Book Title: Jain Gurjar Kavio Ek Bahumulo Sandarbh Bhandar
Author(s): Kanubhai Jani
Publisher: Z_Ek_Abhivadan_Occhav_Ek_Goshthi_001184.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/249526/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina gUrjara kavio' - eka bahumUlo saMdarbha-bhaMDAra kanubhAI jAnI barAbara eka varasa pahelAM (19-1-97) jaina gurjara kavionA daLadAra dasa granthono lokArpaNa-samAroha thayelo. tyAre e viSe prasaMgocita vaktavya ApeluM. have e prasaMganAM vaktavyo granthastha thAya che tyAre, te vakhatanA muddAone vyavasthita mUkavAno avakAza che. - ApaNA vidyAkSetranI A eka evI avismaraNIya mahattvanI ghaTanA che jenI rASTrIya-AMtararASTrIya kSetre noMdha levAvI ghaTe. bhAratIya bhASAomAMthI bhAgye ja AvuM sAtatyapUrNa vidyA-ArAdhana bIje thayuM haze. Arne- Topsana yAda Ave. ekanI sUci. bIjAe zuddhivRddhisameta rajU karIne "Motif Index Apyo - cha graMthomAM. A bhinna-viSaye e ja kakSAnuM kArya che. gujarAta jene mATe gaurava laI zake evI avirata akhaMDa eka sadInI ArAdhanAnuM phaLa che. kevaLa samayAvadhi ja nahi anavarata vidyAprIti ne sajjatApUrvakano satata. parizrama be vidvAnoe parasparanAM kAmanI pUrtirUpe karyo ! ahIM paraspara' zabda kadAca koIne khaTake; paNa pUrvenA vidvAnanA manogatone jANIne, kalpIne, jANe bIjAe kAma karyuM ! ekabIjAnI pratyakSa sannidhi vinA, mAnasika sannidhithI ! bahu UMcA prakAranI akhaMDa laganI vinA ne e mATenI pUrI sajjatA vinA A jJAna-sAhasa / vidyAsAhasa pAra na paDe. koI paNa dezanI vidvattAnA itihAsamAM noMdhapAtra bane evI A ghaTanA che. emAM jayantabhAInI, bujhAtA dIvA jevI atyanta cintAjanaka tabiyata paNa na naDI, emAM kalyANakRt kazuMye te durgati pAmaze nahIM evI uparavALAnI kALajI gaNavI hoya to gaNo. avicalita mAnasika svasthatA, vidyAprItinI prerakatA, cikitsako ne snehIonI premabharI mAvajata, potAnI aDagatA - je gaNavuM hoya te gaNo. paNa AvuM atyaMta virala vyavadhAnonI vaccethI jANe vidhAno akhaMDa dIpa vadhu teja sAthe bahAra Avyo ! AnA graMthakAronI vAta vinA A granthanI vAta adhUrI gaNAya; ne graMthanuM ya mANasa jevuM che : mANasanI pichANa paricaya ja thAya tema graMthanI vAta bhale karIe, paNa eno paricaya meLavyA-keLavyA pachI ja enuM mUlya samajAya. eno jAtaanubhava karavo paDe. ahIM to evA jAtaanubhavanI ja vAta che. jagatanA bahu jUja dezo evA haze jenI bhASAnA sAhityano satata Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina gUrjara kavio' - eka bahumUlo saMdarbha-bhaMDAra 17 hajAreka varSano aMkoDAbaMdha itihAsa saLaMga maLato hoya. gujarAtI e rIte apavAdarUpa sadbhAgI che. enuM sAhitya mabalaka pramANamAM likhita rUpe ne maukhika rUpe beya rIte sacavAtuM AvyuM. enAM aitihAsika kAraNo to suvidita che. jaina bhaMDAro ne vaiyaktika granthAlayomAM A sAhitya sacavAyuM ane samAja-dharma-utsavo-meLA-rItarivAjo vagere sAthe avinAbhAve kaMThopakaMTha keTaluMka vahetuM rahyuM. to cAraNo-bhAroTo-mIra Adi vidyAdharonI vyAvasAyika jAtione kAraNe paNa jaLavAyuM. paNa A banne prakAranA sAhityanI mahattA ne mahattva aMgenI sabhAnatA AvI moDI. ahIM to hastapratajharata sAhityanI ja vAta che. emAMya jAgyA moDA. jAgyA ne joyuM-jANyuM tyAre e sAhitya judAjudA bhaMDAromAM ne graMthAlayomAM ke vyaktio pAse ahIM-tahIM badhe veravikhera hatuM. samagra gujarAta-rAjasthAnamAM verAyeluM ! badhe jaIjaIne, badhI hastaprato ukelI-sAMbhaLI-vAMcI-noMdhIne pachI kALakrame goThavavAnuM - teya so varasa pahelAM, TAMcAM sAdhana, kare koNa ? ekeeka kartA, ne ekeeka kRti hAthamAM laI, vAMcI-oLakhI, enI TUMkI noMdha karavI eTale ? eka janama to ocho paDe - ne ekalapaMDe koI karI zake e to, A thayuM nahotuM tyAM sudhI, manAya ema ja nahotuM ! nahi yuni., yuni.mAM nahi A gujarAtI viSaya, nahi AjanI jema vyAvasAyika adhyetAo, nahi koI saMsthAnI yojanAphojanA ke madada-badada ! paNa eka mANasa evo nIkaLyo jeNe ekala paMDe ne koI jAherAta vinA A kAma upADyuM. narmadanA kozakAmanI vAta eka uttejanAnA jamAnAmAM munazI - vi. ma. bhaTTa vageree caritro, lekho, vyAkhyAno, vivecano, samAraMbho dvArA phelAvI, eTale saue jANI. paNa A hatA zAnta, dhIra, vidvad prakRtinA jaNa. hatA to e jamAnAmAM bahu bhaNelA, hAIkorTanA vakIla (bI.e., elaela.bI.), paNa vidyArata. kamAvAnuM gauNa gaNIne emaNe AkhuM jIvana A kAryane ApyuM. 60 varSanA (1885-1945) AyuSyanA cAra dAyakA A kAryane ! eTaleke yauvanAvasthAthI mRtyu. One-man univesity ! e mohanalAla dalIcaMda dezAI. hajAra pAnano (jene e "saMkSipta' kahe che te) jaina sAhityano itihAsa' (1943) ane "jaina gUrjara kavio'nA traNa bhAganA Akara granthanA kartA. "jaina gUrjara kavionAM cAra hajAra pAnAMmAM 1228 kartAonI traNeka hajAra kRtionI, pratyekanA AraMbha-aMtanA aMzo tathA lahiyAonI puSpikA sahitanI, paricayAtmaka, kALakramasahitanI sUci emaNe ApI, pariziSTomAM madhyakAlIna sAhityanI vistRta bhUmikA, sthaLanAmo, rAjAvali, kathAnAmo vagere e kALanA sAMskRtika itihAsanI zraddheya sAmagrI ApI. emAM jaina ane jainetara kartAno-kRtiono samAveza to che; paNa sAdhuonI vidyAniSThA ne sAcavaNa tathA parizIlanane kAraNe jaina sAhitya jeTaluM jaLavAyuM che eTaluM Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 eka abhivAdana-occhava, eka goSThi jainetara jaLavAyuM nathI. emaNe kartA-kRti sUci uparAnta dezIonI moTI sUci gacchonI pATaparaMparAno ItihAsa, teramI sadI pahelAnuM prAcIna gujarAtI (apabhraMza)nuM sAhitya, hemacaMdrAcAryanA jIvana ane sAhityanA paricaya sahitano gaurjara apabhraMza sAhityano, dAnto sahitano, vistRta, prakaraNabaddha itihAsa vagere AnuSaMgika abhyAso paNa emAM ApyA. A badhuM moTe bhAge hastaprato ukelIukelIne abhyAsa sAthe ApyuM. pariNAme madhyakAlIna sAhityano eka zraddheya dastAveja maLyo. vivecako ne vidvAnone sAzcarya muktakaMThe varasavuM ja paDe evuM gaMjAvara kAma thayuM. kahAnajI dharmasiMhe gAyuM ke A to jati-satI-guru-jJAnIno anupama jJAnavilAsa.' A graMtho chapAtA hatA te daramyAna, ne te pachI paNa, navAM saMzodhano to sArA pramANamAM thayAM ne madhyakALanI navI kRtio ne navA kartAo maLatAM gayAM. A graMtho aprApya banI gayA, pachI paNa enI mAga to UbhI ja rahI ! kALadevatA ya kyAreka sukhada akasmAtonI kaLAno khela khelI letA hoya che ! mohanabhAInA ja rAjakoTamAM jANe ke emanA kAryanA punaruddhAraka taiyAra thatA hatA. mohanabhAI gujarI gayA (1945) tyAre jayaMtabhAI paMdara varSanA. pachI bhayA, adhyApaka thayA, vivecaka thayA, abhyAsI thayA; sAhityakozanA pahelA bhAganuM kAma upADyuM tyAre madhyakAlIna sAhitya aMge saMzodhanAtmaka kAma paNa karavuM paDyuM. tyAre vadhu ne vadhu pratIti thatI gaI ke mohanabhAInA graMtho pharIthI zuddhi-vRddhi sAthe, navI vigato Ameja karIne saMpAdita thavA ja joIe. eTale, pariSada choDatAM ja, jyAre zrI mahAvIra jaina vidyAlaye emane ja A kAma karavA vInavyA, tyAre paDakAra svIkAryo. paNa 1886mAM pahelo bhAga ane bhAMgelI tabiyate 1996mAM dasamo bhAga pUro karI, daseya bhAga '97nA jAnyuArImAM upalabdha karI ApyA. "jaina gUrjara kavio' A sadInA pahelA dAyakAmAM zarU thayuM hatuM, enI A bIjI saMzodhita AvRttino chello bhAga A sadInA dasamA (chellA) dAyakAmAM pUro thayo ! vacamAMnAM varSo jANe jayantabhAInI A mATenI sajjatAmAM ja gayAM, ne ema A vidyAyajJa satata A sadI AkhI daramyAna cAlyo. A vidyAkIya tavArIkha, Ama, avismaraNIya vidyAkathA che. vidyAprItinI anupama kathA. be vidyApremIo eka-eka karIne potAnAM AkhAM be peDhInAM tapakarmane eka ja graMthamAM homa, e jJAnakhojanI kevaDI moTI aNachIpI tarasa hoya, ne e mATenI bahuvidha zakti-sUjha hoya, sajjatA hoya tyAre bane ! krikeTamAM be-benI joDI ja ramatI hoya che. sAhityane kSetre virala. TonI-penDara, Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina gUrjara kavio- eka bahumUlo saMdarbha-bhaMDAra 19 Arne- Tomsana jevAM nAmo jUja. paNa A joDIe bhAgIdArImAM "senyUrI' karI ! AvAM kAmone yAda karIe tyAre ApaNe - bhale anyathA "saMyukta kuTumba "saMyukta kuTumba' kahetAM hoIe - gRhiNIne bAda karIe chIe. (lekhakonA mAhitIkozomAM pitAnAma avazya; mAtAnuM kyAreka; paNa patnInuM ?) pratyeka vAcaspatinAM AvAM gaMjAvara kAmonI pAchaLa koIka bhAmatInI maMgalAtmaka mAvajata - premALa tyAga hoya che ja. e prematyAganI maheka pelAM vidyAkAyamAM paNa hoya che - maunarUpaNa. jayaMtabhAInA vidyAkAryamAM paNa e maheka rahelI mohanabhAIe traNa bhAgamAM je karyuM te saMzodhita umeraNo sAthe mUkavA jatAM A bIjI AvRttimAM dasa bhAganuM thaI gayuM. jANe dasa tIrtho. kevAM ? - cAlavuM game evAM. cAlavAnI majA sapATa rastAo karatAM vanomAM vadhu. ne ethIye vadhu majA UMcA zailazikhare caDavAnI. rastAo to vyavahAra mATe che. vana vihArArthe. zalo ArohaNArthe. cha graMtho vano jevA che. nahi keDI nahi mAraga evA nisarga vacce vidyAnI, kartA-kRtionI vigatakhacita jhADI-lIlIkuMjAra ! e yAda nathI, jANe prasAdI che. paNa mULanA traNa graMthonI yAdI vadhIne ahIM cha graMthonI bane che. pratyeka graMthanI sAmagrIne jhaDapathI yAda karIe to graMthavAra zatakonI phALavaNI Ama che : 1mAM 12mAthI 16mA zatakanI sUci: 2 : 17 3H 17; 4 H 186 5 : 18; 6 : 19. vano jANe ahIM pUrAM thayAM, ne zRMgo AraMbhAyAM. hakIkate sAtamAthI jANe jayantabhAInuM kAma vadhI gayuM che. sAtamo grantha e, sAdA zabdomAM to, AgaLanI bhAtabhAtanI badhI ja sAmagrIne Alekhato virATa paTa che. eka saMkalita ane vargIkRta sUci. e sUcio hakIkate to kartA, kRti, samaya, svarUpa. lekhana, nAmo-kAmo vagere aneka bAbatone kholI ApatI kUMcIo che. ghaNAM varasa pahelAM eka rIDarsa gAIDa' nAme pustaka kharIdeluM e utkRSTa vAcanano nirdeza karatI sUciono vizvakoza hato ! je viSaya para vAMcavuM hoya te saMbaMdhI zreSTha pustakonI paricayadarzI yAdI. ema A sAtamo bhAga paNa pUrvakathAnukathana che. jene je vAMcavuM - jANavuM hoya tene e kyAM-kevuM maLaze enI bhALa emAM che. e jANe vidyApradezano eka nakazo che pravAsIo mATeno. ApaNe ghaNIvAra phariyAda karIe chIe ke, vAMcanArAM kyAM che ? paNa vAMcanArAM zuM bahAra moDhuM rAkhatAM haze ? e to vRkSo jevAM. moM dekhAya ja nahi ! moM nIce ! jamInamAM paga sthira bhUmi para. e hoya gaganacArI havA ne AkAzamAM jhUle, ne khIle. hariyALAM ja hoya. vAMcanAra paNa helIna ne sadA-grIna ! vRkSone cAlavuM, bahAra haravuM-pharavuM poSAya nahi. "carAti carato Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 eka abhivAdana-occhava, eka goSThi bhagaH' e to ApaNA mATe. koI vRkSa pharaduM joyuM che ? vRkSa | vidyA - cheka mULa sudhI javuM, ne rasa parNapaNe prasAravo, e emanuM niraMtara kArya. vidyAprema paNa evo. e tapa che, paNa e prIti paNa che. AvI mULa nAMkhavAnI, maunanI, chUpA rahevAnI taiyArI na hoya to vidyA sadA pAMgaratI na rahe. A sAtamA graMthe caDI ne uparathI najara karo to AgalAM chae vana-tIthoM najare paDaze : netrane tRpti thAya' evAM dekhAze. 8mo bhAga Avyo tyAre huM to khuza thaI gayo. gujarAtImAM dezIo viSe khAsa kaMI bahu maLatuM nathI. pAThakasAhebe (bRhat piMgaLamAM), DaoN. cimanabhAIe gujarAtI sAhityakoza-3mAM), saMgItazAstranA eka bahu acchA jANakAra (svA.) harakAntabhAI zukla (jJAnagaMgotrImAM) ema piMgaLa ne saMgItanI carcAmAM haDapheTe A vAta AvI jAya. temAMya udAharaNo ochAM apAya. paNa ahIM to pAnAMnAM pAnAM bharIne 311 pAnAMmAM 2328 udAharaNo ! chellAM 27 pAnAM bAda karatAM Akho graMtha dezIonI sUcino ! vAta mahattvanI hovAthI jarA vigate karIe. ApaNA saMgItanI paraMparA sAthe dezanI vAta joDAyelI che. jo svedane jagatanI jUnAmAM jUnI upalabdha kavitA gaNIe to te sAmagAnane eka ati prAcIna saMgItaprathA gaNIe to, ApaNA saMgItanA keTalAka Adi saMskAro tAravI zakIe ? saMgIta dharma sAthe saMkalita hatuM, samiti ne satronA saMskAravALI ne "kuzIlavA vALI eka gAnaparaMparA sAthe paNa saMkalita hatuM. vedakALe to Ama hatuM. saMgIta rAjyAzrita nahotuM; khuda rAjAo praSionI ANa svIkAratA. pachI vAjiMtranI zodha sAthe starazAstra vikasyuM ane mahAkAvyayuga (I.sa.pU.600 - I.sa. 200)mAM saMgIta rAjyAzrita thayuM. tyAre paNa paraMparAgata lokasaMgItanI eka bRhat dhArA to joradAra hatI. loko e be dhArAone mArgI saMgIta ane dezI saMgIta e nAme oLakhatA. "bharatanATyazAstra' pachI thoDI zatAbdI bAda lakhAyelA bRhadezIya' nAme (mAtaMgakRta) graMthamAM dezanI kAMIka vigate carcA che. (Ama to emAM dezI sivAyanA - mArgI saMgItanI carcA vadhAre che. paNa, zAstrabaddha ke niyamAnusArI saMgIta te mArgI ane lokaruci-lokaparaMparAnusArI te dezI. lokomAM e svayaMbhU prasaryuM. ane pAraMparika hovA chatAM dezakALasamAjabhede thoDuM palaTAtuM paNa rahyuM. omakAranAthajIe to ema kahyuM che ke A mArga baMdhAyo te dezIne AdhAre paNa. paraMtu e carcAmAM na paDIe. prastuta ahIM ATaluM H A lokaparaMparAgata saMgItano prakAra che, sAhitya ke kavitAno nahi. dezI', 'DhALa', "cAla (ane jarA vicitra lAge e rIte "rAga) vagere zabdo jUnA kavio potAnI racanAnI AgaLa mUkatA, ne pachI ekAda paMktinuM udAharaNa paNa ApatA. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina gUrjara kavio- eka bahumUlo saMdarbha-bhaMDAra 21 eno artha e ke e lokapracalita paMktinA DhALamAM e racanA gAvAnI che. racanA vaiyaktika hoya, DhALa-nirdezatI paMkti moTe bhAge lokagItanI hoya. ahIM evI 2328 paMktio tenA mULanA nirdeza sAthe che ! e A pustakanAM 311 pAnAM roke che. pachI. AkhI-pAMkhI 123 dezIo (moTe bhAge rAjasthAnI) che. chelle jena kathAnAmakoza che (pR.328-3papa). Ama, chellAM 27 pAnAM bAda karatAM, A Akhoye graMtha dezIonA nirdezathI bharelo che. sAhitya sivAyanA lokasAhitya ane saMgIta-lokasaMgItanA abhyAsIoe paNa joyA vinA na cAle evo A khajAno che. dezIno upayoga karanAra kartA-kRtino kALanirdeza moTe bhAge apAyo hovAthI A lokaDhALa ochAmAM ocho keTalo jUno, keTalA kALa pahelAMno te spaSTa thAya che. thoDAMka udAharaNo cAkhIe : divALIbahena ne hemubhAI jevAnA sUro smaraNe pragaTAve evI dezIo : * gagarI lagata sIra bhArI gagarI utAra re bananArI! kramAMka 437 pR. 63] * mArA vAlAjI ho! huM re na jAuM mahI vecavA re lo! [1448 : 196]. A dezIno upayoga vIravijaye saM.1902mAM karyo che. te pahelAM (2282 : 306) haMsara- saM. 175pamAM. eTale ochAmAM ochA traNaso varasathIye pahelAMthI to A gIta gavAtuM Ave che. eka ja DhALa anekoe vAparyo hoya to enA kramAMko paNa pAsapAse mUkIne saMpAdake tulanA karavA IcchanArane sagavaDa karI ApI che. "raghupati rAma rUdAmAM rahejo re [1618.34 216 baso varasa pahelAMnuM che. rUDI ne raDIAlI re, vhAlA tArI vAMsaLI re [1700 : 227] paNa eTaluM ja jUnuM. e rAjasthAnamAM paNa pracalita hatuM. (hajI haze). eka dezanA anekAdhika prayojanonA nirdezane kAraNe pAThAntaro paNa maLe che. dA.ta. A ja gIta pAchuM Ama che : * rUDI - lIyA sI [raDhiyAlI] vAhalA tArI vAMsalI re te to mAhare maMdirIye saMbhalAI citaDo AkuLavyAkula thAI rUDI0 | [(83) : 320] have nahi jAuMne sthAne soeka varasa pachInI racanAmAM 'have nahi AvuM mADI vecavA re lo' paNa thAya. laTakaNiyAmAM lolane sthAne ghaNe sthaLe kevaLa 'lo che. kyAMka vaLI vacamAM 'mA'no khaTako paNa che : Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 eka abhivAdana-occhava, eka goSThi * mAruM sonArUpA keruM beDhaluM re lo rUpA IMDhoNI mA hAtha hAMrA vAlAjI lo! huM gaIthI mahI vecavA re lo! [(75): 319] kyAMka ramatagIto paNa paDaghAya : ApaNuM "acako-macako kArelI !' * tamane kaI gorI gamase rAja [759.2 : 109] lagabhaga baso varasa pahelAMnuM. meghANIe pracalita karela meMdI-gIta ahIM aneka pAThAntaro sAthe : * mahidI bAvana (vAvaNa) huM gaI, hone lahuDyo devara sAtha, mahiMdI raMga lAgo che rAja | [1418.1 : 13 * maihaMdI vAvaNa dhaNa gaI re lAlA, lohaDo devara hAtha, raMgabhInA suMdhA bhInA sAhiba! ghara Ajyau, meMhadI raMga lAgau. [1569 210] ane have juo cAreka kaDImAM - * mahiMdI bAvana huM gaI, mahone lahuDyo devara sAtha mahiMdI raMga lAgo ho rAja! 1 mahidI sIMcaNa huM gaI. mhAre rAva ratana re bAga, mahiMdI raMga lAgo ho rAja! 2 mahidI pAnAM phUlaDAM, huM to cUMTi caeNTi bharlI chAja, mahiMdI raMga lAgo ho rAja! 3 ApI dIdhI rAvarte, AdhI sAre gAma, mahiMdI raMga lAgo ho rAja! 4 [(73) H 319]. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina gUrjara kavio' - eka bahumUlo saMdarbha-bhaMDAra 23 A paNa aDhIsoka varSa pahelAMnuM Thare. labdhivijaye saM.1810mAM A dezI vAparI che. (193) gIto seMkaDo varSothI pracalita hovAthI hastapratamAM akSaro AghApAchA thaIne kaMIka juduM vaMcAtuM hoya te AsAnIthI kaLAI jAya che. pAna basopacIsa para (1689.2) Ama che : * ramata mATe belaDII re kAMI paraghara ramavA jAI jI! e Ama joIe - "rAma tamAre bolaDAI re kAMI." ApaNAM jANItAM lokagIto ahIM paNa sAme maLe che ? * Aso mAse zaradapUnamanI rAta ja [159 H 24] * mAro piyuDo paraghara jAya, sakhI! zuM kariye re? kima ekalaDAM rahevAya? viyoge mariye re! [1465 199] kyAMka hAsya paNa maLe : * kIDI cAlI sAsare re, nau maNa meMdI lagAya; hAthI lIdho godameM re, uMTa lIyo laTakAya. (388.1 : pa6] lagnagIto paNa maLe ? * Avi Aviu vRMdAvananau dANI lAkhaNI lADI laI cAlyu re! [136 : 21] lagabhaga sADAtraNaso varasa pahelAMnuM A che. to, A paNa eTaluM ja jUnuM -- ne emAM khADAkhaDiyAvALe raste khAMDuM laIne jatA gADAnuM citra juo : * aDakadaDaka bhuMI cIkaNI ho, khAMDuM raliaDuM jAya. 6i32 : 90] to, baso varasa pahelAM tejasAra rAsamAM rAmacaMdra A lagnagItaDhALa vAparyo * bhamaro uDe raMga molamAM re, paDe re nagArAnI prosa re bhamara tArI jAnamAM re! [1304 : 179] to, A sADAtraNaso varasa pahelAMthI gavAya che? Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 * * * [1851 : 247] tyAre Ama gAvAmAM cho nahotI. kanyAnA oNratAmAM vAdalavaraNI oDhaNI'nI dhvanyAtmakatA juo : nahIM oDhuM caMgA sAluM, * * * uMcI uMcI meDI ne * vAdalavaraNI oDhaNI le de ! [(66) : 318] : ne have ApaNA kavio yAda AvI jAya evI paMktio narasiMha, mIrAM, premAnaMda, dayArAma, nAnAlAla, meghANI... saue dezI kyAreka apanAvI che : * cItarI kamADa cItarIAM kamADa mAMhi morIgI khATa pAtharI e! te siri poDhasye kesarIo lADo e kesarIo lADo e pAse poDhasye lADI lADakI e! vAdalavaraNI oDhaNI suM nahIM oDhuM cIra; eka abhivAdana--occhava, eka goSThi lAgyo mAro jIva mhArA mArU hai! paMthaDo nihAlatI re, jotI pItAMbara pagalAM (pR.157) kAma che kAma thai kAma che re goviMdo prANa hamAro re, nahIM AvuM jI mAre kAma che re! (pR.53) tume orA neM Avo re, mone juga lAgai khAro re. (pR.71) kahUM eka vAtalaDI. (pR.114) sAMbhala re tuM sajanI morI! rajanI kyAM ramI AvI jIre? Aja dharAu dhUMdhalau mArU suNa vAMsalaDI! veraNa thaI lAgI re vrajanI nArine mata sora karai jAtalaDI tAMhI re mana vicAri neM! (pR.285) orAM orAMjI Avo re, kAlI re kAMli meha. [83 : 14] kahuM eka vAtalaDI. [81 : 40] (pR.274) Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "jaina gUrjara kavio' - eka bahumUlo saMdarbha-bhaMDAra 25 * mAro vAlo dariyApAra moralI vAge che. (pR.199) * aho jharamara varase meha ke bhIMje cuMdaDI re... (pR.11) koNa bhare re koNa bhare? dala-vAdalIro pANI koNa bhare? (pR.61) A paMktio madhyakALanA kavioe ne te pachInAoe paNa satata vAparI che. sattaramI sadInA kanakasuMdara je potAnI kRti mATe kahe che te madhyakALamAM to saune lAgu paDe che? rAga chatrIze jujuA, navi navi DhAla rasAla kaMTha vinA zobhe nahi kyuM nATaka viNa tAla. DhAla, catura, ma cUkajo! kahejo saghalA bhAva rAga sahita AlApajo, prabaMdha puNyaprabhAva. madhyakALa kevo gAto-mahAlato haze, enI gatasamRddhi ne kaMThasamRddhinuM darzana A AThamA bhAgamAM thAya che. navamA bhAgamAM jaina dharma ane enA saMdarbhamAM gujarAtanA rAjakIya itihAsanI keTalIka upayogI sAmagrI che. jene guruonI pATa paraMparA, je mohanabhAIe emanA graMthanA bIjA bhAgamAM pariziSTa rUpe ApelI te ahIM, pharIne joI-cakAsI, sudhArI-vadhArI rajU karI che. vyakti, gaccha, vaMza-gotra ne kRtionAM nAmonI akArAdi sUcio ahIM che. guruparaMparAnI vigatomAM camatkAro ne dharmAntarovALI daMtakathAo yathAtatha che. prasAriAtA badhA ja dharmonI AvI gurukathAo svadharmastuti ne paradharmaniMdAvALI tathA camatkArabahulA hoya ja. saMpAdakanuM kArya gurucaritro jevAM maLyAM tevAM yathAtatha ApavAnuM hovAthI ahIM te vigatone paNa tyAranA janamAnasalekhe joIne pATaparaMparAnA kALa ne kAryanuM vivekathI tAraNa vAcake ja kADhavuM joIe. have A pracAra nathI, dastAveja che. AvA dastAvejomAM tyAranA samAja, enI kathAo, itihAsa, rItarivAjo, janamAnasa evuMevuM ghaNuM paDaghAtuM paDyuM hoya che. gujarAta AvA sAMskRtika dastAvejonI bAbatamAM bhAratamAM sauthI vadhu samRddha che evo, ItihAsanA jANItA vidvAna jadunAtha sarakArano mata che. (mirAte ahamadInI prastAvanAmAM). zrI dhanavanta ojhA kahe che tema A graMthathI AvAM itihAsanAM sAdhanomAM vaLI eka moTA sAdhanano umero thAya che. rAjAonI vigato bahu ochAM pAna roke che. (1parathI ra62). itihAsanA bahu moTA vidvAna DaoN. hariprasAda zAstrI e jhINI najare joI gayA che ne e parathI ghaTatI noMdho jayantabhAIe ApI che. A rAjAvalimAM mahAvIranirvANathI mogalakALanA aMta sudhInI sUtrAtmaka vigato, jayantabhAInI noMdha sAthe maLe che. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka abhivAdana-occhava, eka goSThi paNa AkhAye graMthamAMthI je bhAtabhAtanAM nAmo maLe che temAMthI koI ekabe vibhAganAM laIne paNa adhyayana thaI zake. (DaoN. girIza trivedInuM 'madhyakAlIna vyaktinAmonuM adhyayana' yAda Ave che. evI sAmagrI to ahIM : bharapake che.) navamo graMtha moTe bhAge jaina dharmanA gacchonI ItihAsa-sAmagrI dharAve che. eTalA pUratuM enuM viSayakSetra nibaddha thaI gayuM che - nizcita viSayasarahadovALuM. paNa dasamo bhAga sAtasoka varasa pahelAMnI ApaNI - gujarAtI bhASAnI AraMbhanI bhUmikAne, tabakkAvAra ne udAharaNo sAthe, ghaNI vigate. ane sAmAnya sAhityarasikajanane paNa samaja paDe tathA rasa paDe e rIte, mUkI Ape che. mULa pahelA bhAgane AraMbhe mohanabhAIe A lakhANa mUkeluM te pharIthI joI-tapAsI, ramaNIka zAha tathA bhAyANIsAheba jevAno sahakAra laI, potAnA sudhArA-vadhArA ne kAMTa-chAMTa sAte jayantabhAIe Aje upayogI bane ema mUkI ApyuM che. zrI dezAIe lakhyA pachI to A viSaya ThIkaThIka kheDAyo, abhyAso thayA chatAM ATalI vigato sodAharaNa hoya evuM nirUpaNa hajI maLyuM nathI tethI jayantabhAIe lIdhuM; paNa saMmAjita karIne saMpAI. tethI A bhAga to. gujarAtI bhASAnA pratyeka adhyetAne mATe anivArya thaI paDe tevo che. jayantabhAI ne emanI sahAyamAM rahelA vidvAnono saMkalita-samanvita vidvattAno lAbha to Ane maLyo che ja, paNa mohanabhAInA dIrgha parizIlana ne rasika carcAdRSTino lAbha paNa ocho nathI thato. dezAInI samakSa mAtra vidvAno nahotA, sAmAnya jana paNa hatA; eTale keTalIka jhINI jhINI bAbato tarapha teo rasika rIte saunuM dhyAna dore che. haima vyAkaraNanI bhUmikA juo. pANinino paricaya, hemacaMdrAcAryano vyAkaraNa-abhigama kyAM judo paDyo te muddo sarasa rIte upasAvyo che. saMskRta-prAkRtamAM to vyAkaraNo upalabdha hoI, vyAkaraNanA abhyAsIone ucita udAharaNo meLavavAnAM sAdhano ghaNAM hatAM ne hAthavagAM hatAM, paNa apabhraMzavyAkaraNanI bAbatamAM evuM nahotuM. achata ja hatI. tethI sAmAnya janane paNa saraLa paDe mATe, udAharaNo emanI jANamAMnAM - lokapracalita - lIdhAM eTaluM ja nahi, AkheAkhI gAthAo, kathAo, chaMda vagere puSkaLa pramANamAM mUkIne jANe lokazikSaNanuM kAma karyuM ! bhASAnA niyamo lokone saraLatAthI samajAya evI nema rAkhI. emAMya vizALa daSTi - dharmamukta dRSTi sakhI. udAharaNo vIra-zRMgArasahita badhA ja rasanAM ApyAM - vaLI kathAo. rAmAyaNa-mahAbhArata-bhAgavata vagerenI lIdhI. (pR.81) hemacaMdra Apela udAharaNonI mohanabhAInI carcAmAM jayantabhAIe kAMTachAMTa karI che, je badhA udAharaNo mohanabhAIe ApyAM che te badhAM nathI lIdhAM, kAraNa ke te have bhAyANIsAhebamAM maLI rahe che. udAharaNanAM bhASAntaromAM Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina gUrjara kavio' - eka bahumUlo saMdarbha-bhaMDAra bhAyANIsAhebanAM bhASAMtarono Avazyaka lAbha lIdho che. paNa, pote jyAM judA paDe tyAM spaSTa carcA paNa kare che. (pR.103) chellAM prakaraNomAMnuM eka che "prAcIna gujarAtI subhASitonuM. (pR. 174) e AkhuMya kAvyarasasikta che. ApaNe tyAMnA sUktisaMgrahonA ullekho maLe che. emAMthI 500 jeTalI sUktio maLI Ave. e bhAtabhAtanA viSayo para - ne svarUpe paNa anekavidha che. kyAMka anubhavabinduo che : jaI dhamakhara saMbhalI anu nayaNe nida na mAI, vAta karatA mANusaha jhAbaki ramaNi vihAI. (16) jyAM dharmAkSara sAMbhaLI ne nayaNe niMda na mAya; jaNa jo caDela vAtamAM to palake rAta kapAya.). mRtyune mathALe khoTI rIte !) mUkeluM bodhavacana : namI na mUkaI besaNuM, hasI na pUchaI vatta, teha ghari kima na jAie, re hAMDA nisatta. (177) (namIne nA Asana mUke, hasI na pUche vAta, e ghara kema na joIe? re haiDA ni: sattva.). ahIM bIjI paMktinA pUrvArdhamAM je "na' che teno kAku kevo haze ? e nakAravAcaka hoya to artha bhAgye ja bese. AvakAra jyAM na maLe tyAM vaLI javuM zuM ? ema prazna bane. na mUkatAM, ne pachI prazna rAkhatAM, 'eve ghera paNa kema na javuM ? evo artha thAya je loka abhiprata nathI lAgato. graMthakAre "kimano koI rIte' evo artha ApI saMgati karI che, paNa "na' khoTo lakhAI gayo hoya evI saMbhAvanA paNa svIkAravA jevI lAge che. lokaabhipreta lAgato. nathI. sUcionA arthomAM kyAMkakyAMka muzkelIo hajIye rahI gaI che. chatAM bhASA ItihAsano A bhAga Akho, eTale ke Akhoya dasamo graMtha rasaprada ne mAhitIsabhara che. A dasa graMtha ApIne jayantabhAIe gujarAtI bhASAsAhityane nyAla karI dIdhuM che. madhyakAlIna sAhityanAM abhyAsa mATenAM sAdhano hAthavagAM karI ApI, vidvajanone emaNe sAbadA to karyA che. have daDo konA korTamAM che ?