Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
| मोक्षार्थिना पत्पह ज्ञानवृद्धिः कार्या। ---
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
જેમનું મુખ આનંદનું સ્થાન છે. જેમનું હૃદય ભીંજાયેલું છે. જેમની પાણીમાંથી અમૃત ઝરે છે અને જેમના કાર્યો બીજાના ઉપકાર માટે નીવડે છે તે ગુણ પુરૂ કેને વંદનીય નથી ? અર્થાત સર્વને વંદનીય છે. .
( પુસ્તક ૯૬ મું અંક ૭-૮ ૭મી એપ્રીલ ૧૯૭૭
ક વીર રપ૦૩ વિક્રમ સંવત ૨૦૩૩
વૈશાખ - જેક
= પ્રગટ :== શ્રી જૈન ધર્મ પ્ર સા ર ક સભા : ભા વ ન ગ ૨.
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
ક્રમ
૧. મન
.
3.
લેખ
૬.
પંચ પરમેષ્ટિ ભગવંત
૭. અનુમેદતિય સમાચાર
www.kobatirth.org
શ્રી જય શખેશ્વરા પાર્શ્વનાથ
શ્રી જૈન રામાયણ
૪.જૈન સત્તા અને જૈન સતીએ
૫. એઘાની હરીયાળી
:
રાજ પ્રસાદી
૯. વિશ્વમાન્ય ધર્મ
૧. ઉત્તમ સંપત્તિ ચારિત્ર
૧૧,
પ્રશ્નક આશા
વાર્ષિક લવાજમ
: વર્ષ ૯૫ મુ : પાર્ટજ સહિત ૬-૫૦
अनुक्रमणिक
:
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
લેખક
સ્વ. માસ્તર શામજી હેમચંદ દેસાઈ શરણાર્થી
હીરાલાલ ૨. કાપડીયા
મુનિ ચરણ વિજયજી
તંત્રી
શ્રી ત્રિષશિલાકા પુરૂષ ચરિત્રમાંથી
વકીલ ડાયાભાઇ મેાતીચંદ
અમર
શાહુ ચતુર્ભુજ હરજીવનદાસ
( ડહેલાવાળા )
વસંત
()))) શાન્તીનાથ ચીઝ
ગુજરાતી ભાષાંતર પ્રત આકાર કી. રૂા. ૬-૦૦
મેળવે :- શ્રી જૈન ધર્મ પ્રસારક સભા
પાના નં.
કાંટાવાળા લેા, ભાવ ન ગ ૨.
XOXOXO
For Private And Personal Use Only
3
૪
4
૧
પ
个
૧૦
દડા ન
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
પુસ્તક દ્ મુ * શે
સજનવમપ્રકાશ
વૈશાખ-જેઠ
મન
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(મન મેલ હવેમગફી, રહી જાશે વાત અધુરી એરાગ ભૈરવીરાગ)
મનવાતુ વશ પાંચનારી. નારીવરાતા પાંચતારી મનવા એટેક ૧ પાંચને પુષ્કળ પરિવારે, તુનપુસક વિચારી, સતી માનુ કે કુલ્હા પાંચને જગમાશ્રય અંતે મારી મનવા -૧
વીર સ, ૨૫૦૩ વિક્રમ સ’. ૨૦૩૩
નારી પાંચે જગ પ્રત્યક્ષને તુ છે. પરક્ષવિહારી, પાંચેપર ક્ષત તું પ્રત્યક્ષ સ્થિર આચાય અપારી હામના ૨
સપ કુસ’પ તો છે પાંચમા, પાંચે ઉદાસીન
ધારી
ચતુર આધ સસાર મનવા—૩ રચયીતા : સ્વ. માસ્તર શામજી હેમચંદ્ર દેસાઇ
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જય શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથ (ગયા અંકથી ચાલુ)
લે. શરણાથી તે નિર્મા! યુદ્ધમાંથી શું હવે પાછો જાઉ? તે મારી વિરેતાને કલંક લાગે શત્રુ મારે માટે કેવા હલકે અભિપ્રાય આપે ?
ભલે ને ગમે તે કહે હમણા દેવ આપણને પરાણ મુખ થયેલું છે. અને ચાદનું ભાગ્ય દિન પ્રતિદિન વૃદ્ધિ પામતું જાય છે. તેથી જ તમારા બળવાન પુત્રને પણ કૃષ્ણ પક્ષના દેવતાઓએ છળ કરીને મારી નાખ્યું. છતાં આપે હાથે કરીને યુદ્ધનો રાહુ જગાડયો. “મહામંત્રી રાજાને સમજાવવા લાગ્યા
ફકર નહીઆપણા અસંખ્ય બળ અને મારી ભૂજાના પરાક્રમ આગળ એ યાદવ રીન્ય નિર્માલ્ય છે, એમ તમારે નિશ્ચય સમજવું “રાજન” આપ યુદ્ધનતી ભૂલી જાવ છો ” મંત્રીએ સમજાવવાનું જારી રાખ્યું.
એ ફિકર રહે આપણી પાસે બળ ઓછું નથી જરાસંધે પોતાનું બળ વખાહ્યું આપને મારી સલાહ આજે રચતી નથી પણ દેવ જયારે વહેાય ત્યાં કયાં થી સૂજે! હાથે કરીને કૃષ્ણની સાથે યુદ્ધનું આમંત્રણ કર્યું છે એમને જરાય ગ્ય જણાતું નથી. આટ આટલું થઈ ગયા છતાં પણ જો તમે ઉપેક્ષા કરીને પણ જશે તે તે પણ પોતાની મેળે પાછા વળી જશે હમણા સાહસ કાથી ઉલટા આપણા જને ક્ષય થવાને છે ” હંસક મંત્રીએ ભય બતાવ્યા,
“ઓહ મૂઢ ! તને એ સમુદ્રવિજયે ખુટાવ્યો તો નથી ને કે જેથી યાદવના વખાણ કરે છે ? શત્રુનું બળ જે શાને ડરી જાય છે. શું કેસરીસિંહ લખેની સંખ્યામાં રહેલા ગજરાજોથી કદાપિ બીવે છે ! '' મહારાજ જરાસંઘે ગુસાથી ગર્જના કરી,
“ બરાબર છે ? ત્રણ ખંડના રાજાઓને ફટીને જાણે સોળ હજાર દેશ વશ કર્યા છે તે હવે પુઠ બતાવે તો તે તેની વીસ્તાને કલંક લાગે ? શુરપુરૂ રણમાં શત્રુને પીઠ બતાવવા કરતા હસતા વદને છાતી આપે છે ” ડિંભકમંત્રીએ ઉતેજન આપ્યું.
તરતજ મહાવીર જરાસંઘે આવતી પ્રભાતેજ યુદ્ધ થવાના સમાચાર સકલ સૈન્યને આપી દીધા દુતીય ચક્ર વ્યુહ રચવાને પોતાના સેનાપતિઓને આજ્ઞા આપી દીધી;
(ક્રમશ:)
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈન રામાયણ
(ગયા અંકથી ચાલુ)
શ્રી વિપટિશલાકા પરૂષ ચરિત્રમાંથી અહીં સુકોશલ રાજાની સ્ત્રી ચિત્રમાળાએ એક કુલવંદન પુત્રને જન્મ આપ્યો. તેમનું હિરણ્યગર્ભ નામ પાડ્યું કારણ કે તે ગર્ભમાંથી જ રાજા થયા હતા. જ્યારે તે યૌવનવયને પ્રાપ્ત થયા ત્યારે મૂગાવતી નામે એક મૃગાક્ષી સ્ત્રી પર. તે મૃગાવતી રાણીથી હિરણ્યગર્ભ રાજાને તણે બીજે હિરણ્યગર્ભ હોય તે નઘુષ નામે પુત્ર થયે. એક વખતે હિરણ્યગર્ભને પિતાના મસ્તક પર ત્રીજી વયનું જાણે જામીન (દુત) હોય તેવું એક પળી જોવામાં આવ્યું તેથી તત્કાળ ભૈરાગ્ય ઉત્પન થતાં નઘુષને પિતાના રાજય ઉપર બેસારી તેમણે વિમલ મુનિની પાસે દીક્ષા ગ્રહણ કરી. નરેમાં સિંહ જેવા નઘુષને સિંહીકા નામે એક પત્ની હતી, તેની સાથે ક્રીડા કરતા નઘેષરાજા પિતાનું રાજ ચલાવવા લાગ્યો. એક વખતે નઘુષ રાજા પોતાની ૫-ની સિંહિકાને રાજયમાં મૂકીને ઉત્તરાપથના રાજાઓને જીતવા ગયે. તે વખતે દક્ષિણપથના રાજાઓએ જાણ્યું કે“અત્યારે નઘુષ રાજમાં નથી, માટે ચાલે આપણે તેમનું રાજ લઇ લઈએ'. આમ વિચારી તેઓએ અષા પાસે આવીને ઘેરે નાખે “શત્રુઓને છળ નિહ જ હોય છે.” તે વખતે શિહિકા રાણીએ પુરૂની જેમ તેઓની સામે થઈ તેઓ એ જીતીને નસાડી મૂકયા. “શું સિંહણ હાથીને મારતી નથી?”
નઘુષ રાજા ઉત્તરાર્થના રાજાઓને જીતીને અયોધ્યામાં આવતાં તેણે પોતાની પત્નીએ કરેલા દક્ષિણ પથના રાજાઓના વિજયનું વૃતાંત સાંભળ્યું. તે વિચારવા લાગ્યું કેઅહા! મારા જેવા પરાક્રમીને પણ આ કામ કરવું દુષ્કર તે તે આ સ્ત્રીએ તે કામ શી રીતે કર્યું ? માટે જરૂરી તેમાં સ્પષ્ટ પુષ્ટતા જણાય છે. મહાકુળમાં ઉત્પન્ન થયેલી સ્ત્રીઓને તેવું કામ કરવું ઉચિત નથી, માટે જરૂર આ સ્ત્રી અસતી હોવી જોઇએ. સતી સ્ત્રીઓને તો પતિ જ દેવ હોય છે, તેથી તેઓ પતિસેવા વિના બીજું કાંઈ જાણતી જ નથી. તે આવું કામ તે કરે જ કેમ?" આ પ્રમાણે ચિત્તમાં નિશ્ચય કરીને તેણે ખંડિત પ્રતિમાની જેમ એ અતિ પ્યારી સિંહિકાને તજી દીધી
એકદા નઘુષ રાજાને દાહ-જવર ઉત્પન્ન થયા. તે દુષ્ટ શત્રુની જેમ સેકડો ઉપચારાથી પણ શાંત થયા નહિ. તે સમયે સિંહિકા પિતાનું સતીપણાને જણાવતી સતી બોલી કે - “હે નાથ! તમારા વિના બીજા કેઈ પુરૂષને મેં કયારે પણ જે ઈચ્છા ન હોય તે આ જળસી ચનથી તારો જવર અત્યારે જ ચાલ્યા જજે.આ પ્રમાણે કહીને તે સાથે લાવેલા જળથી પિતાના પતિ ઉપર અભિષેક કર્યો. તેથી તત્કાળ જાણે અમૃતથી સિંચાયો હોય તેમ તે રાજા જબરરહિત થઈ ગયું. દેવતાઓએ સિ હક ઉપર પુષ્પવૃષ્ટિ કરી અને ત્યારથી રાજાએ પણ તેને પૂર્વવત માનપૂર્વક સ્વીકાર કર્યો. કેટલાક કાળ
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૬]
-
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
ગયા પછી નઘુષ રાજાને સમીકાદેવીથી સોદાસ નામે પુત્ર થયો તે યોગ્ય વયને થતાં તેને રાજય પર બેસારીને હું તેના અડાઈ મહોત્સવમાં મંત્રીઓએ પૂર્વ રાજયની જેમ અમારી શેષણા કરાવી, અને તેઓએ સદાસને પણ કહ્યું કે-“હે રાજા ! તમારા પૂર્વ અહંતના અઠાઈ ઉતસવમાં માંસ ખાતા નહી માટે તમે પણ ખાશો નહી, દાસે વાત સ્વીકારી પણ તેને સદા માંસભોજન પ્રિય હતું તેથી તેણે રસેઈઅને આજ્ઞા કરી કે= 'તારે ગુપ્ત રીતે અવશ્ય માંસ લાવવું. ૦ મને મંત્રીઓએ અમારી શેષણ ચલાવેલી હોવાથી રસોઈ આને કેઈ ઠેકાણેથી માંસ મળ્યું નહી. “ કોઈ પણ માણસ આકાશપુષ્પ જેમ સમ વસ્તુને મેળવી શકો જ નથી” “આમતેમ ફરતાં કઈ થાનકેથી પણ પણ માંસ મળતું નથી અને રાજાની આજ્ઞા છે, તે હવે મારે શું કરવું ! એમ વિચાર રસોઇ આએ એક મરેલું બાળક જેવું રસોઈએ તે મૂત બાળકનું માંસ લઈ તેને સુધારી દાસને આપ્યું. છે માંસ ખાતે ખાતે મિડુ લાગવાથી તેનું વર્ણન કરવા લાગે કે-“આ માંસને રસ અતિ તૃપ્તિ કરે તે છે તે કહે ! તેણે કહ્યું – આ નરમાં છે રાજા બોલ્યા હવેથી પ્રતીદીને આવું નરમાંસ જ સુધારીને મને ખાવા આપજે.' પછી રસોઈએ રાજાને માટે પ્રતીદીન નગરના બાળકનું હરણ કરવા માંડયું. અન્યાય કારણ હોય તે પણ રાજાની આજ્ઞા હોય તો ભય લાગતું નથી.” આવી રીતે રાજાને દારૂ ણ કર્મ કરનારી જાણીને ગ્રડમાં ઉત્પન્ન થયેલા સર્ષની જેમ મંત્રીઓએ તેને પદભ્રષ્ટ કરી અરણ્યમાં કાઢી મૂકો. અને તેના પુત્ર સિં હાથને રાજય ઉપર બેસાચો દસા નર માંસને ખાતે પથ્વીમાં ઉખલપણે ભટકવા લાગે.
એક વખતે સદાસે દક્ષિણાપથમાં ભમતા ભમતા એક મહર્ષિને દીઠા એટલે તેમને ધર્મ પૂગ્યો તેને બંધ દેવા લાયક જાણી તે મહામુનીએ મધ માંસને પરિડાર જેમાં પ્રધાન પણે રહેલે છે એ અહંદુ ધર્મ કહ્યું. તે ધર્મ સાંભળી સેદાસ ચકિત થઈ ગયે અને પ્રસન્ન હદયવાળો થઈ તરત જ પરમ શ્રાવક થયે. તે અરસામાં મહા પુર નગરને રાજા અપુત્ર મૃત્યુ પામ્યું. ત્યાં મંત્રીઓએ કરેલા પાંચ દિવ્યવડે સોદાસને અભિષેક થતાં તે ત્યારે રાજા થયે.
સદાસે પોતાના પુત્ર સિંહરથ પાસે એક દુત મોકલીને કહેરાવ્યું કે તુ સોદાસા આજ્ઞા માન્ય કર.” દતે જઈ તે પ્રમાણે કહ્યું એટલે સિંહ તે દુતને તિરસ્કાર કરીને કાઢી મૂકો. તેણે આવીને દાસને જે બન્યું હતું તે યથાર્થ કહ્યું સિંહ રથ ઉપર સે. દાસ અને સોદાસ ઉપર સી હર એમ બનેએ યુદ્ધ કરવા માટે પ્રયાણ કર્યું માર્ગમાં બન્નેના સેન્ય એકઠા થયા એટલે યુદ્ધ શરૂ થયું છેવટે સદાસે સિંહાથને જીતી લઈ હાથે પકડી તેને બંને રાજ આપી પિતે દીક્ષા લીધી.
(કમશ:)
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન સતા અને જૈન સતીઓ
લેખક : વકીલ ડાયાભાઈ મેતીચંદ જૈનમાં ઘણા સતા એટલે પુરૂષ અને ધણી સતીએ એટલે સત્રીઓ થઈ ગયા છે. સતા એટલે પુરૂષો સતીઓ એટલે સત્રીઓ એવા સાધારણ અર્થે થાય છે, જૈન તેમજ જૈનેતર ધર્મમાં સતાઓ કરતાં સતીઓને અને સતી ધર્મનું પાલન માટે બહુ મહત્વ આપવામાં આવ્યું છે તેનું ખાસ કારણ મારા જેવાને તે બહુ સમજવામાં ઉતરતું નથી, બ્રહ્મચર્ય અથવા મૈથુન ત્યાગ દરેક પુરુષ માટે અને સ્ત્રી માટે પ્રતીપાદન કરવામાં આવ્યા છે અને એક પતીવ્રત સ્ત્રીઓને માટે જેટલું જરૂરી છે તેટલું એક પતીવ્રત પુરૂ માટે જરૂરી છે તેના પાલન વગર આ સંસાર સુખી અને આબાદ બની શકતા નથી, એ વૃતોના પાલન વગર આ સંસામાં દરેક નાના મોટા ગ્રહોમાં કજીઓ કંકાસ અને વીખવાદ જોવામાં આવે છે આ કલીયુગમાં અને આ ચાલતા જમાનામાં એવા વિવાદે વિશેષ પ્રમાણમાં જોવામાં આવે છે અને તેને લીધે છુટાછેડા ફાગતીઓ અને નાતરાઓ વિ, વિશેષ પ્રમાણમાં થવા લાગ્યા છે, અસલના જમાનામાં એવી છુટછાટા, શાતીઓ તરફથી આપવામાં આવતી નહોતી તેથી સુખે દુખે પરિણિત યુગલ પોતાની જીંદગી યેનકેન પ્રકારેણ પૂરી કરતા હતા આપઘાત તથા છુટાછેડાના કવચીતજ દાખલા બનતા.
તેમાં હિંદુ ધર્મમાં વિધવાને પુન લગ્નનું પ્રતીપાદન કર્યું તેથી કાયદાઓ કાર ગતી અને છુટાછેડાના કાયદા અમલમાં આવ્યા. ત્યાર્થી તો એ કાયદાઓને લાભ લેવામાં આવે છે. લગ્નના હકો ભેગવવાનું હુકમનામુ થાય તો પણ તેની કાયદા પ્રમાણે બજાવણી થઈ શકતી નથી અને જબર જરતીથી સ્ત્રીને પકડીને વેલીફે સાસરામાં રોપી શકત; નથી આવા કાયદાઓના ગેરલાભ લઈને પરણિત યુગલ એક બીજાથી જુદા પડી શકે છે અને બીજું લગ્ન કરી શકે છે એ વીધ્ય અમે બંધ કરી આપણે મૂળ વીષય ઉપર આવીએ જૈન શાસનમાં ભરસર બહુબલી સમીપ સઝાય સતા સતીઓની બીજી સમીપે અને ખાસ કરીને ઉદયરન વી, ના બનાવેલા છે, સોળ સતીઓની સઝાય વિ; માં મુખ્યત્વે જૈન હતા અને સતીઓનાં નામો આ છે, અને તેના ગુણગાને તથા તુતિઓ વિ, કરે છે જેનેતામાં પણ અનેક સતીઓ (સતાઓ કરતા વિશેષ) થઈ ગયાના દાખલાઓ મોજુદ છે અને તેના ઉપર અનેક કથાઓ અને આખ્યાને વિ, રચાયેલ આપણા જેવામાં આવે છે
-(૭)-ક
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
જેને અને જૈનેતર સતીઓમાં થઈ ગયેલા થોડા ઘણા ફેરફાર જોવામાં આવે છે. પરંતુ જૈન આચાર્યોને વિ. એ જૈનેતર સતીઓના પણ યશોગાન અને ગુણગાન ગાયા છે. પરંતુ દિલગીરી સાથે લખવું પડે છે જૈનેતરોએ જેને સતીઓના ગુણગાન વિ. તેના પ્રમાણમાં ગાયા નથી. હેસરમાં બાહુબલીની સઝાય એવા ત્રેપન સતાઓમાં અને પચાશ ઉપરાંત સતીઓના નામમાં જૈનેતરોના ઘણા નામે જોવામાં આવે છે એના ઉપર આપણા કોઈ લાભાથે (જેનું નામ અત્યારે વૈદ નથી) વૃતિ અથવા સહિતા–ટીકા-સંસ્કૃત ભાષામાં કે માગધી ભાષામાં લખી છે તેના ગુજરાતી ભાષાંતરો પણ થયા છે. એ ઉપરાંત રાજયમાળાના પુસ્તકોમાં જુદા જુદા આચાર્યો વિ. ની બનાવેલી એવા સતાઓ અને સતીઓની જુદી જુદી સઝાયે રચી છે સતાઓ કરતા સતીઓની સઝાયો વિશેષ પ્રમાણમાં જોવામાં આવે છે. સતી સીતા સર્તી દમયંતિ. વિ નેતર સતિઓની સઝા જોવામાં આવે છે.
જો હું ભૂલતો ન હોઉ તે કૃષ્ણની પટ્ટરાણીઓની પણ ગણતરીઆ અતિએમાં કરવામાં આવી છે. સતાઓમાં પણ ભરત બાહુબલી વિ. જેવા રાજવી તથા શ્રાવકેમાં સુદર્શન શેઠ અને સાધુઓમાં રધુળીભદ્ર જેવા સાધુઓની અને સાધ્વીઓમાં રઘુબીભદ્રની સાતે બહેનોની પણ સાથે ગણના કરવામાં આવી છે. એવા સતા સતીઓ ઉપર અત્યાર સુધીમાં જુદ્દા જુદા પુસ્તકે ખાસ કરીને રચિત અને શાસે પણ આપણા જોવામાં આવે છે ચરિત્રે મુળમાં પછી સંસ્કૃતમાં પછી ગુજરાતીમાં રચાયા લાગે છે તેના ઉપરથી પાછળના ભાગમાં જૈન રાજાઓ અને રચનાઓ એવા સતા સતીઓની થયેલી આપણા જેવામાં આવે છે. પુરુષને બહુ પત્ની કરવાનો રીવાજ રાજ રજવાડામાં અને અમુક ઉચ્ચ કહેવાતા કુટુંબોમાં જેવામાં આવતો હતો જયારે સ્ત્રીઓને તે અસલથી જ એક પતિવ્રત પાળવાને ઉપદેશ આપવામાં આવતો. પરંતુ પાછળથી જ ધાંચી જેવી કે એ પુનલન અને નાનાની છુટી આપી અને અત્યારના કાયદા પ્રમાણે પણ એક પતિ મરી ગયા પછી પુન લગ્ન કરી શકે છે. જમાને જમાનાનું કામ કરે છે.
“સમાત”
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
આથાની હરીયાળી
:
આધે' એ જૈન સાધુ-સાધ્વીનું એક મહત્વનું અને આવશ્યક ધર્મ પ્રકરણ છે. સાર્થ ગુજરાતી જોડણી કાશમાં એને માટે સંસ્કૃત શબ્દ ' આધ' અને પ્રાકત દ્રશ્ય શબ્દ પ્રશ્નાર્થ પૂર્વક ઉગ્યાય' અપાયા છે. સાથે સાથે આધા ' શબ્દના નિમ્નલિખિત ચાર અર્ધ અપાયા છે.
'
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧) આલ, ગંજી (ર) ગેટે ફુગ ગતા વાળના જથ્થા (૩) જમણુ જમનારા સેટેટ સમૂહ (૪) જૈન રોયણા-:
‘ રજોયણું. ’ તે ‘ રજોયહરણ' તરીકે સુપ્રસિદ્ધ છે.
કર્તા—આધાની હરીયાળીના અંતમાં કર્તાએ ‘ત્રિ' નામને નિર્દોષ કર્યો છે. આ નામ તેમજ પ્રસ્તુત ક્રવિ એ બેમાંથી એકને ઉલ્લેખ જૈન ગુર્જર કવિઓમાં તેા જણાતા નથી.
એ સે। એક વર્ષથી વિશેષ પ્રાચીન હેાય એમ લાગતું નથી આ કૃતિ વિષે હાલ તુરત વિશેષ ન કહેતા એ નીચે મુજબ ત્રીસજણાય સન્દેાહ (પૃ. ૪૧)માંથી હું આભાર ઉદ્યત કરું છું, કે જે શ્રી પાર્શ્વ ચન્દ્રસૂરી જ્ઞાનમદિરથી તરફથી પ્રકાશિત છેઃ
સુગુણ નર ? એ કાણ પુરુષ કાર્યાઃ મુજ દેખ હાસે શુખ પાયા....
1 ગુ
નિર્મળ તનુ બહુ નારી મળીને, પુરૂષ એક બનાયે; માતાપિતા વિણ બેટાજાયે, સફળ જંતુ સુખદાયે. ર સુગુણ૦ હાથ પગ દિશેના ઉનકા, શિર પર કેશન સેહેઃ ખાવે ન પીવે ન નિદ્રાલેવે, તેયે પુષ્ટ દેખાયો. ૩ સુ
ધેાતી ઝભ્ભા, કાટ ન પહેરે, ખંખે પછેડી નદીશે મસ્તકે મુગટ નહિ ગુણે ભૂષણ, તાય રૂપ વિશેષ. ૪ સુગુણ॰
નયન રહીત નિત્ય યત્ના કરતા, જીવદયા નિત્ય પાળે; નર–નારી શું ર ંગે રચતા, દુર્ગતિ દેખ નિવારે, પ સુગુણ૦
-(-) -
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ દેવ-ગુરૂ ચરણે સદા નયતો, સુમતિ કે મન ભાવ્યો; કુમતિ કુદાર કે કાજ સરે નહી યોગીકે પાસ રહા. ૬ સુગુણ૦ દેય અક્ષર છે. સુન્દર એના અનુભવ લીલા વર, રવી કહે સહુ સજજન જનને અર્થ લઈ આદર. ૭ સુગુણ૦
લે છે હીરાલાલ ૨, કાપડીયા એમ એ સમાપ્ત”
န်
ဖ
မှ နီး၊ နီ၊ ၃ ) မှ ဂန်ဂန် { }} ?
ခံဖry ejrn, khin ဂ
လုံး
1 ဂ
ဂ ၉
၃
) $ $
$ $
$ $
$
$
-: પંચ ૫ મે ષ્ઠિ ભ ગ વં ત–
ર
નમે સિદ્ધાણં
નમો આયરિયાણું
નમો અરિહંતાણું
નમો ઉવજઝાયાણ
નમો લેએસવ
સાહુર્ણ
એસો પંચ નમુક્કારે, સવ્વ પાવ પાણાસણ, મંગલાણં ચ સવૅસી, પઢમં હવઈ મંગલ...
મુનિ ચણવીયજી”
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અનુમોદનીય સમાચાર
શ્રી પાલીતાણા શ્રી શંત્રુજય ગિરિરાજની શીતળ છાયામાં છેલ્લા ત્રેપન વર્ષથી ધામીક શિક્ષણ અને સંસ્કાર ઘડતર માટે અવિરત પ્રયત્ન કરતી એક આદર્શ
સ્ત્રી શિક્ષણ સંસ્થા શ્રી સિદ્ધક્ષેત્ર શ્રાવિકાશ્રમ પાલીતાણાના સુપ્રિટેન્ડેન્ટ બહેન શ્રી કે. જોત્સનાબેન ચીમનલાલ શાહ (રાજકોટવાળા) તથા સંસ્થામાં ધાર્મિક અભ્યાસ કરતા કુ. ગુણવંતીબેન મનસુખલાલ માથુકીયા (ભીમડાદવાળા) આ બન્ને બહેને અમદાવાદ ખાતે પૂ. શ્રી વિજયભક્તિસૂરીશ્વરજી મના સમુદાયના પૂ. સાધ્વી શ્રી લાવણ્યfiજી મ૦ પાસે વી. સં. ૨૦૩૩ ના વૈશાખ વદી ૧૭ ને રવી વાર તા. ૧પ-પ-૭૭ ના પરમ પવિત્ર શ્રી ભાગવતી દીક્ષા અંગીકાર કરશે.
સંસ્થાના છેલ્લા પાંચ દાયકાના ઇતિહાસમાં દીક્ષાને આ પ્રસંગ અપૂર્વ છે. અત્યાર સુધીમાં સંસ્થાના ૩૫ જેટલા બહેનેએ સંયમ ધર્મ સ્વીકાર્યો છે અને હજુ વધુ ચાર બહેને આવતી સાલ માગસર માસમાં દીક્ષા અંગિકાર કરવાના છે. સર્વ વિરતી તરફના સંસ્થાના બહેનના આ મહા પ્રયાણની ભુરી ભુરી અનુદના.
2. સ મા ચાર છે. પાલીતાણા શ્રી સિદ્ધક્ષેત્ર શ્રાવિકાશ્રમ સંસ્થાના સુપ્રિન્ટેન્ડેન્ટ બહેનશ્રી કુ. જ્યોત્સનાબેન ચીમનલાલ શાહ અમદાવાદ ખાતે પુ. આ૦ શ્રી વિજયભક્તિસૂરી શ્વરજી મ૦ ના સમુદાયના પુત્ર સાધ્વી શ્રી વાવણ્યશ્રીજી મઢ માસે હૌશાખ વદી ૧૩ ને રવીવારના શ્રી ભાગવતી દીક્ષા અંગીકાર કરવાના હોઈ તેમનું બહુમાન કરવા એક સમારંભ શહેર નીવાસી શેઠ શ્રી જયંતીલાલ મેહનલાલ શાહના પ્રમુખ સ્થાને તા. ૨૦-૪-૭૭ ને બુધવારે રાત્રીના આઠ વાગ્યે સંસ્થાના સેન્ટ્રલ હોલમાં યોજાયેલ છે.
કાર્યક્રમનો પ્રારંભ સંસ્થાના બહેન ના માંગલીક કાવ્ય સ્તુતિથી થયે. બહેને એ રજુ કરેલ સ્વાગત ગીત પણ અસરકારક રહયું. સંસ્થાના સ્થા, સેક્રેટરી શ્રી સેમચંદ ડી. શાહ, ધરમશીભાઇ વેરા, કપુરચંદ વાયા, વેણીલાલ દેરી, માણેકલાલ બગડીયા, મોહનભાઈ શાહ, રમણીકભાઈ શાહ, વસ તભાઈ ગાંધી, વસંતબેન શાહ, કુ ઈલાબેન બાવચંદ, કુ. કીરણબેન આદી વક્તાઓએ પ્રાસંગિક પ્રવચને કર્યા દીક્ષાથી કુ. જયેનાબેન પણ સયંમ પંથે પ્રયાણ..” એ વિષય પર ખુબજ મનનીય પ્રવચન કર્યું સંસ્થા તરફથી દીક્ષાથી કુ. ત્સનાબેનને કુમકુમ તીલક કરી ફૂલહાર પહેરાવી હાથમાં શ્રીફળ આપી રૂ. ૧૧૧૧/ અર્પણ કરવામાં આવ્યા, સ્ટાફના ભાઈ બહેને તથા વિદ્યાથી બહેને તરફથી પણ રૂા. પર૧/ દીક્ષાર્થે બહેનને અર્પણ કરવામાં આવ્યા. આભાર દર્શન માણેકલાલ. બગડીયાએ કર્યા બાદ કાર્યક્રમની પુર્ણાહુતી થયેલ.
– ૧)
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir રાજ પ્રસાદી લે. અમર 30 દ્રવ્યાનુગ પર ગંભીર અને સક્ષમ છે, નિગ્રંથ પ્રવચનનું રહસ્ય છે. સુકલ યાનનું પરમ કારણ છે. શુક્લ ધ્યાનથી કેવળજ્ઞાન સુમૂત્યુથી થાય છે. મહાભાગ્ય વડે તે દ્રવ્યણ ગની પ્રાપ્તિ થાય છે. દર્શન મોહને અનુભાગ ઘટવાથી અથવા નાશ પામવાથી વિષય પ્રત્યે ઉદાસીનતાથી અને મહાપુરૂષના ચરણ કમળની ઉપાસનાના બળથી વ્યાનુગ પરીણમે છે. જેમ જેમ સંયમ વધમાન થાય છે. તેમ તેમ દ્રવ્યાનુયોગ યથાર્થ પરીણમે છે. સંયમની ત્રદ્ધિનું કારણ સભ્ય દર્શનનું નિર્મલ છે, તેનું કારણ પણ દ્રવ્યાનુયોગ છે. : 71. ગ્રહવાસને જેને ઉદય વર્તે છે, તે જે કંઈ પણ શુભયાનની પ્રાપ્તિ ઇચ્છતા હોય તે તેના મુળ હેતુ સેવા અમુક સદ્વર્તન પુર્વક રહેવું યોગ્ય છે. જે અમુક નીયમમાં ન્યાય સંપન્ન સાજી વિશ દીવ્ય વહાર તે પહેલે નીયમ સાથે કરે ઘટે છે એ નિયમ સાથે થવાથી ઘણા આત્મગુણ પ્રાપ્ત કરવાને અધીકાર ઉત્પન્ન થાય છે. . પ્રાણી માત્રને રક્ષક બંધવ અને હીતકારી એ કઇ ઉપાય હોય તે તે વિતરાગ ધર્મ જ છે. સંત જન જીનવરેન્દ્રએ કાદી જે સ્વરૂપ નીરૂપણ કર્યા છે, તે અલંકારીક ભાષામાં નિરૂપણ કર્યા છે. પૂર્ણ યોગાભ્યાસ વિના ક્ષા ગોચર થવા યોગ્ય નથી માટે તમે તમારા અપુર્ણ જ્ઞાનને આધારે વીતરાગના વાકાને વિરોધ કરતા નહિ પણ પિતાનો અભ્યાસ કરી પુર્ણતાએ તે સ્વરૂપને જ્ઞાતા થવાનું રાખો. 3. નિજ કલ્પનાએ જ્ઞાન, દર્શન ચારીત્રનું સ્વરૂપ ગમે તેમ સમજી લઇને અથવા નીશ્ચયાત્મક બેલે શીખી લઈને સદવ્યવહાર લેવામાં જે પ્રવર્તે, તેથી આત્માનું કલ્યાણ થવું સંભવતું નથી. અથવા કપિત વ્યવહારના દુરાગ્રહમાં રેકાઈ રહીને, પ્રવર્તતાં પણ જીવને કલ્યાણ થવું સંભવતુ નથી. જ્યાં જ્યાં જે જે યોગ્ય છે, તો સમજવું તેહ, ત્યાં ત્યાં તે તે આચરે, આત્માથી જન એ. 74. આત્મ સાધન દ્રવ્ય હું એક છું, અસંગ છું. સર્વ પરભાવથી મુક્ત છું ક્ષેત્ર અસંખ્યાત નીજ અવગાહના પ્રમાણ છું કાળ અજર-અમર શાશ્વત છુ. -(૧૨)-ત. For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ [13 વપર્યાય પરિણામી સમયાત્મક છું, ભાવ શુદ્ધ ચેતન્યમાત્ર નિર્વિકલ્પ દટા છું, 75. નાના પ્રકારના તપ, નાના પ્રકારના પ્રમાણ નાના પ્રકારની બ્રગાળ નાના પ્રકારના અનુગ, એ સઘળા લક્ષણ રૂપ છે, લક્ષ એક સચિદાનંદ છે. દષ્ટિ વીપ ગયા પછી ગમે તે સાસ ગમે તે અક્ષર, ગમે તે કથન, ગમે તે વચન ગમે તે રથળ પ્રાયે અહતનું કારણ થતું નથી. 76. ચિદધાતુમય, પરમશાંત, અડગ એકાગ્ર એક સ્વભાવમય, અસંખ્યાત પ્રદેશાત્મક, પુરૂષકાર ચિંદાનંદઘન તેનું ધ્યાન કરો, શાના વરણિય દર્શના વરણીય મેહનીય અંતરાયને આત્મતિક અભાવ પ્રદેશ સંબંધ પામેલા પુર્વ નિષ્પન સત્તા પ્રાત, ઉદયપ્રાપ્તિ ચાર એવા નામ ગોત્ર આયુ વેદનીય દવાથી અભાવ જેને છે એવું શુદ્ધ સ્વરૂપ જીન ચિદમૂતી, સર્વ લેકા લેક ભાષક ચમત્કારનું થાય. વિધ અનાદી છે, જીવ અનાદી છે. પરમાણુ પુદગળે અનાદી છે. જીવ અને કર્મના સબંધ અનાદી છે. સંયોગી ભાવમાં તાદાત્મય અભ્યાસ હોવાથી જીવ જન્મ મરણાઠી દુને અનુભવે છે. (ક્રમશ:) –સ્વગ વાસ– પ્રાતઃ સ્મરણીય પરમપૂજ્ય શાક્ષર શાહ ચતુરસુજ હરજીવનદાસનું તારીખ ૩૦-૪-૭૭ના શનીવારના રોજ દુઃખદ અવસાનની નેંધ લેતા દુઃખ અનુભવીએ છીએ. તેઓ આપણાં જૈન ધર્મ પ્રકાશમાં આવતા કાવ્યો તથા પદોના ચયીતા હતા. તેઓના વર્ગવાસથી સભા એ એક ક્વીન ગુમાવેલ છે, શાસનદેવ તેમના આત્માને શાંતિ અ.. For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir વિશ્વમાન્ય ધર્મ 239 ચડતી સાચી સદગુણે, પડતી એ દુર્ગુણ, ચડતી પડતી ધનમાં નહીં, અધુભવ એ મૂળ. પશુ પ્રકૃતી જ્યાં હશે, ત્યાં બુદ્ધિ મનુષ્ય ગણાય, લાભ સવાયા સૌ ભજે, પણ ઘંટીમાં દળાય. હીંસા બગણે મુડી તણો, બક્ષિસ આપે લાખ; એવી કરકસર તો અનુભવે લઇને ચાખ. ઉદારપણું જ રાખીએ, ઉડાવ પણું રખાય, ઉડાવ પણું જો દાખીયે, ઉદાર પણું નિંદાય, ચારો લઈ પંખી ઉડે, નીજનું ભવી પેટ, એવા ઉડા ઉજન કહે, બન્યા અમે તો શેઠ, સ્વછંદ સ્વતંત્ર એક પણ, કારણ કાર્ય ફેર, અભ્યાસ અનુભવ એક પણ પચ્ચે કુપચ્ચ સમવેર. લેખક : શાહ ચતભુ જ હરજીવનદાસ કલેશ કંકા છે જ્યાં હશે, ભાગ્ય બને ભગવાન, ભાંગી સુખ દુઃખ ઉભી કરે, અક્કલની હવાન. ર૩૪ કરકસર કરીએ સદા ભાગે કંજુસાઈ, કંજુસાઈ કરીએ કદાઈ, ર૩પ કરકસર મરે ચગદાઈ. 236 હીંસા બગડે મુડી તણો, બક્ષિસ આપે રાખ, એવી કંજુસાઈ તણે, અનુભવ કુવે નાખ. 28 પેટ બાળે પિતા તણું, પરનું પિષવા પેટ, ઉદાર એ અવતારને, ટેક રહે જ નેક, સ્વતંત્ર રેવરાજભોગવે, સ્વછંદ બને ગુલામ, પરશિક્ષાએ ચાલીએ, ર૪૧ નીતી તણું નવ ધામ. ૨૪ર ગુલામી ચાહે શેઠને, સેવા હેય રેવતંત્ર, સેવક શેઠ ગુલામ છે. 243 પપમાં પરતંત્ર. 244 (ક્રમશ:) For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ઉત્તમ સંપત્તિ : ચારિત્ર લેખક : (ડહેલાવાળા) પૂ. 5. ધર્મ વિ-મ-ના શિષ્ય આચાર્ય દેવશ્રી અશોકચન્દ્ર સૂરિશ્વરજી. મુંબઈ લેકે કહે છે કે આજે અમુક વર્ગ ખૂબ કમાય છે. અમુક લેકે એ અડળક સંપત્તિ ભેગી કરી છે. અમુક લોકોની સુખ સાહ્યબીમાં વધારો થયો છે. એ ખરું, પરંતુ તેથી મને જરા પણ આનંદ ઉપજતો નથી, વૈજ્ઞાનિક શોધ ખોળને પરિણામે અનેક જાતની સગવડો વધી છે, એ પણ ખરું, પરંતુ તે મારે મન મહત્વની વાત નથી, હું તે તમને એક જ પ્રશ્ન પુછવા માગું છું. કે માણસ સમાજ કે રાષ્ટ્રના ચારિત્રમાં કેટલો વધારો થવા પામ્યો છે ? મારે મન કોઈ મહત્વની બાબત હોય તે આ છે, અન્ય નહિ. પૈસે અમુક વ્યકિત પાસે વધે, તે અન્ય વ્યક્તિને તેટલા પ્રમાણમાં આર્થિક મુશ્કેલી અનુભવળી પડે છે, પાસે પાસે બે કુવા હૈય, અને બંનેની સરવાણી એક જ હોય, તે એક કુવામાં પાણી વધે, તો તેટલા પ્રમાણમાં બીજા કુવાનું પાણી ઓછું થવાનું પૈસાનું પણ તેવું જ છે, મુઠ્ઠીભર વ્યકિતઓના હાથમાં પૈસા જાય તે બાકીની વ્યક્તિઓને આર્થિક મુશ્કેલી ઉભી થવાની જ તેમાં આનંદ શો હોઈ શકે ! આ વાતમાં આનંદ થવાને બદલે દુઃખ ઉદ્ભવે તેમ છે, કેમ કે બીજા વિશ્વયુદ્ધમાં લેકના ચારિવનું, નીતિ અને પ્રમાણિતાનું ધોરણ જેટલું નીચું ગયું છે, તેટલું કદી ગયું નહતું કેઈપણ દેશની ઉન્નતિના આધાર, તે દેશની સમૃદ્ધિ પર નથી, પરંતુ તે દેશના ચારિત્રના ઉચ્ચારણ પર ઉન્નતી નિર્ભર છે, એટલે મારી પાસે મહત્વનો કોઈ પ્રશ્ન હોય તે આ છે, દેશ ચારિત્રની બાબતમાં વિકાસ સાધી રહેલ છે કે નીચે ઉતરતો જાય છે? આ પ્રશ્ન પરથી જ દેશની ઉન્નતિ કે અવનતિ નક્કી કરી શકાય છે, જે દેશ પૈસાને જ મહત્વ આપે છે અને અર્થ પ્રાપ્તિના પ્રયત્નમાં ચારિત્રનીતિ કે પ્રમાણિકતા ગુમાવી બેસે છે, તે દેશ ઉન્નતિને માર્ગે નથી જઈ રહેલ પરંતુ અવનતિને માર્ગે જઈ રહેલ છે. એમ હું માનું છે! માટે આપ સૌને કહેવાનું છે તે એ છે કે આપ કઈ પણ બાબત કરતાં ચારિત્રને વધુ મહત્વ આપજે અને ચારિત્રના ભાગે કે ઈ પણ વસ્તુ મેળવવા પ્રયત્ન કરશો નહિ પશ્ચિાત્ય અર્થ પ્રધાન સંસ્કૃતિની અસર હિંદ પર થઈ તે પહેલાં ભારતમાં ચારિત્રનું સ્થાન પ્રધાનપદે હતું અને લક્ષ્મીનું સ્થાન ગૌણ હતું ગમે તેટલી આર્થિક મુશ્કેલી અનુભવતી વ્યકિત પણ મુશ્કેલીઓ સહન કરતી. પરંતુ ચારિત્ર ગુમાવવા કે વેચવા કદી તૈયાર થતી નહેતી નીતિ અને પ્રમાણિક્તા વડે મેળવેલું ધન સામે નજર સરખી પણ કેઈ નાખતું નહિ. આ હતો આપણે પૂરાણે આદર્શ, પરંતુ આજે તે ભુલાઈ ગયે છે. (15) (ક્રમશ:) For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir No. Reg G BV-37. લથડતા પાપ રસ્તામાં, ઘડકતું પતું હૈયું, મીચાતી આંખ ઉઘાડે છગરમાં કઈક દયા રાખો. AA પ્રમ આ શા ભલાની બહુ ભલાઈમાં, ભરી આખર બુરાઈ છે, બુરાઈની વડાઈમાં, અમે દીઠી ભલાઈ છે ....... બહુ બુરી દશામાંથી, કુટે ઉત્કર્ષના કિરણ, થતી પુરી સકલ રાત્રિ, ઉદયની ત્યાં વધાઈ છે, ઉછળતી પૂર્ણ છેડો , કિનારે આવ પાસે, વધુ બે ચાર મજા વેડતા ફતેહ સમાઈ છે. બુઝાતે દીપ તે અંતે, જણાયે તેજમાં વધા, વધીને ઝાડની ડાળી, વધી આખર સુકાય છે, હજારો દાખલા દીઠા, પ્રણામો શાસ્ત્રના જોયા, છતાં શાસન હિ ખોયા. ખરેખર ઈ નવાઈ છે. ધરને ધેર્ય વધયું છે, થશે પુરી પ્રભુ ઈચ્છા તજના અંતરે શ્રદ્ધા, બધી આશા હવાઈ છે... રહે શ્રદ્ધા તપે આશા, મિમાંસા થાય આત્માની હમારી જીંદગી ભરની, ખરેખર એ કમાઈ છે. વસંત પ્રકાશક : જયંતિલાલ મગનલાલ શાહ. શ્રી જૈન ધર્મ પ્રસારક સભા-ભાવનગર, મુ દ્રક : ફતેચંદ છેડીદાસ ગાંધી, અરૂદય પ્રિન્ટીંગ પ્રેસ, ખારગેટ-ભાવનગર. For Private And Personal Use Only