Book Title: Jain Dharm Prakash 1923 Pustak 039 Ank 06
Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha
Catalog link: https://jainqq.org/explore/533456/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir YYYY જૈન ધર્મ શાશ. जंकल्ले कायव्यं, तं अजंचिय करेहु तुरमाणा। बहुविग्यो हु मुहत्तो, मा अवरण्हं पडिरकेह ॥ १ ॥ જે કાલે કરવું હોય (શુભ કાર્ય) તે આજેજ અને તે પણ ઉતાવળે કર, કારણકે એક મુત્ત (બે ઘડી) પણ ઘણું વિનવાળું હોય છે, માટે બપોર સુધી પણ ખમીશ નહીં” ( વિલંબ કરીશ નહીં. ) પુસ્તક ૩૦ મું. ૩ ભાદ્રપદ -સંવત ૧૯૭૯. વીર સંવત ૨૪૪૯. [અંક ૬ કે. એથી ભલા. સંગ્રાહક-રાજપાળ મગનલાલ વોરા. રાજભુવન-ખાખરેચી. જ્ઞાની થઈ વાત કરી. જીવ ધર્મ બંધન મોક્ષની; નહિ આચરણ રાખ્યાં રૂડાં, તે એથકી મૂખ ભલા. જીવીને જીવાડ્યા નહિ બીજા, પબ્લેકમાઈ પિંડને; પરમાર્થ સા નહિ જરા, તે એથકી મૂઆ ભલા. નાણુ છતાં નહિ ભોગવ્યું, નહિ વાપર્યું સત્કર્મમાં; ઉંડું દબાવ્યું ભયમાં. કંગાળ તે એથી ભલા. આ છે છતાં દેખ્યો નહિ. સત્પથ નીતિને રૂડા; ચાવ્યા અનીતિ આદરી. તે એથી અંધા ભલા. કામ નવ કીધાં મરદ થઈને મરદને છાજતાં; ટ્ટીના ફય જુજ બાબતે. તા થકી હીજડા ભલા. ૫ મિત્રો ઘણાના થઈ રહ્યા, નિજ સ્વાર્થકરે કારણે સહુના સા નવ વિખ્યા. તે થકી પત્થર લા. ૬ For Private And Personal Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ. માણસ થઈને જીવનની, ઉદેશ શો જાણ્યું નહિ, એણ થઇ રખડ્યા '. ના થકી ચાર બલા. કત નાં સંભાળી, આ યા ની આગળ પાસ બજાવી ફરક ના, ના એક ગર્દભ ભલા. શિક્ષક છતાં શિ ભણી. સદભાવ રાખીને સદા; ચારિત્રકાળી નવ કર્યા, ગાત્રાળ તે એથી ભલા. અનિત્યભાવના. ચતુરનર ! શાને પંપાળે પુલને ? શાને પંપાળે પુલિને ?......... ....ચતુરનર૦ ભવ ભવ ધાર્યા પિષ્ય શરીરને. ત્યાખ્યાં રપાટે જળને નવીન ગ્રહ્યાં તને કંઈ કંઈ કર્મથી, અને ભેટ્યાં અનળને ચતુર ચંદ્રકળ સમ ખીલે ક્ષણમાં, રીઝવે બ્રિમરીઓ કમળને અન્ય પળે કિન્તુ કરમાતાં, ખરી પડી લે ભૂમિળને... ........ચતુર માં રૂધિર ભરી ચામની થેલી. વૃદ્ધિ કરે અરિદને નિજ નૃત્ય કરે આલમ ઘેલી, દર ધર્મપરિમળને. ........ચતુર જળ પ્રપટ વિન્ ચમકારો, વિણસે પતાસું જમે નાશવંત મુસાફરખાનું, કાળ ડાબે પળ.. ....... ચતુર રસ સુવાસિત મદન લુંટશે. સંગીત આતમળને; કોમળતા વધતાં તપ ઘટતાં. નહિ ચાખે શિવકુળને, .... ચતુર હિંસા ચોરી કપાય કરો, કાય કુક છગન: ઇન્દ્રિયમરન બની અમથી. તાંડે મનના વાળને . .. ચતુર અંગ નવી જંગ મચાવી. જીવન ઘડી પળ વિપાન; રસનાએ રટવા વીર છે. આત્મ કરાં તત્વ કોને ચતુર ધન્ય જીવન ધર્મ ધૂન લગાવી. વિષયથી વેરા કર અને પત વ િધી પાતિકડાં દહી, સુંદર શિવપુર ચલના .... ચતુર ' ના પપા ગળ. . For Private And Personal Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir પ્રસ્તાવિક કાવ્ય. પ્રસ્તાવિક કા, એક ઘડી આધી ઘડી, આધીમે પણ આધ: કરીએ સંમત સંતકી. તે ધટે કેટી અપરાધ. + + + + કહેના હૈ કહુ ઓર છે. રિના સે કહુ ઓર કહેના સો કરના નહિ, ઓ પ્રભુજીક ચોર. + + + + સત્ય વસે જે શરીરમાં સુઝે સાથે વિચાર; બુદ્ધિ પ્રકાશ વધે બહુ. અંતે થાય ઉદ્ધાર. + + + + સત્ય દયા તપ શાચ એ. પાદ ધર્મના ચાર; જેના હૃદયમાં એ વસે, ઉત્તમ અને આચાર, + + + X શક્તિ માફક કીજીએ, દાન પુન્ય વહેવાર; અમૃતને દૂર રાખીએ. એજ ખરો આચાર. + + + + તારું ચિંતવ્યું ના કરું, મારૂં ચિંતવ્યું હોય; અણચિંતવ્યું એવું કર જે તુજ ચિત્ત ન હોય. કરજ કદી કરશે નહિ. કરજ કષ્ટની ખાણ; કરજ મરદને દુઃખી કરે, માને સત્ય પ્રમાણ + + + + ઘર બુફ જે કરે. તે સારાને માટ; સમજી સજજન ઘો તજી, અંતરના ઉચાટ. રસમજ સમજ મન માનવી. શીખ સજનની રીત, પર શત્રુને તજી દઇ, પ્રભુ સાથે કરી પ્રીત. કામ કે ધ મદ લેભને. મેહ છોડી દે યાર For Private And Personal Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir જૈન ધર્મ પ્રકાશ. માં તારું નહિ વળે. એ છે દુ:ખ દેનાર. + + + + અન્ય દયાને -ધાન દે. કર ધાર્ષિક વહેવાર “તુ કદી નવ બાલ. તે સફળ થાય , + -- -- -- ચિન્તાથી ચતુરાઇ ધરે ધરે રૂપ રંગ જ્ઞાન આવરદા આધી રહે. ચિન્તા ચિતા સમાન. + + + + કરજ મરદને આંટ, રીબ દીન રે; ભારે મારે ભાથી. દેણ ખરે દુઃખદેણ. - + + + વિધાધનથી સુખ મળે, વધે માન સન્માન; સમજ વધે પશુતા ટળે, વિધા બહુ બળવાન. + + + + મળવા નીતિ નમ્રતા, ચપળપણું ચતુરાઈ, પઢાવજો સહુ બાળકો, વિધા જે વરદાઈ. વડી ટવની વાત. દળ નહી ટાળી નહીં; પડી પટોળે ભાત, ફાટે પણ ફટ નહિ. + + + + ફરતા ફરતી છાંયડી. કાળતણી ઘટમાળ; શોક હરખ શાને કરો. જગની લહી જાળ. + + + + રાત્રે વહેલા તે અઈ. વહેલા ઉઠે વીર; બળ બુદ્ધિ ને ધન વધે, સુખમાં રહે શરીર. -- + + + શુભ શીખામણ અમને, પ્રભુ રામ કર હેત; અંતે વિચળ એજ છે. ચા ! -ન : નર રીત : સંગ્રાહક શિવાકર રેવાશંકર ભટ્ટ. શિવભુવન ખાખરેચી. For Private And Personal Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir સમાજની ઉન્નતિ માટે સમયોચિત કેળવણીને પ્રચાર કર. ૧૭૧ સમાજની ઉન્નતિ સમાચોચિત કેળવણીનો પ્રચાર ઉદાર અને નિઃસ્વાર્થ ભાવે કર્યા વગર શી રીતે થઈ શકશે? dieresor જિનેશ્વર પ્રભુએ એકાન્ત વિધિ-નિષેધ કરેલ નથી, એટલે આ કરવું જ અને આ નજ કરવું એવું આગ્રહભર્યું કથન ભગવાને નથી કર્યું, પરંતુ દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ ને ભાવે તપાસીને જે કરવું-આદરવું ઘટે કે જે તજવું –પરિહરવું ઘટે તે તે દંભ રહિત-રાલ ભાવે (નિષ્કપટપણે જ આદરવું કે તજવું એવી પરમદેવ પરમાત્માની ખાસ આજ્ઞા લક્ષ્યમાં રાખવા એચ છે. તે તરફ દુલય કરતું નજ ઘટે. ઉપરોક આજ્ઞાને ત્યાં સુધી શુદ્ધ સરલ ભાવે અનુસરવામાં સહુ ચતુવિધ સંઘ-સાધુ સાધ્વી શ્રાવક ને શ્રાવિકાઓ સાવચેતી રાખતા હતા ત્યાં સુધી પ્રભુના પવિત્ર શાસનતંત્રને યથાશક્તિ ને યથાયોગ્ય અનુસરનાર ચતુર્વિધ સંઘ રામાજ સારી ઉન્નતિવાળી સ્થિતિમાં બિરાજતે હતો—તેની બાદા આંતરિધતિ ઉન્નત ને અબાધિત હતી, પરંતુ જ્યારથી પ્રભુની એકાન્ત હિતકારી આજ્ઞા તરફ મહ કે વાર્થ અંધતાદિક અનેક પાધિક કારણોથી દુર્લક્ષ થયું ને વધતું ગયું ત્યારથીજ રામાજની અવનતિ શરૂ થઈ અને તે ઉત્તરોત્તર વધતી ગઈ. શાસકાર ઠીક જ કહે છે કે “પવિત્ર શાસ્ત્ર-આજ્ઞાને આગળ કરતાં વીતરાગ પ્રભુને જ આગળ કર્યા લેખાય અને વીતરાગ પ્રભુને આગળ કરીને–સભુખ રાખીને પ્રત્યેક કાર્ય કરે તેમને નિયમ સર્વ કાર્યની સિદ્ધિ થાય એથી ઉલટી દિશાએ સ્વછંદતાવશ ચાલનાં પગલે પગલે ખલન થવાથી કાર્યની ડાનિજ થવા પામે. જે સંઘ-સમાજ પ્રથમ ભારે ઉન્નતિ પદે બિરાજતો હતો તે રઘ-માજ રાવ અવનતિના ખાડામાં પડી પાયમાલ થાય છતાં તેના - માતા અગ્રેસર-નાય કે તેની અવનતિનાં ખરાં કારણે તપાસવા અને તે બ તો તાકીદે દૂર કરવા કરી પરવા ન કરે ઉપેક્ષા કરે તે તેમને કેટલું બધું લજળપદ લેવા આવ્યા છે ? અત્યારે ત્યાં ત્યાં સંઘ-સમાજના ગણાતા નાયકોમાં નાપ્રિયતા વધી ગયેલી હોય છે, તેથીજ બધા તેઓ નથી કોઇને ના આપી શકતા ને નથી કોઈ નિસ્વાર્થ સેવાકારકોની નિઃસ્વાર્થ સેવાને પણ વીકાર કાના, કે નથી તેમનાં હિતવનેની પણ કશી પવા કરતા. આવી રિતિનું પરિણાને શું આવે તે સહૃદય રજનો તે સહેજે સમજી શકે. વન માનકાળે જયાં ત્યાં આપણે સમાજમાં તે અઢળક પિ ઘણો ભાગે વાહ વા કરાવવાની નર પિતાને મનગનતે માગે ખર્ચાય છે. હવે તો તેવે ? મારો નહીં આપણાં : નાજને : મા For Private And Personal Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ૧૭૨ શ્રી જન ધર્મ પ્રકાશ. પ્રકારની વ્યવહારિક નૈતિક અને ધાર્મિક કેળવણી એક સાથે મળે એવો વિવેક ગાર પ્રબંધ કરવામાં તે ખર્ચા જોઈએ. આપણામાં આરોગ્યતા સાચવવા જેટલું ભાન પણ આવતું નથી; તેથી માટે ભાગ અનેક પ્રકારના રોગથી પીડાય છે. તેવા રોગદુઃખી જનેનું દુઃખ નિર્મૂળ કરવા કેને ખરી લાગણી છે? એનાં મૂળ કારણેની તપાસ ખાત્રીપૂર્વક કરી કરાવી કાયમને માટે તેમનાં દુઃખ દૂર થાય તેવી ખરી લાગણી પ્રગટાવવી જોઈએ. નકામાં અડાં ખર્ચે અટકાવી દ્રવ્યને સન્માર્ગે લગાવવું જ હોય તો તેવા અનેક પુન્યમાર્ગો છે. સમાચિત ખરી કેળવણીના ચગે એ બધું સમજી શકાશે. સમાજનું કોઈ કુટુંબ દુઃખી ન રહે એવી લાગણી રાખી સહુએ પિત પાતાની (ઉચિત ) ફરજ બજાવવા મં9 પડવું જોઈએ. ઈતિશ. સ. ક. વિ. દેહ મન ને ઈનિદ્રયના દમનથી થતા અનેક લાભ. ૧ શુદ્ધ હવા પાણી અને અન્ન લેવા સાથે સ્વઆરોગ્ય ટકાવી રાખવા. માટે સહુ કોઈને પિતાને ફાવે તેવી એટલે બની શકે તેવી જાતમહેનત કરીને કે જરૂરી પ્રસંગે પગે ચાલીને શરીરને કસવાની ભારે જરૂર છે. * ૨ બહુ દિવસ સુધી અંગકસરત કર્યા વગર કદાચ ચાલે છે-શરીર નભી. શકે છે ખરું, પણ નિરોગી રહી શકતું નથી, તેથીજ પ્રકૃતિને માફક આવે એવી ગમે તે જાતની અંગમહેનતની આરોગ્ય સાચવવા માટે ખાસ આવશ્યકતા રહે છે. ખરી અંગમહેનત કરવાથી મન પણ પ્રસન્ન રહે છે, એટલે મગજનું કામ પણ સારું થઈ શકે છે, તે વગર મગજ ઠીક કામ કરી શકતું નથી. ૩ જેમ લેહ-લેવું પડ્યું પડ્યું કટાઈ–બવાઈ જાય છે તેમ શરીર પણ જાતમહેનત વગર-અંગકસરત કર્યા વગર અનેક જાતનાં રોગનું સ્થાન બની વિનાશ પામે છે. અંગકસરત-જાતમહેનત એક અચ્છા પષ્ટિક ખોરાક જેવી ગરજ સારનાર નીવડે છે. ૪ શુદ્ધ અન્ન જળ સાથે ખુલ્લી હવા-ચાખી હવામાં અંગ કસસ્ત કર નારનું આરોગ્ય આબાદ ટકી રહે છે. ૫ જાતમહેનતથી પાચનશક્તિ ઠીક ઠીક બની રહે છે. દ ખુલા પગે ખુલ્લી હવામાં અનેક વ્યવહારિક પ્રસંગે જાતે જવા આવવાની ટેવ રાખવાથી સહેજે અંગકરારતને લાભ મળી શકે છે. તેથીજ શાદિક અર્થે જેમ બને તેમ બહાર ખુલ્લી હવામાં જવાનો અભ્યાસ રાખો સહુને માટે સુખાકારી લેખાવો જોઈએ. ૭ પાયખાનાદિક અશુચિરથાનોમાં પ્રયતાથી શાચ અર્થે જનારની તબી For Private And Personal Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir શરીર આરોગ્ય સાચવા બ્રહ્મચર્ય પાળવાની ભારે અગત્ય ૧૭૩ યત બગડવાને વધારે સંભવ છે. ૮ બીજા પણ આવશયક (જરૂરનાં) કામ બને ત્યાં સુધી બીજાને આધારે નહીં છોડતાં જાતેજ કરવાની ટેવ પાડવાથી શરીરમાં સારી સ્કૂતિ-જાગૃતિ રહે છે અને કામ પણ ધારેલા વખતે નિયમિત બની શકે છે. બીજાને તો અણછુટકે જ કામ બતાવવાં જોઈએ. બીજાના આધારેજ રહેનારનાં કેટલાંક કામ અધુરાં રહેવાથી કે અનિયમિત થવાથી પિતાને ઠીક સંતોષ મળતા નથી. ૯ શ્રીમતાદિક જેઓ હર કંઈ કામ પરના આશયથી જ કરવાનું રાખે છે તેઓનાં શરીર સાવ નાજુક-માંદલાં જેવાં રહે છે. તેમને ઘણે ભાગે પાચનક્રિયા મંદી રહેલી હોવાથી અનેક જાતની ઉત્તેજક દવાઓ લેવી પડે છે. તેમાં પુષ્કળ દ્રવ્યને વ્યય કરવા છતાં તેમની તબીયત ઠીક રહી શકતી નથી. બદહજમીની ફશ્ચિાદ તેઓની કાયમ રહ્યા કરે છે. જાતમહેનત કરવાની ટેવ પાડવાથી તેમની એ બધી ફરિયાદને પ્રાયે અંત આવી જાય છે. જાતિઅનુભવથી તેની ખાત્રી કરી શકાય છે. ૧૦ દરેક ધાર્મિક કરણી યથાવિધિ સાવધાનતાથી કરવાવડે સુજ્ઞ ભાઈ બહેનો ધારે તે અંગકસરતનો અપૂર્વ લાભ સહેજે મેળવી શરીરઆરોગ્ય સાચવી શકે છે. ૧૧ પદ્માસનાદિક ધ્યાનનાં આસનોનો અભ્યાસ-મહાવરો રાખવાથી અને શુદ્ધ દેવગુરૂના ઉત્તમ ગુણનું ધ્યાન એકાગ્રતાવડે કરવાથી મન ને પવનને જય થવાને લઈને તન મનની શુદ્ધિ થતાં પ્રસન્નતા વધે છે. . ૧૨ ચિત્તની પ્રસન્નતા બની રહેવાથી અનેક લાભ થાય છે, રાગો ટળે છે, ના રોગ થતા નથી અને આત્માનું સહજ સ્વાભાવિક સુખ અનુભવાય છે. નકામા સંકલ્પ વિકપ શુભ ધ્યાનબળથી શમાવી દેવાથી એ અપૂર્વ ફળ મળે છે. ૧૩ શુભ ધ્યાનની પુષ્ટિ માટે ઉપવાસાદિક બાહ્ય તપની પણ ખાસ જરૂર છે. ખોટી લાલચે તજવાથી એ સહેજે બને છે. સ. ક. વિ. શરીર આરોગ્ય સાચવવા બ્રહ્મચર્ય પાળવાની ભારે અગત્ય. ૧ લી માંસાદિક શરીરની સાત ધાતુઓમાં વીર્ય એ સહુથી ચઢિયાતી ને ઉપગી ધાતુ શરીરના આરોગ્યને ખાસ કરીને ટકાવી રાખનારી તથા પુષ્ટિ આપનારી છે. ૨ ધી ને શરીરના રાજા તરીકે વ્યવહરવામાં આવે છે. તેની અનહદ કિંમત છતાં તેને પૂરી કાળજીથી સાચવી રાખવાનું અને તેને સારામાં સારો For Private And Personal Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ. ઉપગ કરવાનું સદ્ભાગ્ય જેને પ્રાપ્ત થયું છે કે થાય તેને જન્મ સાર્થક-સફળ લેખાય. ૩ વીર્યસંરક્ષણની કિંમત જે સારી રીતે સમજતા હોય તેમણે તેના ખરા ઉપાય રૂપ બ્રહ્મચર્ય પાળવામાં કસર રાખવી ન ઘટે. મન અને ઇન્દ્રિયોને લગામમાં રાખવાના તત્ અભ્યાસથી તેને લાભ મળી શકે છે. સ્વવીર્યસંરક્ષણથી અનેક ઉત્તમ લાભ મેળવી શકાય છે અને અણમોલા વીર્યને નાહક વિનાશ કરી દેવાથી–તેવી કુટેવથી અનેક ઉત્તમ લાભ ગુમાવાય છે. અનુભવ કરી જોવાથીજ એ વાત હસ્તામલકની જેમ સુપ્રતીત થઈ શકે એમ છે. ૪ બેહદ વિષયભોગની લાલવાથી પાશવવૃત્તિનું સતતુ સેવન કરનારના જે હાલહવાલ થાય છે તે જોઈ-જાણીને પણ સુજ્ઞ જનેએ સવેળા ચેતીને ચાલવું ઘટે છે. સહૃદય જનેને એથી વધારે શું કહેવું ? ૫ પાશવવૃત્તિનું કાયમ સેવન કરનારા અનેક આકરા યાદિક રોગોને જાતેજ બહેરી લે છે. તેવા મૂઢજનોને જલેજ સંતતિ થવા પામે છે. અને જે કદાચ થાય છે તો તે સાવ તકલાદી–સત્ત્વ વગરની નમાલી હોઈને બહુધા બીજાને ઉપયોગી થવાને બદલે બોજારૂપ થાય છે અને વળી વારસામાં માતપિતાને લાગુ થયેલ ક્ષયાદિક રોગથી પણ પ્રાયે બરાવા પામતી નથી. આવી ભારે હાનિ સ્વછંદતાથી વીર્યને વિનાશ કરવાવડે થાય છે. દ સામાન્ય રીતે પુત્રના શરીરનો બાંધે ૨૫ વર્ષે અને પુત્રીનો ૧૬ વધે બંધાઈ રહે છે. તે પહેલાં તેમની કાચી વયે કેવી હવશ લગ્ન કરી દેવાં સુજ્ઞ અને હિતસ્વી માબાપને લાજમ નથી. ૭ કાચી વયે કાચો બાંધા છતાં લગ્ન થવાથી અનેક પુત્ર પુત્રીઓ અને, કાળે મૃત્યુવશ થાય છે, ત્યારે માતપિતા પસ્તાય છે ખરા પણ તે નકામે પસ્તા કરવાથી વળે શું ? બગડી કંઈ સુધરી શકે ખરી ? નહીં જ. પાણી પીધા પછી ઘર પૂછવાથી શું વળે? ( ૮ આટઆટલું વીતવા છતાં મૂઢજનોની આખે ઉઘડતી નથી. પકડેલું ગદ્ધાપુંછ તેઓ તજતા નથી અને ઉન્માદવશ પોતાની પ્રજાની જીદગી ધુળધાણી કરી નાંખે છે. છતાં વળી તેમાં બહાદુરી સમજે છે તે શરમની વાત છે. - ૯ મજબૂત, નિરોગી, સુખી, પ્રતાપી ને સદગુણી પ્રજા પેદા કરવા ઇચ્છતા દરેક માતપિતાએ જાતે જ પ્રાર્થના અગણિત લાભ વિચારી જેમ બને તેમ ટેક રાખી દઢતાથી તેનું લાંબો વખત પાલન કરો સ્વર્યનું સારી રીતે સંરક્ષણ કરવા પ્રથમથી જ ટેવાવું જોઈએ. For Private And Personal Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir પ્રશ્નાર. ૧૭૫ ૧૦ બ્રહ્નચર્યના ઉત્તમ નિયમોનું પરિપાલન કરવાથી શરીર સ્વાધ્ય, ચિત્તની પ્રસન્નતા, શાય, ઉત્સાહાદિક અનેક ઉત્તમ લાભ અહીં જ સાંપડે છે અને અનેક રીતે પરમાર્થ માગે સ્વવીર્યને સદુપગ કરવાથી ઉત્તમ ગતિ યા સદ્દગુણના પ્રકાશવડે આત્મઉન્નતિ સાધી સ્વપર ઉપકારક બની આ દુર્લભ માનવભવ લેખે કરી શકાય છે. ઈતિશમ प्रश्नोत्तर. (પ્રશ્નકાર-શા, ડાહ્યાભાઈ મોતીચંદ-એરપાડ) પ્રશ્ન–૧ ચરવળે ને આઘે એ શબ્દોના મૂળ ધાતુ કયા? ને તેને વ્યુત્પત્તિ સાથે અર્થ શું? ઉત્તર–ચર વસ્તુ-જંગમ વસ્તુને વાળનાર-દૂર કરનાર હોવાથી ચરવળો શબ્દ થયેલ લાગે છે. આ કલ્પનાથી કરેલ અર્થ છે. તે શબ્દ પણ શુદ્ધ ગુજરાતી જણાતો નથી. –ઓઘ કહેતા સમૂહ-ઉનની દશીઓને સમૂહ, તે ઉપરથી ઓઘો કહેવાય છે. બાકી તેનું મૂળ નામ તે રજોહરણ છે. તેને ત્રાષિદવજ અથવા ધર્મધ્વજ પણ કહેવામાં આવે છે. પ્રશ્ન–૨ વેતાંબરના સાધુઓ ઓ રાખે છે ને દિગબરના બ્રહ્મચારીઓ મોરપીછ રાખે છે. એ ભેદ પડવાનું કારણ શું? એવો ભેદ ક્યારથી પડ્યો. અને તેમાં મેગ્ય શું છે ? ઉત્તર–દિગંબર પણ જ્યારથી ઉત્પન્ન થયો છે ત્યારથી મોરપીંછજ રાખે છે. ભેદ પડવાનું કારણ કેઈપણ પ્રકારે જુદો દેખાવ કરવો તેજ જણાય છે. સૂત્રોમાં તો બધે રજોહરણ શબ્દજ આવે છે અને તે ઘા સાથે બંદાસ્તો છે. ( અવાવરૂ જગમાં ) જીવદયા પણ ઓઘા જેટલી મેરપીંછથી પળી શકતી નથી. રજોહરણનતી સુખે ભૂમિશુદ્ધિ કરી શકાય છે, તેથી અમને તો એ ઘે રાખ તેજ ચોગ્ય લાગે છે. પ્રશ્ન–૩ દરેક પ્રભુના યક્ષે જુદા જુદા હોય છે. તેમની બધી પ્રતિમાજીના એકજ યક્ષ કે જુદા જુદા ? યક્ષને અધિષ્ઠાયિકમાં કોઈ ફેર છે ? તે યક્ષની ફરજ - ઉત્તર –એક પ્રભુના જેટલા બિંબ હોય તે સર્વનો જેમ પાર્શ્વનાથ ઉપાયલ છે તેમ એકજ . યક્ષ સમજવો. ( યક્ષની જેમ એક યક્ષિણી પણ અિધિષ્ઠાયિકા હોય છે. ) યક્ષને અધિષ્ઠાયિકમાં કોઈ ફેર નથી. યક્ષની ફરજ તે For Private And Personal Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ. પ્રભુના ચિત્યનું. તીર્થનું રક્ષણ કરવું તેનું મહત્વ વધારવું અને તેના શાસનના સાધુ સાધ્વી શ્રાવક શ્રાવિકા વિગેરેના વિદને નિવારવા એ છે. પ્રશ્ન-૪ કેટલાક દેરાસરના બહારના ભાગમાં માણિભદ્ર યક્ષની સ્થાપના હોય છે તે કોણ છે ? તેણે શું કાર્ય કરેલ છે ? અત્યારે તેની સેવાપૂજા શા કારણે કરવામાં આવે છે ? ઉત્તર--માણિભદ્ર યક્ષસંબંધી તેના છેદમાં વિસ્તારથી હકીકત છે. તે ઇંદ વાંચી જે, છપાયેલ છે. તે દેવસુર તપગચ્છના અધિષ્ટાચંક છે. તેની ભક્તિ સ્વામીભાઈ તરીકે કરવામાં આવે છે. તેણે પૂર્વે બહુ ચમત્કાર બતાવેલ છે. પ્રશ્ન-૫ દાદાસાહેબના પગલાં ઘણી જગ્યાએ હોય છે તે કોના છે ? બધા દાદાસાહેબ એકજ હોય છે? કેટલાક મુનિ તેને માને છે, કેટલાક માનતા નથી તેનું શું કારણ? તેની પૂજા કરી શકાય ? તેની પાસે પૂજા ભણાવી શકાય? - ઉત્તરદાદાસાહેબ તરીકે ખરતરગચ્છી તો શ્રી જિનકુશળસૂરિ ને જિનદત્તસૂરિને માને છે. તેઓ તેના પગલાં સ્થાપે છે. બીજા તપગચ્છ વિગેરે ગ૭વાળા પિતા પોતાના ગરછમાં થયેલા વૃદ્ધ મુનિ અથવા યતિના પગલાં સ્થાપે છે, ને તેને દાદાસાહેબ કહે છે. તે દરેક ગામમાં જુદા જુદા હોય છે ને કેટલાકમાં એક પણ હોય છે. તેની સેવાપૂજા થઈ શકે. પૂજા ભણાવવી હોય તે પ્રભુ પધરાવીને ભણાવી શકાય. કેટલાક મુનિઓ યતિના પગલાં હોય તો તેને દાદાસાહેબ તરીકે માનતા નથી કે નમસ્કાર કરતા નથી. પ્રશ્ન– ઘંટાકર્ણ મંત્ર તે શું છે અને તે જપવાથી શું ફાયદો થવાનો સંભવ છે ? ઉત્તર–ઘંટાકર્ણ નામનો યક્ષ મહાવીરસ્વામીનો ભક્ત છે. મહાવીર પ્ર ભુની ભક્તિથી તે પ્રસન્ન થાય છે. તેથી પૂર્વાચાર્યોએ તે મંત્ર રચ્યું છે. તેના દીપથી ઐહિક ને આમુમિક અનેક પ્રકારના લાભ થાય છે. પ્રશ્ન–છ જયતિહણ સ્તોત્ર તથા ઋષિમંડળી સ્તોત્રની ભાષા કઈ છે? તેને કર્તા કોણ છે ? તે મંત્રરૂપ છે ? તેના જાપથી શું લાભ થાય છે? ઉત્તર–જયતિહણ સ્તોત્ર પ્રાકૃત ભાષામાં છે. શ્રી અભયદેવસૂરિ મહારાજનું રચેલું છે. વડાપમડળ તેત્ર સંસ્કૃત છે. એના કત્તા શ્રીગ તમસ્વામી છે એમ તેના એક કલાકમાં કહેલ છે પણ તે કૃત્રિમ લાગે છે. એના લેક ૬૩ છે, ૯૬ છે, ૭૬ પણ છે. કેટલાકમાં કર્તાનું નામ નથી અને જેમાં છે તે પ્રક્ષેપ સમજાય છે. એ બંને સ્તોત્રો પ્રભાવિક છે. એના જાપથી પરમાતમાની ભક્તિ થાય છે, અને ઐહિક આમુબ્રિક અનેક પ્રકારના લાભ થાય છે. For Private And Personal Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir પ્રશ્નોત્તરી ૧૭૭ પ્રશ્ન૮ ચકેશ્વરી વાઘેશ્વરી વિગેરે દેવીઓને શાસનની રક્ષક તરીકે માનવામાં આવે છે તેણે શાસનના હિતમાં શું કાર્યો કર્યા છે ? ઉત્તર–એ બંને દેવીએ શાસનના હિતમાં તત્પર રહેલી કહેવાય છે. તેમણે અગાઉ શાસનહિતનાં અનેક કામે કરેલા છે. ચક્રેશ્વરીએ સિદ્ધાચળ ઉપર થતા અન્ય વ્યંતરાદિ ઉપદ્રવે દૂર કર્યા છે. એ અષભદેવની તેમજ સિદ્ધાચળ તીર્થની અધિષ્ઠાયિકા-તેમના પર પ્રમવાળી છે. તેણે શ્રીપાળરાજાને પણ સહાય કરી છે. બીજી દેવીઓએ પણ ઘણાને સહાય આપેલી છે. પ્રશ્ન—-૯ દરેક દેરાસરમાં મૂળનાયકજીની ગાદી નીચે દેવીની મૂત્તિ કરવામાં આવે છે, તે મૃત્તિ કેમ હોય છે? તેને માતા કેમ કહેવાય છે? કેટલાક દેરાસરમાં એવી રીતે દેવીઓની સ્થાપના હેતી નથી તેનું શું કારણ? ઉત્તર–મૂળનાયકની ગાદી નીચે દેવી કરવામાં આવે છે તે દેવી તે પ્રભુની પરમ ભક્ત, અધિષ્ઠાયિકા અને તેમના સેવના સંકટને હરનારી હોય છે. તે આપણું માતાની જેમ રક્ષણ કરે છે તેથી તેને માતા કહેવામાં આવે છે. ઘણું કરીને દરેક શિખરબંધ દેરાસરમાં મૂળનાયકની અધિષ્ઠાયિકાની મૂર્તિ ગાદી નીચે અથવા બીજે હોય છે--હોવી જોઈએ. કઈ જગ્યાએ ન હોય તે તેટલી ખામી સમજાય છે. પ્રશ્ન–૧૦ હાલમાં સાધુઓની અને આચાર્યોની આરસની મૂત્તિઓ કરાવીને સ્થાપવાની પ્રવૃત્તિ વધારે ચાલી છે, તેની પૂજા પણ કરવામાં આવે છે, તેમાં કાંઈ શાસ્ત્રવિરૂદ્ધ છે? ઉત્તર-એમાં શાસ્ત્રવિરૂદ્ધ તે કાંઈ નથી, પરંતુ એવી પ્રવૃત્તિ વધવાથી રાગદશાને લીધે ગુણી કે નિર્ગુણી ગમે તેની મૂર્તિઓ કરાવવાનું થશે, એ ટલે સદગુરૂનીજ મૃત્તિઓ હોવી જોઈએ એવી મર્યાદા જળવાશે નહીં એમ લાગે છે. એવી મૂર્તિઓ દેરાસરમાં પધરાવવાનું તે ન થાય એ ઇચ્છવા ગ્ય છે, કારણ કે એમ થવાથી પરમાત્માની ભક્તિમાં પણ અપાદર કે અનાદર થવાનો સંભવ છે. તેમજ પછી ગમે તેની મૂર્તિ ગમે ત્યાં પધરાવાનું બનશે. વ્યવસ્થા રહેશે નહીં. પ્રશ્ન–૧૧ પર્યુષણ પર્વ તરીકે આઠજ દિવસ અને તેમાં પણ ૪ દિવસ શ્રાવણના ને ૪ ભાદરવાના નિર્માણ કર્યા છે, તેનું કાંઈ ખાસ કારણ છે? ઉત્તર શાસ્ત્રમર્યાદા મુજબ પર્યુષણની અઠ્ઠાઈના આઠે દિવસો ભાદરવાનાજ લેખાય છે. તેમાં પ્રથમ વદિ અને પછી શુદિ આવે છે. ગુજરાતી પંચાંગમાં શુદિ પ્રથમ ગણાય છે, તેથી તે ભેદ લાગે છે તે વાસ્તવિક નથી. બીજી શાશ્વતી એ અઠ્ઠાઈઓની પેઠે પમ્પણની-સંવત્સરી સંબંધી અઠ્ઠાઇની મર્યાદા For Private And Personal Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ૧૮ શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ. સમજી લેવી. પર્યુષણ પર્વના આ પ્રમાણેના આડ દિવસ નિર્માણ કરવાનું ખાસ કારણે અમારા જાણવામાં નથી. કેટલીક જગ્યાએ તે અાઈ પણ શાશ્વતી કાનું જોયું છે. બાકી આડની સંખ્યા તો જિનજન્મકલ્યાણકાદિના મહે બધા આડ દિવસ પર્યત ઈદ્રિાદિક દેવ નંદીશ્વર પે જઈને કરે છે તેથી રાખેલી છે. પ્રશ્ન–૧૨ પર્યુષણ પર્વમાં પ્રથમ ૩ દિવસ અન્ય વ્યાખ્યાન, પછીના ૫ દિવસ કલ્પસૂત્રનું વ્યાખ્યાન અને છેલે દિવસે કલ્પસૂત્ર મૂળ (બાર) વાંચવામાં આવે છે તેનું કાંઈ ખાસ કારણ છે? ઉત્તર–સ્થવિર કપીના દશ પ્રકારના કલ્પમાં પયુષણ કલ્પ છે અને તે દિવસમાં પૂર્વ પુરૂથી ઉપર પ્રમાણે જ વ્યાખ્યાન વંચાય છે. કલ્પસૂત્રની ટીકાના પ્રારંભમાં એ વિષે સ્પષ્ટતા કરેલી છે તે વાંચી જેવી. પ્રશ્ન–સંવછરી પર્વ પ્રથમ પંચમીનું હતું તે શ્રી કાળિકાચાર્ય મહારાજથી ચતુર્થીનું પ્રવર્તે છે, તેનું શું કારણ? ઉત્તર–આ બાબત આજસુધીમાં ઘણી ચર્ચાઓ અને નિર્ણ થઈ ગયા છે, તે સંબંધી નાના નાના ગ્રંથ પણ લખાણ છે, તેથી હવે ફરીને તે બાબત ચર્ચા ઉભી કરવાનું કારણ નથી. આપણે તે પૂર્વ પુરૂષોને પગલે પગલે ચાલવું એગ્ય છે. એમાં આપણું કલ્યાણ છે. પ્રશ્ન–૧૪ મહાવીરસ્વામીના ગર્ભાપહારની બાબતમાં કેટલાક એમ કહે છે કે—એ હકીકત બ્રાહ્મણને હલકા પાડવા માટે જોડી કાઢેલી છે. તમારું એ બાબતમાં શું ધારવું છે ? ઉત્તર—એ વાત જોડી કાઢેલી નથી, બનેલી જ છે અને બ્રાહણને હલકા પાડવાનો હેતુ એમાં નથી, પરંતુ તીર્થકર જેવાને પણ બાંધેલાં કર્મો જોગવવા પડે છે એ સિદ્ધ કરવાને એમાં હેતુ છે. અને તે હકીકત એથી સિદ્ધ થાય છે. પ્રશ્ન–૧૫ જૈનદર્શનના કર્મવાદના સિદ્ધાંતને માનનારાઓને દેવ દાનવ તથા ગ્રહ નક્ષત્રાદિકે કરેલી લાભ હાનિ, સુખ દુઃખ, ઉપદ્રવ ને તેનું નિવારણ વિગેરે માનવા યોગ્ય છે? આપણને આ ભવમાં જે લાભ હાનિ વિગેરે થાય છે તે પૂર્વકર્મજન્ય થાય છે કે ગૃહદિશા તેમાં કારણભૂત છે? જેનધમાં તિષના ગ્રંથો છે ? ઉત્તર – જૈનદર્શની ખાસ કરીને પૂર્વકમ જન્ય લાભ હાનિજ માને છે. ગૃહદશા માત્ર શુભ કે અશુભની સુચક છે. લાભ હાનિ કરનાર નથી. તેમજ જેને દેવ દાનવથી ઉપદ્રવ થવાનું હોય તેને માટે દેવ દાનવાદિ પણ નિમિત્ત કારણ થાય છે; પરંતુ તેઓ આપણને અશુભ કર્મનો ઉદય થવાનો હોય તેજ દુ:ખ આપી શકે છે ને શુભનો ઉદય થવાનો હોય તે જ સુખ ' For Private And Personal Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir પ્રશ્નોત્તર ૧૭૯ આપી શકે છે. કેટલીક વખત બળવાન નિમિત્તને માણસે કર્તા તરીકે ગણે છે, જેનશાસે તેમ કહેતું નથી. જૈન ધર્મમાં જોતિષના છે મુહૂર્નાદિક અનેક ઉપયોગી કાર્યો માટે બનાવેલા છે. * પ્રશ્ન–૧૦ જેષ્ટિએ સ્વર્ગ અને નર્ક એ ચોકકસ સ્થાને છે કે અત્યંત સુખ દુઃખની પ્રાપ્તિના સ્થાનોને તેવી ઉપમા આપેલી છે ? ઉત્તર–વર્ગ અને નર્ક એ ખાસ સ્થાને છે, અને તેને ખાસ જુદી ગતિ તરીકે કહેલ છે. પ્રબળ પુણ્ય અને પાપનાં તીવ્ર ફળ ભોગવવાનાં તે સ્થાને છે. તેનું વર્ણન ઘણું વિસ્તારથી જેનશાસ્ત્રમાં કરેલું છે.. પ્રશ્ન–૧૭ સિદ્ધાચળ ઉપર અંગારશા પીરની કબર કરેલી છે, તે કયારે અને તેણે તેમજ શા માટે કરેલી છે ? સંઘ કાઢીને આવનાર સંઘપતિ તે કબર પર ઓછાડવાની ચાદર ઓકલે છે તેને હેતુ શું છે ? ઉત્તર—આપણે એક મુસલમાન સીપાઈ એ ડુંગર ઉપર મરણ પામેલો તે ત્યાં વ્યંતર થયેલ. તેના તરફથી ઉપદ્રવ ન થવા માટે અને તે સહાયક થાય તેટલા માટે એની કબર ચણાવવામાં આવી છે એમ કહેવાય છે. તે કયારે થઈ તેની ખબર નથી. સંઘપતિ ઉપદ્રવ નિવારણાર્થે જ ચાદર મોકલે છે. પ્રશ્ન–૧૮ લેટરીના પૈસાથી પાંજરાપોળ ચલાવવામાં કોઈ બાધક છે ? એ પો ટ્રાની જે અથવા અન્ય પાર્જિત કહેવાય ? અનેકના એ એકને લાભ મળે એ અન્યાય કહેવાય કે નહીં? ઉત્તર–લાકનું લોટરીની ટીકીટ લઈને તેનાથી લાભ મેળવૅવાનું વલણ થવાથી તેને સન્માર્ગ તરફ દોરવવા માટે પાંજરાપોળ વિગેરે ધર્માદા ખાતાના લાભાર્થે લેટરી કાઢવાની પ્રવૃત્તિ શરૂ થયેલી છે. એ પૈસે સટ્ટાની જે જેને મેટ નાનું ઈનામ મળે તેને માટે છે. બાકી તેમાંથી વધેલ દ્રવ્ય અન્યાયપાર્જિત તરીકે પાંજરાપોળ કે એવા ખાતાને લાભ મળે તેને અંગે લાગતું નથી. ઘણાને ભેગે એકને લાભ મળે તેથી તેનું નામ અન્યાય કહી શકાય નહીં. આ પ્રમાણે અમારી માન્યતા છે. " . પ્રશ્ન-1 કેટલાક દેરાસરમાં અંદર તેમજ બહાર વીજળીની બત્તી દાખલ કરવામાં આવી છે. તેમાં કાંઈ ધાર્મિક બાધ છે ? એ બાબતમાં તમારો અભિપ્રાય શું છે ? ઉત્તર–એ બત્તી સાથે અથડાઈને અનેક જ મૃત્યુ પામે છે એમ ઘણી જગ્યાએ દેખાય છે, તેથી દાખલ કરતાં બહુ વિચાર કરવા જેવું છે. તેમાં પણ રંગમંડપ કે ગભારાની અંદર તે દાખલ કરવા ગ્ય લાગતી જ નથી. આ બાબત પ્રવૃત્તિ વધતી જાય છે. તેથી તે પ્રવૃતિ અટકવી મુશ્કેલ છે, પરંતુ આજ For Private And Personal Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ૧૮૦ શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ. કાલ પ્રાયઃ સર્વત્ર જિનમંદિરાદિકમાં ઘીના કે બીજા દીવા ખુલ્લા મૂકી જયણા (જીવ-દયા)ની ભારે ઉપેક્ષા (બેદરકારી) કરવામાં આવે છે તે અક્ષમ્ય–સહન ન કરી શકાય એવી છે. એ રીતે પ્રભુસમક્ષજ પ્રભુના હિતકારી પવિત્ર આજ્ઞા વચનોની અવજ્ઞા ( અનાદર) કર્યા કરવી તે ચોગ્ય નથી; આ ભૂલ તો જલ્દી સુધારી લેવાની ચીવટ રાખવી ઘટે છે. પ્રશ્ન-૨૦ પર્યુષણ પર્વમાં ભાદરવા શુદિ ૧ મે મહાવીર જન્મચ્છવ વંચાય છે અને તે નિમિત્તે લોકે શ્રીફળ વધેરે છે, તેમજ શ્રીફળ ને સાકર વિગેરેની લાણી કરે છે તે યોગ્ય છે? તેમાં કોઈ બાધક નથી ? ઉત્તર—આ બાબત પ્રથમ એક વખત સવાલ ઉ થયે હતો, પણ પરિણામે એ પ્રવૃત્તિ અટકેલી નથી. એ કિયા હર્ષ પ્રદશિત કરવા માટે કરવામાં આવે છે, તેથી ખાસ બાધક જેવું લાગતું નથી. પ્રશ્ન—૨૧ પર્યુષણમાં જીવદયાના પૈસા ઉઘરાવવામાં આવે છે અને તે વ્યવડે જીવ છેડાવવામાં આવે છે, તે વ્યય બરાબર થાય છે ? તેમાં કસાઈના ધંધાને ઉલટું ઉત્તેજન તો મળતું નથી. ? ઉત્તર-જીવદયાના પૈસાથી કસાઈને મેં માગ્યા પૈસા આપીને જીવ છેડાવવા કરતાં બનતાં સુધી ભરવાડ કે વાઘરી જેવા લોકે કે જે કસાઈને જનાવર વેચતા હોય તેની પાસેથી છોડાવવા ઠીક છે. એવે પ્રસંગે માત્ર જીવ છોડાવવાની જ લાગણી તેજ હોવાથી વધારે સ્પષ્ટીકરણ કરી શકાતું નથી. અમે પણ એક રૂપીઆના પાંચ રૂપીઆ આપીને કસાઈ પાસેથી જીવ છોડાવવા કે જે પસાથી પાછે તે કસાઈ પાંચ જીવ લાવી શકે એ વાતથી તો વિરૂદ્ધ છીએ. સમજુ હોય તે તો એ વાત સહેજે સમજી શકે તેમ છે. પ્રશ્ન –૨૨ નકારશીના સ્વામીવછળમાં કેટલેક ઠેકાણે પકવાન અને ભાત દાળ, કરવામાં આવે છે, કેટલેક ઠેકાણે એકલું પકવાજ આપવામાં આવે છે, તેમાં એગ્ય શું છે ? એ બાબત કોઈ લેખ છે ? ઉત્તર–સ્વામીવચ્છળમાં જેમ બને તેમ સ્વામીભાઇની વધારે ભક્તિ કરવી એ લેખ છે. બાકી જમનારની સંખ્યા બહુ મોટી હોય તો ભાદાળમાં (ને તેના એડવાડમાં) પહોંચી શકાતું નથી અને જે પડયું રહે છે તે ઉત્પત્તિ થાય છે; તેથી ત્યાં સંખ્યા થડી હોય અને બરાબર પહોંચી શકાય તેમ હોય ત્યાં ભાત દાળ કરવા તે યુગે છે અને પહોંચી શકાય તેવું ન હોય ત્યાં એકલું પકવાન કરવું તે યંગ્ય લાગે છે. પ્રશ્ન—૨૩ ઉપધાનના અંગની ઘીની ઉપજ જ્ઞાનખાતામાં લઈ જવી ગ્ય છે કે દેવદ્રવ્યમાં લઈ જવી એગ્ય છે? For Private And Personal Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir પ્રશ્નોત્તરે. ૧૮૧ ઉત્તર–જેમાં પ્રભુની મૂર્તિને કાંઈ પણ સંબંધ હોય તેવા નિમિત્તના ઘીની ઉપજ દેવદ્રવ્યમાં લઈ જવી અને બીજી ઉપધાનની ઉપજ જ્ઞાનખાતામાં લઈ જવી યંગ્ય લાગે છે. પ્રશ્ન–૨૪ આપણા દેરાસરમાં કોપરેલ તેલના દીવા થાય છે તેમાં કાંઈ બાધ છે? અને દેરાસરમાં ગ્યાસલેટ તેલના દીવા કરી શકાય ? ઉત્તર——પ્રભુની પાસે તો બનતા સુધી ઘીના દીવા કરવા ગ્ય છે, અને તેમ ન પહોંચાય તો કોપરેલના દીવા કરવામાં બાધ નથી. ગ્યાસલેટ તેલમાં દુર્ગધ હોવાથી દેરાસરમાં વાપરવું યોગ્ય નથી. પ્રશ્ન-૨૫ દેરાસરની ઉપજમાંથી–દેવદ્રવ્યમાંથી પગાર આપીને જૈન મહેતા રાખી કામ લેવું યોગ્ય છે કે અન્યધમ મહેતા રાખીને કામ લેવું યોગ્ય છે ? દેવદ્રવ્યમાંથી જેન મહેતાને પગાર આપવામાં બાધક છે ? ઉત્તર-દેરાસરની ઉપજ સાથે કઈ પણ પ્રકારે સાધારણની ઉપજ કરવાનો પ્રયત્ન કરે અને તે ઉપજમાંથી પગાર આપી જૈન મહેતા રાખીને કામ લેવું યોગ્ય લાગે છે. પ્રશ્ન-૨૦ ઉપધાન શદને અર્થ શું છે અને તે શા નિમિત્તે કરવામાં આવે છે ? ઉત્તર–નવકાર વિગેરે સૂત્રો ગુરૂ સમિપે વિધિપૂર્વક ગ્રહણ કરવાનું એ વિધાન છે. શ્રાવકને બનતા સુધી એ કિયા અવશ્ય કરવાની છે. ઉપ કે. સમિ-ગુરૂ સમિ, ધાન કે. ધારણ કરવું–ગ્યતા મેળવી ગુરૂ પાસે નવકારાદિ શીખવા એ ઉપધાન શબ્દનો અર્થ છે. બીજો અર્થ પણ થાય છે. પ્રશ્ન–૨૭ ચમર અથવા ચામર શબ્દનો અર્થ શું છે? અને તે પ્રભુને વીજવામાં આવે છે તેનું પ્રયોજન શું છે ? ઉત્તર–ચમરી ગાયના પુચ્છના વાળને બનાવવામાં આવે છે તેથી ચામર કહેવાય છે, અને તે રાજચિન્હ હોવાથી રાજા પ્રમાણે પ્રભુને વીજવામાં આવે છે. આઠ પ્રાતિહાર્યમાં પણ તે ગણેલ છે. પ્રશ્ન–૨૮ જૈન રામાયણ અને જૈન મહાભારત (પાંડવ ચરિત્ર) માં રામ અને કૃષ્ણાદિકને માટે જે કથન કરવામાં આવ્યું છે તે વાસ્તવિક છે? વૈષ્ણવ ધર્મના એ મુખ્ય પુરૂ શું જૈન હતા? ઉત્તર- જેનેરામાયણ ને પાંડવચરિત્રનું કથન વાસ્તવિક જ છે. કૃષ્ણનું મહત્વ તો બળભદ્ર જે દેવ થયેલા હતા તેમણે બંધુનેહથી વધારેલું છે. બાકી દરેક વાસુદેવ પ્રાયે અન્યમતમાં પૂજનિક ગણાયા છે અને પ્રતિવાસુદેવનેજ પ્રાયે તેઓએ અસુર કહ્યા છે. રામચંદ્રનું મહત્વ પણ તેમના ધમપ For Private And Personal Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ૧૮૨ શ્રી જૈન ધમ પ્રકાશ. ત્ની આરમા દેવલેાકના ઈંદ્ર થયેલ સિત્તેઅે વધારેલ છે. પ્રશ્ન—-૨૯ અકખર બાદશાહુની સાથે શ્રી હીરવિજયસૂરિ અને તેમના શિષ્ય લડાઈમાં જતા હતા અને તેને મદદ કરતા હતા એ હકીકત ખરી છે ? જો ખરી હાય તો એ સાધુને ઘટિત છે? ઉત્તર——હકીકત સાચી છે અને જૈનધર્મનું મહત્વ બતાવવા તેમજ બાદશાહનું વલણ જૈનધર્મ તરફ દૃઢ કરવા ચોગ્ય રીતે સહાય આપેલી છે. જીવાના વધમાં ભાગ લીધેા નથી, કે તે પ્રકારની સહાય આપી નથી. પ્રશ્ન-૩૦ શાંતિસ્નાત્ર અને અષ્ટોત્તરી સ્નાત્રની ક્રિયા શા હેતુમાટે કરવામાં આવે છે. શાંતિસ્નાત્રમાં ૨૭ વાર અને અષ્ટત્તરી સ્નાત્રમાં ૧૦૮ વાર સ્નાત્ર કરવામાં આવે છે તેનું કારણ શું? ઉત્તર—શાંતિસ્નાત્ર ને અષ્ટોત્તરી સ્નાત્રની ક્રિયાએ અહુજ ઉત્તમ છે. કરવા ચેાગ્ય છે. મરકી, પ્લેગ, વિગેરે રાગાદિ ઉપદ્રવની શાંતિને નિમિત્તે એ ક્રિયાએ કરવામાં આવે છે. એમાં પરમાત્માની ભક્તિ સવિશેષપણે થાય છે. ૨૭ ની ને ૧૦૮ ની સ ંખ્યા રાખવાનુ પ્રયેાજન તેના વિધાનમાં બતાવેલુ છે. ૧૦૮ ની તે ઉત્તમ સખ્યા છે. ૨૭ પણ તેનેાજ ચાથેા વિભાગ છે. પ્રશ્ન—૩૧ શાંતિસ્નાત્ર ને અષ્ટોત્તરી સ્નાત્રમાં ગૃહર્િ પાળતુ પૂજન કરવામાં આવે છે. તેનું તેમજ પ્રારંભમાં કુંભસ્થાપના કરાવવામાં આવે છે તેનુ શું કારણ છે ? છેવટે મંગળકુંભ ભરવામાં આવે છે તેનુ પણ શુ કારણ છે ? ઉત્તર—શ્રેયાંસ વદુ વિદનિ એ સૂત્રને અનુસરીને એ અને સ્નાત્રની ક્રિયા મહામંગળકારી હાવાથી તેમાં વિઘ્ન ન થવા માટે ગૃહદ્દિપાળનું પૂજન કરવામાં આવે છે. પ્રારંભમાં મગળિક નિમિત્ત કુ ંભસ્થાપના કરવામાં આવે છે. પ્રતિષ્ટાદિ દરેક ક્રિયામાં કુંભસ્થાપના કરવામાં આવે છે. પ્રાંતે મગળકુંભ ભરવામાં આવે છે. તે નાત્રજળનું મહત્વ વધારવા માટે કરવામાં આવે છે. તે જળ અનેક ઉપદ્રવાનું નિવારણ કરે છે. પ્રશ્ન-૩૨ ચોમાસાના દિવસેામાં પ્રતિષ્ટા વિગેરે શુભ કાર્ય કરવામાં આવતા નથી તેા પર્યુષણ પર્વ જેવું ઉત્તમ પત્ર ચામાસામાં કેમ રાખેલ હશે ? ઉત્તર-ચામાસામાં પ્રતિષ્ઠાના નિષેધ નથી, બીજી કેટલીક ક્રિયાએ અંધ રાખવાની છે ખરી; પરંતુ પર્યુષણ પર્વમાં તે તપસ્યા વિગેરે વિશેષ કરવામાં આવે છે, તેથી તે ક્રિયા તા ચામાસામાંજ કરવા ચેાગ્ય છે. તેને માટે અનુકૂળ પણ ચોમાસાની ऋतु છે. પ્રશ્ન-૩૩ પર્યુષણ પર્વના દિવસા શ્વેતાંબર ને દિગંબરમાં જુદા જુદા હરાવેલા છે. એવા ભેદ પડવાનું કારણ શું? For Private And Personal Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ૧૮૩ પ્રશ્નોત્તર ઉત્તર–જ્યાં એક વાતમાં જુદાઈ થઈ ત્યાં પછી અનેક વાત્રમાં જુદાઈ થાય છે, તેને માટે ખાસ કારણ હોતું નથી. વિચાર ભેદજ એમાં કારણભૂત હોય છે. પ્રશ્ન ૩૪–જીવદયાના પૈસામાંથી ઢોર છોડાવવામાં વધારે લાભ છે કે તે પિસાથી જીવદયા પ્રસારક મંડળો સ્થાપવામાં આવે, તેવા મંડળો નીભાવવામાં આવે, ઉપદેશકે રાખવામાં આવે ઈત્યાદિમાં વધારે લાભ છે? ઉત્તર–જીવદયાના દ્રવ્યથી અનેક મનુષ્યના હૃદયમાં દયાની લાગણી ઉ. ત્પન્ન કરવાનું, તાજી કરવાનું–વધારવાનું કરવામાં આવે, તેને માટે મંડળ સ્થાપવામાં આવે અને ઉપદેશકે રાખવામાં આવે તે તે વધારે આવશ્યક લાગે છે. પરિણામે એથી હુ લાભ થાય છે. પ્રશ્ન ૩૫-સોડા લેમન વિગેરે પદાર્થો દોષવાળા ગણાય? તે વાપરતાં કાંઈ દેષ લાગે ? મજબૂત પેક કરેલ હોવાથી તેમાં જીત્પત્તિ થાય ? ઉત્તર––સડાવોટર લેમન વિગેરે પદાર્થો અનેક રીતે વાપરવા ગ્ય નથી. તેમાં વપરાતા પાણી વિગેરેની તેમજ તેના રસકસ વિગેરેની તપાસ કરવામાં આવે તો તે બાબતની ખાત્રી થઈ શકે તેમ છે. પ્રશ્ન ૩૬––જેનધર્મની દૃષ્ટિએ બરફ, આઈસકમ, ગુલફી વિગેરે પદાર્થો અભક્ષ્ય ગણાય ? બરફને અભક્ષ્ય ગણવાનું કારણ શું ? ઉત્તર---બરફ અકાય જીને પિંડ છે. ઘણુ પાણીને છેડે બરફ બનતે હોવાથી તેમાં તે પ્રકારના છની ગાઢતા થાય છે, તેથી તે અભક્ષ્ય ગણાય છે. આઈસક્રીમ વિગેરે માટે પણ તે બનાવવાના પાત્ર તેમાં વપરાતી” વસ્તુ વિગેરેની બારીક તજવીજ કરવામાં આવે તો તેના અભક્ષ્યપણાની ખાત્રી થાય તેમ છે. પ્રશ્ન ૩૭–જૈનધર્મની દૃષ્ટિએ કે, જાંબુ, પંડળ, ગલકાં, રીંગોડા વિ ગેરે વસ્તુઓ અભક્ષ્ય ગણાય ? ગણાય છે તેનું કારણ શું? ઉત્તર---તે બધા પદાર્થો પ્રત્યેક વનસ્પતિકાય છે તેથી તેને ખાર્સ અને ભક્ષ્ય કહી શકાય તેમ નથી. તે સિવાય કંઈ ખાસ કારણથી કઈ વસ્તુ ન ખાવા લગ્ય માની હોય તે જુદી વાત છે. જેમ કોળાને બહુ મોટું ફળ છેવાથી ન ખાવા ગ્ય કહે છે તેમ. - પ્રશ્ન. ૩૮--બીજવાળા હોવાથી રીંગણ જે અભક્ષ્ય ગણાય છે તો બહુ બીજવાળા ભીંડા વિગેરે અભક્ષ્ય કેમ નહિ ? - ઉત્તર--રીંગણમાં એકલા બીજજ ભરેલા છે, ગર્ભ નથી, તે પ્રમાણે ભીંડા વિગેરેમાં નથી તેથી તેને અભક્ષ્ય ગણેલ નથી. રીંગણને અભક્ષ્ય ગણવામાં બીજા પણ ઘણા કારણે આપણુમાં ને અન્ય શાસ્ત્રમાં બતાવેલ છે. For Private And Personal Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ૧૮૪ શ્રીખ ધર્મ પ્રકાશ. પ્રશ્ન ૩૯ —પરમાધામી દેવા કહેવાય છે તે કઇ જાતિના દેવા છે ? તે નારકીના જીવાને અનેક પ્રકારની પીડાએ ઉત્પન્ન કરે છે તે પેાતાની ઇચ્છાથી કરે છે કે કાઇની પ્રેરણાથી કરે છે ? Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ઉત્તર-પરમાધામી ભુવનપતિ પૈકી અસુરકુમાર નિકાયના દેવા છે. તે સામાના પાપાદયની પ્રમળતાવડે પેાતાની ઈચ્છાથીજ નારકીના જીવેાને પીડા ઉત્પન્ન કરે છે. તેને એમાંજ આનંદ આવે છે. એવી પીડા કરવાથી તેએ ઘણા અશુ ભ કર્મ બાંધે છે. તે મરીને અડગાળીક થાય છે ને ત્યાંથી મરીને નરકે જાય છે. પ્રશ્ન ૪૦——રોટલી રાટલા શેકીને ખીજે દિવસે ખાય છે તે ચેાગ્ય છે ? દુધપાકમાં અને ભાતમાં છાશ નાખીને ખીજે દિવસે ખાય છે તે ચેાગ્ય છે? આસુંદીને ખીજે દિવસ માવા કરવામાં આવે છે તે ખાવા ચાગ્ય છે ? ઉત્તર—રાટલી રોટલા કે ખાખરા શેકેલા બીજે દિવસ ધી, દુધ કે દહીં સાથે ખાવામાં આવે તે તેમાં કાંઇ બાધક નથી. દુધપાકમાં થેડીક છાશ નાખી ખીજે દિવસ ખાય છે તે અયેાગ્ય છે. ભાતને છૂટા કરી નાખી છાશમાં ચાર આંગળ બુડતા રાખે ને પછી બીજે દિવસે તેનું કાંઇ બનાવીને અથવા એમ ને એમ ખાવામાં આવે તો અયાગ્ય લાગતુ નથી. ખાસુદ્દીનેા બીજે દ્વિવસ કાઢેલે માવેશ ખાવાયાગ્ય જણાતા નથી. પ્રશ્ન ૪૧—ખાંડનું બુરૂ' ને પતાસાં ચામાસામાં કરેલાં ખવાય અને કાચી ખાંડ ન ખવાય તેનું શું કારણ ? ઉત્તર---બુરૂ ખાવાને ઇચ્છનારે ચામાસા અગાઉ ખુરૂ કઢાવી રાખવું ોઈએ; તેજ ભક્ષ્ય ગણાય છે. પતાસાં તે પહેલાં કરાવી રાખેલાં ચાર મહિના વપરાય નહીં તેથી કરાવી રખાતા નથી. બાકી કાચી ખાંડ તે ચામાસામાં અભક્ષ્ય છે, કારણકે તે જીવસ કુલ ગણાય છે, તેથી ધર્મરાગી જનાએ તે ચામાસામાં વાપરવી ન ઘટે. પ્રશ્ન ૪૨—ચામાસાના દિવસેામાં ચા અને કેશર વિગેરે પદાર્થોમાં કુ ચુઆ પડે છે અથવા તે વર્ણના જીવા ઉત્પન્ન થાય છે તે તે અટકાવવાને કાંઇ ઉપાય છે ? અને કાચી ખાંડની માફક તે વ કેમ ગણાતા નથી ? ઉત્તર—ચા ને કેશર તમામમાં જીવાત્પત્તિ થાય છે એમ નથી. કવિત્ કવચિત્ કોઈમાં દેખાય છે. તેના નિવારણના ઉપાય જાણવામાં નથી, ચા, કેશર, સૂકવણી, કે વધારે વખતના કરેલા પાપડ વિગેરેમાં બહુધા ચોમાસાની તુ યોગે પુગી આવી ાય છે અને કથુઆ વિગેરે ત્રસ જીવોની ઉત્પત્તિ થાય છે તેથી ત્રસાદિ બાકુળ જણુસા ધર્મરાગીએ અભક્ષ્ય પ્રાય સમજી પરિહરવી ઘટે છે. (સાધક) For Private And Personal Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir પ્રાતર. ૧૮૫ અને કવચિના કારણથી જ ખાંડની જેમ તેને સર્વથા વિર્ય ગણેલ નથી. પ્રશ્ન ૪૩–વિદળ શા કારણથી અભય ગણાય છે. તેની બરાબર વ્યાખ્યા શું છે ? તેમાં છત્પત્તિ થાય છે તે જ્ઞાનીના વચનેથીજ માનવા ગ્ય છે કે કોઈ પ્રકારના પ્રયોગથી તે જીવે દેખી શકાય છે? એને બાધ ગુજરાતમાં વધારે ગણાય છે ને કાઠીઆવાડમાં ઓછો ગણાય છે તેનું કાંઈ દેશવિશેષ કારણ છે ? ઉત્તર–ટાઢા દુધ દહીં કે છાશમાં દ્વાદળ એટલે જેની બે દાળ થાય છે તેવા મગ અડદ ચણુ વિગેરે કઠોળ, તેની દાળ કે તેથી બનેલ પદાર્થ અને થવા તેને આટો નાખેલ પદાર્થ ખવાય નહીં. તેને સંગ થતાં જ તેમાં જીત્પત્તિ થાય છે. એ અભક્ષ્યનું નામ વિદળ પાડેલ છે. એમાં ઉત્પન્ન થતા છે જોવાનો કઈ પણ પ્રકારને પ્રવેગ કરેલો ધ્યાનમાં નથી. તે હકીકત જ્ઞાની ગમ્ય છે, તેથી આપણે તે રાનીના વચનજ પ્રમાણ કરવાના છે. અને તે સર્વ દેશમાં એક સરખી રીતે અભક્ષ્ય ગણવા ચોગ્ય છે. દેશવિશેષે ભેદ નથી. પ્રશ્ન–૪૪ તિથિઓને દિવસે લીલેરી ખાવાને નિષેધ છે છતાં કેરી, કેળાં, પાન, દાતણ, શ્રીફળ વિગેરે કઈ કોઈ ભાઈઓ ને બાઈઓ ખાય છે તે તે ખાવામાં બાધ નથી ? આગલા દિવસે લાવી રાખેલ હોય તે લીલું શાક ખવાય ? લીલાં દાતણમાં શું ખાધ છે? ઉત્તર મુખ્યવૃત્તિએ બાર તિથિએ તેમજ પર્વોએ તમામ લીલેરી ખાવી ન જોઈએ, છતાં બધી તજી ન શકાય તે પાકાં કે કેળા વિગરે એક બે ત્રણ ચીજો ખાવાની છુટ રાખે છે. તે ખાવામાં બાધ નથી એમ સમજવું નહીં, માત્ર ભાવની મંદતા સમજવી. આગલે દિવસે લાવી રાખેલ પણ ખવાય નહીં. લીલાં દાતણ પણ લીલેવરી અથવા વનસ્પતિકાયજ છે તેથી તેને તિથિએ નિષેધ છે. પ્રશ્ન-૪૫ ચોમાસાના દિવસોમાં લીલું શ્રીફળ ખાતા નથી તેનું કારણ શું? તેમાં જીત્પત્તિ વધારે છે તે છે ? અને જે શ્રીફળ ખાવું નહીં તે પછી તેનું ચોમાસામાં બનાવેલું કે પરેલ દેરાસરમાં વપરાય છે તેમાં કાંઈ બાધ નથી ? ' ઉત્તર--શ્રીફળમાં કોઈ વિશેષ જોત્પત્તિ કહેલ નથી. પણ રદ્રી ઉપર અંકુશ મૂકવા માટે તે ચોમાસામાં ખાવામાં આવતું નથી. ભાંગેલ શ્રીફળમાં પુગી વળે છે તેથી પુગી વળે ત્યારથી તે અભક્ષ્ય ગણાય છે. કોપરેલ માટે આપણે કાંઈ કરી શકીએ તેમ ન હોવાથી બાધ ગણેલ નથી. For Private And Personal Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ. પ્રશ્ન–૪૬ સોપારી અને કેરી ભાગ્યા પછી બે ઘડીએ ભક્ષ્ય ગણાય છે, એટલે કે ચિત્તયાગી પણ ખાય છે અને બદામના મીંજ છુટા પડ્યા પછી અમુક વખતે અભદય ગણાય છે તે એક બે ઘડી પછી ભઠ્ય ગણાય ને બીજી વરનું અભય ગણાય તેનું શું કરવું? ઉત્તર-સોપારી ભાંગ્યા પછી બે ઘડીએ અને કેરી કાપવાની હોય તે ગોઠલાથી જુદી પાડ્યા પછી ને રસની હોય તે રસ કાઢ્યા પછી બે ઘડીએ અચિત્ત થાય છે તેથી તે સચિરત્યાગી પણ વાપરે છે. અને શ્રીફળ તથા બદામના મીંજ જુદા પડ્યા પછી તેની નિગ્ધતાને લીધે બીજા મેવાના પદાર્થની જેમ ચોમાસામાં અમુક વખતે તેની ઉપર પુગી થાય છે તે અનંતકાય છે, બહુ બારીક હોવાથી તે આપણે જોઈ શકતા નથી, પણ અભક્ષ્ય ગણાય છે. પ્રશ્ન-૪૭ એકાસણું કે આંબેલ કરવા બેસતી વખતે માથે ટોપી પહેરી રાખવામાં આવે છે તેનું શું કારણ? અને બેસવાની જગ્યાએ રૂમાલ અથવા કટાસણું વિગેરે પાથરવામાં આવે છે તેનું શું કારણ ? - ઉત્તર-ટોપી પહેરી રાખવાનો રીવાજ તે અમારી તરફ બીલકુલ નથી, અહીં તો ઉઘાડે માથે સે બેસે છે. નીચે આસન નાખવાનું કારણ જયણા સચવાય અને એક સરખી સ્થિરતાથી એકજ નિર્માણ કરેલી જગ્યાએ બેસી રહેવાય તે છે. પ્રશ્ન–૪૮ આયંબિલ શબ્દનો અર્થ શું ? એવી રીતે લુખા પદાર્થો ખાવાનું અને છ વિગય ત્યાગ કરવાનું શું પ્રોજન છે? ઉત્તર–આયંબિલમાં ગળે સીધો ઉતરી જાય તેવો પદાર્થ ખાઈને અથવા સે વર્ષની દાંત રહિત થયેલી ડોશી દહીં ગળે ઉતારે તેમ રવાદ કર્યા વગર રસકસ વગરનું ભોજન એક ટંક નિયત સ્થળે કરીને સતિષ રાખવાનો છે. એ પ્રમાણે છે વિગય તને લુખા પદાર્થ ખાવાનું પ્રયોજન રસેંદ્રિયને વશ કરવી તે છે. એ અનેક પ્રકારના તપે પૈકી એક પ્રકારને તપ છે. એથી દેહની અને આત્માની બંનેની શુદ્ધિ થાય છે, અધ્યવસાય નિર્મળ થાય છે, તેમજ એ તૃપ વિનહર છે. શ્રીપબાદિકે તે તપથી દ્રવ્ય ભાવ બંને પ્રકારને લાભ મેળવેલ છે. તેનું સંરક્ત નામ આચામાન્સ અથવા આચાખ્યુ છે. તેને અર્થ બીજે કરેલ છે તે જોઈ લે. પ્રશ્ન-૪૯ વૈષ્ણવો કઠોળને તેમજ તેની દાળને પલાળીને તેમાં ફણગા પૂટયા પછી બીજે દિવસ ખાય છે તે શ્રાવકેને માટે વજર્ય છે– ખાવા લાયક નથી તેનું શું કારણ? જે અનાજ પુરવાનું કારણ હોય તે બાજરી ને જુવારની ધાર્યું પણ તે અનાજ પુટવાથી થાય છે તે કેમ ખવાય ? For Private And Personal Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ૧૮૫૭. પ્રશ્નોત્તર. ઉત્તર-પુટવા પુટવામાં ફેર છે કÀળમાં જે ફિણગા ફુટે છે તે તો સજીવ અનંતકાય છે, તેથી તે શ્રાવથી ખવાયજ નહીં, ધાણી કરવામાં તે અનાજને દાણે માત્ર પુરે છે એમાં કોઈ જોત્પત્તિ થતી નથી. પાણી તો અચિત્ત છે. પ્ર---- ૫૦ મુંબઈમાં લીલા નાળચેરનું પાણી પીવાનો રીવાજ છે તે પાણી પીવામાં શ્રાવકને કાંઇ બાધ છે ? " ઉત્તર–લીલાં શ્રીફળ પ્રત્યેક વનસ્પતિકાય છે તેથી તે ફેડીને તેનું પાણી તૃષા છીપવા માટે પીવામાં શ્રાવકને ખાસ બાધ નથી. માત્ર એથી ૨ સેંદ્રિયને પુષ્ટિ મળે છે તેથી બનતા સુધી તેવી પ્રવૃત્તિ ઓછી કરવા યોગ્ય છે. પ્રશ્ન પ૧ દેવદ્રવ્યના પિસા સારી જામીનગીરી લઈને શ્રાવકને ધીરી શકાય કે કેમ? એ પૈસા મુસલમાન, પારસી, યુરોપીયન વિગેરે અન્ય ધમને ધરવામાં આવે અને તેઓ તે દ્રવ્યવડે અનેક પ્રકારના પાપારંભનાં કર્મા દાનનાં કાર્યો કરે તો તેવી ધીરધાર કરવી એ ય છે ? એમ ધીરધાર ક રનાર કાંઈ દોષના ભાગી થાય છે ? ઉત્તર-સારી જામીનગીરીથી શ્રાવકને કે તેને પણ ધીરી શકાય; બાકી પાપારંભના વ્યાપાર કરનારાઓ સ્વકેમવાળા કે અન્ય કામવાળાઓને એ દ્રવ્ય ધીરવું ને વ્યાજ ઉપજાવવું એ શાસ્ત્રકારોએ એગ્ય ગણ્યું નથી. એવી રીતે ધીરધાર કરનારા તે ચગ્ય કરતા હોય એમ લાગતું નથી, તેથી એમાં સુધારો થવાની બહુ જરૂર છે. આ પ્રશ્ન પર–ત્રાતુવંતી સ્ત્રી પ્રતિકમણાદિના સૂત્ર ને મરણો (સ્તોત્ર) - ઢે બોલી શકતી નથી, પણ સાંભળવાની છુટ છે એ બરાબર છે? યોગ્ય છે? અને એ ભેદ રાખવાનું શું કારણ છે ? ઉત્તર–સૂત્ર, સ્મરણ વિગેરે ઋતુવતી સ્ત્રી સ્વમુખે બોલે તે તેથી જ્ઞાનની આશાતના થાય છે. પ્રતિકમણ પણ પિષધાદિ પ્રસંગ શિવાય તેને સંભળાવવામાં આવતું નથી. સ્તોત્ર ને સ્મરણ મંત્રાક્ષરવાળા હોવાથી તે સાંભછે એમ બોલવામાં આવતા નથી. તુવંતો સ્ત્રી નીતિ કે ધર્મસંબંધી કોઈ પણ બુકને અડે કે લઇને વાંચે તે પણ આશાતના યુક્ત લેખાય છે. For Private And Personal Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ૧૯૯ શ્રી જૈન ધમ પ્રકાશ. પન્યાસજી શ્રીપદ્મવિજયજી કૃત શ્રી ઋષભદેવનુ સ્તવન. સા * પ્રથમ જિનેશ્વર પ્રણમીએ, શ્વાસ સુંગધી રે કાય; કલ્પવૃક્ષ પરે ાસ, ઈંદ્રાણી નયન જે, ભૃગપરે લપટાયરંગ ઉરગ તુજ નવી નડે, અમૃત જેહુ આસ્વાદ; તેહુથી પ્રતિહતર તેહ, માનુ કેઇ નવી કરે, જગમાં તુમશું રે વાદ-પ્રથમ૦૨ ૧ વગર ધોઇ તુજ નિરમળી, કાયા કંચન વાન; નહીં પ્રસ્વેદ લગાર, તારે તુ તેને, જે ધરે તાહરૂ ધ્યાન ૨ રાગ ગયા તુજ મનથકી, એડુમાં ચિત્ર નકાય, રૂધિર આમિષથી રાગ૪, ગયા તુજ જન્મથી, દુધ સહેાદર હાય-પ્રથમ૦૪ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir પ્રથમન પ્રથમ૦૩ ૩ શ્વાસોશ્વાસ કમળ સમા, તુજ લેાકેાત્તર વાત; ક ૪ દેખે ન આહાર નિહાર, ચ ચક્ષુ ધણી, એહવા તુજ અવદાત-પ્રથમપૃ ચાર અતિશય મૂળથી, એગણીશ દેવના કીધ; કર્મ ખપ્યાથી અગીઆર, ચાત્રીશ એમ અતિશયા, સમવાયાંગે પ્રસિદ્ધ-પ્ર૦૬ જિન ઉતમ ગુણ ગાવતાં, ગુણ આવે નિજ અંગ; પદ્મવિજય કહે એક, સમય પ્રભુ પાળજો, જેમ થાઉં અક્ષય અભંગ-પ્રથમ૦૭ અ પ્રથમ જિનેશ્વર ઋષભદેવને હું નમસ્કાર કરૂ . તેમની કાયા સુંગધી હાવાથી કલ્પવૃક્ષ ઉપર ભ્રમરની જેમ ઇંદ્રાણીઓના નેત્રા તેનાપર લલચાય છેલપટાય છે તેમાં લીન થઈ જાય છે. ૧ રોગરૂપી સર્પ આપના શરીરને આસ્વાદ (રસ) અમૃત જેવા હોવાથી આપને નડી શકતા નથી અને તેથી ખીન્નુ તેા એ થાય છે કે તેથી પ્રતિહત થઇને-પરાસ્ત થઇને કાઈ પણ વાઢી તમારી સાથે વાદ કરી શકતા નથી. ૨ તમારી કાયા ધાયા વિના પણ અતિ નિર્મળ છે. કંચન સરખાવવાહી છે. આપને પ્રવૃંદ-પરસેવા ખીલકુલ થતા નથી અને આપનું જે ધ્યાન ધરે તેને આપ તારા છે. 3 For Private And Personal Use Only તમારા મનમાંથી રાગ નાશ પામી ગયા છે તેમાં કાંઈ નવાઇ નથી, કેમકે આપના ધેર (લેહી) અને આમિત્ર (માંસ) માંથી પણ રાગ એટલે રગ નાશ પામી ગયા હેાવાથી દુધ જેવા ઉજવળ હાય છે. ૪ * ભમરાની જેમ. રેગરૂપી સર્પ, ૨ પરામવ પામેલ. ૩ આ. ૪ રંગ-રક્તતા. બધું જેવા ઉત્પા, હું અલૈકિક "વૃત્તાંતર ૮ સમવાયાંગ માં. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir શ્રી હિતશિક્ષાના રાસનું રહસ્ય. ૧૮૯ આપનો શ્વાસોશ્વાસ કમળ જે સુગપી છે. આપની બધી વાત કેસર એટલે અલૈકિક-અસાધારણ છે. આપ આહાર વિહાર કરે છે તે પણ ચર્મચક્ષુવાળા-જ્ઞાનચક્ષુ વિનાના સામાન્ય મનુષ્ય જોઈ શકતા નથી. આવું અપૂર્વ આપનું વૃત્તાંત છે. આપને ઉપર પ્રમાણે ચાર અતિશે તે મૂળથી એટલે જન્મથીજ હોય છે, ૧૯ અતિશય દેવના કરેલા હોય છે અને ઘાતકમને ક્ષય થાય છે ત્યારે બીજા ૧૧ અતિશયા પ્રગટ થાય છે. એમ સર્વ મળીને ૩૪ અતિશ થાય છે. તે શ્રી સમવાયાંગ સૂત્રમાં પ્રસિદ્ધપણે વર્ણવેલા છે. ૬ જિન જે સામાન્ય કેળવી તેમાં ઉત્તમ તીર્થકર ભગવંત તેમના ગુણ ગાવાથી આપણ અંગમાં તેવા ગુણો આવે છે–પ્રાપ્ત થાય છે. શ્રીપદ્મવિજયજી કહે છે કેહે પ્રભુ ! મારી તે એટલી જ પ્રાર્થના છે કે આપ એક સમય–મારા મૃત્યુને સમય બરાબર પાળ, જાળવો, સુધારો કે જેથી હું અક્ષય ને અભંગ થાઉં અર્થાત્ સિદ્વિપાયું પામું. મારી બીજી કોઈ પ્રાર્થના નથી. હું બીજું કાંઈ માગતો નથી.૮ ઇતિમ (સ. ક. વિ.) श्री हितशिक्षाना रास- रहस्य. (અનુસંધાન પૃ૪ ૧૫૬ થી ) અને ગુહ્યની વાત ન કહેવી તે ઉપર એક કળીની કથા કહે છે – કુંડળપુર નામના નગરમાં મંથર નામને એક કોળી રહેતું હતું. તે તાણાપીંજણીનું કામ કરતો હતો. એક દિવસ તે ઈંધણ લેવા માટે વનમાં ગ, ત્યાં તેણે એક સીસમનું ઝાડ ઠીક દેખીને કાપવાનો વિચાર કર્યો, એટલે તે ઝાડ ઉપર રહેનાર વ્યંતર કંપે. તેણે તે કેળીને કહ્યું કે-“આ ઝાડ મારા નિવાસનું છે તેથી તું કાપવું રહેવા દે. પણ કળીએ માન્યું નહીં ને એક કુહાડાનો ઘા માર્યો એટલે વ્યંતર વધારે કંયે અને કહેવા લાગે કે-“અરે ભાઈ ! કઈ રીતે આ ઝાડને કાપવું રહેવા દે ને વર માગ. તું માગે તે આપ એટલે કેળી કહે કે “શું માગવું તે મારી સ્ત્રીને પૂછી આવું.' એમ કહીને તે પિતાની સ્ત્રીને પૂછવા ગયો. અહીં રાસના કર્તા કહે છે કે- નરમ રહે તેને કોઈ ગણકારતું નથી, જ્યારે સખત થાય ત્યારે જ તેની ખબર લેવાય છે. એક હાથી નરમ થઈને રખડતા હતા, એટલે તેને કેઈ કુંભાર પોતાને ઘરે લઈ ગયે ને પોતાનું ઘરકામ કરાવવા For Private And Personal Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ૧૯૦ જૈન ધર્મ પ્રકાશ. લાગ્યા. છતાં તેની ખાવાપીવાની સંભાળ લેય નહિ. હાથી કચવાયા કરે. પછી કોઇ ને હાથીને શીખામણ દીધી કે-“ ભાઈ આમ કઈ સંભાળ લેશે નહિ, માટે જેવો મટે છેતે મજબુત થઈ બળ બતાવ. એટલે તેણે કુંભારના કેમ ભાંગી નાખ્યા, થાક ઉડાડી નાખે ને બહાર નીકળે, એટલે તે રાજ દરબાર હનીશાળા બંધાણે ને શેરદ્ધઓ ખાવા મળી.” . આ હકીકત અમુક પ્રસંગે ધ્યાનમાં રાખવા યોગ્ય છે. * હવે પલે કેળી ઘરે પોતાની સ્ત્રીને પૂછવા જાય છે, ત્યાં તે તેના એક મિત્ર મળે. તેને કોળીએ કહ્યું કે મારા ઉપર દેવ તુષ્ટમાન થયેલ છે તે શું માગું ?' મિત્ર કહે “રાજ માગજે.” કેળી કહે-“સ્ત્રી કહેશે એમ કરીશ.” પછી ઘરે જઈ સ્ત્રીને પૂછયું અને મિત્રે રાજ્ય માગવા કહ્યું છે તે વાત પણ કરી. આ કહે–“રાજ્ય ન માગશે, તમે જક્ષ પાસે બે માથા અને ચાર હાથ થાય એમ માગો એટલે બમણું કામ થાય, તેથી લમી વધારે આવે.” કળી જક્ષ પાસે ગયે ને સ્ત્રીના કહ્યા પ્રમાણ માગ્યું. તેણે તથાસ્તુ કહ્યું એટલે ચાર હાથ ને બે માંથાં થઈ ગયા. કળી ત્યાંથી ઘરે આવવા ચાલે. માર્ગમાં લોકોએ “આ કોઈ રાક્ષસ આવે છે” એમ જાણી તેને પથરાને ઢેખાળાથી મારવા માંડ્યો. ઘણુ માણસના મારથી તે માર્ગમાંજ પડ્યા, ને મરણ પામ્યા. કર્તા કહે છે કે-જેનામાં પિતાનામાં બુદ્ધિ નથી ને સારા મિત્રની સલાહ માનતો નથી, સ્ત્રીને કહ્યા પ્રમાણે કરે છે, તેના આવા હાલ થાય છે. આ વ્યંતરને ચોથા પ્રશ્નનો જવાબ પણ મનમાન્ય મળી જવાથી તેણે શારદા કુટુંબને તે ઘરમાં રહેવા દીધું ને તે આનંદથી રહ્યું. શ્રી પભદાસજી અહીં પ્રસંગોપાત કહે છે કે આને સલાહ ન પૂછવા આ વાત એકાંતે ન સમજવી, કારણ કે કેવળીભગવંત કોઈ પણ વાત એકાંતે કહી નથી કોઈ સ્ત્રી એવી ડાહી. પણ ય છે કે જેની સલાહ, ઉપયોગી થઈ પડે છે, ગુણકારક થાય છે. જુઓ ! વસ્તુપાળ મંત્રી જેવા મંત્રી નાનાભાઈ તેજપાળી સ્ત્રી અનુપમાદેવીની સલાહ લેતા હતા કેમ કે જે સ્ત્રી કુળવંતી હોય, આકરા વતને પાળનારી હોય ને બુદ્ધિશાળી હોય તે સાચી સલાહ આપે વળી જેના ઉપર પુર રાગ હોવાથી પુરુષને મિષા આચરતાં પણ વારે, એવી કુળવંતી સ્ત્રીને ગુફા કહેવું ને સલાહ પૂછવી.” એ પ્રમાણે સ્ત્રી સાથેનું ચિત જાણવું. તેને કોઇ વ્યાધિ થયેલ હોય તે ઉપેક્ષા ન કરતાં તેનું સારી રીતે પધ કરવું. પાસે રહીને ધમાં કરવો. તે કઇ પ્રકારનું વ્રત કરે તો તેનું ઉજમણું કરવું. દાન, દેવપૂજા, તીર્થયાત્રા વિગેરેમાં સાથે રાખી તેનો ઉત્સાહ વધારે. For Private And Personal Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir શ્રી હિતશિક્ષાના રાસનું હસ્ય. તેને જોઈતું દ્રવ્ય આપવું–અંતરાય ન કરે; કારણ કે સ્ત્રીને કરેલા પુણ્યમાંથી પુરૂષને ભાગ મળે છે. વળી વીરપરમાત્માએ ધર્મકાર્ય કરે, કરાવે ને અનુમો ત્રણેમાં સરખું પુણ્ય કહ્યું છે. કર્તા કહે છે કે-જે ઉતમ પુરૂષ હોય તે સ્ત્રીની પાસે પુણ્યકાર્ય કરાવે, અને આ હિતશિક્ષા ધ્યાનમાં રાખીને સીનું ઉચિત વ્ય રીતે જાળવે. હવે પુત્રનું ઉચિત પણ યોગ્ય રીતે જાળવવું. તે સુજ્ઞ પુરૂષ કેવી રીતે જાળવે તે કર્તા કહે છે- પાંચ વરસનો થાય ત્યાં સુધી લાલન પાલન કરે, પછી નિશાળે મૂકી દશ વર્ષ સુધી ભણવે, યોગ્ય વયને થાય. એટલે પરણાવે, સોળ વર્ષનો થાય ત્યારથી મિત્ર સમાન ગણે, દેવ ગુરૂ ધર્મની ઓળખાણું પાડે, દેવપૂજ, ગુરૂભક્તિ, ધર્મક્રિયા વિગેરેમાં સાથે રાખીને જોડે. પુરૂષની સંગતિ કરાવે. પુરૂષની સંગતિ પ્રાણીને બહુ હિતકારી થાય છે જુઓ! વલ્કલચીરીને તેથીજ લાભ થશે. ધર્મવંતની સોબતથી આપત્તિ નાશ પામે. સમકિતની પ્રાપ્તિ થાય. જુઓ અભયકુમાર સાથે મિત્રાઈ કરવાની ઈચ્છા અનાય દેશમાં રહેલા અદ્રકુમારને થઈ તો તેને સમકિત પમાડયું. તેની કથા આ પ્રમાણે છે– હાલમાં એડન કહેવાય છે ત્યાં આદન નામને રાજા હતા. તે વખતે મગધ દેશમાં શ્રેણિક રાજા હતા. તે બંને રાજાઓને પિતપોતાને સ્થાને રહ્યા રહ્યા પરસ્પર પ્રતિભાવ હતો, તેથી તેઓ એક બીજાને સારી સારી વસ્તુઓ ભેટ તરીકે મોકલતા હતા. આદન રાજાને આદ્રકુમાર ને શ્રેણિક રાજાને અભયકુમાર પુત્ર હતો. પિતાને લઈને તેના પુત્રોને પણ પ્રતિભાવ થયે; તેથી એકવાર આ કુમારે પોતાના પિતાએ શ્રેણિક રાજાને ભેટ મોકલી ત્યારે પિતે અભયકુમાર માટે કેટલીક વસ્તુઓ ભેટ તરીકે મોકલી. તે વસ્તુઓ મળ્યા પછી તે લાવનારા પાછા જવાના હતા ત્યારે શ્રેણિક રાજાએ આદન રાજા માટે ભેટની વસ્તુઓ મેકલી. તે સાથે અભયકુમારે પણ આદ્રકુમાર માટે હાથી ઘેડ વિગેર મિકહ્યું. તેની અંદર એક પેટીમાં સાષભદેવજીની મૂત્તિ પૂજાના ઉપકરણે સહિત મૂકીને મેકલી. સેવકોને કહ્યું કે-“આ પિટી આર્કિકુમારને હાથે હાથ આપજે અને તે એકાંતમાં એકલા હોય ત્યારે ઉઘાડીને જુએ એમ કહેજે. સેવકોએ તે રીતે જ કર્યું. આર્કકુમારે એકાંતમાં પેટી ઉઠાડી અને પ્રતિમાજી જોઈને બહુજ રાજી થયે. પછી આ આભૂષણ કયાં પહેરવાનું હશે ? એમ વિચારી હાથે ગળે માથે બધે લગાડી જેવું પણ ઠીક લાગ્યું નહિ. પછી સામે મૂકીને જોવા લાગે તે બહુ ઠીક લાગ્યું. તે વખતે તેના મનમાં વિચાર થયો કે આવું કાંઈક જોયું છે. ” ઉહાપોહ કરતાં જાતિસ્મરણ જ્ઞાન થયું. પૂર્વભવ દીઠે. પૂર્વ For Private And Personal Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ૧૮૨ શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ. ભવે ચારિત્ર વિરાધેલું તેથી અનાર્ય દેશમાં ઉત્પન્ન થયાનું સમજાવ્યું, એટલે પછી આય દેશમાં જવાની અને દીક્ષા લેવાની તીવ્ર ઈચ્છા થઈ. તેના પિતા તેને આ દેશમાં જવા દેય તેમ ન હોવાથી છૂપી રીતે નીકળી ગયે. આર્ય ભૂમિ પર આવી દીક્ષા લીધી. અલયકુમારને મળે. પરસ્પર બહુ પ્રેમ થયે. પછી એક વાર ખલના થઈ પણ તેથી વિશુદ્ધ થઈ ચારિત્ર પાળી ઉગ્ર તપ કરી પ્રતે કેવળજ્ઞાન પામીને પાંચ મુનિ સાથે મોક્ષે ગયા. આ બધા સંગતિનાં ફળ છે, તેથી પિતાની ખાસ ફરજ એ છે કેપુત્રને પુરૂષ સાથે જોડી દે, તેની સેબત કરાવે, એ પ્રમાણે થવા તે અદ્ધિ, રમણી, યશકિત્તિ પામે છે ને આનંદ કરે છે. અષભદાસજી કહે છે કે આ હિતશિક્ષા તે માણસજ સાંભળશે કે જેને નિદ્રા થડી હશે અને હસી તથા વિકાન કરનારો નહીં હોય, તેમજ અભિમાનને દૂર કર્યું હશે. જેઓ ઈર્ષ્યા, માન વિગેરે તજી દઈને આવી હિતશિક્ષા સાંભળે છે, તેનામાં અવશ્ય ચતુરાઈ આવે છે અને તેનું પરિણામે બહુ હિત થાય છે.” હવે પુત્રને યોગ્ય વયે પરણાવે ત્યારે સરખા રૂપરંગવાળી, સરખી વયની સરખા કુળની કન્યા જુએ. જે એ બધાં વાનાં સરખાં હોય છે તે જ જે સુખી થાય છે અને જે અણમળતાં હોય છે તે વિડંબના થાય છે. પ્રકૃતિ પણ બન્નની મળે છે તે જ પરસ્પર મન મળે છે ને આનંદ થાય છે, નહિ તે બંને વ્યભિચારમાં પડી આબરૂ ગુમાવે છે ને શરીરને પણ પાયમાલ કરે છે. સ્ત્રી પુરૂષની અમળતી જોડ હોય તેની કેવી સ્થિતિ થાય છે તે ઉપર એક દષ્ટાંત કહે છે ધારાનગરીમાં ભોજરાજા રાજ્ય કરતે હતેતે બહુ ન્યાયી હોવાથી તેની બધી પ્રજા આનંદ કરતી હતી. તે નગરીમાં એક ચોર હતો. તે રોજ રાત્રે ખાતર લઈને ચોરી કરતે હતે. એક દિવસ એક ઘરમાં ખાતર પાડીને અંદર પિઠો. તે ઘરમાં સ્ત્રી ભર્તાર બને વહે છે, કે કેઈનું વચન સાંખતા નથી. પુરૂષ કહે છે કે-“ રે ભુંડી! તું આ ઘરમાંથી ચાલી જા તે મને સુખ થાય.” સ્ત્રી કહે છે કે “ભુંડી તારી મા, મને ભુલી શેની કહે છે ?” પુરૂષ કહે છે કે “તું બોલે છે ત્યારે બરાબર ડાકણ જેવી લાગે છે.” જી કહે- ડાકણ શેની, હજી તને તો ખાધો નથી ? ” પુરૂષ–“અરે શાંખિણી! આવું શું બોલે છે?” સ્ત્રી-શંખણી તારી જણનારી.” પુરૂષ- અરે સા પણ! સામી ગાળ કેમ દે છે?” સ્ત્રી- તારાથી સાપે સારા હોય છે.” પુરૂષ-સંડ! બોલતી બંધ થા, નહીં તે માથામાં મૂશળું મારીશ.” સ્ત્રી–બતે હું પટેલે પાટલે તારું માથું ફી નાખીશ.” આમ બેલવાથી પુરૂષને કાળ ચડ્યા તે સ્ત્રીને ચોટલાવડે કરી એટલે એ હાથ ઉપર વડચકું ભર્યું, તેથી હાથ ધરી છે. આ પ્ર For Private And Personal Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir શ્રી હિતશિક્ષાના રસનું રહસ્ય. માણે વઢતાં વઢતાં થાક્યા ત્યારે પુરૂષ છેટે જઈને સેંય પર સુઈ ગયો. સ્ત્રી મોટા ઘરની દીકરી હતી પણ કમેં કદરૂપી હતી, તે ઢોલીઆ પર ચડીને સુઈ ગઈ. પછી બન્ને ઉંઘમાં ઘોરવા લાગ્યા. આ બધું જોઈને ચારે વિચાર્યું કે- આ તે પરમ દુઃખી છે, તેથી આ ના ઘરમાંથી તે કાંઈ લેવું નહીં.” આમ વિચારી ત્યાંથી નીકળી જઈ બીજે ઘરે ખાતર દીધું. તે ઘર ગણિકાનું જણાયું. તે ઘરની માલેક ગણિકા એક કેઢીઓ સાથે અનેક પ્રકારની કિડા કરે છે ને મધુર વચન બોલે છે. તે જોઈ ચારે વિચાર્યું કે- આનું કેણ લેય ? આ દ્રવ્યને માટે પોતાના શરીરને પણું ખરાબ કરે છે. ” ત્યાંથી આગળ ચાલી ત્રીજે ઘરે ખાતર દીધું. તે ઘર બ્રાહ્મણનું હતું. ચાર અંદર પેઠે, તેવામાં એક ઉંદર ઉંઘતા બ્રાહ્મણની હથેળીમાં મૂતર્યો, એટલે બ્રાહ્મણે સ્વસ્તિ કીધી. ચારે વિચાર્યું કે આવા લોભીનું કેણ લેય ? કારણકે આનું દ્રવ્ય જશે તે તે મરવા પડશે. આ બીજાના અછતા ગુણ બેલીને દ્રવ્ય ભેગું કરે છે, મહાપણને દાતાર કહે છે અને અસતીને મહાસતી કહે છે, નિર્ગુણીને ગુણવાન કહે છે અને કાયરને શૂરવીર કહે છે, દાસીપુત્રને કુળવંત કહે છે અને ભરડાને ભગવંત કહે છે. પૂરા સેમ(કૃપ)ને કરણ કહે છે. અને અંધને સૂર્યની ઉપમા આપે છે. રંકને રાજા કહે છે અને મૂખને પંડિત કહે છે: આ પ્રમાણે કહી જેનું તેનું જેવું તેવું દાન મેળવી દુર્ભર પેટ ભરે છે. આવા યાચકનું દ્રવ્ય તો પાપી જ લે છે, માટે આનું તે કાંઈ ન લેવું, મને પરમેધર ઘણું આપશે.' આ પ્રમાણે વિચારી ત્યાંથી નીકળી જઈ ચોથે ઘેર ખાતર દીધું. ત્યાં પણ સ્ત્રી પુરૂષ બે વઢતા હતા. તેમાં પુરૂષ મોટા શ્રીમંતનો દીકરો હતા પણું કંરૂપ, કૃપણ ને અવગુણને ભરેલું હતું, તેમજ લક્ષણહીન હતો. તેની સ્ત્રી સામાન્ય માણસની પુત્રી હતી, પણ રૂપવંતી હતી ને ભૂલી હતી તેમજ સદ્દગુણી હતી. એ બન્ને પણ વઢીને થાક્યા એટલે શ્રી ભોંય પર જઈને સુતી અને પિલા ભાઈ ઢાલીઆ પર ચડીને સુઈ ગયા. એ બન્ને પણ થાકેલા હોવાથી ઉઘમાં ઘેરવા લાગ્યા. - હવે ચાર વિચારે છે કે- આ બન્ને જેડ મેળવવામાં વિધાતાએ ભૂલ કરે છે, પણ મારે એ ભૂલ ભાંગી નાખવી. વિધાતાએ રૂપવંત ને સુંવાળા ધ ને વઢકણી સ્ત્રી આપી છે અને સુંદર સ્ત્રીને ભુંડે ભત્તર આપે છે. હું દરરોજ, મારે માટે ચોરી કરી દામ મેળવું છે, પણ આજ તો પરમાર્થ કરું. આ સ્ત્રીને પેલા ભલા ભર્તાર પાસે મૂકું અને ત્યાંથી વઢકણી સ્ત્રીને લાવીને અહીં મૂકું.' આ પ્રમાણે વિચાર કરી અને સ્ત્રીઓ પૂરી ઉંઘમાં હતી તે વખતે For Private And Personal Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ve શ્રી જૈનધમ પ્રકાશ, ગયા અંકમાં એક શ્રાવિકાએ કરેલા પ્રશ્નના ઉત્તર. , શ્રી સેનપ્રશ્નમાં ખીજા ઉલ્લાસમાં ૩૧ મે પ્રશ્ન એવા છે કે- છ મહિનાથી વધારે વયવાળા સ્તનપાન કરનારા બાળકની માતા સામાયિક પ્રતિક મણુ કે પોષધમાં તેને સુઘટ્ટ કરી શકે કે નહીં ? ” ઉત્તર--“ છ મહિનાથી વધારે વયવાળા સ્તનપાન કરનારા બાળકને સ ંઘટ્ટ થતે સતે સામાયિક પ્રતિક્રમાદિ વિધાન તેની માતાને કરવાનુ મુખ્ય વૃત્તિએ યુક્તિવાળુ (ચેાગ્ય ) જણાતુ નથી. >> Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir આની અંદર બાળક પુત્ર હોય કે પુત્રી તે સ્પષ્ટ કરેલ ન હોવાથી બંને પ્રકારનું સંભવે છે, અને તે છ મહિનાનું થતા સુધી તે તેના સઘનૢ વજ કહ્યો નથી. ત્યારપછીને માટે પણ મુખ્યવૃત્તિએ નિષેધ કર્યો છે, એટલે તે બાળકને સમજાવી બને ત્યાં સુધી કોઇને સાંપીને સામાયિક પ્રતિક્રમાદિ કરવું ચેાગ્ય છે; પરંતુ જે તે બાળકે ધાવણ છેડયું ન હોય, કઈ રીતે ખીજાને ધાવીને કે દુધ પીઇને રહે તેમ નજ હાય તે! ગાણવૃત્તિએ તેના સ્તનપાન કરાવવા પૂરતાજ સંઘટ્ટના કારણથી સામાયિક પ્રતિક્રમણ કે વૈષધ ન કરવા એ ચેાગ્ય જણાતું નથી; કારણ કે તે બાળક કાંઈ અન્ય વિકાર ઉત્પન્ન કરે તેમ નથી, માત્ર મેહતુ સાધન છે, તે દૂર કરવાની આવશ્યકતાને લઇને ઉપરનું કથન છે. પરંતુ વ્રતધારી શ્રાવિકાને-પાષધાદિક કરવાના નિયમવાળી શ્રાવિકાને તે કારણથી પાષાદિ ન કરવા એ યોગ્ય જણાતુ નથી. આ ખામ તમાં વિદ્વાન સુનિમહારાજાએએ પોતાના વિચાર જણાવવા કૃપા કરવી. -- वर्त्तमान समाचार.. ભાવનગરમાં મહાચ્છવ. 4-x-~~ પન્યાસજી શ્રી ગંભીરવિજયજી મહારાજના શિષ્ય મુનિ પ્રમાદવિજયજીએ રેડ વિવિદ્ય ૪ થી નવકાર મહામત્ર સંબંધી વપ તેના અક્ષર સમાન ૬૮ ઉપવાસના શરૂ કર્યો છે. નવકારના નવ પદ્મ પૈકી પ્રત્યેક પઢના અક્ષર જેટલા ઉપવાસ ને પારણું એમ અવિચ્છિન્નપણે કરે છે. છેલ્લુ પારણુ ભાદ્રપદ શુદિ ૬ હું કરવાના છે. ક્ષમા સાથે તેમજ જ્ઞાનાભ્યાસ સાથે તપ કરતા હેાવાથી બહુ For Private And Personal Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir , , ; * * * વર્તમાન સમાચાર. ૧૯૭ શોભા આપે છે. એ પ્રસંગે શ્રી ભાવનગરની સંઘ શ્રી શત્રુંજયની રચનામાં પ્રભુ પધરાવીને શ્રાવણ શુદિ ૧૫ થી અઠ્ઠાઈ મહેચ્છવ શરૂ કર્યો હતો તે વદિ સામે પૂર્ણ થયેલ છે. જળયાત્રાને વરઘોડે વદિ ઠે ચડાવવામાં આવ્યા હતો. તપસ્વી મુનિરાજને શરીરે સારી રીતે સાતા રહી છે. ઉમરાળા પાંજરાપોળ લેટરીનું પહેલું ઈગ-ટીકીટ રૂકંપ૦૦ નું શ્રાવણ વદિ ૭ મે તથા વદિ ૮ મે ભાવનગર ખાતે કાઢવામાં આવ્યું છે. ઈનામ રૂ. ૧૫૦૦૦) ના ૩૧૦ર કાઢ્યા છે. ઘણું મેટા ઈનામો ગરીબ સ્થિતિવાળાનેજ મળ્યા છે. તેને નામ ને નંબર સાથે રિપિટ છપાય છે: શ્રી શમી ગામમાં થયેલ તપસ્યાઓ. ઉત્તમ મુનિ મહારાજનાં ચતુર્માસ રહેવાથી શ્રાવક શ્રાવિકા વર્ગને જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર અને તપાદિકને અંગે અનેક પ્રકારના લાભ થાય છે. વ્યાખ્યાન વાણી સંભળાય છે. જ્ઞાનાભ્યાસ થાય છે, મહેન્સે થાય છે, પિષધ પ્રતિકમણાદિ વિશેષે થાય છે અને તપસ્યાઓ પણ વિશેષપણે થાય છે. રાણપુર નજીક આવેલાં શમી નામના ગામમાં પચાસજી શ્રી ભક્તિવિજયજી ચતુ. Íસ રહેલા છે. તેમના ઉપદેશથી ત્યાંના શ્રાવક શ્રાવિકાઓને અનેક પ્રકારના લાભ થયા છે. તપસ્યા પણ બહુ થઈ છે. હાલ પર્યુષણને અંગે નીચે પ્રમાણે, તપસ્યા થઈ છે. * ૧૨ મા ખમણ, ૧ એકવીશ ઉપવાસ, ૪ પંદર ઉપવાસ ૩૪ સોળ ઉપવાસ (અાઈ વગેરે હવે થશે.) મુનિવિહારનો આ અપ્રતિમ લાભ જાણ મુનિ મહારાજાએ વિહારમાં ઉઘક્ત રહેવું અને શ્રાવકોએ પ્રયાસ કરીને ચતુર્માસ કરવા લઈ આવવાની ચીવટ રાખવી. :-: -: पुस्तकोनी पहोंच. ૧ સુમતિ સ્તવન સંગ્રહ, આ બુકમાં શ્રી વિજયાનંદ સૂરીશ્વરજીના શિષ્ય મુનિરાજશ્રી સુમતિવિજયજીના કરેલા તવનાદિકનો સંગ્રહ છે. એકંદર ૧૪૪ છે. તેમાં શ્રી પાર્શ્વ નાથજીના સ્તવને પદો મળીને ૩૩ છે. વાંચવા ને કઠે કરવા લાયક છે. પ્રભુ પાસે કહેતાં આનંદ ઉપજે તેવા છે. એ બુક શ્રી આત્માનંદ જૈન સભા અંબાલા તરફથી બહાર પડેલ છે. કિંમત છ આના રાખેલ છે. For Private And Personal Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir થી ધમ પ્રકા. ૨ શ્રી આમાનંદ જે શિક્ષાવાળી. * . ક ન ક ર ભારમલ શર્માએ લખેલી છે અને શ્રી આ માનદ કૌન . . . . . . . " ફ બડા દેલ છે. હિંદી છે. એની અંદર તિ' : માટે " , "ાયા ! , યુ વિભાગ અને કાવ્ય વિભાગ એમ ૪ . છેડા છે. કુલ પ૦ પાડે છે. પ્રયાગ: બ. વિશેષ કર્યો છે. બુકમાં મુનિ. મા, ઢિચના એમા એકંદર ફેટા છે. કિંમત માત્ર આના રાખેલ છે. ૩ દંડક પ્રકરણ. હિંદી અર્થ સહિત, આ બુક શ્રી આત્માનંદ જેના પુસ્તક પ્રચારક મંડળ, આગ્રા તરફથી છપાઈને બહાર પડેલી છે. પંડિત સુખલાલજીએ તૈયાર કરી છે. પ્રારંભમાં નિવેદન અને પછી ૨૪ દંડકનું અને ૨૮ દ્વારનું સ્વરૂપ બહુ વિસ્તારથી આપેલ છે. પછી ૨૪ દંડક સાથે કારોની ચેજના પણ લખેલી છે. છેવટે એ પ્રકરણની મૂળ ગાથા છાયા અને હિંદી શબ્દાર્થ સાથે આપેલી છે. પ્રકરના અભ્યાસીને બહુજ ઉપયોગી છે. પ્રયાસ સ્તુત્ય છે, કિંમત પાંચ આના છે. કે જેને ધર્મના વિષયમાં એનવિદ્વાનોની સંમતિઓ. આ સંગ્રહ ન ધર્મની મહત્વતા બતાવવાને માટે બહુજ ઉપયોગી છે. ભાષા હિંદી છે. ખાસ વાંચવા વંચાવવા લાયક છે. મુશી કેસરીમલ મેંતીલાલ શંકા. બીયાવરવાળાએ સંગ્રહ કરીને પ્રકાશિત કરેલ છે. કિ મત છ પાઈ રાખી છે, પણ તેની વાસ્તવિક કિંમત બહુ વિરોષ છે. મંગાવનાર બીયાવર ઠે. અજી નીમ કરીને પત્ર લખ. ૫ ચોથે કર્મગ્રંથ-હિંદી અનુવાદ સહિત. આ કર્મગ્રંથમાં પંડિત સુખલાલજીએ ઘણા પ્રયાર કર્યો છે. અનેક બાબત -ફટ કરીને સમજાવી છે. અનેક શાસ્ત્રાનો આધાર લીધો છે. તેના નામ પણ આપ્યા છે. અનુવાદ ઉપરાંત ટીકા. ટીની તેમજ ત્રણ અધિક રોમાં પરિશિ માણ. છે. તે માને વાંચવા ને સમજવા લાયક છે. રાવની બાજ વિકતાથી પુરુ પ૬માં લખી છે, તે આની અંદર આવેલા પ્રાકૃત શબદોનો કેપ છે અને એ તાંતર જાગે અતિ છે. 'ન બે પીછા રાખેલ છે, તે માના પ્રમાણમાં વિશેષ નથી. પ્રકાશક શ્રી આ માનદ જૈન પુસ્તક For Private And Personal Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir +- ૬, ૬ ક. ન 1, * * * * - કે - ૨ છે. શ્રી ઉપદેશ. પ્રાસાદ ગ્રંથે. મૂળ, ભાગ ૪ થે. સ્થભ ૧થીરક. , કિમત ત્રણ રૂપીઆ આ ભાગ હાલમાં બહાર પડ્યો છે. એમાં એ ગ્રંથ પૂર્ણ થયેલ છે, એની રબંદર સન્હાય બીલકુલ મળેલી નથી, છતાં અનેક સંસ્થાઓને તેમજ મુનિમહારાજને અને સાધ્વીજીને ભેટ અપાયેલ છે. જે મંગાવે તે સર્વને ભેટ આકથાનું બની શકતું નથી. તેથી કેટલાક મુનિરાજને બે લાગવા જેવું થાય છે, પણ અમે નિરૂપાય છીએ. લાઈફ મેમ્બરને કિ મર્તમાં એક રૂપીઓ ઓછો લેવામાં આવે છે. પિસ્ટેજ આડે આના લાગે છે. બહુજ ઉપગી છે. શ્રી ત્રિષષ્ઠિ શલાલ પુરૂષ ચરિત્ર ભાષાંતરના દશે પવે મળી શકે છે. જ દરેક જે ને બંધ રાખવા લાયક છે, વિભાગ ન લે. પર્વ '૧-૨ શ્રી કષભદેવ-અજિતનાથ ચરિત્ર વિભાગ ૨ જો. પર્વ ૩ થી ૬ શ્રી સંભવનાથજીથી મુનિસુવ્રત સ્વામી સુધીના ચરિત્ર વિભાગ ૩ . પર્વ ૭-૮-૯ જૈન રામાયણ અને ૨૧-૨૨ ૨૩ મા પ્રભુના ચરિત્ર વિભાગ ૪ છે. પર્વ ૧૦ મું. શ્રી મહાવીરસવામી ચરિત્ર - ચાર વિભાગ સાથે મંગાવનાર પાસેથી રૂ. ૧૧) લેવામાં આવશે. પરિશિષ્ટ પર્વ ભાષાંતર પણ આના સંબંધવાળું જ છે. તેમાં શ્રી જ બૂસ્વામીનું ચરિત્ર ૧૯ કથાઓ સાથે અને બીજા આચાયોનાં ચરિત્ર છે. ૧-૮ શ્રી પ્રિયંકર નૃપ ચરિત્રભાષાંતર આ શ્રી ઉવસગ્ગહરે તેત્રના પ્રભાવ ઉપર આપેલું ચરિત્ર છે. તેની આ બીજી આવૃત્તિ છે. બહુ રસિક છે. વાંચવા માંડ્યા પછી પૂરું કર્યા શિવાય મૂકાય તેમ નથી. પ્રાંત ભાગમાં વધારે માથાના ઉવસગ્ગહર આપેલા છે. કિમત છે આના રાખેલ છે. - --- શ્રી પાક્ષિક સૂત્ર, શ્રમણ સૂત્રાદિ સંગ્રહ (સંસ્કૃત છાયા ને ગુજરાતી અર્થ સહિત, જી. આ પ્રતાકારે બહાર પાડેલ બહુ ઉપયેગી પુસ્તક છે. ગુરૂજી લાભશ્રીજીને એમાં ઘણે પ્રયાસ છે અને શ્રાવિકાસમુદાયની આર્થિક સહાય છે. સાધુ સાવીને બહુજ ઉપગી છે. અર્થ ટીકાને આધારે વિસ્તારથી આપવામાં આવેલ છે. ચાર પાક્ષિક ખામણા ને આહારના ૪૭ દેષ પણ આપેલ છે. કિમત રાખવામાં આવ્યું નિધી. સમુદાયના અગ્રણીના પત્રથી જરૂર પુરતી ભેટ મોકલાય છે. પિસ્ટેજ ચાર આના લાગે છે તે અંગાવનારે વેકદ્રારા મોકલવું પડે છે. આ બાબત પત્ર ગુણીજીશ્રી લાભશ્રીજી ઉપર રાંધપુરી બજારમાં શ્રાવિકા ઉપાશ્રયે. ભાવનગર–કરીને લખવે, પોસ્ટ 21: For Private And Personal Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir બહાર પડી ચુકે છે कमलसंगमीटीका सुका કરા ને વન , ડા, ર દિ આ ટકા ઘણી સુંદર અને વિદ્વાન તથા સમા-: .'. તમામને માટે ઉપયોગી છે. 9 જાતના લે સીત્તેર રતલી . ઉપર નિહાગર પ્રેસમાં છપાવવામાં આવેલ છે. આ મહાન ગ્રંથ ફરી કરાવી શકાતો નથી. પહેલા ભાગની કિંમત માત્ર રૂા. 3-8-0 રાખવામાં આવી છે. ઉપજની તમામ રકમ જ્ઞાનકાર્યમાં જ વપરાશ માટે તાકીદે મંગાવા શ્રી વિજય ધર્મ લક્ષ્મી જ્ઞાનમંદિર, ઠેબેલનગજ. આગરા. AGRA CITY. પ્રતિક્રમણના હેતુ આવૃત્તિ બીજી ' કિંમત આઠ આના. પ્રતિક્રમણ કરનારા દરેક બંધુઓએ-શ્રાવકોએ તેમજ શ્રાવિકાઓએ ખાસ વાંચવા લાયક છે. તે વાંચ્યા પછી પ્રતિક્રમણ કરતાં જુદોજ ભાવ પ્રગટ થાય છે. પ્રતિકમણની અંદરનાં સૂત્રોના અર્થ જાણનારને આ બુક વાંચતાં બહુ બાલ્ડ થાય તેમ છે. આવી ઉપયોગી બુક સાધુસાધ્વીઓએ પણ જેઓ એ ગ્રંથ વાંચી ને શકે તેમણે વાંચવા યોગ્ય છે. પિસ્ટેજ એક આને. શ્રી ઉમરાળા પાંજરાપોળ લેટરી. હેડ ઓફીસ-ભાવનગર, સ્વાર્થ સાથે પરમાર્થ સાધે. સંભાવનગરની નામદાર કાઉન્સીલ ઓફ એડમીનીસ્ટ્રેશનની ખાસ પરવાનગીથી એ બી ડેગ તા.-૧-૧–૧૪ ના રોજ નીકળશે. ટીકીટ 12550, એક હકીટની કિંમત રૂ 1) ઈનામેની સંખ્યા વિગેરે હવે પછી નકકી થશે. ભાગ્ય અજમાવવાની આ સુંદર તકને લાભ . વાર્તાના રસિયા માટે નાના નાના ચરિત્રે. 1 જયં વિજય કથા. 0-3- 2 કળાવતી વિગેરેની કથા. 0-33 શુકરાજ ચરિત્ર. 04-0 4 સરસ્વતી વિગેરેની કથા. --- 5 સુરપાળ વિગેરેની કથા. 0-3-0 6 યશોધર ચરિત્ર 7 બાર વત ઉપર ૧ર કથા. 0-4-0 8 છે મોટી કથા. 9 તેર કાઠીયાની કથા. 1-3-0 10 ચંપક શ્રેણી ચરિત્ર. 7-31 રતિસાર ચરિત્ર. -3-0 12 વત્સરાજ ચરિત્ર. 7-3- 13 નળ દમયંતી ચરિત્ર. 8-30 14 ચૂળભદ્ર ચરિત્ર, 0-315 સુરસુંદરી ચરિત્ર. 3-3-016 ભુવનભાનુ કેવળી ચરિત્ર. ---- 1 ચરિત્રો એક સાથે નાના રા. રે) લેવામાં આવશે. ) 0 0 - For Private And Personal Use Only