Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
મા
Hefeat were arनबुद्धिः कार्या ।
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
ફાગણ
પુસ્તક ૯૬૩
અંક ૪-૫
હમી મા
www.kobatirth.org
૧૯૭૭
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
यदभरतावनिवनिताविशाल भालस्थलस्य तिल्काभमा तदसमुहतर्थास्तविमि समेतगिरि तीर्थम
આ ભરત ભૂમિરૂપી સ્ત્રીના વિશાળ લલાટ સ્ટ્સના તિલક સમાન સમેત શિખર તી કે જે સંસાર સમુદ્રના તીર્થ સમાન છે.
; પ્રગટ
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રસા જે ક સભા : ભ વ ત ગ ૨.
For Private And Personal Use Only
મા
1
ફાગણુ
વીર
૨૫૦૩
વિક્રમ સંવત
૨૦૩૩
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
મ
લેખ
૧. જિનદ્વાર (શિખરીણી વ્રુત્તમ)
૨. શ્રી જય શ ́ખેશ્વરા પાર્શ્વનાથ
૩. શ્રી જૈન રામાયણ
૪. મેાતી માંડવડા હૅઠ
૫. રાજ પ્રસાદી
૬. ધર્મમય જીવનાં લક્ષણ
૭.
www.kobatirth.org
: : વર્ષ ૯૫ મું :
• કાનુનના :
લેખક
શામજી હેમચંદ
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વાર્ષિક લવાજમઃ પોસ્ટેજ સહિત ૬-૫૦
શરણાર્થી
શ્રી ત્રિષષ્ટિશલાકા પુરૂષ ચિરત્રમાંથી રતીલાલ માણેકચ દે શાહુ
અમર
આ. શ્રી અશેકચંદ્ર ડેલાવાળા મુનિ ચરણવિજયજી
For Private And Personal Use Only
પાના ન
3
४
v/t
७
૧૧
૧૬
પ્રેસનોંધ :
શ્રી જૈન એશે।સીએશન ઓફ ઇન્ડીયા મારફત કાનૂની સલાહ વિના મૂલ્ય શ્રી જૈન એસસીએશન એફ ઇન્ડીયા ૯૩ વર્ષથી જૈન સંધ અને સમાજની સેવા કરે છે, આ સ ંસ્થાએ જૈન સમાજની પબ્લિક ચેરિટી તથા ધાર્મિક સંસ્થાના ટ્રસ્ટાને ઉપયોગી થવાના હેતુથી પબ્લિક ટ્રસ્ટ એકટ, ઇન્કમ ટેક્ષ તથા ચેરીટી કમીનરના વારવાર કાયદાઓમાં થતા ફેરફારને અનુલક્ષી કાયદાની સલાહ અને મા દ ન આપવાની વિના મૂલ્ય કાર્યવાહી શરૂ કરેલ છે. ધાર્મિક અને ધર્માદા સંસ્થાઓથી પ્રવૃત્તિઓ અને પ્રગતિમાં બાધારૂપ સમશ્યાએમાં આ સંસ્થા કાનૂની સલાહુ આપો અને તે માટે કાયદા-કાનુંનના નિષ્ણાતાની એક પેનલ બનાવેલ છે.
સમરત ભારતના કોઇપણ સ્થળે નાના ગામડાથી લઈને, મેાટા શહેરોમાં આવેલ દેરાસર, ઉપાશ્રય, ધર્મશાળા, ભેાજનશાળા, બેડિંગ અને કેળવણી ક્ષેત્રે કાર્ય કરતી સંસ્થાએ નિયત નોંધણી પત્રક નીચેના સ્થળેથી મગાવીને પેાતાની સંસ્થા રજિસ્ટર કરાવી દે તેવી વિજ્ઞપ્તિ કરવામાં આવી છે. વધુ માટે નીચેના સ્થળે લખા. શ્રી જૈન એસેાસીએશન ઓફ ઇન્ડીયા એગટ ક્રાંતિ માર્ગ મુંબઇ-૪૯૦૦૪૬
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
હક છે
S
. ii 11 વાં
-
roga
*
મક
પુસ્તક ૬૬ એ કે જે
પાઘ
વીર સં. ૨૫૦૩ વિક્રમ સં. ૨૦૧૩
જિન મતદ્વાર (શિખરિણી વૃત્તમ)
ન દેવ ના દેવં ન શુભ ગુરૂ મેવ ન કુગુ ન ધર્મ ના ધર્મ ન ગુણ પરિણથંન ગુણમા ન કર્યા ના કૃત્ય નહિત મહિત નામ નિપુણ વિલોકિતે કજિન વચન ચક્ષુ વિહિતાઃ છે ૧ છે
(ગુજરાતી)
ગુરૂના કે અસદગુરૂના કુદેવને વળી દેવ તણા ગુણ જ કે ગુણ હીનતા. અધમ કે વળી ધર્મ તણા કૃત્ય કૃત્ય કે હિત અહિતના રસ્તા રાજે નહિં તેને જિનવાણીમય નિર્મળ નેત્રો મળ્યા નથી જગમાં જેને ૧૭,
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જય શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથ
(ગયા અંકથી ચાલુ)
લેખક : શરણાથી
જરાસંધે સાગરના ઉછળતા મોજીસમું પોતાનું સૈન્ય નિહાળી હારય કર્યું.
“આ બીચારા ગેવાળ (કૃષ્ણ)ના દિવસે હવે જરાય ગયા છે, ખરે ! આવતી કાલના યુદ્ધમાં યાદવોના વિનાશથી પૃથ્વીને ભાર ઓછા થશે.”
સામેથી ચાલ્યા આવતા મહામંત્રી હરાકમંત્રી ઉપલા શબ્દ સાંભળતા તેના હૃદયમાં નીરાશા ઉપજતાં મનમાં વિચાર કરવા લાગ્યા. વિખંડ ભારતનું સામ્રાજ્ય ભોગવીને મહારાજ મગધથર હવે વૃદ્ધ થયા છે. થાકી ગયા છે. પ્રતિવાસુદેવની વૃદ્ધિ ધણામળ પર્યન તેમણે ભેગવી છે. અનેક શત્રુ રાજાને અને મહારાજાઓને કુટિને સર્વ જગ્યાએ મગધેશ્વર પિતાની આજ્ઞા મનાવી છે. પોતાની પ્રચંડ સત્તામાં અર્ધ ભારત દબાવ્યું છે. પ્રતિવાસુદેવની લક્ષ્મી વાસુદેવાજ લુટી લે છે અને તે વાસુદેવા પ્રતિવાસુદેવને મારીને તેનું સર્વરવ પડાવી લઈને પોતે જ અધ ભરતના ધણી થાય છે. એવી રીતે આ મગધેશ્વર આ ભરતવર્ષ ઉપર નવમાં પ્રતિવાસુદેવ અર્ધચકી થયા . છે. તેમની વૃદ્ધાવસ્થામાં શ્રી કૃષ્ણ પોતે જ મગધેશ્વરને મારીને નવમાં વાસુદેવ થશે કૃષ્ણને એ નવમાં વાસુદેવના હાથે જ જરાસંઘનું મત જ્ઞાનીએ પહેલેથી કહેલું છે. તે આજે સાક્ષાત જેવાને સમય આવ્યો છે. છતાં હું મહારાજાને સમજાવીને મારી ફરજ આજે અદા કરૂ હું સમજાવું છું કે ભાવિ કદાપિ અન્યથા થતું નથી છતાંય પ્રયત્ન કરી જાઉ?
હા મહારાજ ! હું કંઈક આપને અરજી કરવા ચાહું છું ? હંસકમંત્રીએ જરાસંધને નમન કરીને કાર્યની પ્રસ્તાવના કરી. “મંત્રીધર, આ જુએ આવતી કાલે પ્રભાતમાં જ યુદ્ધને અગ્નિ ફાટી નીકળશે. એમાં યાદ રીન્ય રહીત બળીને ભરેમ થઇ જશે બોલે શું અરજ ગુજારે છે ! “મહારાજ જરાસંઘે આવેશમાં હેવા છતાં નરમાશથી કહ્યું.
રાજન ! આપણા અસંખ્ય સાગરસમાં રીન્યમાં આપ એક જ મહાન વીર છે વિધમાં અદ્વિતીય વિજેતા છે જ્યારે યાદવ સૌન્યથાં ત્રણ છે. (ક્રમશ:)
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
શ્રી જૈન રામાય
(ગયા અંકથી ચાલુ
www.kobatirth.org
—શ્રી ત્રિષષ્ટિશલાકા પુરૂષ ચરિત્રમાંથી
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સુગ ૪ થા
રામ લક્ષ્મણની ઉત્પત્તિ, વિવાહ અને વનવાસ
મિથિલા નગરીમાં હરિવંશને વિષે વાસવતુ નામે એક રાજા હતા. તેને વિપુલા નામે સ્ત્રી હતી. તેને પણ લક્ષ્મીવાળા અને પ્રજાને જનકસમાન જનક નામે એક પુત્ર થયો. અનુક્રમે તે રાજા થયા. એ સમયમાં અયોધ્યાનગરીમાં શ્રીઋષભ ભગવાનના રાજ્ય પછી ઇક્ષ્વાકુવંશની અ ંતર્ગત રહેલા સૂર્યવંશમાં અનેક રાજાએ થયા, જેએમાંથી કેટલાક મેાક્ષે ગયા અને કેટલાક સ્વગે` ગયા. તે વંશમાં વીસમાં અંતનુ તીર્થં પ્રવર્તતા એક વિજય નામે રાજા થયા. છેને હિમચુલા નામે પ્રિયા હતી. તેને જીભાહૂ અને પુરદર નામે કે પુત્ર થયા. તે સમયમાં નાગપુરમાં ઈભવાહન રાજાને તેની ચુડામણી નામની રાણીથી મનેારમાં નામે એક પુત્રી થઇ હતી જ્યારે તે ઉદયસુંદર નામના તેના સાળા ભક્તિથી જેની પાછળ આવેલ છે એવા વજી બાહુ મનેાશ્માને લઈને પેાતાના નગર તરફ ચાલ્યા. આગળ ચાલતાં માર્ગમાં એક . ગુણસાગર નામના મુનિ તેમના જોવામાં આવ્યા. તે ઉદયાચળ ઉપર રહેલા સૂર્યની જેમ વસ'તગિરિ પર તપતેજથી પ્રકાશિત થઈ રહેલા હતા તે મુનિ આતાપના કરતા ઉંચુ જોઇ રહેલા હતા. તેથી જાણે મેક્ષમા ને જોતા હોય તેમ દેખાતા હતા. મેને શ્વેતા મયૂરનો જેમ તેને જોતાં જ ત્રજીમાહુને અત્યંત હર્ષ ઉત્પન્ન થયા, તેથી તત્કાળ પેાતાના વાહનને ઉભું રાખીને તે ભૂલ્યા— અહા! કાઈ આ મહાત્મા મુનિ વંદન કરવા યોગ્ય છે. તે ચિંતામણી રત્નની જેમ ઘણા પુણ્યથી જોવામાં આવ્યા છે. ' તે સાંભળી તેના સાળા ઉદયસુંદરે ઉપહાસ્યમાં કહ્યું કે હે કુમાર ! કેમ દીક્ષા લેવાનો ઈચ્છા છે?' વજીબાહુ બાલ્યા− હા, તેમ દરવાને મારું મન છે.' ઉદયસુંદરે ઉપઢ઼ાસ્ય મરકરીમાં કહ્યું હે રાજા ! જો તમારૂ મન હેાય તેા વિલબ કરો નહિ. હું તમને
સહાય આપીશ.’
5(4)-5
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
} }
જે મ' પ્રકાશ
વજીબાહુએ કહ્યું – મર્યાદાને સમુદ્ર ન તજે તેમ તમે તમારી પ્રતિજ્ઞાને ત્યાગ કશે નહિ. તેણે ‘બહુ સારૂં'' કહ્યું એટલે તત્કાળ જીખાહુ જેમ માતુ ઉપરથી ઉતરે તેમ વાહન ઉપરથી ઉતરી પડયા અને ઉદયસુંદર વિગેરેથી પરવર્યું સા સ તશેલ ઉપર ચડયાં. તેને દઢ વિચાર જાણી ઉદયસુંદર મેલ્યો !–' હે સ્વામી! તમે ઢીક્ષા લેશે। નહિ, મારા આ ઉપહાસ્ય વચનને ધિક્કાર છે! આપણા બંને વચ્ચે દીક્ષા વિષ ફક્ત મરેકરીની જે વચની હતાં, તે તે વચનને ઉલ્લંધન કરવામાં કાઇ પણ દોષ નથી. પ્રાયઃ વિવાહના ગીતની જેમ ઉપહાસ્યના વચને સત્ય હૈ।તાં નથી. તમે અમને સર્વ પ્રકારની આપત્તિમાં શહાયકારી થશે, એવા અમારા કુળના મનેથને દીક્ષા લઈને અકરમાત તમે ભાંગરા નઢુિ. ટુજુ આ તમારે હાથે વિવાહની નિશાનીરૂપ માંગલિક કંકણ છે, તે સહસા તે વિવાહુથી પ્રાપ્ત થનારા ભાગને કેમ છોડી દ્યો છે! હે સ્વામી! તેમ કરવાથી મારી બેન મનેારમાં સાંસારિક સુખના સ્વાદથી ઠગાઈ જશે, અને તમે જ્યારે તૃણની જેમ તેને ત્યાગ કરી દેશે ત્યારપછી છે કેવી રીતે જીવી શકશે ! ' વજીબાહુકુમાર બાલ્યા—હૈ ઉદયસુંદર ! માનવજન્મરૂપી વૃક્ષનુ સુંદર ફળ ચારિત્ર જે છે. વળી સ્વાતી નક્ષત્રના મેઘતું જળ જેમ છીપમાં મેાતીરૂપ થાય છે તેમ તમારાં મશ્કરીનાં વચન પણ મને પરમાર્થ રૂપ થયા છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
તમારી બેન મનેારમા જો કુળવાન હશે તે તે પણ મારી સાથે દીક્ષા ગ્રહણ કશે, નહિ, તે તેને માર્ગ કલ્યાણકારી થાએ પણ મારે તા હૅવે ભાગથી સ હવે તું મને વ્રત લેવાની આજ્ઞા આપ મે મારી પછવાડે તુ પણ વ્રત ગ્રહણ કર કેમકે પેાતાની પ્રતિજ્ઞા પાળવી તે જ ક્ષત્રિય કુળધર્મ છે.
આ પ્રમાણે ઉદયસુ ંદર પ્રતિભેધ આપીને છબાહુ ગુણરૂપ રત્ના ૫ સાગર ગુણસાગર નામના મુનિ પાસે આવ્યા. તરત જ વજીબાહુએ તેમની પાસે દીક્ષા લીધી. એટલે તેની પછવાડે, ઉદયસુંદર, મનેારમા અને બીજા પચીશ રાજકુમારોએ કોક્ષા લીધી, વજીરહુએ દીક્ષા લીધી એવા ખબર સાંભળી એ બાળક ઉત્તમ છે, અને હુ વૃદ્ધ છતાં ઉત્ખ નથી' એમ વિચારતાં વિજયરાજાને વૈરાગ્ય ઉત્પન્ન થયા. તેથી તેણે પુરદર નામના લધુ પુત્રને રાજ્ય ઉપર બેસારીને નિર્વાણમેાહુ નામના મુનિની દીક્ષા લીધી. અનુક્રમે પુરંદરે પણ પેાતાની પૃથિવી નામની રાણીની કૃક્ષાથી ઉત્પન્ન થયેલા કિતીધર નામના પુત્રને રાંજ્ય સોંપીને થેમકર નામના મુનિ પાસે ઢીક્ષા લીધી.
( ક્રમશઃ )
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
– મોતી માંડવડા હેઠ –
લે. રતીલાલ માણેકચંદ શાહ (૧) સર્વ અંધકારને નાશ કરવામાં જ્ઞાન સમાન બીજો કોઈ દી નથી કે જે દીવ ને વિષે ભૂમિને વિજે, પાતાલને વિષે અને ઠેકઠેકાણે અંધકારનો નાશ કરતો જોવામાં આવે છે. (પગપુરાણ ખંડ ૨, અ. ૧-૨-૩ લે. ૮૭) (૨) જેની પાસે હંમેશા પ્રકાશને કરવાવાળા એ જ્ઞાનરૂપી સુર્ય હોય તેની ઇયિ રૂપ દિશાઓના મુખે નિર્મળ પણાને પામે છે. (તસ્વામૃત શ્લે. 3)
(૯) સંસારી જીવોને આ શરીર ભેગની માટે છે, અને યોગીજનોને તે જ શકીર જ્ઞાનને માટે છે. સમ્યક પ્રકારના જ્ઞાનથી વિષ વિષરૂપ થયા હોય તો આ શરીર પુરિટી કી શું ફળ છે (હૃદય પ્રદીપ ભલે. ૫)
(૪) જેમ જેમ પ્રાણી જ્ઞાનના બળવડે શ્રી જિનેશ્વર ભગવાન ચેલું તત્ત્વ જાણજાય છે, તેમ તેમ તેને સાપને નાશ કરવામાં સમર્થ એવી બુદ્ધિ થતી જાય છે. (સુભાષિત ન સહ શ્લ. ૧૮૫)
(૫) જ્ઞાનથી જ માણસ કૃત્ય અને અસત્યના સમૂહને જાણે છે. શાનથીજ પવિત્ર ઉપવા ચાસ્ત્રિનું આચરણ કરે છે. જ્ઞાનથી જ ભવ્ય જીવો મોક્ષને મેળવે છે. તેથી જ્ઞાન એજ તમામ કલ્યાણનું અજોડ મૂળ છે. (સૂકો મુકાવલી. અધિકાર . ૩
(૬) અજ્ઞાને અંધકાર અજ્ઞાન રૂપી અ ઘકારથી આચ્છાદન કરાયેલે અને મૂઢ હૃદયવાળા, પુરૂષ હું કયાંથી આવ્યો ! હમણાં કોણ છું! અહીંથી હું કયાં જઈશ ! મારું કેવું સ્વરૂપ છે ! ઈત્યાદિ કાંઇ પણ જાણતા નથી.
(૭) આહાર, નિદ્રા લય અને મૈથુન આ ચાર બાબત પશુઓને અને મનુષ્યને સમાન જ છે. તેમાં મનુષ્યને માત્ર જ્ઞાન જ વિશેષ છે, તે શાન હિત જે મનુષ્ય હોય તો તે પથુ તુલ્ય જ છે. વિક્રમ ચરિત્ર)
(૮) અજ્ઞાની મનુષ્ય કરોડો જન્ય વડે કરીને જે કર્મનો ક્ષય કરે છે. તે જ કર્મને ત્રણ ગુતિને ધારણ કરનાર જ્ઞાની માણસ અંતર મુહુર્તણાં નાશ કરે છે. (તસ્ત્રાવૃત લે. ૧૮૦)
-(૭)
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૮]
શ્રી જન ધર્મ પ્રકાશ
(૯) વિષ્કામાં મુંડની પેઠે ખરેખર અજ્ઞાની પ્રાણી અજ્ઞાનમાં ડુબે છે, અને માન રસરોવરમાં હંસની જેમ શાની મનુષ્ય જ્ઞાનમાં લયલીન થાય છે. જ્ઞાનમાં રમણ કરે છે. | (જ્ઞાનસાર, જ્ઞાનક્કમ પ્લે ૧
(૧૦) શોધ માન માયા વિગેરે તમામ પાપ કરતાં પણ અજ્ઞાન એ ખરેખર અત્યંત દુ;ખને આપવા વાળું છે કે જે અજ્ઞાનવડે આચ્છાદિત થયેલ લેક પિતાને હિતકારી કે અહિતકારી પદાર્થને જાણી શકતા નથી. (અટકકારણ નષ્ટકમત્રણજાટીકા)
(૧૧) સંસારમાં જે માણસ જ્ઞાન વગરને અજ્ઞાની હોય તે માણસના શૌચક્ષમા સત્ય, તમ ઇદ્રિયદમન વિગેરે બધા ગુણો પવનવડે હણાયેલા વૃક્ષ જેમ મુળથી ઉખડી જાય છે, તેની માફક ક્ષણમાં નાશ પામે છે. (સૂ. ર. સ. બ્લે ૨૦૮)
સ માત
!
- સંચારિત્ર –; પલટાયા વગરનો હાથી શાંતિથી ખીલે ટકતો નથી અને વનમાં જ્યાં પ્રયત્ન કરે છે, તેમ કળવાયા વગરનો સાધુ પણ સાધુતામાં ટકતો નથી અને પ્રપંચ પ
વન - જવા પ્રયત્ન કરે છે.
‘બળવંત
N
-
કરે છે
જ ોકસ
Jv /
Sy (Apply Me
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
રાજ પ્રસાદી
લે. અમર પર, સર્વ પદાર્થનું સ્વરૂપ જાણવાને હેતુ થાય એક આત્માન કરવું એ છે. જે આત્મજ્ઞાન ન થાય તે સર્વ પદાર્થનું જ્ઞાનનું નિષ્ફળ પણું છે જેટલું આત્મજ્ઞાન થાય તેટલી આભ સમાધી પ્રગટે.
૫૩. કોઈપણ તથા રૂપ જોગને પામીને જીવને એકક્ષણ પણ અંતભેદ જાગતી થાય તો તેને મોક્ષ વિશેષ દુર નથી અન્ય પરિણામમાં જેટલી તાદત્યય વૃત્તિ છે. તેટલે જીવથી મોક્ષ દુર છે જે કોઈ આત્મ જેમ બને તે આ મનુષ્ય પણાનું મુલ્ય કઈ રીતે ન થઈ શકે તેવું છે. પ્રાપ્ય મનુષ્ય દેહ વિના આતમ જોગ બનતો નથી એમ જાણી અત્યંત નિશ્ચય કરી આ દેહમાં આત્મ જોગ ઉત્પન્ન કરવો ઘટે. - ૫૪. અત્યંત જ્ઞાન હોય ત્યાં અત્યંત ત્યાગ સંભવે છે, અત્યંત ત્યાગ પ્રગટયાં વિના અત્યંત જ્ઞાન ન હોય એમ શ્રી તીર્થ કરી સ્વીકાર્યું છે. આત્મ પરિણામથી જેટલે અન્ય પદાર્થને તાધાન્ય અનસ નિવલે તેઓશ્રી જિન ત્યાગ કહે છે રાગ દેષ પરિણામનું પરિક્ષણ પણું જ કર્તવ્ય છે.
૫૫. સર્વ વિભાવથી ઉદાસીન અને અત્યંત યુદ્ધ નિજ પર્યાયને સહજ પણે આત્મા ભજે, તેને શ્રી જિને તીવ્રજ્ઞાન દશા કરી છે. જે દશા આવ્યા વિના કોઈપણ જીવ બંધન મુક્ત થાય નહી એવો સિદ્ધાંત શ્રી જિને પ્રતિપાદન કર્યો છે જે અખંડ, સત્ય છે.
પ. જેમ છે તેમ નિજ વરૂપ સંપૂર્ણ પ્રકાશે ત્યાં સુધી નિજ સ્વરૂપના નિહાસતમ રિધર રહેવાને જ્ઞાની પુરૂષના વચને આધાર ભૂત છે, એમ પરમ પુરૂષશ્રી તીર્થકરે કહ્યું છે. તે સત્ય છે.
૫૭. સહજ સ્વરૂપે જીવની સ્થિતિ થવી તેને શ્રી વીતરાગ મોક્ષ” કહે છે. સહજ સ્વરૂપથી જીવ રહીત નથી, પણ તે સહજ સ્વરૂપનું આપ ભાન જીવને નથી જે થવું તેજ સહજ સ્વરૂપે સ્થિતિ છે. સંગના યોગે આ જીવ સહેજ સ્થિતીને ભુલ્ય છે, સંગની નિવૃત્તિએ સહજ વરૂપનું અપરોક્ષ ભાન પ્રગટે છે એજ માટે સર્વ તીર્થકરાદિ જ્ઞાનીઓએ અસંગપણું જ સર્વોત્કૃષ્ટ કહ્યું છે, કે જેના અંગે સર્વ આભ સાધન રહ્યા છે.
(૯)
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
[૦ ૫૮. સત્યનું જ્ઞાન થયા પછી મિથ્યા પ્રવૃત્તિ ન ટળે એમ બને નહિ, કેમકે જેટલે અંશે સત્યનું જ્ઞાન થાય તેટલે અંશે મિથ્યાતવાન પ્રવૃત્તિ વહે એ જિનને નિશ્ચય છે. કદી પૂર્વ પ્રારબથી બાહ્ય પ્રવૃત્તિનો ઉદય વર્તતો હોય તો પણ મિથ્યા પ્રવૃત્તિમાં તાદમય થાય નહિ એ ક્ષાનનું લક્ષણ છે.
૫૮, નિમિતે કરીને જેને હર્ષ થાય છે. નિમિતે કરીને જેને શેક થાય છે, નિમિતે કરીને જેને ઈન્દ્રિય જન્મ વિષય પ્રત્યે આકર્ષણ થાય છે, નિમિતે કરીને જેને ઈન્દ્રિયને પ્રતિકુળ એવા પ્રકારને વિશે દે થાય છે, નિમિતે કરીને જેને કષાય ઉદભવે છે, એવા જીવને જેટલો બને તેટલે તે તે નિમિતવાસી જીવને સંગ ત્યાગવો ધટે છે. અને નિત્ય પ્રત્યે સત્સંગ કર ઘટે છે.
૬૦ હું દેહાદી સ્વરૂપ નથી, અને દેહથી પુયાદી કોઈ પણ મારા નથી, શુદ્ધ રમૈતન્ય સ્વરૂપ અવિનાશી એ હું આત્મા છું. એમ આમ ભાવના કરતા રાગ દેષને ક્ષય થાય.
આતમ ભાવના ભાવતા
જીવબહ કેવળ પ્લાન રે. ૬૧. આત્મા સચ્ચિદાનંદ જ્ઞાતા અપેક્ષાએ સર્વ વ્યાપક સચ્ચિદાનંદ એવો હું આત્મા એક છું એમ વિચારવું થાપવું નિર્મળ અત્યંત નિર્મળ પરમ શુદ્ધ ચૈતન્ય ધન પ્રગટ આત્મસ્વરૂપ વડે સર્વને બાદ કરતા કરતાં જે અબાધ્ય અનુભવ રહે છે તે આત્મા છે સર્વને જાણે છે તે આત્મા છે જે સર્વભાવને પ્રકાશે છે તે આત્મા છે તે આત્મા છે, ઉપયોગમય આત્મા છે અવ્યાબાધ સમાધિ સ્વરૂપ આત્મા છે આત્મ આત્મા અત્યંત પ્રગટ છે, કેમકે સંવેદન પ્રગટ અનુભવમાં છે. - ૬૨. અનંતવાર દેહને અર્થે આત્મા ગાવે છે, જે દેહ આત્માને અર્થે ગળાશે તે દેહ આત્માને અર્થે ગણાશે તે દેહે આત્મ વિચાર જન્મ પામવા ગ્ય જાણી સર્વ દહાથની કલ્પના છોડી દઈ એક માત્ર આત્મામાં જ તેનો ઉપગ કરવો, એવો મુમુક્ષુ જીવને અવશ્ય નિશ્ચય જોઈએ.
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ધર્મમય જીવનાં લક્ષણો
લેટ આ. શ્રી અશોકચંદ્ર (ડહેલાવાળા) મુંબઈ આખી રાત તેઓએ હલેસા માર્યા છતાં સવાર પડયું તો પણ સામે કિનારે પહોંચ્યા નહિ. તેઓ વિચારમાં પડી ગયા. અને નશાને કેક ઉતરી ગયા હતા. સવારના અજવાળામાં તેઓએ જોયું તે માલુમ પડ્યું કે હોડી તે કિનારા સાથે દોરડાથી બાંધેલી છે. તે દેરડું જ તેઓએ જોયું ન હતું. દેરડુ છોડયા વિના તેઓ આગળ કેવી રીતે વધી શકે. પછી તેઓએ દેડું છોડ્યું અને પરિણામે થોડીવારમાં સામે કિનારે પહોંચ્યા. જેઓ ધાર્મીક ક્રિયા કરી રહ્યા હોય છે. છતાં વિકાસ સાધી શક્યા નથી. તેઓના જીવનમાં આ જાતની જ ખાત્રી માલુમ પડશે તેઓ ધાર્મિક ક્રિયા વડે હલેસા મારી રહ્યા હોય છે. પરંતુ તેઓએ પોતાના જીવનને સંસરિક મેહ અને રગ દેશના દોરડા વડે બાંધેલું હોય છે. અને તેથી તેઓ વિકાશ સાધી શકતા નથી. જેઓ વિકાશ સાધવા ઈચ્છતા હોય તેઓએ ધાર્મિક ક્રિયાઓ કરવાની સાથે પોતાના જીવનને સાંસારિક મોહમાંથી મુક્ત કર્યું ઘટે છે. તે મોહરૂપી દોરડું કાપી નાખવામાં આવે ત્યારે જ વિકાશ સાધી શકાય છે. આ દોરડું કાપી નાખવામાં આવે ત્યારે ધર્મના દશ લક્ષણો તેમના જીવનમાં પ્રગટે છે અને તે કેમ? વિકાશ સાધી નરમાંથી નારાયણ બની શકે છે..
સત્યવાને હરિશ્ચન્દ્રનું નામ તે તમે જાણો છો સત્યને માટે તેમણે કેટલું દુખ સહન કર્યું જે વ્યક્તિ સત્યની કિંમત સમજે છે તે ગમે તે વસ્તુ છોડવા તૈયાર થાય છે. પરંતુ સત્યનો ત્યાગ કરવો તે વ્યક્તિ તત્પર થતી નથી. આ છે સત્ય માટેની તાલાવેલી. સત્યવાન હરિશ્ચન્દ્ર સત્ય માટે પોતાનું રાજપાટ ત્યાગું. સત્ય કાજે પિતાની સ્ત્રીને વેચવામાં આનાકાની કરી નહી. સત્યને માટે પોતાની જાતને વેચવામાં પણ શરમ અનુભવી નહી. સત્યને કાજે આ બધુ કર્યું પરંતુ સત્યનો ત્યાગ કર્યો નહી. ધાર્મીક ક્રિયાઓની સાથે આ જાતની ધર્મમય જીવન જીવવાની ઉત્સુકતા જાગે તે જ વિકાશને માર્ગ સરળ બની જાય. ધાર્મિક ક્રિયાઓ કરવી અને સાથે સાથે સાંસારિક પદાર્થોમાં આશકિત રાખવી એ બન્ને વસ્તુઓ એક સાથે રહિ શકિત નથી, ધાર્મિક ક્રિયાઓ સાથે રહિ શક્તિ નથી ધાર્મિક ક્રિયાઓ સાથે ધર્મમય જીવબને ત્યારે જ વિકાશના માર્ગને વેગ વધે. અકરણ શ્રાવકે ધન જતું કર્યું, પરંતુ
E-(૧૧)
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [12 શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ પોતાના ધર્મને ત્યાગવાની અનિચ્છા દર્શાવી હતી આ જાતની તાલાવેલી જાગે તો વિકાસ સાધવામાં અને ધ્યેયે પહોંચવામાં જરાપણ વાર લાગે નહિ. છેલ્લે સાંસારીક જીવનની ક્ષણીકતા દર્શાવતે એક કલેકે કહીને હું મારું વકતવ્ય પૂર્ણ કરીશ. संपदा जलतरंग चिलाला योपन त्रिचनुरागी दिनानि / शारदा भुमिव चंचलमापु किं धने कुरून धर्म नि दं // સંપતિ પાણીના તરંગ જેવી અરિધર છે યૌવન ત્રણ ચાર દીનનું અને ધનની પણ મહત્તા શું છે? માટે હે આત્મા, ઉતમ એવા ધર્મની આરાધના કરી જ્ઞાની અને ધુની છેલ 1:2 અભણ હોય છે એનો અર્થ નથી સમજાતા તેમ બોલનાર અતિ ભલે હોય તે એને મર્મ નથી સમજાતે, કારણ અભણ પિતે શું બોલે છે એ નિશ્ચિત રીતે પોતે જ સમજ નથી, જ્યારે અતિ ભણેલા પિતાનું બોલવું સભા સમજે છે કે નહિ, એ નથી સમજી શકત આ જ કારણે દુનિયા ઘણીવાર ભણેલાને મુખ પણ કહે છે, ને મુખને તત્વચિન્તક ધુની પણ કહે છે ! " બળવંત” મંઝિલ છે G F- લાઈ - દર For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ધી જૈન એશોશિએશન ઓફ ઈન્ડિયા. મુંબઇ : સાર્વજનિક ટ્રસ્ટના ટ્રસ્ટીઓને ઉપયોગી માહિતી. ધાર્મિક માન્યતાને કારણે પરોપકારી વૃત્તિને લીધે અને પુણ્યનું ભાથું બાંધીને જંદગી સળ બનાવવા અને કર્મની નિર્ચા કરવા માટે અનેક વ્યક્તિ પિતાના નાણાને સોગ કરવા માટે ધર્માદા અને ધાર્મિક પ્રવૃત્તિને વેગ આપવા માટે અલગ ખાતું રાખે છે અને વિશ્વાસ પૂર્વક તેને વહિવટ ચલાવે છે. કબુતર (પારેવા)ની ચણ કુતરાને રોટલા તેમજ પશુપંખી અને અશક્ત માનવી માટે સહાયરૂપ બનવાની યોજના આપણા વડવાઓએ ઘડેલી છે. ધર્મશાળા અને પાણીની પરબ બંધાવી છે. આવા અસંખ્ય ટ્રસ્ટે આજે પણ નાના મોટા ગામડા વિદ્યમાન છે. ધાર્મિક દ્રષ્ટિ પુટ આપવા કાજે દેરાસર, ઉપાય, આયંબીલ ખાતુ વાંચનાલય અને પુરતકાલય તેમજ ભોજનશાળા ઇત્યાદિ સંસ્થાઓની સ્થાપના થયેલી છે. આ બધાનો વહિવટ એક કાળે એક હાથ હતો પરંતુ કાયદા-કાનુનનું પ્રમાણ વ્યાપક બનતું ગયું અને દેશકાળ બદલાતે ગયે તે પ્રમાણે આ વહિવટની કાર્યવાહી તથા તેને લગતી હિસાબી પદ્ધતિમાં વ્યાપક પ્રમાણમાં ફેરફાર થતો રહ્યો છે. 8 એટલે વિશ્વાસનું પ્રતીક મહેત્મા ગાંધી કહેતા હતા કે ટ્રસ્ટીએ તો સંભાળ પૂર્વક અને કુનેહથી ફસ્ટની રખેવાળી કરવાની ટૂટની મિલ્કતને અંગત હેતુ માટે વપરાશ હોઇ શકે નહિ. આપણે ત્યાં એવી વાત પણ પ્રચલિત છે કે ટ્રસ્ટના કામકાજ માટે રાળગાવેલી મીણબતી પણ સંરથાનું કામ પૂરું થાય કે તુરત જ બુઝાવી નાંખવામાં આવતી હતી અંગત માલીકીની મીણબત્તીનો ઉપયોગ વ્યક્તિત કામમાં કરવામાં આવતો હતે. ઇડિયન રિટ એકટ, ૧૮૮ર ની કલમ 3 માં ટ્રસ્ટની વ્યાખ્યા આપવામાં આવી છે. આ વ્યાખ્યા અનુસાર ટ્રસ્ટ ચનાર મિલ્કતની ફેરબદલી કરીને ટ્રસ્ટને અર્પણ કરે છે. જેનો સ્વીકાર ટૂરી કરે છે. તેને ઉપર ટ્રસ્ટના હેતુ અને ચેયને અનુલક્ષીને કરવામાં આવે છે. (10)-35 For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ કરારને લગતા કાયદામાં સુધી ઇન્ડિયન કોન્ટેકટ એકટ) જણાવ્યા અનુસાર કરાર મૌખિક રીતે થઈ શકે છે અને લેખિત પણ થાય છે. કમિશનર ઓફ ઇન્કમટેક્ષ વિ. ઠાકોરદાસ ભાર્ગવ 40 આઈ. ટી. આર ૩૦૧ના કેસમાં જણાવ્યા મુજબ કાયદેસરના ટ્રસ્ટ માટે ડેકલેરેશન કે વિચાર ધારાની લેખિત જરૂરીયાત નથી. જે દૃરટ ચવા માટેનું ધ્યેય કે વિચરણ અન્યથા પુરવાર થઈ શકતી હેય. જમાને જમાને દરેકના મુલે બદલાય છે. માનવીની વિચારધારા અને વર્તનના ફેરફાર થાય છે. પરિસ્થિતિમાં પલટો આવે છે. માનવવભાવ અને તેની વર્તણૂકમાં પણ ફેરફાર થતું રહે છે. પુરાવાની ગણતરી અગત્યનો ભાગ ભજવે છે. કાયદાકાનુન અન્વયે પણ મૌખિક કરતાં લેખિતનું મહત્વ વિશેષ રહે છે. આ કારણથી ટ્રસ્ટની રચના લેખિત અને વિદ્યમાન ધારાને લક્ષમાં રાખીને થતી જરૂરી છે. ઇન્ડિયા ટ્રસ્ટ એકટની કલમમાં દર્શાવ્યા મુજબ સ્થાવર મિલ્કત સંબંધીનું રેટ અંગેનું દરતાવેજ ઉપર લખાણ થવું જોઈએ અને તે રજીસ્ટર કરવાવું જોઈએ. જ્યારે જગમ મિલક્ત અંગેનું ટ્રટ લખાણ દારા ટ્રસ્ટીઓને મિક્તની અંગેનું રટ લખા દ્વારા ટ્રસ્ટીઓને મિલ્કતની ફેરબદલી કરીને સુપ્રત કર્યામાં ન આવે ત્યાં સુધી કાયદેસર મનાતું નથી. ઈડિયન ટ્રસ્ટ એક ઉપાંત રાજ્ય સરકારના ટ્રસ્ટને લગતા ધારાનો વિચાર સાર્વજનિક ધાર્મિક અથવા ધર્માદા ટ્રસ્ટના ટ્રરીઓએ કરવાનું છે. આ કાયદા હેઠળ નોંધણીથી માંડીને રટીઓમાં થયેલા ફેરફારની ખબર વાર્ષિક હિસાબ તથા અહેવાલ નિયત કરેલ ફમમાં રજુ કરવા. તેમજ મજકુર કાયદા અન્વયેની અન્ય જોગવાઈ પ્રત્યે દયા આપવાનું જરૂરી છે. ધારા હેઠળથી સમય મર્યાદા તેમજ ટ્રસ્ટને લગતી ટ્રસ્ટીઓની જવાબદારી પ્રત્યે ધ્યાન રાખી ગ્ય કાર્યવાહિ કરવી જરૂરી છે. આ પ્રમાણે કરવામાં નિષ્ફળ નીવડનાર ટ્રસ્ટના ટ્રસ્ટીઓ કાયદા અન્ય દંડને પ્રા નીવડે છે. આ ઉપરાંત વેરા ધારાની જેમવાઈ પ્રત્યે ટ્રસ્ટીઓએ વધુ સજાગતા કેળવવી જરૂરી છે. વેરા ધારાની હાલની જોગવાઈને કારણે એક બાજુએ ધર્માદા ટ્રસ્ટની રચના વેર બચાવવાના માધ્યમ તરીકે ખુબજ વ્યાપક બનતી ગઈ છે. જ્યારે બીજી બાજુએ સાર્વજનિક ટ્રસ્ટની જવાબદારીમાં અપ્રતિમ વધારો થઈ ગયો છે. (ક્રમશ:) For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir સાંપ્રદાયિક સંબોધને (લે. : . હીરાલાલ 2. કાપડિયા એમ, એ. ) આ પધને અક્ષરશઃ અનુવાદ ન આપતા અને ભાવાર્થ સૂચવું છું, વૈદિક અન્ય ધમાંવલંબીઓને શ્રાવકને, જૈન અને બૌદ્ધોને નાસ્તિક કહે છે, જેનો ઇતર જનોને મિથ્યાત્વી' કહે છે. વાનીનારાયણ પંથના અનુયાયીઓ અન્ય જનોને “કુસંગી' અને પિતાને એ ગી’ કહે છે. વૈષ્ણવ અન્યને અનાયી' તરીકે સંબોધે છે. આર્યસમાજીએ અન્ય જનને અનાર્ય” કહે છે. હિન્દુઓ અને પ્લે' કહે છે. મુસ્લીમ હિન્દુઓને ‘કાફ' કહે છે. આ પ્રમાણેને સર્વ અધઃ પાન કરનારી અને ભેદભાવ ભારતમાં પ્રસરે છે. તાથ ધિગમશાત્રના ભાસ્યકારે વાચક ઉપવાતિએ અહી નું. રૂપના ભાગમાં (y, 11 માં), અ. 3 ના ભાગ્યમાં | 232 માં અને અ. , . રર ના ભાગમાં (5 354 માં જૈનથી ભિન્ન મતાવલંબીઓ માટે ‘તત્રાન્તરીય’ શબ્દ વાપર્યો છે. એના ટીકાકાર સિ સેન ગણિએ આ કથળે વપરાયેલા તત્કાતરીય’ ના અર્થ અનુક્રમે નીચે મુજબ દર્શાવ્યા છે. ઐસેવિક યાદિ, માયાસનવીયે યાને બૌદ્ધો અને માયા નવી કિવા બૌદ્ધ મહાઈ બુદ્ધની માતાનું નામ માયા છે. એ ઉપરથી માયાના પુત્ર તે બૌદ્ધો એમ સૂચવાયુ છે. નમતુ વર્ધમાનામાં મહાવીર સ્વામી કુતીકિને પરોક્ષ હોવાનું કહે છે. સ્થાનકવાસીઓને કેટલાક કુંઢિયા' કહે છે તે તેઓ મુક્તિપૂજક જેનોને “દેરાવાસી કહે છે. પણ તેમ કહેવું યથાર્થ નથી કેમકે મૂત્તિપૂજક જૈને કઈ દેશમાં જિનાલમાં રહેતા નથી. ગવહન કયાં વિના આચાર્ય બનેલાના સંતાનોને એક આચાર્ય સંમૂમિના ભેટા કહ્યા છે. આગમમાં જમાલિ વગેરે સાતને અને અન્ય ગ્રંથને સિવભૂતિને “નિહનવ’ કહ્યું છે. એક જૈન કૃતિમાં સથાનકવાસીને અમૂર્તિપૂજક જૈનેને ‘નિહનવ કહ્યા છે, આ પણ એક જમાને છે ને ? તા, 15-11-174 -(15) For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 14. Reg G BV-37 અહી ટ્રીપમાં 15 કર્મ ભૂમી ક્ષેત્રની 170 વિજયમાં, ભૂતકાળ અનંતાનંત ચોવીશીઓ અનંતાનંત વીશી, અને અનંતાનંત 170 જિનેધર થયા છે, તે સંખ્યાથી. અનંતાણુણા હજી ભવિષ્ય કાળે ચોક થવાના છે. જેમની પાસે કષ્માણ થઈ ગયા છે. જેમના પાંચ કળ્યાણક થવાના છે, જેઓ સવ–સર્વદી બનીને આ તીર્થની રથાપના દ્વારા જગતના ભવ્ય જીવોનો ઉપકાર કરી ગયા છે. જેમાં ભવિષ્યકાળે અનંતાનંત ભવ્ય જીવને કિસ ઉપકાર કરવાના છે. જેઓના આ કર્મક્ષય થઈ ગયા હોવાથી મોક્ષમાં પધારી ગયા છે જેઓના આ કમ આ વિધમાન હોવાથી કુલ સંસાર વતી હોવા છતાં ભવિષ્ય કાળ ભવ સ્થિતિ પરિવાર પામીને આડ કર્મને ચોક્કસ ક્ષય કરવાના છે. અને મોક્ષમાં અવશ્ય પધારવાના છે. એવા અહી દ્વીપના 1પ કર્મભૂમિ ક્ષેત્રની 170 વિજયોના મણે કાળના અનંતાનન તીર્થંકર પરમાત્માઓને હું મારા માનસ મંદિરમાં પધરાવાનીને તે બધા મહા પુરૂ જિનેશ્વર પરમાત્માઓના ચરણ કમલમાં મારું ઉત્તમાંગ થાપન કરીને ત્રિકરણ મેળવીને હજારવાર લાખાવાર કોડીવાર નમસ્કાર કરું છું લેખક : મુનિચરણવિજયજી અમદાવાદ પ્રકાશક : જય તિલાલ મગનલામ શાહ, શ્રી જૈન ધર્મ પ્રસારક સભા-ભાવનગર, દ્રક : ફતેચંદ છેડીદાસ ગાંધી, અરૂણોદય પ્રિન્ટીંગ પ્રેસ-ભાવનગર, For Private And Personal Use Only