Book Title: Jin Pratima Ke Vishay Me Shiksha
Author(s): Mehulprabhsagar
Publisher: Mehulprabhsagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/212419/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / K lakSmIvallabhopAdhyAyajI racita jinapratimA ke viSaya meM samyagdRSTI ko zikSA sajjhAya prAcIna sahitya saMpAdaka: maNiguru caraNaraja muni mehulaprabhasAgara kRti paricaya sakatI jabaki bhAva se jinabiMba ko vaMdanA karane para bhava upAdhyAya pravara zrI lakSmIvallabhajI mahArAja bhava ke pApa dUra ho jAte haiN| dvArA marugurjara bhASA meM nibaddha sattAisa gAthA kI AThavIM gAthA meM jinarAja kA nAma smaraNa karane se mananIya racanA hai| lagabhaga savA tInasau varSa prAcIna jIvA nirmala hotI hai aura jina pratimA ke darzana karane se va adyaparyanta prAyaH aprakAzita isa laghu kRti meM kAyA nirmala hotI hai| samyagdRSTI zrAvaka ko upadeza dete hue jinapratimA navamI gAthA meM sAdhu sarvavirati dhAraka hone se bIsa kI mahimA, darzana se bhAva zuddhi Adi Agama kI vizvA dayA pAlatA hai jabaki zrAvaka dezavirati dhAraka sAkSI dete hue batAyA gayA hone se savA vizvA hI dayA hai| DhuMDhaka mata ke logoM ko pAlana kara sakatA hai isa sadabodha dene hetu prastuta kRti taraha sAdhu dharma aura zrAvaka kI racanA huI ho aisA pratIta dharma meM meru parvata aura sarasoM hotA hai| kRti kA saMkSipta jitanA pharka batAyA gayA hai| sAra isa prakAra hai bArahavIM gAthA meM Adima gAthAoM meM zrAvaka ko cAhie ki zrIjinarAja ne bhavasamudra se samyaktva prApti hetu jinabiMba tirane ke liye jinapratimA kI pUjA aura muni sevA kreN| ko jahAja ke samAna batAkara terahavIM gAthA meM upadeza diyA hai ki he pauSadhopavAsa vrata kI suvicArI prANI! mana se ArAdhanA parva dinoM meM karanA zaMkArahita hokara suno aura kahA hai, AvazyakasamakitadhArI bno| pratikramaNa donoM samaya karanA tIsarI gAthA meM kahA hai, avasara milane para jinake nAma smaraNa aura jApa sAmAyika karanA kahA hai pUrvaka hama sabhI jIvana jI aura pratidina bhojana karane rahe haiM evaM jinakI AjJA se pUrva jinarAja aura dhAraNa karate haiM unakI pratimA munirAja ke darzana karanA ko apramANita karane para kahA hai| samasta kriyAeM bhI svataH caudahavIM gAthA meM apramANita ho jAtI hai| ghara-kRSi-vyApAra meM AraMbha ____pAMcavI gAthA meM saMpUrNa hiMsA kA tyAga hone se kahA gayA hai paraMtu jina pUjA karane meM jinabhakti kahI gaI sAdhu ko bhAvapUjA karanA kahA hai jabaki zrAvaka ko hai| dravya bhAva rUpa donoM pUjA karane kA vidhAna kiyA paMdrahavIM gAthA meM dAna aura pUjA se zrAvaka sukhI gayA hai| hotA hai| sAtavIM gAthA meM dharma ke cAra prakAra meM se solahavIM gAthA meM jo apanI mati-kalpanA se jina dAna-zIla-tapa kI ArAdhanA nitaprati nahIM ho mUrti ko amAnya karate haiM unheM mithyAtva kA samaha kahanA yogya hai| jahAja mandira * pharavarI - 2017 |14 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satrahavIM gAthA meM jinarAja aura munirAja kI 1747 taka kA mAnI jA sakatI hai| usI kAla meM isa sevA meM AraMbha ko bhagavatI sUtra ke anusAra alpakarma kRti kI bhI racanA huI hai| aura bahU nirjarA vAlA batAyA hai| isa taraha ke sUtra kartA paricaya vacanoM kA jo lopa athavA saMdeha karate hai yazaHpUja tRtIya unheM bhArIkA jAnanA dAdAgurudeva AcArya zrI caahie| jinakuzalasUri ke ziSya unnIsavIM gAthA meM gautamarAsa ke racayitA jina pUjA meM aMtarAya dene se vinayaprabha upAdhyAya se eka 10 prakAra ke aMtarAya kA baMdha pRthaka sAdhu paramparA calI jo honA batAyA hai| eka svataMtra zAkhA na hokara bIsavIM gAthA meM mukhya paramparA kI 'nhAyA kayavalI kammiyA' AjJAnuvartI rhii| vinayaprabha ityAdi aMga-upAMga ke pAThoM upAdhyAya ke ziSya ke artha kA vicAra kara vijayatilaka upAdhyAya hue| paramAtmA kI pUjA ke 17 upAdhyAya kSemakIrti inhIM ke prakAra kA svarUpa jAnane kA ziSya the| batAyA gayA haiN| pracalita mAnyatAnusAra bAisavI gAthA meM upAdhyAya kSemakIrti ne eka paramAtmA pUjA hita-sukha sAtha 500 dhAvar3I (bArAtI) aura mokSa kA kAraNa hai| logoM ko dIkSA dI thI teisavIM gAthA meM isIliye yaha paramparA udAharaNa dekara samajhAyA hai kSemakIrti yA kSemadhAr3a zAkhA jisa prakAra nArI ke citra meM ke nAma se jAnI jAtI hai| rahe rUpa ko dekhane para kAma yahI bAta kalpasUtra rAga utpanna hotA hai usI kI kalpadrumakalikA TIkA taraha vairAgya kI kalpanA karane para mana meM kI prazasti meM likhI gaI haivirAga-bhAva utpanna hotA hai| zrImajjinAdikuzalaH kuzalasya kartA cobIsavIM gAthA meM zrI zayyaMbhavasUri, ArdrakumAra Adi jina pratimA ke darzana se prabuddha gacche bRhatkharatare gururAD babhUva / hue aura bhavasAgara ko pAra kiyaa| ziSyazca tasya sakalAgamatattvadarzI paccIsavIM gAthA meM jo samyaktva ko dhAraNa zrIpAThakaH kavivaro vinayaprabho'bhUt ||1|| karatA hai vaha uttama karaNI se apane jIvana ko pavitra vijayatilakanAmA pAThakastasya ziSyo banAtA hai vaha kutsita-duSTa karma nahIM karatA hai| bhuvanaviditakIrtirvAcakaH kSemakIrtiH / chabbIsavIM gAthA meM muni aura zrAvaka donoM pracUravihitaziSyaH prasRtA tasya zAkhA paMcama Avazyaka meM sarvaloka meM sthita jaina caitya aura sakalajagati jAtA kSemadhArI tato'sau ||2|| pratimA kI ArAdhanA karate haiN| apane udaya se lekara bIsavIM zatAbdI ke tIsare sattAisavIM gAthA meM jina dharma kA sAra saMkSepa dazaka taka yaha paramparA avicchinna rUpa se pahale sAdhuoM batAte hue lakSmIvallabha gaNi pharamAte haiM ki jina ke rUpa meM aura bAda meM vahI yatiyoM ke rUpa meM calatI rhii| vacana meM zaMkA kA tyAga karate hue samakitadhArI isa zAkhA meM gItArtha vidvAnoM kI lambI aura vizAla paramparA rahI hai| isameM aneka diggaja vidvAn evaM kRti meM racanA saMvat kA ullekha nahIM hai| sAhityakAra hae haiM jinameM se kucha ke nAmollekha isa phira bhI racanAkAra kA sAhityopAsanA kAla prakAra haiM- upAdhyAya taporatna, mahopAdhyAya jayasoma, upalabdha pramANoM ke AdhAra para vi.saM. 1721 se vi.saM. mahopAdhyAya guNavinaya, matikIrti, upAdhyAya zrIsAra, 15| jahAja mandira * pharavarI - 2017 bneN| Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HAMATPORAM YAAMATPORARY vAcaka sahajakIrti, vinayameru, mahAkavi jinaharSa, jaisalamera) ke zubhaprayatna se prApta huI hai| etadartha ve lAbhavardhana, upAdhyAya rAmavijaya, upAdhyAya sAdhuvAdAha haiN| jodhapura meM isa pustakanumA hastalikhita lakSmIvallabha, bhuvanakIrti, amarasiMdhura ityaadi| prati kramAMka 29813 meM aneka laghu-dIrgha racanAoM ke sAtha jinakI racita sahasroM kRtiyoM se na kevala jaina prastuta kRti pRSTha saMkhyA 149 para likhI huI hai| prati ke sAhitya apitu samagra bhAratIya vAGmaya samRddha haiN| hara pRSTha para prAyaH sattAisa paMkti aura hara paMkti meM lagabhaga prastuta kRti ke racanAkAra upAdhyAya bIsa akSara hai| akSara suMdara va spaSTa hai| lakSmIvallabhajI mahArAja hai| ye kharataragacchIya kSemakIrti zAkhA ke upAdhyAya lakSmIkIrti ke ziSya the| paIyAvasAnamuzrIvIranAre dharimani inakA mUla nAma 'hemarAja' aura upanAma sAdasaMga pAmIDaDAsavadhI napAnadarasAgaravAri 'rAjakavi' thaa| ApakI janma-dIkSA taguNavaMgaki supiDarisuvivArI hataDiza Adi tithi aura sthaloM kI jAnakArI gaveSaNIya hai| saMskRta, rAjasthAnI aura ramanaUtIsakaki ghAiDyAsamakitArI Dina hindI tInoM bhASAoM meM inhoMne aneka timAdimamAriNImAdhIzrIdinagaDa samakina racanAyeM kI haiN| kalpasUtra kI dharamanisaradasavaDalAnidhitarivAneDidAja kalpadrumakalikA TIkA ApakI prasiddha ki suya adanAnAmaDApAsIyara dharIyADahanIyA kRti hai| sAtha hI saMskRta bhASA meM kumArasaMbhava mahAkAvya TIkA, Na matitAsamudAyUtA saphakaraNAraghATAapamANa uttarAdhyayana TIkA, dharmopadeza kAvya ki supa3 vaMdanAdasaMre samakitIarihaMta svopajJa TIkA, paMcakumAra kathA, deva timaridatanAvinI manasUrasAranitase jinakuzalasUri aSTaka sahita sphuTaka |vaki sunAmamaNavAtAvasaMre zrIanuyoga kRtiyAM bhI prApta hotI hai| prAkRta meM cauvIsa daMDaka vicAra kulaka upalabdha hotA hai| marugurjara lakSmIvallabhopAdhyAyajI racita racanAoM meM abhayaMkara zrImatI caupaI, amarakumAra jinapratimA ke viSaya meM samyagdRSTI ko rAsa, bhAvanA vilAsa, bhartRhari kRta zatakatraya stabaka, zikSA sajjhAya nemi rAjula bArahamAsA, vikramAditya paMcadaMDa caupAI, kRSNa rukmiNI velI bAlAvabodha, saMghapar3aka caraNa namuM zrI vIra nA re, dhari mani bhAva abhaMga bAlAvabodha, navatattva bhASA bandha, vartamAna jina pAmIjai jasu sevathI, jJAna darasaNa re cArita gaNacaMga / 11 cauvIsI, battIsI sAhitya, bAvanI sAhitya sahita ki suNajyo re suvicArI, vividha stavanoM kI racanA kara zrutajJAna kI sevA kI tumhe tajijyo re manahuMtI saMka hai| vaidyaka sambandhI bhI do racanAyeM milatI hai-mUtra ki thAijyo smkitdhaarii| aaNkddii|| parIkSA aura kaaljnyaan| jinapratimA jinasArikhI re, bhASI zrIjinarAja jinapratimA viSaye samyagdRSTInAM zikSA sajjhAya nAmaka kRti kharataragaccha sAhitya koza meM samakitadhara mani saradahe, bhavajala nidhi re tarivAnai jihAja kramAka 6060 para aMkita hai| paraMtu kartA ke rUpa meM ki suNajyo re suvicaarii,||2|| labdhikallola upAdhyAya gurunAma- vimlrNg| jehanau nAma japI jIyai re, dharIyai jehanI ANa upAdhyAya likhA gayA hai jo truTipUrNa hai| mUrati tAsa uthApatA, sahu karaNI re thAye apramANa prati paricaya ki suNajyo re suvicArI, | 3 || jinapratimA viSaye samyagdRSTInAM zikSA vaMde pUjai bhAvasuM re, samakitI arihaMta deva sajjhAya nAmaka hastalikhita kRti kI pratilipi tima arihaMtanA biMbanI, manasudhai re sAre nitaseva rAjasthAna prAcya vidyA pratiSThAna jodhapura sagrahAlaya ki suNajyo re suvicArI,114|| se mahendrasiMhajI bhaMsAlI (adhyakSa jaina TrasTa, jahAja mandira * pharavarI - 2017 |16 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma ThavaNa dravya bhAvasuM re, zrI anuyoga duvAra jina muni sevA kAraNe re, AraMbha je ihAM thAi cyAri niSepA jinataNA, vaMde pUje re dhyAve appa karama bahu nijjarA, bhagavati sUtre re bhASe jinarAi samakitadhAra ki suNajyo re suvicArI, ||17 || ki suNajyo re suvicArI, / / 5 / / sUtra vacana je olave re, je ANe saMdeha bhAvapUjA kahI sAdhunai re, zrAvaka ne dravya bhAva mithyAmata nA udayathI, bhArIkaramA re jANo nara teha dharama sakala jinaseva meM sivasukha no re ehija upAya ki suNajyo re suvicArI, ||18 || ki suNajyo re suvicArI, | 16 || jinamUrati naMdIjIye re, tiNa naMdyA jinarAya dAna sIla tapa dohilA re, ahanisi e navi thAi pUjA nA aMtarAyathI, jIva baMdhai re dasavidhi aMtarAya bhAve jinabiMba vaMdatA, bhavabhavanA re sahu pAtaka jAya ki suNajyo re suvicArI, ||19 / / ki suNajyo re suvicArI,117 || aMga upaMga siddhAMta meM re, zrAvakanai adhikAra nAma japaMtA jina taNo re rasanA jau niramala thAya nhAyA kayavali kammiyA. pUjAnA re e aratha vicAra tau jinabiMba juhAratA, nihacai suM re hui niramala kAya ki suNajyo re suvicArI, | |20 / / ki suNajyo re suvicArI, | 18|| jIvAbhigama uvAIye re, jJAtA bhagavatI aMga sAdhu ane zrAvaka taNA re, kahyA dharma doi prakAra rAyapaseNI meM valI, jinapUjA re bhAkhI sataraha bhaMga zrI jinavara ne gaNadhare sarvaviratI re desavirati vicAra ki suNajyo re suvicArI, | |21|| ki suNajyo re suvicaarii,| 19 / / / zrI bhagavaMtai bhASIyA re, pUjA nA phala sAra zrAvaka ne thAvara taNI re, na pale dayA ligAra hita sukha mokSa kAraNa sahI, e akSara re mana meM avadhAra savA vizvA pAle sahI, jo hove re bAraha vratadhAra ki suNajyo re suvicArI, ||22 / / ki suNajyo re suvicArI, / / 10 / / citralikhita nArI taNo re, rUpa dekhyAM kAmarAga vIsa vizvA pAle jatI re, rahato nija AcAra tima vairAga nI vAsanA, mani upaje re dekhyAM vIrAga sarasava meru no aMtaro, gRhadharama re muni dharamai saMbhAra ki suNajyo re suvicArI, ||23 || ki suNajyo re suvicArI, ||11 / / zrIzijjabhava gaNadharU re, tima vali AdrakumAra tiNa kAraNa zrAvakabhaNI re, samakita prApati kAja pratibadhA pratimA thakI, tiNe pAmyo re bhavasAgara pAra pUjA zrIjinabiMba nI, muni sevA re bolI jinarAja ki suNajyo re suvicArI, | |24 / / ki suNajyo re suvicArI, ||12|| dAnava mAnava devatA re, je dhare samakita dharma parva divasa poso kayo re, Avazyaka doi vAra te uttama karaNI kare, te na kare re koI kucchita karma avasara sAmAika kare bhojana kare re jina muninai juhAra ki suNajyo re suvicArI, | 125 / / ki suNajyo re suvicArI, ||13 / / sarvaloka mAMhe abe re, jinavara caitya jikevi ghara karasaNa vyApAra meM re, bhAkhyo che AraMbha te paMcama Avazyake, ArAdhe re muni zrAvaka bevi pUjA jihAM jinabiMbanI, tihAM bhASI re jinabhagati adaMbha ki suNajyo re suvicArI, ||26 || ki suNajyo re suvicArI, ||14 || sAra sakala jinadharmano re, jinavara bhASyo eha putra kalatra parivAramai re, zuddha na have tapa sIla lakSamIvallabha gaNi kahe, jinavacane re mati dharo saMdeha dAna thakI pUjA thakI, zrAvaka ne re thAye sukha lIla ki suNajyo re suvicArI, ||27 || ki suNajyo re suvicArI, ||15 / / || iti zrI jinapratimA viSaye samyagdRSTInAM jinavara vacana uthApinai re nija mana kalapanA meli zikSA sajjhAya saMpUrNam / / jinamUrati pUjA taje, te jANo re mithyAta nI keli -jinahari vihAra dharmazAlA ki suNajyo re suvicArI, ||16 / / taleTI ror3a, pAlItAnA-364270 gujarAta 17| jahAja mandira * pharavarI - 2017