Book Title: Jain Dharm ka Pran Syadvad
Author(s): Mahavirsinh Murdiya
Publisher: Z_Kesarimalji_Surana_Abhinandan_Granth_012044.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/210745/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ syAdvAda bhAratIya darzanoM kI saMyojaka kar3I aura jaina darzana kA hRdaya hai / isake bIja Aja se sahasroM varSa pUrva sambhASita jaina AgamoM meM utpAda, vyaya, dhauvya, syAdasti syAnnAsti, dravya, guNa, paryAya, sapta naya Adi vividha rUpoM meM bikhare par3e haiM / siddhasena, samantabhadra Adi jaina dArzanikoM ne saptabhaMgI Adi ke rUpa meM tArkika paddhati se svAdvAda ko eka vyavasthita rUpa diyA / tadanantara aneka AcAryoM ne isa para agAdha vAGmaya racA jo Aja bhI usake gaurava kA paricaya detA hai / vigata DhAI hajAra varSoM se syAdvAda dArzanika jagat kA eka sajIva pahalU rahA aura Aja bhI hai / jaina dharma kA prANaH syAdvAda D DaoN0 mahAvIrasiMha maDiyA ( sahAyaka prophesara, rasAyanazAstra vibhAga, udayapura vizvavidyAlaya, udayapura ) syAdvAda siddhAnta jaina tIrthaMkaroM kI maulika dena hai, kyoMki yaha jJAna kA eka aMga hai, jo tIrthaMkaroM ke kevalajJAna meM svata: hI pratibimbita hotA hai / syAdvAda siddhAnta ke dvArA mAnasika matabheda samApta ho jAte haiM aura vastu kA yathArtha svarUpa spaSTa ho jAtA hai| isako pAkara mAnava antardraSTA banatA hai / syAdvAda kA prayoga jIvana vyavahAra meM samanvayaparaka hai / vaha samatA aura zAnti ko sajatA hai / buddhi ke vaiSamya ko miTAtA hai / syAdvAda siddhAnta kI camatkArI zakti aura sArvabhauma prabhAva ko hRdayaMgama karake DaoN0 harmana jakobI nAmaka prasiddha jarmana dArzanika ne kahA hai -- syAdvAda se saba satya vicAroM kA dvAra khula jAtA hai| amerikA ke dArzanika vidvAn pro0 Aci je0 banha ne isa siddhAnta kA adhyayana kara nimna preraNA bhare zabda kahe haiM--- "vizva zAnti kI sthApanA ke liye jainoM ko ahiMsA kI apekSA syAdvAda siddhAnta kA atyadhika pracAra karanA ucita hai|" syAdvAda eka tarka vyUha ke rUpa meM grahIta nahIM huA, kintu satya ke eka dvAra ke rUpa meM grahIta huA / Aja syAdvAda jaina darzana kA paryAya bana gayA hai tathA jaina darzana kA artha syAdvAda ke rUpa meM liyA jAtA hai| vAstava meM syAdvAda jaina darzana kA prANa hai| jaina AcAyoM ke sAre dArzanika cintana kA AdhAra sthAdvAda hai| syAdvAda kA svarUpa evaM mahattva 'syAd' aura 'vAda' do zabda milakara spAdvAda kI saMghaTanA huI hai| syAd kacit kA paryAyavAcI saMskRta bhASA kA eka avyaya hai| isakA artha hai kisI prakAra se kisI apekSA se / vastutattva nirNaya meM jo vAda apekSA kI pradhAnatA para AdhArita hai, vaha syAdvAda hai / yaha isakI zAbdika vyutpatti hai / kisI eka hI pakSa ko dekhakara vastu ke svarUpa ke sambandha meM nirNaya karanA ekAnta nirNaya hai aura isaliye galata hai / syAdvAda ke anusAra kisI bhI viSaya kA nirNaya karane se pahale, usake hara pahalU kI jA~ca karanA cAhiye / pratyeka vastu ke ananta pakSa, aneka anta hote haiM / itanA hI nahIM pratyeka vastu meM Apasa meM virodhI ananta guNa-dharmAtmaka, aneka prakAra kI vividhAe~ bharI huI haiN| isa dRSTi se jaina dArzanikoM kA kahanA hai ki jo vastu tattva rUpa hai, vaha atattvarUpa bhI hai| jo vastu sat hai, vaha asat bhI . Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 karmayogI zrI kesarImalajI surANA abhinandana grantha : caturtha khaNDa hai / jo eka hai, vaha aneka bhI hai| jo nitya hai, vaha anitya bhI hai| isa prakAra hara eka vastu paraspara virodhI guNa-dhama se bharI huI hai| syAdvAda ke viSaya meM usakI jaTilatA ke kAraNa aise vivecanoM kI bahulatA yatra-tatra dIkha par3atI hai| isa jaTilatA ko bhI AcAryoM ne kahIM-kahIM itanA sahaja banA diyA hai ki jisase sarvasAdhAraNa bhI syAdvAda ko bhalI-bhA~ti samajha sakate haiM / jaba AcAryoM ke sAmane yaha prazna AyA ki eka hI vastu meM utpatti, vinAza aura dhruvatA jaise parasparavirodhI dharma kaise Thahara sakate haiM ? to syAdvAdI AcAryoM ne kahA-eka svarNakAra svarNa-kalaza tor3akara svarNa-mukuTa banA rahA hai| usake pAsa tIna grAhaka aae| eka ko svarNaghaTa cAhie thA, dUsare ko svarNamukuTa aura tIsare ko kevala svarNa cAhiye thaa| svarNakAra kI pravRtti ko dekhakara pahale ko duHkha huA ki yaha svarNakalaza ko tor3a rahA hai| dUsare ko harSa huA ki yaha mukuTa taiyAra kara rahA hai| tIsarA vyakti madhyastha bhAvanA meM rahA kyoMki use to kevala svarNa se kAma thaa| tAtparya yaha huA ki eka hI vastu (svarNa) meM usI samaya eka vinAza dekha rahA hai, eka utpatti dekha rahA hai aura eka dhruvatA dekha rahA hai| isI prakAra jaba kisI vyakti ne pUcha liyA ki ApakA syAdvAda kyA hai, to AcAryoM ne kaniSThA va anAmikA sAmane karate hue pUchA--donoM meM bar3I kauna-sI hai ? uttara milA-anAmikA bar3I hai| kaniSThA ko sameTa kara aura madhyamA ko phailAkara pUchA-donoM aMguliyoM meM choTI kauna-sI hai ? uttara milA-anAmikA / AcAryoM ne kahA- yahI hamArA syAdvAda hai, jo tuma eka hI aMgulI ko bar3I bhI kahate ho aura choTI bhii| yaha syAdvAda kI sahajagamyatA hai / isI prakAra jo sat hai, vahI asat kaise ho sakatA hai ? aura yaha eka virodhAbhAsa bhI pratIta ho sakatA hai, kintu vAstava meM aisI bAta nahIM hai| jaina dArzanikoM ne syAdvAda kI dRSTi se, aneka bhinna-bhinna dRSTibinduoM tathA vicAradhArAoM kA eka sAtha vicAra karane ke bAda hI yaha bAta kahI hai| dravya, kSetra, kAla aura bhAva kI cAroM apekSAoM, sAtoM nayoM dvArA kI gaI tulanA aura saptabhaMgI se milAna karane ke pazcAt hI jaina zAstrakAroM ne yaha vicitra kintu sampUrNa rUpa se satya bAta kahI hai / jaina tattvajJAniyoM ne sarvathA asaMdigdhatA se bhArapUrvaka kahA hai ki ekAnta nitya se anitya kA yA ekAnta anitya se nitya kA svatantra udbhava asambhava hai| bhagavatIsUtra meM prazna kiyA gayA hai-bhagavan ! paramANu pudgala zAzvata hai yA azAzvata ? bhagavAn mahAvIra kahate haiM-he gautama ! dravyAthika naya kI apekSA se paramANu pudgala zAzvata hai-nitya hai aura varNaparyAyoM se lekara sparza-payAryoM kI apekSA se arthAt paryAyAthika naya dRSTi se yaha azAzvata, anitya, asthita hai, kSaNika hai| isakA spaSTa abhiprAya yaha hai ki vastu dravya kI apekSA se nitya hai aura paryAya kI apekSA se anitya / bhagavAn mahAvIra eka sthAna para kahate haiM-'ege AyA'-AtmA eka hai| aura apane upadeza meM dUsare sthAna para kahate haiM-'anege AyA' arthAt AtmA aneka haiN| zAbdika dRSTi se donoM kathanoM meM virodha dikhAI detA hai, parantu saiddhAntika dRSTi se unameM koI virodha nahIM hai, kevala bheda hai, ata: una donoM meM satyatA hai| vastu meM nityatva-anityatva, ekatva-anekatva Adi aneka dharma haiM aura unako hama eka-eka apekSA se samajha sakate haiN| isa apekSAdRSTi ko naya kahate haiN| nayavAda se jitane bhI ekAntavAdI darzana hote haiM, una sabakA samAveza ho sakatA hai, kyoMki ve vastu ke svarUpa ko eka dRSTi se dekhate haiN| parantu ve apanI dRSTi ko satya aura dUsaroM kI dRSTi ko ekAntataH mithyA batAte haiM, ata: ve svayaM mithyA ho jAte haiN| unameM paraspara saMgharSa zurU ho jAtA hai| jaise dravya kI apekSA se AtmA ke nityatva ko dekhane vAlA vicAraka yaha Agraha rakhatA hai ki AtmA nitya hI hai, vaha anitya nahIM hai| nityavAda hI sahI hai / anityavAda kA siddhAnta pUrNataH galata hai| isa ekAnta Agraha ke kAraNa vaha naya mithyAnaya ho jAtA hai| usameM satyAMza hote hue bhI ekAnta kA Agraha, anya satyAMzoM kA asvIkAra aura apanI dRSTi se vyAmoha kA jo vikAra hai, vaha use mithyA rUpa meM pariNata kara detA hai| dArzanika kSetra meM phira saMgharSa zurU hotA hai aura sabhI dArzanika evaM vicAraka apane mAne hue satyAMzoM ko pUrNataH satya aura dUsare ke abhimata satyAMzoM ko pUrNataH asatya siddha karane ke liye vAkyuddha Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jana-darzana kA prANa : syAdvAda 261 ........................................................................... karane lagate haiN| vastuta: vastu na ekAnta nitya hai aura na ekAnta anitya / usameM ekatva bhI hai aura anekatva bhI hai| vastu ananta-aneka dharmoM se yukta hai| isaliye use eka svarUpa yA eka hI dharma ve yukta kahanA satya kA tiraskAra karanA hai| bhagavatI sUtra za0 6, u06, sUtra 387 meM jIva nitya hai yA anitya, isa viSaya ko spaSTa karate hue bhagavAna mahAvIra jamAli ko samajhA rahe haiM-he jamAli ! jIva zAzvata hai, nitya hai, dhrava hai, akSaya hai, kyoMki bhUta, bhaviSya, vartamAna-tInoM kAloM meM aisA koI kSaNa nahIM, jisa samaya jIva kA astitva na rahA hai| he jamAli ! jIva azAzvata hai, kyoMki yaha naraka bhava kA tyAga kara tiryaJca yoni meM utpanna hotA hai| tiryaJca bhava se nikalakara manuSya banatA hai| manuSya se devagati ko prApta karatA hai| isa prakAra vibhinna avasthAoM meM parivartita hone ke kAraNa vaha anitya hai| isI prakAra somila ke praznoM kA uttara dete hue bhagavAna mahAvIra kahate haiM-he somila ! dravya dRSTi se maiM eka hU~, jJAna aura darzana kI apekSA se maiM eka nahIM do huuN| kabhI nahIM badalane vAle AtmapradezoM kI dRSTi se maiM akSaya hU~, avyaya hU~, avasthita hU~ aura parivartanazIla upayoga kI dRSTi kI apekSA se maiM aneka rUpa huuN| syAdvAda ke anusAra jIva sAnta bhI hai, aura ananta bhI hai| dravya-dRSTi se jIva dravya eka hai ataH vaha sAnta hai| kAla kI apekSA se jIva sadA-sarvadA se hai aura sarvadA rahegA, isaliye vaha ananta hai| bhAva kI apekSA se jIva ke ananta jJAna paryAya haiM, ananta darzana paryAya hai, ananta cAritra paryAya haiM, ananta agurulaghu paryAya haiM, isa kAraNa vaha ananta hai| isa prakAra dravya aura kSetra kI apekSA se jIva sasIma hai, isaliye vaha sAnta hai| kAla aura bhAva kI apekSA se vaha asIma hai, ata: ananta hai| uparyukta vivecana se yaha bAta spaSTa hai ki eka aura aneka, nitya aura anitya, sAnta aura ananta dharmoM kA syAdvAda ke dvArA bhalI-bhAMti samanvaya hotA hai, tathA syAdvAda ke dvArA vastu ke yathArtha evaM satya svarUpa ko samajhakara dArzanika saMgharSa samApta kiye jA sakate haiN| ekAnta Agraha satya para avalambita hone para bhI saMgharSoM kI jar3a hai aura vaimanasya, rAga-dveSa, vaira evaM virodha bar3hAne vAlA hai| ata: pUrNa satya ko jAnane, dekhane evaM pUrNa zAnti ko prApta karane kA sahI mArga syAdvAda hai| AinsaTIna kA sApekSavAda aura syAdvAda sApekSavAda vaijJAnika jagata meM bIsavIM sadI kI eka mahAna dena hai| isake AviSkartA suprasiddha vaijJAnika pro0 alabarTa AinsaTIna haiM, jo pAzcAtya dezoM meM sarvasammati se saMsAra ke sabase adhika vilakSaNa puruSa mAne gaye haiN| san 1905 meM AinsaTIna ne 'sImita sApekSatA' zIrSaka eka nibandha likhA jo 'bhautikazAstra kA varSa patra' nAmaka jarmana patrikA meM prakAzita huaa| isa nibandha ne vijJAna kI bahuta sI baddhamUla dhAraNAoM para prahAra kara eka nayA mAnadaNDa sthApita kiyaa| asti, nAsti kI bAta jaise syAdvAda meM pada-pada para milatI hai, vaise hI hai aura nahIM (asti, nAsti) kI bAta sApekSavAda meM bhI milatI hai| jisa padArtha ke viSaya meM sAdhAraNatayA hama kahate haiM ki yaha 154 kilo kA hai| sApekSavAda kahatA hai ki yaha hai bhI aura nahIM bhii| kyoMki bhUmadhya rekhA para yaha 154 kilo hai, para dakSiNI yA uttarI dhruva para 155 kilo hai| gati tathA sthiti ko lekara bhI yaha badalatA rahatA hai| gati aura sthiti apekSika dharma hai / eka jahAja jo sthira hai, vaha pRthvI kI apekSA se hI sthira hai, lekina pRthvI sUrya kI apekSA se gati meM hai aura jahAja bhI isake sAtha gati meM hai| syAdvAda ke anusAra pratyeka graha va pratyeka padArtha cara bhI hai aura sthira bhI hai / syAdvAdI kahate haiM -paramANu nitya bhI hai aura anitya bhI / saMsAra zAzvata bhI hai aura azAzvata bhI hai / AkAza sarvatra vyApta hai| dharmAstikAya aura adharmAstikAya asaMkhya yojana taka sahavartI hai| dravya-dRSTi se Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 karmayogI zrI kesarImalajI surANA abhinandana grantha : caturtha khaNDa vizva eka hai, abhinna hai aura nitya hai / paryAya-dRSTi se vizva aneka hai, bhinna hai aura anitya hai| nirapekSa rahakara donoM dRSTi kA satya pUrNa satya nahIM hai| ye sApekSa rahakara hI pUrNa satya kI vyAkhyA kara sakatI haiN| sApekSavAda ke adhiSThAtA pro0 AinsaTIna bhI yahI kahate haiM "We can only know the relative truth, the absolute truth is known only to the universal observer." (hama kevala ApekSika satya ko hI jAna sakate haiM, sampUrNa satya sarvajJa dvArA hI jJAta hai|) vAstava meM syAdvAda ke tathya jitane dArzanika haiM, utane hI vaijJAnika bhii| syAdvAda kevala kalpanAoM kA pulindA nahIM kintu jIvana kA vyAvahArika mArga hai| isIliye AcAryoM ne kahA hai-usa jagataguru syAdvAda mahAsiddhAnta ko namaskAra ho jisake binA loka vyavahAra bhI nahIM cala sakatA / yaha to vastu tathya ko pAne kA eka yathArtha mArga hai| syAdvAda kA dArzanika svarUpa evaM viziSTatA syAdvAda kI sarvopari vizeSatA hai ki vaha kisI vastu ke eka pakSa ko pakar3akara nahIM kahatA hai ki yaha vastu ekAntata: aisI hI hai / vaha to 'hI' ke sthAna para 'bhI' kA prayoga karatA hai| 'hI' ekAnta hai| 'bhI' vaiSamya evaM saMgharSa ke bIja kA mUlataH unmUlana karake samatA tathA sauhArda ke madhura vAtAvaraNa kA sRjana karatI hai| jitane bhI ekAntavAdI darzana haiM, ve saba vastu svarUpa ke sambandha meM eka pakSa ko sarvathA pradhAnatA dekara hI kisI tathya kA pratipAdana karate haiN| sAMkhyadarzana AtmA ko kUTastha (ekAnta) nitya hI mAnatA hai| usakA kahanA haiAtmA sarvathA nitya hI hai| bauddha darzana kA kahanA hai-AtmA anitya hI hai| Apasa meM donoM kA virodha hai / jaina darzana kahatA hai-yadi AtmA ekAnta nitya hI hai to usameM nAraka, devatA, pazu aura manuSya ke rUpa meM parivartana kyoM hotA hai ? kUTastha nitya meM to kisI bhI prakAra kA paryAya parivartana yA hera-phera nahIM honA caahie| krodha, ahaMkAra, mAyA tathA lobha ke rUpa meM kyoM rUpAntara hotA hai ? ataH AtmA nitya hI hai, yaha kathana bhrAnta hai| yadi AtmA sarvathA anitya hI hai, to vaha vastu nahIM hai, jo pahale dekhI gaI hai, parantu pratyabhijJAna to abAdha rUpa se hotA hai, ata: AtmA sarvathA anitya hI hai-yaha mAnyatA bhI truTipUrNa hai| niSkarSa nikalA, dravya apekSA se AtmA nitya hai aura paryAya kI apekSA se AtmA anitya hai| pratyeka dArzanika, dhArmika va sAMsArika samasyA kA samAdhAna syAdvAda se kiyA jA sakatA hai| samAnatA ko samAnatA evaM asamAnatA ko asamAnatA mAnane vAlA vyakti hI syAdvAda kA upAsaka ho sakatA haiN| saba dharmoM meM AcAra-viSayaka jaise kucha samAnatAe~ dRSTigocara hotI hai usI prakAra asamAnatAe~ bhI aneka haiN| bhakSya, abhakSya, peya, apeya, kRtya, akRtya' kI saba samAnatAe~ samAna hI haiM, yaha vicAra sarvathA bhrAnta hai| ekAnta aura anekAnta ke jIvaajIva tattvoM ke sambandhoM meM kiye gaye vivecana-vizleSaNa meM uttarI dhrava tathA dakSiNI dhrava jaisA antara hote hue bhI inameM paraspara koI bheda nhiiN| saba dharmoM aura pravartakoM meM pUrNa sAmya hai, yaha kahanA syAdvAda nahIM mRSAvAda hai| syAdvAdI kA sarva-dharma-samanvaya eka bhinna koTi kA hotA hai| vaha satya ko satya aura asatya ko asatya ke rUpa meM dekhatA hai, mAnatA hai| asatya kA pakSa na karanA aura satya ke prati sadA jAgarUka rahanA hI saccI madhyasthadRSTi hai / satya-asatya meM koI viveka na karanA yaha madhyasthadRSTi nahIM, ajJAnadRSTi hai| satya ke prati anyAya na hone pAe aura asatya ko prazraya na milane pAe, isa apekSA se syAdvAda siddhAnta ke mAnane vAle vyakti kA madhyasthabhAva eka alaga hI DhaMga kA hotA hai, jisakI jhAMkI nimna zloka meM dekhI jA sakatI hai tatrApi na dveSa kAryo, viSayavastu yatnato mRgyaH / tasyApi ca sadvacanaM, sarva yatpravacanAdanyat / / SoDazaka, 16. 13. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzana kA prANa syAdvAda dUsare zAstroM ke prati dveSa karanA ucita nahIM hai; parantu ve jo bAta kahate haiM, usakI yatnapUrvaka zodha karanA cAhiye aura usameM jo satya vacana hai, vaha dvAdazAMgI rUpa pravacana se alaga nahIM hai / syAdvAda kA gAmbhIrya aura madhyastha bhAva donoM uparyukta zloka meM mUrta hote haiN| syAdvAdI ke liye koI bhI vacana svayaM na pramANarUpa hai aura na apramANarUpa hai / viSaya ke zodhana - parizodhana se hI, usake liye vacana pramANa athavA apramANa banatA hai / syAdvAdI kisI bhI darzana se dveSa nahIM karatA hai / vaha sampUrNa naya-rUpa darzanoM ko isa prakAra vAtsalya kI dRSTi se dekhatA hai jaise koI pitA apane putroM ko dekhatA hai, kyoMki syAdvAdI ko nyUnAdhikavRddhi nahIM ho ho sakatI / vAstava meM saccA zAstrajJa kahe jAne kA adhikArI vahI hai, jo syAdvAda kA avalambana lekara sampUrNa darzanoM meM samAna bhAva rakhatA hai / 263 dhArmika sampradAyoM ko asahiSNutA syAdvAda ahiMsA kA eka aMga hai| jaina darzana meM ahiMsA sarvopari hai| yadi yaha kahA jAe ki ahiMsA jaina darzana kA paryAyavAcI nAma hai to bhI atyukti na hogii| jahA~ jaina darzana manuSya athavA prANadhArI ke jIvana kI pratyeka kriyA meM hiMsA kA AbhAsa karatA hai aura kahatA hai ki vizva meM kisI bhI prANavArI kI pRthvI, a, teja, vAyu vanaspati tathA trasa jIvoM kI hiMsA se virata rahanA cAhiye, usI jaina darzana ke vyAkhyAtA AcAryoM ne yaha bhI pratipAdita kiyA -- jayaM care, jayaM ciTThe, jayaM mAse, jayaM saye / jayaM bhuMjato bhAsato, pAvakammaM na baMdhaI / uparokta gAthA meM balapUrvaka jIvana yApana meM pApakarma ke baMdhana na hone kA pratipAdana kiyA hai| jaina darzana meM vyahiMsA kI apekSA bhAvahiyA ko bhI adhika bandha kA kAraNa mAnA hai| arthAt kisI prANI ko aisA vacana na kahA jAe jisase ki use dukha phuNce| syAdavAda bauddhika ahiMsA hai vAstava meM dharma ke nAma para hone vAle sAmpradAyika saMgharSo kA mUla kAraNa ekAntavAda kA Agraha hai / " kevala merA dharma vizvAsa aura upAsanA paddhati hI eka mAtra satya hai aura dUsare saba galata haiM / merA dharma hI IzvarIya dharma hai| Izvara merI pUjA se hI prasanna hogA, tathA anya logoM kI upAsanA paddhati mithyA hai| mere dharmagrantha hI prAmANika aura jJAna ke bhaNDAra haiM, anya saba vyartha haiM / " ina dhAraNAoM ke kAraNa bhayAnaka kalaha hue, lar3AiyA~ lar3I gaI aura mAnava jIvana kaSTaprada evaM duHkhI banA / "saba manuSya eka haiM" - yaha sApekSa siddhAnta hai| manuSya manuSya ke bIca prakRti aura vyavasthAkRta anekatAe~ bhI haiM / ekatA aura anekatA se pare jo dvandvAtIta AtmA kI anubhUti hai, vaha dharma hai / isa dhArmika dRSTikoNa se mAnavIya ekatA kA artha hogA - manuSya ke bIca ghRNA aura saMgharSa kI samApti / dArzanika jagata ke liye jaina darzana kI yaha dena sarvathA anupama va advitIya hai / syAdvAda siddhAnta ke dvArA vividhatA meM ekatA aura ekatA meM vividhatA kA darzana karAkara jaina darzana ne vizva ko navIna dRSTi pradAna kI hai / syAdvAdI kA samatAbhAva antara aura bAhya jagata meM eka samAna hotA hai| ataH vaha eka sArvabhauma ahiMsApradhAna samAjavAda kA sRjana karane kI kSamatA rakhatA hai| cAhe darzanazAstra kA viSaya siddhAnta sarvatra samanvaya aura samatA ko sirajatA hai / Aja ke saMgharSa ke ho sakatA hai, jo satya aura ahiMsA ke bala para samasta prANiyoM meM mela-milApa karA sakatA hai / ho aura cAhe loka vyavahAra kA syAdvAda yuga meM syAdvAdI hI vaha sUjha-bUjha kA mAnava bhAratIya saMskRti ke vizetrajJa manISI DaoN0 rAmadhArIsiMha dinakara kA abhimata hai ki syAdvAda kA anu sandhAna bhArata kI ahiMsA sAdhanA kA carama utkarSa hai aura sArA saMsAra ise jitanA zIghra apanAegA, vizva meM zAnti utanI hI zIghra sthApita hogii| 0 . Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmayogI zrI kesarImalajI surANA abhinandana grantha : caturtha khaNDa upasaMhAra syAdvAda sukha, zAnti aura sAmaMjasya kA pratIka hai| vicAra ke kSetra meM anekAnta, vANI se kSetra ke syAdvAda aura AcaraNa ke kSetra meM ahiMsA, yaha saba bhinna-bhinna dRSTiyoM ko lekara eka rUpa hI hai| arthakriyA na nityavAda meM banatI hai, na anityavAda meM, ataH donoM vAda paraspara vidhvaMsaka hai| syAdvAda eka samudra hai jisameM sAre vAda vilIna ho jAte haiN| ataH syAdvAda mAnava ke liye, Atma-kalyANa kA amogha sAdhana hai / usase jJAna kA vistAra hotA hai aura zraddhA nirmala banatI hai| Aja jaba ki sampUrNa vizva bArUda ke Dhera para baiThA hai aura eTamabamoM ke jora para dambha kara rahA hai, taba isa prakAra anekAntAtmaka vicAroM ke anuzIlana se andhavizvAsa, sAmpradAyika saMkIrNatA aura asahiSNutA Adi kupravRttiyA~ naSTa ho sakatI haiM aura mAnava loka-kalyANavAdI ho sakatA hai / AcaraNa ko zuddha kara syAdvAdarUpa vANI dvArA satya kI prasthApanA kara, anekAntarUpa vastu-tattva ko prApta kara mAnava AtmasAkSAtkAra kara sakatA hai aura ananta catuSTaya evaM siddhatva kI prApti kara sakatA hai| samAvayaMtA bayaNAbhighAyA, kaNNaMgayA dummaNiyaM jaNanti / dhammotti kiccA paramagga sUre, jiindie jo sahai sa pujjo / -dazavakAlika hai|38 jinake sunane mAtra se mana meM krodha umar3a par3atA hai, aise vacanAbhighAtokaTu zabdoM ko jo 'kSamA karanA dharma hai' yaha mAnakara saha jAtA hai, vaha utkRSTa vIra jitendriya sAdhaka vastuta: pUjya hai|