMvata 1770 nA poSa sudI sAtamanA roja sarjana thayuM ane vi.saM. 1871 Aso sudI 4 nA roja lahiyA muni guNaratnajI dvArA jenuM lekhana thayuM che te 'udayaratnajI kRta jogamAyAno saloko'nI kula pAMca pAnAMnI hastaprata banne bAju lakhAyelI che. 11" x 6" nI sAIjhamAM dareka peija upara 13 ke 14 paMktio lakhAI che. navamA chellA peja upara pAMca paMkti che. A rIte kula 78 kaDInI racanA 111 paMktiomAM lakhAyelI che. sarjaka kavi udayaratnajIH pArzvanAtha prabhunA gaNadharanI paramparAmAM ratnaprabhasUri thayA, temanA 38 mI pATe devaguptasUri thayA. devaguptasUrinA ziSya kakkasUri mULa upakezagacchamAMthI nIkaLI tapAgacchamAM bhaLelA ane rAjavijayasUri nAma svIkArelaM. temanA ziSya ratnavijayasUri pachI ziSyonA nAma pAchaLa 'ratna' zabda zaru thayo. A rIte ratnazAkhAmAM thayelA kavi udayaratnajInA gurunu nAma zivaratnasUri hatuM. kavizrI udayaranajIo saMvata 1770mAM bArejAmAM zaru karelA ane kheDA gAme pUrNa karelA 'zrI bhAvaratrasUri pramukha pAMca pATa varNana gaccha paramparA rAsa'mAM A samagra mAhitI ApavAmAM AvI che. / jai.gU.ka. bhAga 9 pR. .95 ] udayaratnajI kheDAnA rahIza hatA ane temanuM avasAna miyAMgAmamAM thayu ema kahevAya che. teozrIne zRMgArarasabharita 'sthUlibhadra navaraso' lakhavAne kAraNe AcArye saMghabahAra kADhelA, pachI 'navavADa brahmacarya'nI racanA karatAM pharI praveza maLyo ema noMdhAyuM che. kheDAnA ratnA bhAvasAra nAmanA kavio udayaratnajI pAse kAvyazAstrano
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 32 abhyAsa karelo. udayaratnajI dvArA vi.saM. 1749 thI zaru karIne vi.saM. 1782 sudhInA samayagALA daramyAna trIzeka nAnI moTI racanAo ane chUTaka stavana-sajjAyonI racanA thaI hovAna noMdhAyuM che. zrI kezavalAla savAIbhAI dvArA prakAzita 'salokA saMgraha'mAM 'zrI neminAthano saloko', 'zAlibhadrano saloko', bharatabAhubalino saloko' jevI keTalIka racanAo prakAzita thaI che paraMtu ahIM apAyela 'jogamAyAno saloko' Aja sudhInA koI ja sandarbhagranthomAM noMdhAyela jovA maLyo nathI. koI hastapratasUcimAM paNa enI yAdI nathI maLatI. eka suprasiddha jaina sAdhu-kavi zakti mAtAnI purANaprasiddha kathAno saloko race e vAta jarAka vicitra jaNAya tevI che. lAge che ke kavi udayaratnane 'zakti' tattva pratye gahana AsthA haze, ane tethI prerAIne temaNe A salokAnI racanA karI haze. evI paNa aTakaLa karI zakAya ke te kavine saMgha bahAra mUkavAnuM kharaM kAraNa temanI AvI 'anyAzraya' rUpa gaNI zakAya tevI AsthA tathA te AsthAnA pragaTIkaraNa-rUpa AvI racanA ja hoya; zRMgAravarNana o bahAnuM hoya. salokAno Acho paricayaH salokAno prArambha kavi, paramparAnusArI tIrthaMkara-vandana ke guru-smaraNa vagere prakAranA maMgalAcaraNathI nathI karatA, paraMtu A prakAranI prasiddha racanAonI AgavI paddhati mujaba oMkAranA smaraNa pUrvaka kare che. ambA, jogamAyA, zakti, bahucarA, pArvatI, durgA-ityAdi zaktivAcaka nAmono AmAM anekavAra prayoga jovA maLe che, ane zaktine jagatajananI ke jagatanI sarjanahAra, rakSaNahAra vagere rUpe ja kavi varNavI che; je badhuM eka jaina paramparAnA kavinA mukhe varNavAtuM hoIne vizeSa rasaprada banI rahe che. prasiddha kathA pramANe, zumbha-nizumbha e be dAnavoo, hari, hara, brahmA, indra sahita tamAma devoMne harAvyA che ne sthAnabhraSTa karI bhagADyA che; tyAre te devoo himAlayamAM ambAmAtA pAse AvIne araja karI ke A dAnavothI tame amArI rakSA karo. devonI prArthanA zaktimAtA svIkAre che, ane pachI mAyAvI
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2005 rUpasundarInA rUpa dvArA zumbhane lobhAvI yuddhanA medAnamAM ghasaDI lAvI tene tathA tenA samagra sainyane naSTa karI, devone punaH svasthAne prasthApita karI Ape che. prAnte kavi kahe che ke mahAkAlI, mahAsarasvatI tathA mahAlakSmI - A traNa tamArAM svarUpa che, ane A caNe rUpe tame ja jagatanuM rakSaNa karo cho. devI-dAnava-yuddhavarNanamAM devI dvArA prayojAtAM zastrAstro tathA tenI vividha kriyAonuM varNa atyanta jIvaMta temaja vIrarasa-chalakatuM che. 60 mI kaDImAM to kavi devInA hAthamAM 'baMdhuka' (gun) paNa mUkI Ape che ane goLI paNa choDAve che ! to 62mI kaDImAM valoNAMnaM rUpaka kavio ApyaM che: khaDgarUpI manthAna (ravaiyA) vaDe zatrunA daLane valovI zatrunI ijjatarUpI mAkhaNa devI UtArI le che.. tevA matalaba e rUpaka khUba camatkRti sarjanAeM banyuM che. 71mI kaDImAM vaLI kavi zatruonA cittamAM evo prazna utpanna kare che ke 'ame puruSa zuM kAma pedA thayA ? (A karatAM strI thayAM hota to A devI-strI jevI zakti amArAmAMya Avata !) A kaDImAM 'zatru ceMteM ame puruSa kAM sarajA ?' e paMktimA 'ceMteM' padano artha zaM thaze ? 'ciMte' evo artha ja tarata samajAya che. bAkI jo te kriyApadane kacchI bolInA kriyApada tarIke svIkArIo to, zatru 'te' arthAt 'zatru kahetA hatA (kahevA lAgyA)' evo artha paNa karI zakAya kharo. A salokAnI bIjI pratio koI ne koI bhaNDAramA hovI to joIe ja. jo te maLI Ave to pAThazuddhi mATe khapamAM jarUra AvI zake. ahIM taLapadA zabdonA prayogo ghaNA che, ane noMdhapAtra che. 'bhacaraDyA' (65), 'lApoTa' 'thApoTa' (66) 'gaNaNAvyAM' (68), 'cupaTa' (69), 'garadI' (70), 'tamyo' (77) vagere. AmAM kyAMka kyAMka cAraNI jabAnanI chAMTa paNa hovAnuM kaLI zakAya tema che. devInA rUpavarNananI tathA dAnava sAthenA yuddhavarNananI kaDIo sAceja rasadAyaka tathA abhyAsayogya che. zakti-varNananI anya chandaracanAo sAthe AnI sarakhAmaNI karavI e paNa eka rasaprada abhyAsa-viSaya banI rahe.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 32 // 1 // jogamAyAno saloko bAvana akSaramA OMkAra balIo kiNe tehano bheda na kalIo sIddha sAdhaka jehaneM sAddhe vaMduM tehaneM jama mati vAddhi Adi harIhara baMbha upAyA jagata-jananI che je jogamAyA suMdara tehano kahuM saloko lIlA aMbAni sAMbhaLajo loko // 2 // icchA pUre e akhIla bhrahmAMDiM rahi vyApIne rUpa akhaMDe jagamAM sevakanAM saMkaTa jAMNI mAyArUpe je dhare brahmAMNI Adi anAdi eha ja jAMNo saghalo saMsAra ahathI racAMNo Ape thApeM ne ApeM uthA karuNA kareM to baMdhana kApe // 4 // karatA haratA che aha kalyAMNi saktI vinA koI sobho nahI prANI cAru-karamI te ahaneM valagA akaramI vinA koI navI raheM alagA ! / 5 / / bhavanuM maMDANa ache bhavAnI dIlanI ciMtA cure devAnI krodhe karIne najara karaDI madhu kaiTabha nAMkhyA che maraDI // 6 // // 3 //
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2005 dekhI devane duHkha upAto mAryo mahISAsura dANava mAto suratha vaisaneM varadAna dIdhuM rAjya vAlu neM kAraja kIdhuM harI hara baMbha meM ravI sasI joDi surapati devatA tetrIsa koDi zuMbha daiteM te saghaLA harAvyA hAra mAnIne heMmAcala AvyA aMbAji Agalya araja kare cheM dIlamAM devatA duHkha dhare cheM devI dAMNava- subhaTa cheM duSTa amaneM kIdhA teNeM thAMnaka- bhRSTa nIpanI choMDyA surInara nAMga joreM rokyA cheM jagana neM jAga trIbhovana kaMTaka mleccha e tAjo manamAM nAMNeM kehano malAjo bhaI dAMNavaneM tumeM suM bhAgA ima nAsIne AvI ihAM lAgA tihAreM sura kaheM hAtha tamAreM ahanuM lakhyu cheM maraNa A vAreM vadI bIsI varadAna vAru devI raceM tIhA rUpa dIdAru varasAM bArAMka terAkavAlI bAla kuMArI sudara sukhamAli 11911 valatI veMmAsI tava kaheM iMma veMmalA kaho ApaNI tajIne kamalA 11211 // 9 // // 10 // // 11 // // 12 // 5
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 32 // 13 // ruDI rupAlI ajaba raMgIlI chalavA daitaneM thaI chabIlI pada paMkaja palava varAjeM lAla suraMgAM mANeka lAjeM upeM hIrA-sI nakhanI ola ruDI pAMnI bahu kuMkuma rola // 14 // piMDI UtaratI eDI laMkAlI keLa-thaMbha-sI jaMgha suhAlI kaTane laMkeM kesarI hArI bhuja nItaMba unata bhAreM // 15 // pAtalapeTI meM nAbhya gaMbhIra yugma payodhara jANe jaMbIra hAra kamalanI hAthaneM laTakeM moheM muMnIjana mukhaDAne maTakeM // 16 // daMta dADimanI kalIne jI dIpasIkhA sI nAsIkA dIpeM hoTha paravAlI rahI che hArI mRganayaNI mohanagAri bhamara kabAMna nayaNa sobhAlA khalaka dekhIne pAMmeM saha khyAlA veMNe vAsaMga AvIne vasIo jANe mukha sazI jovAne rasIo // 18 // sIsaphUlaneM gophaNo nIko dIpe jaDAva DAMmaNIo TIko hII sarabaMdha siMtho samAro opeM AMkhaDIo kAjala sAryo // 19 // // 17 //
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2005 kAMne kuMDala ravI sasI jotI muMgha mulAMnI nAke che motI sovana rekhAo radaneM vAru virAjeM taMbola vadaneM // 20 / / kaMThe rekhA traNa sohi jama kaMbu tAMNA kaMcukasuM thaNahara taMbu hiI cosaro navasara hAra bAjubaMdhanu teja apAra // 21 // jaDIta cuMnaDIo jhagamaga jhalake kaTimekhalA khala khala khalake pAe nepura pAyala vAjeM jAMNe bhAdraveM jaladhara gAjeM // 22 // Thama Thama aNavaTa vichuA ThamakeM ghama ghama ghugharI gophaNo ghamake jaDIta jAlImA jaDyAM che naMga hAtheM aMgUThI miMdI suraMga // 23 // miheMkeM caMdana mRgamada pura soheM mukha-nura ugato sura caraNA colIne cosara phule upe aMbAjI cIra amuleM jAi jovana leMhiriM jama gaMga kesara-varaNuM che komala aMga gamana karaMtAM giramA jaNAI jANe vAdalamAM vIjalI thAI // 25 // dAMNava malyA che dAtaNaneM kAjeM (meM) tatakheMNa trIpurA jAi teNeM ThAMmeM // 24 //
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 00 veMNa vAhIne rAga AlApeM theItheI tA theI zu pada tAM thApe ||26|| khAMte khelatI ghuMghaTa kholiM boli mIThu jama koyala bole rUpa jovAneM ravIratha thaMbheM asura dekhInai paDyA acaMbheM pUcchi rAkhasa pAtalapeTI kihAM vaseM tu kehanI che beTI ThAMma tamAro ihAM na ThAvo kima AvyAM cho AgherAM Avo balIo mujane koI jhAli bAMhi nathI dekhati trIbhovana mAMhiM bhAkheM bhavAMnI Teka dharIneM jala thala joDa chaM teNeM karIneM tihAreM trIpurA kahi lalakAvI moti jihAM tIhAM pharUM chaM varane jotI yuddhe karIne mujane je jIteM teha puraSane paraNuM prIteM Ima suMNIneM asura paryapeM jeha Agali jaga sahu kaMpi zuMbha nAMme cheM sAhiba amAro teha puraseM manoratha tAro rAkhasa vaMzano moTo rAjAMna suro nahi koI jeha samAMna mAMnanI tumaneM te dekheM sahI mAMna nArI bIjIne tajI nIdAMna // 27 // ||28|| // 29 // ||30|| // 31 // // 32 // anusandhAna 32
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2005 bhadrakAlI tava kaheM iNI bhAMti kharI.... yuddhanI khAMti bhaDi mujhasuM je raNamA bhupAla modeM tehaneM ThavuM varamAla ehavo aMbAnA manano Akuta dANava zuMbhane dAkheM jaI duta biThI hiMmAcala upara eka bAli ramaNI raMbhI addhIka rUpAlI juddhe jIteM je mujhaneM jorAlo varuM te vara marada muMchAlo kaMnyA saMgrAMma karaseM te kehavo asura malIne vimAse ehavo zuMbha tehanI te sAMbhalI vAta caMDa mUMDa beM daita vIkhyAta ApeM tehaneM ema Adeza kAMmaNya te lAvo jhAlIneM keza dala leineM duta te dhAyA hala hala karIneM himAcala AyA bhAratha tahasuM racIne bhArI vAghavAnI nAMkheM vIdArI pApI zubhe tava duta paThAyo dhuMmralocana dvavara ( ? ) dhAyo sIhaNi Agali jama sIyAla teM te harasIddhI hAthe lihiM kAla || 36 || curyA caMDa neM muMDa beM bhUMDA thayuM cIM( caM) DInuM nAMma cAmuMDA // 33 // ||34|| ||35|| ||37|| ||38|| 9
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 rola varatyo te rAkhaseM jAMNyoM taihAri abalAno bhaya mana ANyo ||39|| kharI manamAM vali AMNIneM khIja rosa dharIneM ragata bIja ramaNI levAneM rAkhasa rAjA tarata mokaleM karI tagAjA judheM aMbAsuM jaI te jaDIo jAMNe chAlImAM nAhara paDIo daitya durgAI Amro te lIdho pacheM hAlIi ghAu ja kIdho paDeM ragatanA biMdu jIhAM jetA thAI rAkhasanA rUpa ja tetA kretA mAreM ne ketA saMhAreM kareM harasIddhI hukama tehAreM lohi leIne ghaTaghaTa pII vaLI yogaNIne veMhacIneM dII krodheM tehanuM mastaka kApyuM deveM bahucarA nAMma tIhAM thApuM ghaNA saMhAryA gIryAI hAtha saMghalA hutA je tehaneM sAtheM ragatabIjanI nIraso jAMNIneM asuhIyAmAM amarakha AMNIneM valI bIjo tIhAM nIsuMbha bhAi senA leineM pohato te dhAI jora tehasuM macAvyo jaMga raNakhetrano vadhAryo raMga // 40 // // 41 // // 42 // // 43 // // 44 // // 45 // anusandhAna 32
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2005 11 sIdha yogaNII te paNya saMhAryo aMzamAtra na koya ugAryo suMbha sAMbhalI teha udaMta ANI rudayAmAM rIsa atyaMta // 46 / / lAkha game keI dAMNava luTyA pahADa sarIkhA je jAlama poDhA baliA AbhasuM bhareM je bAtha subhaTa ohavA leI rAkhasanAtha // 47 // pAnya karIne Ayudha pUreM cAlyo raNavaTa vAjateM tureM jANe ulaTIo jalanIdhI pura marada mUchAlA mleccha mAhAkura // 48 / / khaDga kheDA meM bagatara khalakeM jhalahala jhalahala barachIo jhalakeM Dhola vAje neM camara DhalakeM kurma kaDakaDe zeSa tAM salakeM // 49 // kaMnyA varavAne kAje umAyo atura thaIne manasuM alajAyo jAMna leine zuMbha jorAlo Avyo halakIne jIhAM che himAlo // 50 // chAyo dinayara khuratAla kheheM jANe ke gheryo AsAr3heM meheM navala bherI neM vAjeM nIsAMNa kaDa kaDa phareM tihAM bahulAM kekANa // 51 // AvyAM daitanAM dala tyAM ema . kAli meghanI kADhyala jema
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 anusandhAna 32 // 54 // raNa-kAhala vAjeM raNasiMgA dhIra dhiMgA sAMbhalI taje jyAM dhIra // 52 // garajeM boleM te zuMbha gumAMnI rakhe chabIlI rahi havi chAMnI vanItA vahalI thA lAgeM che vAra khaDA jhujhavA koDi khaMdhAra // 53 // jhabaka leine taruMAri kAleM caturA cAhIne AgherI cAleM jagamAM kuNa kareM amArI hoDya karI yudha ne puru koDa mujha Agala tuM kuMNa mAtra gorI tAro che komala gAtra baleM joreM paNi tujhane huM bAlA Akhare paraNIsa tajo tiNe cAlA // 55|| zuMbha sAMbhalaje sAcuM huM boluM khAMti tAharI to dhuMghaTa kholuM tAtI taruAri dekhIza tArI tArI pratIjJA pUrAseM mAharI iMma kahIne Isvari AyeM sAvaja pUThe palhAMNa thA daMta pIsIne daitaneM dalavA haMsa karIneM raNakhetra halavA hAthe vIse tIhAM hathIyAra jhAlI cAcareM jhujhavA sAMmI te cAlI mlecchAM mAraNa mAhA macharAlI kAlI kaMkAlI thaI karAlI ||56 // 57 // // 58 //
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2005 // 60 // 61|| gaNake raNatura siMghaI rAgeM vage vachuTI lIcI tIhAM vAgaM daMta kADhine daityaneM dudAlA car3he raNAmAMhi keI vaDAlA hura kolAhala kaMkAla huka bahulaM ghaMcolI chuTe baMdhuka chaya landra cha hAM dAMNava chuTA gaNe dhanuparthA tIra vachuTA daitya caMDIne viTI cophereM jANe sukareM sIhaNa gherI vIse bhujAsu vaDheM vArAhI mAre mlecchaneM manasuM uMmAhi khaDga ghumAvI mathAMNa ghATa dala valoI ko dahavaTa ijjata-mAMkhaNa lIuM UtArI dusamanakA jama tIhAM DArI mAryo suMbha meM utAryo mada rAkhasa rudrANIiM karyA saha rada gRptI gadAI gurajeM keI guMdyA chuTI jamadhAreM ketAika curyA | kaI par3atAleM ghAlI pAyAle kaI AkAseM lIdhA ulAlI kaI pachADi prathIiM pADyA kaI trIzule tIra suM tADyA ghaNA to mAryA mRzaTyAI pALI ketAeka ragadolyA pA // 6 // // 63 // // 64||
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 anusandhAna 32 // 66 // aMgeM aDyA te bhacaraDyA ureM muha marajhyA kei mAhAmure // 65 / / kuMhaNI gadA ke pATu lApoTa TAMme rAkhyA keI mArI thApoTa hAthe page ne mastaka hII ApeM chedIne uDADI dII cakre curyA keI cusIneM lIdhA paDatA lohIi upADI pIdhA hajAragame keI kIdhA hama lAkhagameM to rAlyA ujama // 67|| caraNe jhAlI te nAkhyA kei colI kei gaNaNAvyA gophaNa golI DhAla vaDeM keDa dharaNIiM DhAlA garva ghaNAnA geDIi gAlyA verI ghaNA to vAghe valuryA cApajoreM keI raNamAMhi curyA kubadhi ketAMika kuhADe kuTyA capaTa sAMDase ghaNA to cuTyA // 69 // keI hutA je jUdhanA kusalI mudagareM mArI lIdhAM te masalI moha pamADi nAMkhyA kA maradI gagane uDADI tehanI garadI // 70 / / saMkhanAdeM keI lIdhA tIhAM sosI kheru karyA kei barachIiM posI tomara hale kei ghughare tarajA zatru ceMteM ame puraSa kAM sarajA ? ||71 / / ||68 //
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ June 2005 viTalasaMlAte mehalA vIgAI jAvA na dIdho jIvatA koI pApI pADhA ima aMbAnI parato jagamA saMghalo tava jayakAra varatyo // 72 // mA Adi sahu devatA bhAveM stave aMbAne tiNeM prastAva AsA pureM tuM saMkaTa durIta dusamananeM TAleM tuM dura zrI bhovana rahyo che tAhareM AvAreM tuTI tAraM tu ruThi saMcAri jIhA jIhA pArvatI tuM pada dhAra tihAre sevakanAM kAja suvAreM // 74 // gar3ha mada (Dha) ne vAvi tara gIravara guphAI vAseM baseM tu valI jala TAI vIzvajananI tuM vazvamAM vyApI Agama tAharI koi na sake upara pAsI // 75 // // 73 // Aso mAgha meM caitra AsA ara tujhane je uttama dAr3eM navarAtra meM nava nava dADA jAlima te nara laheM sukha jA ( jA ) DA || 76 || mAhAkAlI mAhAsarasatI mAtA mAhAlakhamI tuM jagamAM vIkhyAtA trIdhA rUpeM tuM saMsAra tAreM tabhyo varadAtA vighana nIvAreM saMvata satara sIterA varaSeM posa mAsa sudi Atama harakheM // 77 // 15
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 anusandhAna 32 jo saloko eha joDAyo udayaratna kahe puNyodaya me pAyo // 78 / / saM. 1871 nA Aso sudI 4 lakhitaM muni guNaratnena / zabdakoza jAga bArAMka terAka sukhamAli upeM yAga vAra tera sukAmaLa ope-zobhe paMkti kamAna veNI (coTalo), vAsukI ola kavAMna vaNe, vAsaMga (nAga) muMgha mulAMnI radana tAMNA leMhiriM veMNa vAhIne bhaDi Akuta kAMmaNya bhAratha taIhAri chAlImAM nAhara gIryAi amarakha moghA mUlanI dAMta para (taMbU) tAMNyA lahero vINA vagADIne subhaTa AkUta-abhiprAya kAminI mahAbhArata/yuddha tyAre chAliyAmAM(?) jaMtu vizeSa (?) girijAe amarpa ropa
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2005 17 pAnya bagatara kurma seya khahaM kATyala taru Ari chaya laccha sukareM cupaTa tarajA viTalasaM lAte tamyo pAna(raktapAna?) bakhtara kacchapa (kacchapAvatAra) zeSanAga kheha dhRLa(uDatI) (?) taravAra cha lakSa sUbara capaTI (sANasAnI) tarjanA karI tame C/o. AnaMda Azrama ghAghAkTara (dAsI jIvaNa) tA. goMDala (rAjakoTa)