Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
श्री जैन धर्म प्रकाश.
देवं श्रेणिकवत्प्रपूजय गुरुं वंदस्व गोविंदवत् । दानं शील तपः प्रसंगसुभगां चाभ्यस्य सद्भावनां ॥ श्रेयांसश्च सुदर्शनश्च भगवानाद्यः स चक्री यथा। धम्र्ये कर्मणि कामदेववदहो चेतश्चिरं स्थापय ॥१॥
, પુસ્તક ૩૪ મું. ] કાર્તિક-સંવત ૧૯૭પ. વીર સંવત ૨૪૪૫. [અંક ૮ મે
मुग्ध मनने.
હે મનમાહી! ચાર કષાયે શું જોઈ મકલાય, વિષયે મેદવિદિત થઇને ભવમાં શું ભરમાય. નયને જે આ વિધાન ક્ષણક્ષણમાં પલટાય, સાંસારિક સુખ સ્વપ્નસમાને શાને લેભિત થાય. ભવભટકનના ભયને ધારી ધમ,ચિત્તમાં ધાર, આત્મજ્ઞાનમાં લીન થવાને સમતાથી કર યાર. ત્રિભુવન સ્વામી સુરનરસેવિત જિનેંદ્રને ઉર ધાર, જેથી ભાવભય ટળે સર્વદુ:ખ રહીત મળે શિવનાર
श्री सद्गुरु चरणे.
યથાપિ કાસ-યમ સુભગ સાહે ભગવને ભવિકેદ્વારા, કવી પ્રકૃતિથી નાવિક બને; સદા સત્તાવે,–પણ હલેસાં ગણ ધરે,
શમા પાર્મિ-વિલવર તિલજાલોચન ઝરે. ૧ ભવરૂપી જળમાં. ૨ અતિચારરૂપી મોજાંઓનું વિજ્ઞ. ૩. આલોચન-પશ્ચાત્તાપરૂપી તૈલનો ઝરો વહેવડાવીને.
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન ધર્મ પ્રકાર.
શ્રેય: પ્રમોદદાયિ જનને, વિદ્યાવિનોદે વસે, નેથી અવલોકતાં વિકનાં ચિત્તો સદા ઉદ્ધસે; અહં ધ્યાન ધરે સદા હૃદયમાં સુર પ્રદે નમે, એવા ગુરૂનાં પદે નિતનમું, આત્માવિપેજે રમે.
સંઘવી કેશવલાલ નાગજીભાઈ–સાણંદ,
प्राप्तनो सदुपयोग.
(લેખક ભીખાભાઈ છગનલાલ શાહ.)
(અનુસંધાન પુર ૧૬૩ થી.)
શાર્દૂલવિક્રીડિત છંદ. જે જે હેય અભક્ષ ભક્ષણ કરી, પવીશ ને દેહને, જે જે હેય અપેય પાનું. તજજે, એ વ્યર્થ વ્યામોહ છે; ચાલુ કાળ કરાળ હાથ સઘળે, ફાટયું બધું આમ હા,
ક્યાં દેવાં થીગડાં તથાપિ અરજી, કર્તવ્યની સાફ આ, સડા લેમન આઈસક્રીમ કુલરી, શું બટલે હટલે, બો બેશજ ચાહ વાહ પ્રસરી, થાક્યો હવે ટોટલે; રડાં સેલીનતાન આદિ રાવળ, જાણ્યું ન શાથી બને, એવી ચીજ અનેક છેક ઉદરે. દી તજી ટેકને. હા! જે ખાંડ બિરાદિ કંદથી બને, છેવાય છે લેહીંથી, જાણી શું ખવાય જેન વરગે, કેવાય ના કેઈથી; છેડે જાણ ઘણું વિવેક ધરીને, ગતી બધી પોલને, વીરા વીરતનુજ કાંડ સમજી, શું નિત્ય વાગોલ રે. તેને ધન્ય હોદરી અણસણ, કે વૃત્તિક્ષેપથી, ત્યાગે ભિન્ન રસ વાતે વિવિધથી, જિવાતા ચેપથી; ન્હારે દૂર ડરી ડરી તનતણી, રક્ષા કુંડી યુક્તિથી, સાધે સાધ્ય અસાધ્ય રીત વરતી, યુક્તિ પ્રયુક્તિ મથી.
નિંદા ને વિકયા વિના ન જપતી, જે જીભડી રાંડ એ, વાળે વાર હઝાર રે ન વળવી, સૌ દાંડમાં સાંઢ એ. બોલે બેલ ગલેલ તુલ્ય તજવી, થ્થા બહુ કાંકરા,
વાધે કલેશ હમેશ વૈર સજતી, ગુંચાળવા ઝાંખરા. ને આનંદ આપનાર કલ્યાણના વૃક્ષ સમાન.
છે
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રાણને સદુપયોગ. ભાઈ ! બાઈ બટુંકડી પકડી લે, કાં મૌન કાં દૈન્યથી, ક આલંબન થી જકડી લે, ક યુકિતના સૈન્યથી વાણી જે નીકળેલ હોય મુખથી, પાછી નહિ પિસશે, નાખે સાકર કાજ જે લવણ તે, ખારે શીરે તે થશે. શ્રી વિવેશ જિનેશ નિત્ય જપવા, તેત્રાદિ સન્માન રે, ને શ્રી સદ્દગુરૂ સંત શુદ્ધ સતનાં, ગાવાં યશોગાન રે; વારંવાર વિચાર સાર ધરીને, ઉચ્ચારને , કાઢજે, નિદા આત્મમલીનતાતણી કરી, ગ્રંથી સદા વાઢજે.
૧૫
માતેલો ગજરાજ જે મદભર્યો, ડેલી ફરે ફાંકડ, હા! હા હાથણી પાસે ખાસ ધસતાં, ખાડે પો રાંકડે; . જે પૌરૂષસુધાબળે ઝટ મળે, દૈવી જીવિતવ્ય તે, શાને કાજ ક્ષણિક સુખ વિષયે, ટોળે સુહદ્ ભવ્ય હે. રોળાયો ગઢ લંક ભૂપ ભડ હા ! મદદરીનાથ ને, કૂડા કીચક કૌરવે કઈ ગતિ, કુટાય ગ્યા માટ રે; નારી પારકી માત બહેન ગણીને, દષ્ટિ ન સ્થાપે કદી, ને નારી પરિણિત મિત રીતથી, જે સુખ ચાહે યદિ.
૧૮
ઇદ્રિ એક નિમગ્ન પ્રાણીની દશા, દારૂણ કેવી અહે, ઇકિવર્ગ સમસ્ત જેહ વશ છે, તેની દશા શી કહો; જાણી વાણી પ્રમાણિક પ્રથમથી, સંસ્કાર સારા લહે,' તે માટે સતસંગ રંગ રમજે, નિર્વિઘ રાજી રહે. પચંદ્રિ હય પંચ દેહ રથમાં, મસ્તી બહુ આદરે, દુર્બદ્ધિ મન સારથી કુપથમાં, હકે મહા ખાડ રે; સ્વામી! આત્મ વિભુ પ્રમત્ત થઈને, સૂતા રહ્યાં શું હવે, જાગો જ્ઞાન ક્રિયાંકુશ લો, ઈષ્ટ સ્થળે પહોંચવે. હાથો બાથમબાથ ઘાત વધને, ચૌર્યાદિ કામે નહિ, ના, ના, નારસ્તને ગલીચ રમતે, કે ફુટ લેખે નહિ; ચોપાટાદિ વિનાપ્રયોજનતણ, ખોટી ઍ મી ખેલમાં, ના ચાલે ચટકે વિવિધ રીતની, સંતા કૂંડી ખેલ મા. પૂજા દેવ ગુરૂ મહંત જનની, આ હાથથી થાય છે, ને જે હાલ દલ દ્રવ્ય વિધિએ, તે દાન દેવાય છે; સારા લેખ લખાય બોધરસના, જે શારદા હાય છે, બહેવારે બસ સત્ય લેખ લખવા, તો હાથ સહાય છે.
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
ના આ પાદ પ્રહાર પોર્ટ કરવા, કે માગ ફંડે જવા, ધારી ધારી ડગે ડગે પદ ભરા, કે તીર્ધયાત્રી થવા; મારાં કાર્ય પરાપાર કરવા, આ પાદથી વિહરા, માાં કાર્ય પરાપકાર કરતાં, આ પાદથી આસરેશ.
*
*
*
જો વાંકું. મન માંકડું પવતું, રૌદ્રા ધ્યાને સદા, તેને યુક્તિ પ્રયુક્તિથી મનવ તું, ધર્માદિ ધ્યાને મુદ્દા; આંધી લે શુભ ભાવદાર કસીને, છુટું ન મુદ્દે કા, તે શરૂ થઇ મિત્ર કાર્ય કરશે, આનંદકારી તદ્દા.
*
*
પામ્યા જે બળ તે હિ સમજે, રંડવા રાંકને, પામ્યા બુદ્ધિ છલે નહિ ભજવજે, ઢકાડવા વાંકળે; પામ્યો દેતુ નિરી યોગ ધરજે, વિપકારી સદા, પામ્યા લક્ષ્યમાં લીલાવિલાસ હુદમાં, દાતારી થાજે સદા. જે જે શ્રેષ્ઠ મળેલ હાય તુજને, તેનું અભિમાન ના. તે તેમાં નહિ હુ એક તુજનેા, એવા અભિજ્ઞાનમાં; રે’જે મસ્ત અનેક કાર્ય કરજે, જેના યોગાનમાં, રેટરો મસ્ત ફેંડા કવિવર સદા, કાવ્યા તણા તાનમાં,
विनय -वशीकारना वीजा अनेक प्रकार.
*
For Private And Personal Use Only
*
૨૩
२४
૨૫
૨૬
( લેખક-સન્મિત્ર કપૂરવિજયજી ) આઠ પ્રકારે ગુરૂ જનાના વિનય કરવા કહ્યા છે~~
૧ તેમને આવતાં દેખી ઉભા થઇ જવુ, ૨ તેમના સન્મુખ જવુ', ૩ એ-હાથ કોડી મસ્તકે લગાડી નમવું, ૪ બેસવા પેાતાનું આસન આપવું ઢકવુ, ૫ તે ઘેડા પછી પાતે બેસવુ, હું ગુરૂમહારાજને વિધિપૂર્વક વહન કરવું, છ તેમની ઉચિત સેવા કિત કરવી અને ૮ તેઓ નિવૃત્તે ત્યારે તેમને વાળાવવા જવુ –એ રીતે આઠ પ્રકારના વિનય કરવા.
વળી અરિહં તાર્દિક પૂજ્ય પદાના પચિવધ અનુકૂળ વેનય કરવા કહ્યો છે——— ૧ તેમને નિર્દોષ અન્નપાનાદિકથી પડિલાભવા, સુખશાતા પૂથ્વી, ઔષધભેષજ વિગેરેની જરૂર જણાય તે અવસરે ગવેષણાપૂર્વક આણી આપવું. વદન કરવું, વિશ્રામણા (પગે ચાલતાં લાગેલા થાક દૂર કરવા જરૂર જણાય તે ) કરવી, કુતતાવડે પેાતાનાથી બની શકે તે પૂજા-અર્ચના કરવી,
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મેપાય.
૨૩૩
૨ તેમના અપાર ગુણોનું સ્મરણ કરી હૃદયમાં ઉલ્લસિત થવું-ગુણનું બહુમન કરવું અને બની શકે તેટલું સદ્વર્તન-નમ્રતાદિક ધારીને તે તે ગુણનું અનુકરણ કરવા પ્રયત્ન સેવ.
- ૩ તેમના સદગુણોની મુક્તકંઠે પ્રશંસા કરવી, પિતે તેવા ગુણોનું સેવન કરવા બનતું લક્ષ રાખવું અને અન્ય ને પણ એવા ઉત્તમ ગુણે આદરવા આકર્ષાય તેવી રીતે-નીતિ સેવવી.
૪ છદ્મસ્થતા ગે તેમનાથી કાંઈ ખલન થઈ જાય, ઉપગની ઓછી જાગૃતિથી કંઈ બોલવા ચાલવામાં ભૂલ પડી જાય તે તેથી એક બાળકની જેમ હસવું નહિ, તેમજ તેવી કેઈ નજીવી ભૂલને લઈ તે મહાશયેની હેલના–નિંદાદિક કરવીકરાવવી નહિ; પણ તેવી ભૂલ જાણે પોતે જાણ જ ન હોય તેમ ગંભીરતા આદરી તેમના પ્રત્યેના પ્રેમ-ભક્તિમાં કશી ખામી આવવા દેવી નહિ; એટલું જ નહિ પણ કે અજ્ઞજને બાળબુદ્ધિથી તેવા મહાશયનું કંઇ છિદ્રાદિક જોતા હોય તે તેમને સમજાવી ઠેકાણે પાડવા; પરંતુ તેની ઉપેક્ષા કરી પાપવૃદ્ધિ થવા દેવી નહિ. શક્તિ હોય તો તેને ગ્ય ઉપાય કરવોજ.
- ૫ જેમ જેમ પૂજ્ય જનનું દીલ પ્રસન્ન થાય તેમ સ્વયં વર્તવું અને અન્ય આજ્ઞાકારી જનેને વતવવા. વીતરાગ પરમામા કે તેવી ઉત્તમદશાને ધારણ કરનારા નિ:સ્પૃહી જ જેકે માન અપમાનમાં કે નિંદાસ્તુતિમાં રાગદ્વેષાદિક વિકારના વિરહ લેખાતા નથી-સમભાવે રહે છે, તેમ છતાં જે કોઈ ભક્તજનો શુદ્ધ ભક્તિ ભાવે તેમને વિનય સાચવે છે તેમને તે કલ્પવૃક્ષની જેમ ફળદાયી નીવડે છે અને જે કઈ બાળ–અજ્ઞાન જીવો તેમનો અનાદર કરે છે, હેલના નિંદા કે મશ્કરી કરે છે અથવા બીજી કોઈ રીતે તેની આશાતના (આજ્ઞા-આશય વિરૂદ્ધ) કરે–કરાવે છે તેમને તે અનેક રીતે ઉભય લેકમાં દુઃખદાયી થાય છે એમ જાણે તેમનું આરાધનજ યથાશક્તિ કરવું.
ઈતિશમૂ.
मोक्षोपाय.
(લેખમુ કo વિ૦) વાસ્તવિક સુખ પ્રાપ્તિને રાજમાર્ગ, “ जथ्थ य विसयविरागो, कसायचाओ गुणेसु अणुरागो;
किरियासु अप्पमायो, सो धम्मो सिवसुहोवानो" જેમાં પાંચ ઈન્દ્રિય સંબંધી (શબ્દ, રૂપ, રસ, ગંધ અને સ્પર્શરૂપ) વિષય સુખથકી વૈરાગ્ય-વિરકતતા જાગે, ક્રોધાદિક ચારે કષાયોને ત્યાગ કરવામાં આવે,
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
સ. પ્રત્યે પ્રેમ પ્રગટે અને ક્રિયાકાંડ કરવામાં પ્રમાદ રહિતપણે પ્રવર્તાવામાં આવે
, શિવસુખ પ્રાપ્તિ-શાશ્વત એવા મેાક્ષસુખમાં ભળવાને સરલ ઉપાય છે.
“રાટ્યગ્દર્શનજ્ઞાનચારિત્રાણિ એક્ષમાર્ગ:” –તત્વાર્થ શ્રદ્ધાન, તાવજ્ઞાન અને તનવઆચરણ (તસ્વરમણતા) એ ત્રણેની. સમુદિત સહારાથી શિવસુખ પ્રાપ્ત થઈ શકે છે. એક એક જુદા અસહાય છતાં તે મેક્ષસુખ આપી શકતાં નથી, પરંતુ સાથે મળેલાં એ ત્રણેવડે શાશ્વતસુખ મળે છેજ. સમ્યગ્દર્શન-સમ્યકવરે આત્માના ગુણની દઢ પ્રતીતિ થાય છે, એથી જતિને પાયે નંખાય છે. અજ્ઞાનવડે ઉકત દર્શનાદિક આત્મગુણેનું યથાર્થ ભાન થવા ઉપરાન્ત તેમાં નિકળતા થવા પામે છે, અને સદાચરણ-સદ્વર્તનરૂપ ચારિત્રવડે અનેક દોષ-વિકાકિરેન વિનાશ થવા ઉપરાન્ત આત્મવિભૂતિ-સુખસંપદા ‘પ્રગટ થાય છે, અપ્રમાદપુરૂષાર્થ વડે ઉક્ત સકળ ગુણોની રક્ષા અને પુષ્ટિ થવા પામે છે. અને છેવટે તેમાં રહેલી અપૂર્ણતા ટળી સંપૂર્ણતા પ્રગટે છે. એ રીતે આત્મવિભૂતિ–આત્મશકિત ખીલવવા ઉકત ત્રણે ગુણેનું સેવન કરવા એક બીજાની અપેક્ષા રહેલી છે. એકલું જ્ઞાન તાપ્રકારની કરણી વગરનું લુલું છે, ત્યારે એકલી ક્રિયા તથા પ્રકારના (યથાર્થ) નાન વગરની આંધળી જડ જેવી છે. તેથી જ મોક્ષાથી જ ઉક્ત ઉભયનું સાથેજ અારાધન કરવા ઈચ્છે છે.
4 રાજય કરું વિરાતિ –એ શાસ્ત્રવચનથી તેનો કાર્ય કારણ સંબંધ પ્રતા રાય છે. જે સાન યથાર્થ જ હોય અને તે આત્મામાં રસ-અમૃત રૂપે પરિણા હિય તે તેથી વૈરાગ્ય-સંયમ-ચારિત્રરૂપ ફળ કાળે કરી પ્રભવે છેજ. એમ સર સુરત જએ ઉભાયમાંના એકેને અનાદર કરે ઘટતું નથી. કેમકે બે ચકવડે રથ ચાલે છે.
ઈતિશમૂ.
જ
છે ઇ રાવ.
( એક સન્મિત્ર કપૂવિજય, ) લાવણી --(સુ સજજન સંધ્યા સમયે સેલને સાર–એ રાગ.) રેણુ–સુણ બાંધવ મારા પ્રત એક છે મારો,
છે સર્વ ધર્મ પણ કર્યો ધ બહુ સારો? રાદિ–વાહ ! મિત્ર તને છે ધન્ય પ્રશ્ન એ પ્યારા,
પૂછયા વખત પણ ધન્ય ધન્ય અવતારા. મેં સાંભળ્યું સગુરૂ મુખે ધર્મ વ્યાખ્યાને, અતિ ન્યાય નીતિ ભરપુર કો ભગવાને;
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રશ્નોત્તર રૂપે ગેય સંવાદ.
૨૩૫
સ્યાદ્વાદામૃત અનેકાન્ત નયે સુખકારી, તે જૈન ધર્મ છે શ્રેષ્ઠ જાઉં બલીહારી.
જ્યાં દયા સત્ય ઉપગ વસ્તુ સ્વસ્વભાવે,
છે વિનયમૂળ જેથી શિવ સંપત્તિ પાવે; રમણ-કહીએ સુદેવ કહેને કઈ મુદ્રાએ? સુબુદ્ધિ-જિનવર દેવાધિદેવ શાંત મુદ્રાએ. રમણ-ગુણ કોણ? સુબુદ્ધિ-તત્વ અધિગત નિજ પરહિતકારી, રમણ–પ્રભુ પૂજા શું ? સુબુદ્ધિ-તેહ તે સદ્દગુરૂ ભાખે, પાપારાવ બંધને ત્યાગજે આતમ સાખે.
વળી દ્રવ્યભાવથી સંવરથી સ્થિર થાતાં, સહુ કમ નિર્જરી સત્વર
શિવપુર જાતાં, શ્રોતાઓ--વાહ ધન્ય ધન્ય છે સદ્દગુરૂ મુનિ મહારાજા,
વ્યાખ્યાન સુણાવી કરે , બાળકે તાજા, ભાઈ હવે આપણે નિત્ય વખાણે જઈશું,
જિનવાણ ભાવે સુણીને નિર્મળ થઈશું. (સુચના)---ઉપરનો સંવાદ દરેક જૈન પાઠશાળાના શિક્ષકે વિદ્યાર્થીઓને મુખપાઠ કરાવી અર્થ સમજાવ, જેથી ગમત સાથે જ્ઞાન થશે. વળી દરેક પાઠશાળાઓની વાર્ષિક પરીક્ષા થયા પછી થોડા દીવસમાં ઈનામને મેળાવડે વિદ્વાન માણસના પ્રમુખપણ નીચ ભરો ને વાર્ષિક આવકજાવકને રીપોર્ટ બહાર પાડે ઈનામ વહેંચવા અગાઉ છોકરા તથા છોકરીઓને પૂજ્ય મુનિ મહારાજાઓના બનાવેલાં બોધદાયક ગાયનો અને સંવાદો તૈયાર કરાવેલા હોય તે તે વક્ત કરાવવા, જેથી સભામાં કરાઓને બેલવાની છુટ થાય. વળી,ગમત સાથે જ્ઞાન મળે અને ભણવાનો ઉત્સાહ વધે. બીજા પણ અનેક લાભ થાય. આટલું મને અનુભવગમ્ય હેવાથી દરેક પાઠશાળાને લાભ થશે એમ વિચારી લખવું ઉચિત ધાર્યું છે.
પિપટલાલ સાકળચંદ શાહ
જૈન પાઠશાળાના ધાર્મિક શિક્ષક.
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
अकबरना समयमा जैनोनी सत्ता.
"
[ પી. વીન્સેન્ટ એ. સ્મીથ. ( એમ. એ, ) સાહેબે “ અકમર ” ના સમય ઉપર એક ફોટો ઇતિનુાંસની ૫૦૦ પાનાની મુક લખી છે. તે વિદ્વાન ઇતિહાસકારે અકક્ષરના સમયમાં તેની પરાબામાં આવનારાઓને તિહાસ તથા તેની અકબર ઉપર દૈવી સત્તા ચાલતી હતી તે ખતની વિગતા વિરતારથી લખી છે. “ અકબર ઉપર જૈનાની કેવી સત્તા હતી ' તે બાબત ઉપર લખતાં તે સાહેબે એક ઉપયેગી અને ગાંધવા લાયક નોટ લખી છે. તે ઇતિહાસના અભ્યા રીઓને તથા અન્ય શાસનરસાને પણુ લક્ષ્યપૂર્વક વાંચવા જેવો હોવાથી અમે તેનુ ભાષાંતર અ નીચે પ્રકટ કર્યું છે ત‘ત્રી. ]
અકબરના વિચારો અને તેની રાજ્યનીતિ ઉપર જૈનગુરૂએ જે સામ લાગ્યું છે તેની ઘણા ઇતિહાસકારાએ ખીલકુલ નોંધ લીધી નથી. ઇતિહાસકારો ૉલ્ફીન્સ્ટન, એર, અથવા માલેસનના બનાવેલા ઇતિહાસાનાં ગ્રંથા વાંચનારારામાંથી કાઇના પણ ધ્યાનમાં નથી આવ્યું કે જેનેાના પવિત્ર પુરૂષાનાં વ્યાખ્યાનતેમણે કહેલાં કથન અકય્યર બહુ લક્ષપૂર્ણાંક સાંભળતા, અને તે ગુરૂએની તેના ઉપર એટલી સત્તા હતી કે જેનલેખકાએ પેાતાના ધર્મના અનુયાયી તરીકે તેને પેલા છે, અને ઇ. સ. ૧૫૮૨ પછીના તેમનાં ઘણાખરાં કાર્યોમાં જૈનશિક્ષણના તેના અમુક અંશના સ્વીકારના સીધા પરિણામે દેખાય છે. તે સાલ પછીનાં તેનાં દાણા ખરા કાચોમાં જેિિશક્ષણના સ્વીકારથી મળેલેા અનુભવ પ્રત્યક્ષ રીતે પ્રદર્શિત થાય છે. બ્લેકમેન, જે પ્રખ્યાત ઇતિહારાકાર થઇ ગયેલ છે, તે પશુ બ્લેઇ શકે ચી કે તે વખતના અકબરના સમયના વિદ્વાન પુરૂષોની જે મેટી નામાવળી અણુલગ્નલના લીસ્ટમાં આપેલી છે તેમાંના ત્રણ નામેા તે પ્રખ્યાત જૈનદ્ગુરૂએ-જૈનના ધામિક પ્રણેતાઓના હતા; જેમનાં નામેા અમુલ-ફઝલે તેની સુવિખ્યાત અંક આઈ. ઇ. કમરી ( કમરના ઇતિહાસ ) માં આપેલા છે. તે ત્રણ નામે તે હીરવિજયસૂરિ, વિજયસેનસૂરિ અને ભાનુચદ્ર ઉપાધ્યાય છે. આ ત્રણમાં સૌથી પ્રથમ જેનું નામ છે તે ઘણાજ પ્રખ્યાત બુદ્ધિકોશલ્યવાળા ' હતા. જેમને અકઅને જૈનધર્માનુસારી કરવાનું માન જૈન ગ્રંથકારો આપે છે તેનું-મહાત્મા હોર્સજયસૂરિનું-નામ જે પાંચ વગે અથ્થુલાલે ધાર્મિક શિક્ષકેાના પાક્યા છે તે માંત્ર વગ માંથી પહેલા વર્ષમાં શેખ મુખારક (જે મેટે પ્રખ્યાત ચુસલમાન કવિ શિક્ષક થઈ ગયા છે ) ની સાથે પેલુ છે. રષા પહેલા વર્ગમાં ફક્ત વીશ વો સૂકવામાં અાવ્યા છે. જે માશુસેને અને દુનિયાના આ લેાક અને પદ્યેકના જીસ રહસ્યાની સમજણ પડતી હતી તે રહસ્થાનું જેને જ્ઞાન હતુ-તે રહસ્યું જે સ્પષ્ટપણે કહી શકતા હતા અને બતાવી શકતા હતા તેવા માથુંસાનાં નામે આ પહેલા વર્ગના લીસ્ટમાં આપેલાં છે.
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અકબરના સમયમાં જેનોની સત્તા.
૨૩૭
ઈ. સ. ૧૫૯૨ માં જ્યારે અકબર શહેનશાહ કાબુલથી પાછા ફર્યા ત્યારપછી હીરવિજયસૂરિના ગુણો અને વિદ્વત્તાની ખ્યાતિ તેણે સાંભળી, અને પિતાની દરબારમાં માનસહિત તેમને મોકલવાનો ગુજરાતના તે વખતના સુબાને તેણે હુકમ કર્યો. રાજ્ય પ્રતિનિધિના આદેશથી બાદશાહના આમંત્રણને માન આપી તે પવિત્ર પુરૂષ પ્રથમ અમદાવાદ આવ્યા, શહેનશાહના પ્રતિનિધિની મુલાકાત લીધી, અને પિતાના સ્વીકૃત ધર્મની શોભા માટે–શાસનના લાભ માટે બાદશાહી આમંત્રણ
સ્વીકારવાનું નક્કી કર્યું. તેમના આમંત્રણના સ્વીકારને લીધે દીલ્હી જવા માટે જે જે. બાદશાહી ભેટો-બાદશાહી સગવડ કરી આપવાનું તે સુબાએ નિવેદન કર્યું, તે સર્વની તેમણે સ્પષ્ટ ના પાડી, અને પિતાના ધર્મના નિયમાનુસાર ફત્તેહપુર-સીકી કે જ્યાં તે વખતે અકબરશાહ રહેતા હતા ત્યાં પગે ચાલીને જ જવાનું તેમણે સ્વીકાર્યું. તેમની સ્થિતિને કઈ પણ માણસ-દીક્ષા સ્વીકારેલ કેઈ યતિ (મુનિ) જે વાહનમાં બેસે તો જૈનધર્મના નિયમાનુસાર તેને ગચ્છ બહારની શિક્ષા થાય તે તે ધર્મને સખત નિયમ હતે.
થાકી ગયેલ-રસ્તાની મુસાફરીથી શ્રમિત થયેલ તે વિદ્વાન મુસાફર (આ ચાર્ય) ને બાદશાહી ઠાઠમાઠ અને આડંબરથી વધાવી લેવામાં આવ્યા, અને જ્યાં સુધી બાદશાહને તેમની સાથે વાતચિત કરવાની ફુરસદન મળે ત્યાં સુધીને માટે તે વિદ્વાન પરોણને અબુલફઝલની સંભાળ નીચે મૂકવામાં આવ્યા. પ્રથમ અબુલફઝલ સાથે અને પછી અકબર બાદશાહ સાથે જૈન ધર્મ અને તેની લિસી માટે ઘણી વાતચિત અને ચર્ચા થયા પછી તે સૂરીશ્વરે આ ગ્રાની મુલાકાત લીધી. વષોાતુન-માસાને સમય પૂર્ણ થયા પછી તે મહામાં પાછા ફતેહપુર-સીકી આવ્યા અને અમુક તહેવારના દિવસોમાં કેરીઓને છેડી મૂકવાની, પાંજરામાં પૂરેલા પક્ષીઓને છુટા કરવાની, અને પશુઓને વધ થતું અટકાવવાની સમજુતી બાદશાહને આપી. બાદશાહે તે તે દિવસે માટે તેવા હુકમ બહાર પાડ્યા. આ હુકમ બહાર પડ્યા તે પછીની સાલમાં, એટલે કે ઈ. સ. ૧૫૮૩ માં તે હુકમો વધારે લંબાવવામાં આવ્યા. શહેનશાહના આખા રાજ્ય ઉપર તેનો અમલ કરવામાં આવ્યું, અને જેઓ તે હુકમનો અનાદર કરે તેમને કેદખાનાની અને દેહાંતદંડની પણ સજા કરવાના હુકમ કાઢ્યા. અકબરને શીકારને બહુ શોખ હતો, અને માછી મારવાની બહુ ટેવ હતી, છતાં સૂરીશ્વરના
૧ અબુલ ફઝલે કહેતાંબર જૈનોના ધર્મ સિદ્ધાંતોને બહુ બારીકીથી અભ્યાસ કર્યો હતો, પણ દિગંબરોના સહવામાં નહિ આવેલ હોવાથી તેના સિદ્ધાંતિની તે સંતાકારક માહીતી મેળવી શકો નહોતે.
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
REC
જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
24% 2
શોર કરવાનો તેણે ત્યાગ કરી દીધું, અને માદલાં મારવા બંધ કર્યા. પછી તે રિને તેણે જગદ્ગુરૂ એટલે કે સકલ સૃષ્ટિના શિક્ષક એવુ બિસ્ટ આપ્યુ, અને તે રિ ઇ. સ. ૧૫૮૪ માં આગ્રા અને અલ્હાબાદને રસ્તે ગુતમાં પાછા ફર્યાં. ત્રણ વરસ પછી હિંદુએ ઉપરના ખહુ હલકાઈ દેખાડનારા જઝાવેરા ખંધ કરવાના હુકમ અકબરે બહાર પાડ્યો, અને આખા વરસમાં લગ ભગ છ મહિના જીવહિંસા ન થાય તેવી જાતને તેણે અંદોબસ્ત કર્યાં. જુદા જુદા દિવો ગણુાં ભાવિકોના સરવાળે છ માસ થાય છે. તેટલા લાંબા વખત સુધી આખા વરસમાં કોઇ પણુ સ્થળ હિંસા ન થાય તેવી જાતના અકમરે હુકા બહાર પાડ્યા. આ દરમિયાન શ્રી હીરવિજયસૂરિના ગુરૂભાઇ-ભાનુચંદ્ર ઉપાધ્યાય રકમ્પરની રાજકચેરીમાં આવી અકમરને ઉપદેશ કરવા માટે ત્યાં રહેલા હતા. ઇ. સ. ૧૫૯૩ માં સિદ્ધિચદ્રસૂરિ, કે જેઓએ લાહારમાં અકબરશાહની મુલાકાત લીધી હતી, તેમને પણ તેમના ઉપદેશથી રાજી થયેલા માદશાહે તે માનવતા ખેતાણ એનાયત કર્યાં, અને તેમના ધર્મનાં પવિત્ર યાત્રાનાં સ્થળો ઉપર તેમને સોંપૂર્ણ હક્ક અઠ્યા. શત્રુંજય તીર્થીની યાત્રા કરવા જતાં યાત્રાળુ ઉપર લેવાતે કર પણ તે વખતે માફ કરવામાં આવ્યે. કાઠિયાવાડમાં આવેલા પાલીતાણા નજીકની શત્રુંજય નામની પવિત્ર ટેકરી ઉપર આવેલ આદીશ્વર ભગવાનનુ મંદિર, કે જેની હીરિવે જીએ ઇ. સ. ૧૫૭ માં મુલાકાત લીધી હતી, તે મંદિરમાં તેની દીવાલ ઉપર એક અતિશય લાંબે! સસ્કૃત શીલાલેખ કાતરવામાં આવેલ છે, જે હજી પણ તે સ્થળે તેવીજ રીતે કાતરલે રહેલેા છે. આ શિલાલેખમાં મહાત્મા હીરવિજયસૂરિ અને અકથ્થર બાદશાહુના ગુણાની, તેમના સંબંધની વિગત લખેલી છે, અને બાદશાહની ઉદારતાના વિસ્તારથી હેવાલ તેમાં આળેખવામાં આવેલા છે.
ઈ. સ. ૧૯૯૨ માં હીરવિજયસૂરિએ કાળ કર્યાં. જેનાના રિવાજ પ્રમાણે અઘુસણુ કરી તેમણે દેહાત્સગ કર્યા, જે સ્થળે તેમને અગ્નિદાહ કરવામાં આવ્યા છેતે સ્થળે, ઉના ( ઉન્નતપુર ) માં તે મહાત્માની યાદગીરી કાયમ રાખવા એક ઘુમટવાળે! સ્મરણસ્તંભ ( દેરી ) ઉભા કરવામાં આવ્યે છે.
લગભગ માંસ ખાવાને અકબરે સંપૂર્ણશે જે ત્યાગ કર્યાં હતા, તથા અશાકરાજાની જેવા પશુવધને અટકાવવાના જે અહુ સખત અને શિક્ષાસૂચક કાયદાઓ અકબરે કર્યા હતા તે જૈન ગુરૂએના ઉપદેશને તેમના લાંખા પરચયને અને તેમની સાથેની વાચિતને અવલખીનેજ તેમની સૂચનાનુસાર કરવામાં આવ્યા હતા. એક સામાન્ય પશુને મારવા માટે મનુષ્ય પ્રાણી ઉપર દેહાંતદંડની સજા ફરમાવ
૧. તે દિવસે આ પ્રમાણે છેઃ-અકારના જન્મમાસ, હીરવિજયસૂરિના જન્મમાસ, રમઝાન મહીના, દિના બધા દિવસે, પર્યુષણના એક્દર ૧૨ દિવસ વિગેરે.
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ઉપદેશ સમિતિકા-ભાષા અનુવાદ.
૨૩
વામાં આવે તે અત્યારે આપણી (યુપીયનની) દષ્ટિએ બહુજ અન્યાયુકત અને અસંગત-મૂર્ખાઈ ભરેલું દેખાય છે, પણ બુદ્ધ અને જૈન રાજાઓના સમયમાં તેવાજ કાયદાઓ હિંદુસ્તાનમાં કરવામાં આવ્યા હતા. અકબરને આ કાયદે પણ તેને મળતોજ છે. અકબરની તે સમયની પ્રજા, અને ખાસ કરીને મુસલમાન પ્રજાને આ કાયદાની ઘણી મુશ્કેલીઓ સહન કરવી પડી હશે. જેનાચાર્યો-જેન મહં. તેની અકબરના સમયમાં આ પ્રમાણે સત્તા ચાલતી હતી તે ઐતિહાસિક દષ્ટિએ બહુ ઉપયોગી બાબત છે.
ને. ગી. કાપડીઆ.
(અનુવાદક)
उपदेश सप्ततिका-भाषा अनुवाद.
( અનુવાદક-સન્મિત્ર કપૂરવિજય)
( અનુસંધાન પણ ૧૬ ૬ થી ) ૩૬ જેના વડે સ્વજન વર્ગમાં વિરોધ થાય અને રાજ્ય તથા ધન મેળવવાને મેહ વધે તેમજ જે પાપરૂપી વૃક્ષના અંકુર જે છે તે વિષમ લોભ સાધુજને એ સેવવો જોઈએ નહિ. ' ૩૭ જે વચન સાંભળીને સામા જીવને દુઃખ થાય એવું તીખું–આકરૂં-કડવું વચન બોલવું જ નહિ વળી આ લેક તથા પલેક વિરૂદ્ધ કાર્ય જે સવે કેઈએ વરેલું-નિષેધેલું હોય તે કદાપિ કરવું નહિ
૩૦ દ્રવ્ય-સ્વસ્થિતિ અનુસાર વેષ-પોશાક રાખ. પરાયા ઘરમાં પ્રસ્તાવ વગર પ્રવેશ નજ કરે, સજન અથવા દુર્જનને પટાંતર જાણવા-સમજો, પરંતુ તેને લેશમાત્ર દોષ બોલ–ગા નહિ. : ૩૯ જ્ઞાનદાતા એવા ગુરૂની ભક્તિ હૃદયમાં ધરીને, વિનય બહુમાન સાચવીને તત્ત્વજ્ઞાની મુનિએ શાસ્ત્ર-જ્ઞાન શીખવું, તેનો અર્થ–પરમાર્થ સ્વમતિવડે સારી રીતે વિચાર અને ક્ષમાદિક દશવિધ યતિધર્મને સારી રીતે અભ્યાસ..
૪૦ હાસ્ય, રતિ, અરતિ, શોક, ભય અને દુર્ગછાને તજવાં અને અહિંસા, સત્ય, અચ, બ્રહ્મચર્ય, અસંગત તથા રાત્રી જન વિરમણરૂપ તેને ભજવાં. મઘ, વિષય, કષાય, નિદ્રા, આલસ્ય અને વિકથારૂપ પ્રમાદને વારવા તથા દાન, લાભ, વિર્ય, ભેગ અને ઉપભોગરૂપ પાંચ અંતરાયોને પિતાનામાંથી દૂર કરવા.
૪૧ સ્વધમી બંધુઓને બહુ માન આપવું તેમજ તેને ભક્તિથી અન્ન પાનાદિક આપવું. તે બદલે કોઈ પણ જાતનું નિયાણ ન કરવું. નિષ્કામ-નિ:સ્વાર્થ પણે દાનાદિક ધર્મકૃત્ય કરવાં, જેથી પુન્યપ્રાપ્તિ થઈ શકે.
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
* ૪૨ સર્વ જીવોની અહિંસા-દયા એ પરમ ધર્મ છે અને તેમને વિનાશ કરવો એ પરમ અધર્મ છે, એમ સમજી આત્મઉન્નતિ થવામાં અતિ અંતરાયકારી એવો પ્રાણઘાત અવશ્યમેવ તજી દે. (અને કમળ પરિણામ રાખવા).
૪૩ કોધ, લોભ, ભય, હાસ્ય, રાગ અને મચ્છરવડે મૃષાવાદ નજ બલવું કે જેથી લોકોને વિશ્વાસ ઉડી જાય.
૪૪ નીચ જજોએ જે આદર્યું–સ્વીકાર્યું હોય એવું ચોરીનું ધન શાણા માસે ગ્રહણ કરવું નહિ. કેમકે તેને આદર કરવાથી આ લોકમાં તત્કાળ દુઃખ પ્રાપ્ત થાય છે અને સુખ તે કદાપિ પ્રાપ્ત થતું જ નથી.
૪પ જે પરસ્ત્રીને સ્વમાતા સમાન લેખે છે તેને કાપવાદ સર્વથા થતા જ નથી, પરંતુ જે મૂઢ જન પરસ્ત્રીમાં ( રાવણની પેરે) લુબ્ધ થયા હોય તે તે આ લોકમાંજ-આ જન્મમાંજ જોતજોતામાં દુ:ખના ભાગી થાય છે.
૪૬ જેઓ મેહ–અજ્ઞાનવશ અતિ દુઃખદાયક (સંકલેશકારક) ધન ધાન્યાદિક પરિગ્રહનો સંચય કર્યા કરે છે તેમને જગતમાં સુખ ક્યાંથી જ હોય ? ન હોય. અને મહા દુ:ખ તે સદાય તેમને લાગ્યાં રહ્યાં જ હોય છે.
“ ઈદ્રિયનિગ્રહ.” ૪૭ મધુર (ઈ) કે અનિષ્ટ (કટક) શબ્દ સાંભળીને ચિત્ત રાગદ્વેષાકુળ નજ કરવું; કેમકે સદા ગીત-ગાનના રસમાં રસિક બનેલો મૃગલે અકાળ મૃત્યુ પામી અત્યંત દુઃખી થાય છે.
૪૮ રમણ (સ્ત્રી) નું રૂપ જોઈને મનમાં કદાપિ પ્રેમ-રાગ કરીશ નહિ.' કારણકે પતંગ દીવાની શિખા મધ્યે પડે છે અને તેના રૂપમાં આસકત બન્યો છે બળી જળીને ખાખ થઈ જાય છે.
૪૯ જળમાં મચ્છ રસના (જિહા) રસવડે લોભા, મૂછો છો ભયને ગણુ નથીતે રસના દોષથી તેનું તાળવું વીંધાઈ જાય છે. એ રીતે રસદ્ધિ પરમ દુ:ખનું સ્થાન કહ્યું છે. - ૫૦ હાથીના કુંભસ્થળના મદ-ગંધમાં લુબ્ધ થયેલો ભમરો ઘાણ-વાસના ઇન્દ્રિયના રસવડે વૃદ્ધ-આસક્ત બની, હાહાઈતિ ખેદે ! વ્યર્થ મૃત્યુવશ થાય છે, એમ સમજી કોણ સહદય ગંધવૃદ્ધિ કરવા ઈચ્છશે ? - ૫૧ જે મુગ્ધમતિ (મૂહાત્મા) સ્પર્શનેંદ્રિયને (નિજ કાયાને) વશ રાખતો નથી, તે કામવશ મન્મત્ત થયેલો અજ્ઞાન હાથી જેમ પિતાના આત્માને મડા સંકટમાં નાંખે છે તેમ વધ બંધનાદિક મહાકણને પામે છે-અનુભવે છે.
પર એક એક પણ ઉદય પામેલા વિષયમાં આસકત થઇ જવાથી તે બેસુમાર દુ:ખ આપે છે, તો જે કોઈ ઉકત પાંચે વિષયમાં સર્વથા વૃદ્ધ-આસકત બની ગયા હોય તે બાપડાઓની શુભ ગતિ શી રીતે થાય? નજ થાય.
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ઉપદેશ સંમતિકા-ભાષા અનુવાદ.
૪૧
૫૩ ઉક્ત શબ્દ, રૂપ, રસ, ગંધ અને સ્પરૂપ પાંચ વિષયા વિષ કરતાં પણ અતિ વિષમ છે, કેમકે તેનુ સેવન કરવાથી પરિણામે મહાવિષાદ પેદા થાય છે અને લાક પરવશ બની નિ:સત્ત્વ થાય છે, તેથી રસાતિ-રસમૃદ્ધતા તજી દેવી જોઈએ, કે જેથી પરવશ થઇ દુ:ખી થવું ન પડે.
21
જિનાજ્ઞા આરાધન. ”
૫૪ જે કાઇ પ્રાગજના મનના મેલ મૂકીને ( અહંકાર તજીને તીર્થંકર દેવની આજ્ઞા પ્રમાણે કરે છે તેમનુ સમસ્ત ક્રિયાવિધાન તેમને હજારો જાતના દુ:ખમાંથી રક્ષણ કરનારૂં થઇ પડે છે.
૫૫ અત્યંત પાપના ઉદય જે થકી થાય એવા સંસારભ્રમણથી જેભવ્યાત્માએ ભય પામે છે તે ભવભીરૂ ભવ્યજનાને સુખપ્રાપ્તિના ઉપાય સુલભ જ છે. તેમને ભવભ્રમણ કરવુ' પડતુ નથી, પાપભીરૂ પુરૂષ પ્રાયઃ સંસાર પમાં પડતા જ નથી.
૫૬ ધન્ય, ધાન્ય, રત્ન, સુવર્ણ, રૂપ, યૌવનાદિક અન્ય જે કંઇ પ્રાપ્ત થયું છેતે સઘળું ખરેખર વિજળીના ઝમકારા જેવુ અસ્થિર છે એમ સમજી અહે ભવ્યના ! સ્વહૃદયમાં વિવેક ધારણ કરી.
૫૭ પુત્ર, સ્ત્રી, ખાંધવ, મિત્ર અને વજન એકચિત્ત છતાં પાપવશાત્ અવસાન વખતે એમાંના કાઇ પણ રક્ષણ કરવાને સમર્થ થઈ શકતા નથી.
૫૮ જેમના મનમાં પાપ મતિ પેઠી છે અને જેમની નિર્વાહ ( આજીવિકા )– વૃત્તિ પાપકર્મ વડે સ ક્લેશવાળી છે તે દુષ્ટ જના કાપ હર્ષ-સંતાષને પામતાજ નથી, પરંતુ સર્વાંત્ર દુ:ખ-સતાપનેજ પામે છે.
૫૯ જિનચૈત્ય, સંઘ, અને ધર્માચાર્યાદિકની ગુણસ્તુતિ ( પ્રશંસા ) કરનારા ભવ્યજના સુલભાધી થાય છે, એટલે ભવાન્તરમાં સુખે ધર્મ પ્રાપ્તિ કરી શકે છે, પરંતુ તેમના અવર્ણવાદ (નિંદા) કરનારા તે દુર્લભમેધીજ થાય છે, એટલે ધર્મની પ્રાપ્તિ તેમને તેા દુર્લભ્ય થાય છે.
,'
૬૦ અજ્ઞાનતા દ્વેષને પરતંત્ર થઇ જવાથી પાપકર્મ કરનારા પ્રાણીએ કઇ પણ તત્ત્વ-પરમાર્થ જાણતા નથી, અને દુ:ખ,દાદ્ધિવડે દીન એવા તે આલેાકમાં તેમજ પરલેાકમાં સુખથી દૂરજ રહે છે.
અત્યંત પ્રદીપ્ત થયા છે એવા પ્રયત્નથી નિર્વાણુ મેાક્ષમા
૬૧ પુણ્યદયવડે જેના સમ્યગજ્ઞાન રૂપી દીવા કાઇ ભણ્યાત્મા માહઅધકારના પ્રસારને છેદી ભેઢીને, ગને અવલે કે છે.
૬૨ તે મેાક્ષમાર્ગમાં ચાલતાં ભવ્યાત્માઓને મહા બળવત ક્રોધાદિક અનેક શત્રુએ સ્પષ્ટતયા અંતરાય કરે છે, અને પુન્યરૂપી ધર્મ ધનને છળ-ખળથી હરી લે છે. કૈાઇકજ સ્વખળથી તેમને જીતી શકે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કર
જૈન ધર્મ પ્રકાશ
૬૩ અનેક પાપકર્મને નિ:શંકપણે સેવનારા, સર્વદેશિત ધર્મને નહિ. જાણનારા અને અજ્ઞાનકષ્ટ કરી મનમાં અહંકાર લાવનારા પાપી જને પિતાના આત્માને નરક-કૂપમાં નાંખે છે
મદ ત્યાગ” ૬૪-૬૫ સુજ્ઞ જનોએ હૃદયમાં જતિ સંબંધી ગર્વ ન કરે, તેમજ કુળ અભિમાન પણ ન કરવું, રૂપ અને નવું અપૂર્વ ઐશ્વર્ય પામીને તેનું ગુમાન ન કરવું, હુંજ જગતમાં બળવાન, તપસ્વી, ધૃતાધિક (અધિક જ્ઞાની) અથવા યશસ્વી છું એમ ન ધારવું, વળી રાજ્યસમૃદ્ધિને લાભ થયે છતે હરખાઈ ન જવું તથા પોતાને ઉત્કર્ષ પણ નેજ કરે.
દર એક વાળના અગ્ર ભાગ જેટલું જગતમાં એવું સ્થળ નથી કે જ્યાં આ જીવ પાપલેશ્યાયુક્ત ઉત્પન્ન થયે ન હોય, પરંતુ તે ક્યાંય લગારે સુખ-શાન્તિ પામ્યો નહિ.
મનુષ્ય ભવની દુર્લભતા” ૬૭ અતિ દુર્લભ એવું મનુષ્યપણું, પવિત્ર ઉત્તમ કુળ, તથા આર્ય ક્ષેત્ર પામીને, અને સરૂએ કહેલું તત્વવચન શ્રવણ કરીને, હવે પ્રમાદાચરણ કરવું તને ઘટતું નથી.
૬૮ બાળપણું ક્રિડા કરવામાં ગાવે, વનવય ભેગસુખમાં વીતાવે (વન વયમાં વિષયક્રીડા કરે છે અને વૃદ્ધપણામાં શરીરબળ ક્ષીણ થઈ જાય-એ રીતે મુગ્ધ જીવ વ્યર્થ રીતે કાળનો વ્યય કરે છે.
૬૯ બાળવાથી માંડીને જેણે સકળ ગુણસંયુકત એવું દાન શીલાદિક સુકૃત્ય ઉપાર્યું નથી, હૈને જ્યારે વૃદ્ધ અવસ્થામાં શરીર જર્જરિત થઈ જાય છે ત્યારે ધર્મસાધન કરવા અવકાશ રહેતે થી. (તેથીજ શાસ્ત્રકારે ઠાકજ કહ્યું છે કે જ્યાં સુધી જરાથી દેહ જર્જ થઈ જાય નહિ, વ્યાધિ વધીને રોતરફથી ઘેરી લે નહિ અને ઈદ્રિ ક્ષીણ શકિતવાળી થઈ જાય નહિ, ત્યાં સુધીમાં જે ભવ્યાત્મ તું ધર્મસાધન કરી લે. દવ બળે ત્યારે કુવે છેદ શા કામને ?)
૭૦ પૂર્વ જન્મમાં જે ઉદાર (અભૂત) દાન શીલ અને તપ પ્રમુખ સુકૃત્ય કર્યા હતાં તેના ફળભૂત એવું મનુષ્યપણું તને પ્રાપ્ત થયું. જે હવે અહીં સુકૃત્ય નહિ કરીશ તો તું ઈચ્છિત રમણિક સુખ શી રીતે પામીશ?
૧ બાહ્ય અત્યંતર તપવડે જેણે કર્મક્ષેપ સર્વથા ધોઈ નાંખે છે તેવા જિનેશ્વર સિવાય બીજા કોઈ દેવ નથી, અર્થાત એજ દેવાધિદેવ, સુસાધુ એજ ગુરૂ અને સર્વ-પ્રભુભાષિત-એજ તત્વ-ધર્મ. એ ત્રણ વસ્તુ-તવમાં દઢ પ્રતીતિ
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સૂક્ત વચન સાર.
૨૪૩
એજ સમ્યકત્વ. ( ઉક્ત સમ્યકત્વના પ્રભાવથી આત્માની શીવ્ર ઉન્નતિ થવા પામે છે એ મહા લાલ છે ).
૭૨ જે તત્ત્વજ્ઞાની જના રૂડા પરિણામને ધારે છે, સપ્ત ક્ષેત્રામાં ન્યાયેપાર્જિત દ્રવ્ય વાવે છે અને ત્યારબાદ દીક્ષા અવસરે નિહપણાથી મમતાને છેદી નાંખે છે તે મહાનુભાવા આ દુર્લભ મનુષ્યજન્મને સાથે ક-પાવન કરે છે.
૭૩. આ ઉપદેશ પ્રતિકાનું પઠન કરીને તેના પરમાર્થ –વિસ્તાર ( સાધન ઉપાય) ચિત્તમાં જે વધે છે તે ભવ્યાત્મા જન્મ મરણાદિક દુઃખપૂર્ણ અને અતિ દુસ્તર લસાગરને તરી ( પાર ઉતરી ) ક્ષેમકુશળ સર્વોત્કૃષ્ટ ( મેક્ષ ) સુખને
પ્રાપ્ત કરે છે.
ઇતિશમૂ.
सूक्त वचन सार.
(લેખક-સદ્ગુરૂ કપૂ રવિજયજી. )
૧, કાડા જન્મ પર્યન્ત તીવ્ર તપ તપતાં છતાં જે કર્મના ક્ષય થઈ શકતા નથી તે કર્મના ક્ષય સમતાગે એક લહેજા માત્રમાં થઈ જાય છે.
૨ જ્ઞાન, ધ્યાન, તપ, શીળ અને સમકિત યુક્ત સાધુ શમશાન્તિ-ક્ષમા પ્રધાન હોય તેાજ ખરૂ સુખ મેળવી શકે છે.
૩ શક્તિરૂપે સર્વ જીવ સિદ્ધ સમાન છે, તેવા સાક્ષાત્ અનુભવ કરવા જ હાય એટલે પ્રગટપણે સ્વરૂપસ્થિતિ પ્રાપ્ત કરવીજ હાય તા ભેદભાવ તજી સર્વને અભેદભાવે જોવા પ્રયત્ન કરવા. · હું અને મ્હારાપણાનુ` ' મિથ્યાઅભિમાન મૂકી દઇ શુદ્ધ જ્ઞાન રૂપ નિપદમાંજ લીન થવુ.
*
#
૪ સનુ સેવન કરવાથી દોષ માત્ર દૂર પલાયન કરી જાય છે. દોષ માત્ર દૂર થવાથી આત્મા સદ્ગુણમય જ બને છે.
૫ સર્વત્ર સદ્ગુણૢાજ પૂજાય છે; તેથી તેમાંજ આદર કરવા.
૬ સર્વજ્ઞ વીતરાગ પરમાત્મા શ્રી જિનેશ્વર દેવની પવિત્ર આજ્ઞાને પ્રાણ સમાન લેખી તેનુ પાલન કરવા સાવધાન રહેનાર ઉત્તમ સાધુ સાધ્વી શ્રાવક અને શ્રા વિકા રૂપ શ્રી સંઘ ગુણુરત્નનેા ભંડાર હાવાથી પૃથ્વી ઉપર પરમ આધારરૂપ છે. ૭ મહાનુભાવ એવા શ્રી સંધના જે દ્રાદ્ધ કરે છે તે દુષ્ટાત્મા ખરેખર પોતાના જ દ્વાહ કરે છે, તેને સ્વધર્મ દ્રોહી જાણવા.
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
: વજન પ્રત્યે પૂર્ણ વાત્સલ્યભાવ રાખી યથાશક્તિ તેમની સેવાભુક્તિ કરનાર
આ ભવસાગર તરી જાય છે. ૯ વિશાળ લોચન છતાં દીપક વગર અંધકારમાં પડેલી વસ્તુ ઓળખી શકાતી
નથી, તેમ ગુણ રત્નાગર ગુરૂ વગર વિચક્ષણ પણ ધર્મ જાણી શકાતો નથી. ૧૦ મનથી, વચનથી અને કાયાથી કરેલાં દુર્યોની શુદ્ધિ, આલોચના, નિંદા, ગહ
કરવાવડે તેમજ સમ્યગ જ્ઞાનયુક્ત કરી અને ઉગ્ર તપસ્યાવડે થઈ શકે છે એમ
જ્ઞાની કહે છે. ૧૧ મંત્ર તીર્થ, ગુરૂ, દેવ, સ્વાધ્યાય અને ભેષજ વિશે જેની જેવી ભાવના હોય તેને કે તેવી સિદ્ધિ થઈ શકે છે. તેથી તેમાં અત્યુત્તમ ભાવના રાખવી યુક્ત છે. ' ' ૧૨ છ માસ, છ પક્ષ (પખવાડા) કે છ દિવસમાં જ ખરેખર અતિ ઉગ્ર પુણ્ય પાપનાં * ફળ અહીંજ પ્રાપ્ત થાય છે. એમ સમજી અતિ ઉગ્ર પાપબુદ્ધિ સર્વથા તજવી. ૧૩ યથાત સુપાત્ર પ્રત્યે શુદ્ધ-નિર્દોષ વસ્તુનું દાન દેવું એજ ગૃહસ્થ ધર્મનું એક
ફળ શાસ્ત્રકારે કહેલું છે. ૧૪ અવસર ઉચિત દાન ઉઘુસિત ભાવે, નિ:સ્વાર્થપણે, પ્રિય વચન સાથે દેવાય તે
રિસન્તામણિ સમાન જાણવું. ૧૫ ગર્વ રહિત જ્ઞાન, ક્ષમાયુકત શૈર્ય અને ઉદારતા (દાન-વિવેક ) સાથે દ્રવ્ય
પ્રાપ્તિ એ બધાં ભાગ્યયોગેજ પ્રાપ્ત થઈ શકે છે. ૧૬ સર્વ આભૂષણો કરતાં શીલ આભૂષણ એક–સર્વોત્તમ છે. ૧૭ જોતજોતામાં આયુષ્ય ખૂટી જાય છે, તેટલામાં ચેતી લઈને જે સુકૃત કરણું કરી ન લેવાય તેજ લેખે છે. અન્યથા અલેખે જાણવી. ૧૮ સર્વ કેઈ સુખની ચાહના કરે છે, પણુ ધર્મ સાધન વગર સુખપ્રાપ્તિ થતી
નથી. પ્રમાદ તજ્યા વગર ધર્મસાધન થઈ શકતું નથી. ૧૯ અહિંસા-સ્વપર દ્રવ્યભાવ પ્રાણની ડહાપણું ભરી રક્ષા, સંયમ-ઈનિદ્રય દમન,
કષાયત્યાગ, સતપાલન, અને આમનગ્રહ તથા બાહ્ય અભ્યતર વિવિધ
તપનું સેવન કરવું તે ધર્મનું લક્ષણ છે. ૨૦ શુદ્ધ સ્ફટિક રતન સમાન આત્માનું સહજ સ્વાભાવિક સુખ પ્રાપ્ત કરવું એ - પરમ ધર્મ ( સાધ્ય) છે.
ઈતિશમ .
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનેનું બાહ્ય અને આંતર જીવન
૨૪૫
जैनोर्नु वाह्य अने आंतर जीवन, આ વિષય બહુ મહત્ત્વનું છે. જગતમાં અનેક મનુષ્ય જન્મ અને મરે છે તેથી કાંઈ વિશેષતા નથી. એ તે અનાદિકાળથી બનતું આવે છે, પણ જે વિશિષ્ટ જીવન–સ્વપરને અનેક રીતે ઉપકારક જીવન જીવે છે તે જ જગતમાં જ કહેવાય છે, તેને જ જીવતાં આવડ્યું છે, બાકી પશુઓ પણ જીવે છે, તો પણ તેઓ જગને કોઈ રીતે ઉપયોગી થઈ પડે છે. આથી જે મનુષ્ય સ્વપરનું લેશમાત્ર શ્રેય ન કરે, ઉલટું પોતાનું જીવન જગને ભારભૂત કરે તે તે પશુ કરતાં પણ ઉતરતી પંકિતમાં ગણાય એમાં વાંધા જેવું નથી. આપણે અહીં જેનજીવનનું સ્વરૂપ બતાવવા પ્રયાસ કરીએ છીએ, પણ જે હકીક્ત અહીં જણાવશું તે સામાન્યરીતે મનુષ્ય માત્રને લાગુ પડી શકશે એમ વિચારકને જણાશે. અસ્તુ. હવે આપણે આપણા પ્રસ્તુત વિષય તરફ વળીએ.
આંતરજીવનની શુદ્ધતાને માટે વિકાર-લાગણીઓ ઉપર વિજય મેળવે એ અત્યાવશ્યક છે બાહ્ય વર્તન ગમે તેટલું સારું હોય પણ જે વિકારને વશ થવાતું હોય તો તે પ્રશંસાપાત્ર નહિ ગણાય. એથી ઉલટું જેનું બાહ્ય વર્તન લોકષ્ટિએ વિચિત્ર લાગતું હોય પણ અંદરથી જેણે વિકારેને વશ કર્યો હોય તે મનુષ્ય જ લકત્તર દષ્ટિએ ઉત્તમ ગણાય છે. વિષય કે વિકારોથી બચવા માટે તેવા પ્રસંગેથી દૂર રહેવું, તેને માટે વ્રત કે નિયમો કરવા, એ નિર્વિકાર સ્થિતિ પ્રાપ્ત કરવા માટે શરૂઆત તરીકે અલબત્ત જરૂરનું છે, પણ ઉત્તમ તે તેજ કહેવાય કે સ્થૂલિભદ્ર મુનિની પેઠે વિકાની મધ્યમાં રહી અડગ રહે. તેને માટે કહ્યું પણ છે કેવિવારતા સતિ વિશજો, વેપાં ને તાંતિ તાવ ધરબડુ પરિચિત કેશા વેશ્યા, તેની સુંદર ચિત્રશાળા, વર્ષો રૂતુને સમય, ષસ ભેજન, કેશાની અનેક હાવભાવયુક્ત પ્રાર્થના, એકાંત (સ્વતંત્ર) સ્થળ-એ આદિ કામોત્તેજક પ્રબળ કારણની મધ્યમાં રહી સુરક્ષિત રહેવું એ અતિ વિકટ-દુક્કર કાર્ય ગણાય.
કષાય ઉપર જય મેળવે એ આંતર જીવનની સુધારણા માટે ખાસ જરૂરનું છે. ક્રોધાદિક ચાર કષાયોનો ત્યાગ કરી ક્ષમા આદિ ચાર ગુણેની પ્રાપ્તિ કરવી, એટલું કષાયત્યાગને અંગે આવશ્યક છે. આ હકીક્ત આપણે બવાર સાંભળેલી હોય છે અને તેથી કદાચ સામાન્ય જેવી લાગશે, પણ એ ગુણો વ્યાવહારિક બાબતોમાં પણ ઘણો અગત્યને ભાગ ભજવે છે, એ જાણ્યા પછી એનું મહત્વ-ગૌરવ વિશેષ લાગશે. પ્રથમ કેધને ત્યાગ લઈએ—
ફોધનાં નિમિત્તે મળ્યા વગર ક્ષમા રાખી શકાય એમાં તે કાંઈજ વિશેષતા
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન ધર્મ પ્રકાશ
નથી, પણ મુનિરાજને વહરાવવા માટે લક્ષપાક તેલના ચાર શીશાએ દેવકૃતિથી દાસીને હાથે પડી જવા છતાં જેનું રૂંવાડું પણ ગરમ ન થયું એવી અચંકારીભદાની જેમ અસાધારણ સહનશીલતા રાખી શકાય તેજ ખરી ક્ષમા કહેવાય. જે વ્યાપારી, ડૉકટર, વકીલ, શિક્ષક કે.શેઠ વિગેરેનો સ્વભાવ ધી–હડી હોય તેને ત્યાં ગ્રાહક, દરદી, અસીલ વિદ્યાથી કે નોકરે ઘણા ઓછા આવશે અને તેઓને તેથી અર્થ-લાભ સંબંધી ઘણી હાનિ વેઠવી પડશે. એથી તેઓનું ચિત્ત સદાને માટે સતત રહેશે અને તેઓને ખરી શાંતિનો અનુભવ કયારે પણ થઈ શકશે નહિ. શાંત પ્રકૃતિવાળાને માટે એથી સર્વ ઉલટું સમજી લેવું. એ બાબત વિસ્તાર કરવાની જરૂર નથી. હવે માનના ત્યાગ બાબતે વિચારીએ–
માની–અહંકારી મનુષ્યને જ્યાં ત્યાં તિરસ્કાર થશે-અપમાન પામશે. તે શ્રીમંત કે અમલદાર હશે તે પાછળથી–પક્ષમાં લેકે તેની લાયકાત હલકી
કશે. તે લોકેનો ચાહ મેળવી શકશે નહિ. મિત્રમંડળ કે સમૂહનાં આનંદનો લાભ તેને મળી શકશે નહિં. જે માણસ હેટાઈ ઈઓ છે તેને તે મળતી નથી, નથી ઈચ્છતા તેને લેકે પરાણે વળગાડવા-આપવા આવે છે. આથી લઘુતામાં કેટલા ગુણો છે તે સમજી શકાશે. બીજનો ચંદ્ર નાનું હોય છે, છતાં તેને સૌ નમે છે. પૂર્ણિમાને દિવસે સંપૂર્ણ ચંદ્રને કોઈ ભાવ પૂછતું નથી. બાળક રાજાના અંતઃપુરમાં જાય છે તેને રાણીઓ રમાડે છે. પ્લેટો માણસ ભૂલથી પણ પ્રવેશ કરે છે તો તેને દેહાંતદંડ સુધીની શિક્ષા ખમવી પડે છે. કીડી ન્હાની હોય છે તે વસ ભેજન આસ્વાદે છે; હાથ હટી છે તે પોતાની સૂંઢવડે શિરપર ધુળ ઉડાડે છે. વિદૂષી એન્નીબેસન્ટ, લેકમાન્ય તિલક, મહાત્મા ગાંધી વિગેરે હિંદના આર્યપ્રજાના સેવક થઈને સેવા બજાવે છે તે લેકે તેઓને દેશના નાયક તરીકે, ગઈ કેવું અને સાધારણ માન આપે છે ? તે સર્વને વિદિતજ છે, માટે લઘુના ખાસ ધારણ કરવા રોગ્ય છે અને તે આંતરજીવનને સુધારે છે. માયાને ત્યાગ કેટલે અગત્યનું છે તે હવે જોઇએ| માયાવી-કપટી માણસ જગને વિશ્વાસ ખુવે છે, તેની સાથે કોઈ વ્યાવહારિક-વ્યાપાર સંબંધી કામ પાડતું નથી, તે લુ, ઠગ, ઢાંગી,બગભકત ઈત્યાદિ ઉપનામોથી ઓળખાય છે. આજકાલ પ્રાય: સર્વત્ર દંભનું પ્રાબલ્ય વધી પડયું છે. જે માણસ પોતે હોય તેના કરતાં વિશેષ સારે, દ્રવ્યવાન , વિદ્વાન, દેખાવાનો પ્રયત્ન કરે છે, તે શરૂઆતમાં કદાચ ભલે ફાવે–ફક્ત મેળવે પણ જ્યારે કે તેના ખરા.
સ્વરૂ૫ને પામી જાય છે-ઓળખી લે છે ત્યારે પછી તેની પ્રતિતી કરતું નથી. દંભ ધાર્મિક ક્રિયાઓને અને તે તદ્દન નિષ્ફળ અને આત્માને અધોગતિએ લઈ
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જેનેનું બાહ્ય અને આંતર જીવન. : જનાર છે. પ્રાપનું પ્રાયશ્ચિત્ત લેતાં જે સરલતા રહેતી નથી તે પાપથી મુક્ત થઈ • શકાતું નથી, માટે સરલ થવું એ આંતરશુદ્ધિને માટે બહુ જરૂરનું છે. હવે આપણે લોભથી થતી હાનિ તપાસીએ– છેજગતમાં સુખનો નાશ કરનાર અને ગુણમાત્રને ઢાંકી દેનાર જે કોઈપણ દેષ હોય તે તે લેભ છે. લોભી મનુષ્ય અસંતોષને લીધે સદા બીજ હોય છે, તે પોતે લક્ષમીને ઉપગ લઈ શકતો નથી, તેમ કઈને તેને લાભ દઇ પણ શકતો નથી. પરિણામે તેની લકમીમાં વાસના રહી જવાથી તે અસદગતિને પ્રાપ્ત થાય છે. ક્વચિત્ સર્ષ કે તરારૂપે જન્મી તે તેની ચકી કરે છે, તે વારંવાર માર ખાય છે, છતાં ફરી ફરી ત્યાંજ જઈને બેસે છે. કૃપણ મનુષ્ય પૂરું પેટમાં ખાતા નથી અને કપડાં પણ જીર્ણ અને મલિન પહેરે છે. તે ઘણા પ્રકારના પાપારંભથી લક્ષમી એકઠી કરે છે, તેને ઉપભગ આખું કુટુંબ લે છે, પણ તે (પાપારંભ) નું ફળ તો તે એકલેજ ભેગવે છે, કારણકે પુણ્ય છે. તેણે કરેલું હતું નથી, માત્ર પાપજ બાંધેલું હોય છે. એ પ્રમાણે તે દુર્લભ મનુષ્યભવ હારી જાય છે અને લોકમાં નિંદાને પાત્ર થાય છે, માટે સંતોષવૃત્તિ ધારણ કરવી અને નિર્વાહ જેટલું દ્રવ્ય એકઠું થયે વ્યાપારને પણ છોડી દઈ પ્રભુભજનમાં કાળ ગાળવે એ આંતર શુદ્ધિને માટે ખાસ જરૂરનું છે.
ઉપર મુજબ કષાયત્યાગનાં વ્યાવહારિક ફળ છે, પણ ધાર્મિક દ્રષ્ટિએ તો કષાયત્યાગથી જ ભગવાન્ થઈ શકાય છે. ખાસ સમજવું ઘટે છે." છે ગુણાનુરાગી થવું એ આંતર સુધારણા માટે બહુ અગત્યનું છે. મહોટે ભાગે જે પોતે ગુણી હોય તેજ ગુણાનુરાગી થઈ શકે છેગુણાનુરાગી થવાથી પિતામાં રહેલી ન્યૂનતાઓ ખામીઓ જણાય છે અને તેમ થવાથી પિતાને ગુણોની પ્રાપ્તિ થાય છે. જગતમાં મનુષ્યને સામાન્ય રીતે એવી ટેવ પડી ગયેલી હોય છે કે તે બીજામાં અવગુણ જુએ છે અને પિતાને ગુણવડે સંપૂર્ણ જુએ છે. ખરી રીતે અહીં જ દષ્ટિને ફેરવી નાંખવાની જરૂર છે. જે બીજામાં ગુણ જોવાય અને પિતામાં દોષ જેવાય અને તે દૂર કરવા લપર લેવાય તે જીવન ક્રમે ક્રમે એટલું બધું સુધરી જાય છે કે તે (જીવન) જગતમાં અનુકરણીય અને મહાપુરૂષ અને છે; માટે દેષ જોવાની ટેવને નિર્મૂળ કરી ગુણને જેનાર થવાથી આંતરજીવન શ્રેષરીતે ઘડાય છે. - હિંદની નિર્ધનતાનાં કારણે પૈકી અપ્રમાણિકપણું એ પણ એક મહાટું કારણ છે. વ્યાપારીઓ ઓછું આપે, વધારે લે અને ભાવમાં પણ દેઢા બમણા કરે તથા સારી નરસી વસ્તુનું મિશ્રણ કરી માલમાં દગો કરે–એ-રીતિએ વિશેષ કમાય છતાં લક્ષમી કેમ ન વધે? એ પ્રશ્ન-દરેકે વિચારે ઘટે છે. ઉત્તર એ છે કે એવાઓ કદાચ લક્ષમી મેળવે પણ કુદરત તેઓને છુપી શિક્ષા કર્યા વિના છેડતી નથી. તેવી.
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન ધર્મ પ્રકાશ,
એ
લક્ષ્મી નદીના પૂર જેવી ગણાય છે. તે માંદગી લેગવે છે અથવા તેની અરી જાય છે કે તેનું ધન ચેર ચારી જાય છે અથવા અગ્નિ તેને ભેગ લે છે. એ હકીકત સર્વ કાઇ અનુભવે છે છતાં તે ઉપરથી યડા લેતા નથી--સમજતા નથી એજ બેટના વિષય છે. વિદેશીએ ખાસ કરીને પ્રમાણિકપણ સાચવે છે. એક લિપ્ટન ટી ( રહ્યુા ) ના ડખાને તેળજી તેા તે રતલજ થશે, માટે આંતર શુદ્ધિ માટે પ્રમા ણિકપણ ખાસ જરૂરનું છે. પ્રમાણિક થવાથી લેાકેાના વિશ્વાસ બેસે છે અને તેથી વ્યાપારમાં ખાસ લાગેા મળે છે એ ભૂલવુ જોÉતુ નથી. વળી તેથી સત્યને પાષ મળે છે. અગાઉ કેટ વિગેરેમાં જેનેાના શબ્દો ઉપર ખાસ પ્રતીતિ રહેતી હતી, અત્યારે તેમાં ઘણુ અંતર પડી ગયું છે. જેનેમાં તે તે ગુણ ખાસ કરીને હવેાજ બ્લેઇએ, માટે થઇ ગયેલી શોચનીય સ્થિતિ દૂર કરવાની પૂર્ણ જરૂર છે.
વિશ્વવત્સલ મૈત્રીભાવ, ગુણાધિક જીવ ઉપર પ્રમાદ, દુ:ખી જીવા ઉપર કરૂણા અને પાપી જીવા ઉપર પણ માધ્યસ્થતા. એ ચાર ગુણ્ણા આંતર શુદ્ધિના જીવનરૂપ હોઇ અતિ અગત્યના છે. જગમાં જે જે મહાપુરૂષા થયા છે તેઓમાં આ ચાર અસાધારણ ગુણા તે ખાસ કરીને હતા, એ ગુણેા મેળવવાની ટેવ પાડનાર ઘણાં પાપકર્મોથી ખેંચી જાય છે, તે જે આંતિરક સુખને અનુભવે છે તે વાગ્ગાચર નથી, કલ્પનાતીત છે, અનુભવગમ્યજ્જ છે અને તેથી તે પોતેજ સમજી શકે છે.
આ પ્રમાણે જેનુ આંતર જીવન શુદ્ધ હૈાય તેનુ માહ્ય જીવન સ્વાભાવિક રીતે શુદ્ધ હાયજ, તેથી એને સુધારવા માટે ખાસ પ્રયાસ કરવાની જરૂર રહેતી નથી, કારણકે ખાદ્ય જીવન કારણ છે અને આંતર જીવન કાર્ય છે, અને કાર્ય હાય ત્યાં કારણ હાય, એટલે એ ખામત વિસ્તાર નહીં કરતાં અંતે એટલુ જ જણાવીશ કે તુકે ખાદ્ય જીવન સુધારવા સાથે આંતરિક જીવન સુધારવા પ્રયાસ સેવવાની ખાસ જરૂર છે. સત્પુરૂષોનું માનસિક, વાચિક અને કાયિક વન એકસરખુ જ હાય છે, તેમાં ભિન્નત્વ હતુંજ નથી. તેઓને જે મનમાં હોય છે તેજ વચનમાં આવે છે અને વન પણ તદનુસારજ હોય છે. તેને માટે કહ્યું પણ છે કે—ચિત્તે ત્રિક્રિયાચાં તુ સાષ્ટ્રનાથે પતા. સત્પુરૂષ થવાની ઇચ્છા તો દરેકને હોય છે, પણ તેઓના જેવુ' વન-ચારિત્ર ઘડવા પ્રયત્ન વિરલા જનેાજ સેવે છે. તેવા પ્રયત્ન બહુ જન સેવે એજ આ લેખ લખવાના આશય છે. इत्यलम्.
માસ્તર દુર્લભદાસ કાળિદાસ,
કા
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કેલ્યા વેક્ષાએ મુનિને કરેલે બેધ
૨૪૯ कोश्यावेश्याए सिंहगुफावासी मुनिने करलो
અરવાર વધ. ચાતુર્માસ પૂર્ણ થવાથી સપના રાફડા ઉપર રહેલા શિષ્ય, કુવાના મંડાણ ઉપર રહેલા શિષ્ય, સિંહની ગુફાના દ્વાર પાસે રહેલા શિષ્ય. તથા કોસ્યાને ત્યાં રહેલા શિષ્ય સ્થલિભદ્રજીએ ગુરૂ શ્રી સંભૂતિવિજયજી પાસે આવી પગમાં પડી વિધિયુક્ત વંદણુ કરી. શિષ્યના તપથી ખુશી થઈ લિભદ્રજીને ગુરૂએ કહ્યું કેતમે જે સ્થળે ચાતુમાસ પૂર્ણ કર્યું છે તે બીજાથી બની શકે નહિ, તમે જે કાર્ય સિદ્ધ કર્યું છે તે અતિ દુષ્કર છે. બીજા ત્રણ શિષ્યને પણ કહ્યું કે “તમારા ચાતુર્માસ રહેવાના સ્થળે પણ વિકટ હતાં, તેથી તમારું કાર્ય પણ દુષ્કર છે.” આવાં વચન ગુરૂના મુખેથી સાંભળી સર્પના રાફડા પર રહેલા શિષ્યના મનમાં આવ્યું કે-“અહો! ભાગ્યની ગતિ ન્યારી છે, કે સર્પના મુખમાં રહી ઝેરનો સ્પર્શ અને પુછડાના સપાટા સહન કરવા છતાં પણ કોઈને ઉભવ ન થવા દેવું અને તેના ઉપર જ્ય મેળવ એ તપ કાંઈ થોડું કઠીન નથી. એવું આકરું તપ મેં કર્યું, તે ગુરૂશ્રીએ મને ફક્ત એકજવાર દુષ્કર શબ્દ કહ્યો, અને મારા ગુરૂભાઈ સ્થલિભદ્રજી જેણે રંગમહેલમાં રહી વિધવિધ જાતિના ભેજન ક્ય, રાગરાગણું સાંભળ્યા, ભિન્ન ભિન્ન જાતિના નાટારંભ યા તેને ગુરૂદેવે દુષ્કર શબ્દ બે વખત કો. તે ફક્ત ગુરૂની પરીક્ષાની જ ખામી છે. આવા વિચાર બીજા મુનિના મનમાં પણ આવ્યા. આ ક્ષણે તેમના મનમાં અભિમાને વાસ કર્યો, તેથી ગુરૂની પરીક્ષાને નિર્જીવ ગણવા લાગ્યા. કામ કે બળવાન છે તેનું તેમને હજુ જ્ઞાન થયું હતું, તેનું સ્વરૂપ તે જાણતા નહોતા, તેથી ગુરૂને પૂછવા લાગ્યા-આપના ચારે શિષ્યમાંથી સૌથી વધારે શ્રેષ્ઠ કોણ?” ત્યારે ગુરૂદેવ શાંત પણે છેલ્યા કે “સ્થલિભદ્ર” ત્યારે તે શિષ્ય પ્રશ્ન - હે કૃપાળુ આપ સ્થલિભદ્રજીને શ્રેષ્ઠ કેમ ગણો છે ?”
ગુરૂદેવ બોલ્યા–“હે વત્સ ! જે કટીમાંથી મોટા મેટા મુનિઓ પાર ઉતર્યા નથી, કામને જીતી શક્યા નથી, તેને જીતીને મહાપરાક્રમ સ્થલિભદ્દે કર્યું છે. સ્ત્રીનાં ચરિત્ર મેટા મોટા ગી મુનિ પણ સમજી શક્યા નથી અને તેની માયામાં લપટાયા છે. માયાને અર્થ એવો થાય છે કે મા એટલે મિથ્યા અને ત્યા એટલે જે છે તે. એટલે જે મિથ્યા છે તે માયા. સંસારી જીવ તેમાં લપટાઇને એવો તે જકડબંધ થઈ જાય છે કે તેમાંથી મહા પરાક્રમે પણ છુટી શકતા નથી. તેવી માયાને લિભદ્દે આત્મબળના પ્રતાપે જીતી છે. જે પુરૂષ કંદર્પને જીતે છે. તેજ પુરૂષ પરમ શ્રેષ્ઠ, પરમપૂજ્ય, પરમ તપસ્વી છે. | માયામાં લપટાવાનું પ્રારંભસ્થાન સ્ત્રી છે, જે એના પાશમાં બંધાયે તે ધર્મ,
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન ધર્મ પ્રકાર
કંસ, ચૈત્ર, ધ્યાન, નીતિ, જ્ઞાન, તત્ત્વ એ સર્વથી ભ્રષ્ટ થાય છે. સ્ત્રીના સંગથી પુરૂષ મૂવી અધોગતિને પામે છે કે કાળનાં કાળ ને જન્મના જન્મ સુધી તેને મુક્તિમાર્ગના દર્શન થતા નથી. પુરૂષના સર્વ તત્ત્વોનું હરણ કરનારી એ માયારૂપી સી છે. તેમજ ચેાગ ભ્રષ્ટ કરનારી, ભાન ભૂલાવનારી, ધર્મ તાવનારી એજ માયા છે. સેટા મેટા ઋિષએને તપમાંથી એ માયાએ ચળાયમાન કર્યો છે. સ્ત્રીના મુખ ઉપર રવામણનું તાળુ કહેવાય છે, પણ એજ સ્ત્રી તેનાં નેત્રની જે કમાન ચઢાવવામાં આવે છે તેની પણછના અગ્રભાગપર મૂકીને કટાક્ષ આણુ મારે છે, તેથી પુરૂષ કેવળ નિ:સત્ય બની જઇ વિધિ નિષેધનું ભાન ભૂલી જઇ તે માયારૂપી સર્પણીના પગમાં ધૂળ ચાટતા પડે છે. માયારૂપ માહિનીનું ખાણુ સ્ત્રીની પાસે એવુ તા સચાટ છે કે જેનું નિશાન કાઇ પણ કાળે, કોઇ પણ સ્થળે ચૂકતું નથી. એવી માયારૂપ સ્ત્રીના માહુમાંથી અસંગ, નિલેષ, નિર્વિકાર રહીને જે પુરૂષ મુક્તિ મેળવે છે તે જીત્ર શ્રેષ્ઠ હોય જેમાં અસત્ય શું છે? આ સ્થૂલિભદ્ર એવી માયાના પાશમાંથી છુટી આવ્યા છે, માયાને પગ નીચે દાળવાનું એ મળ ધરાવે છે, માટે જ એ સવથી શ્રેષ્ઠ છે. જોગી, ઋષિ, સુનિ, તપાધના એવા અનેક જના એ માયાના મેાહુમાં એવા તેા ચગદાઇને કુચા થઇ ગ્યા છે કે તેમનુ લાખા વર્ષનુ જ્ઞાન ક્ષણવારમાં ૨માતાળમાં પહોંચી ગયું છે. ”
આવે ગુરૂએ ઉપદેશ કર્યો, છતાં તે શિષ્યેાના મનમાંથી સ ંદેહ દ્ન થયા નિહ તે જાણતા હતા કે કામને જીતવા એ કાંઇ અશક્ય નથી. તેથી ગુરૂ પ્રત્યે મેલ્યાહે દયાળુ ! કામને જીતવા એને અમે એવું કિઠન માનતા નથી, આપની ઇચ્છા ડાય તે આમારી પરીક્ષા કરજો, ’
ગુરૂજી મૈન ધારણ કરી ગયા. શિષ્યનું મન વતી ગયા. વાત વિસારે પડી. રાડ માસ વીતી ગયા. પુન: ચાતુર્માસ આવ્યું, ત્યારે ચારે શિષ્યેાને સમિપ તેડાવી ચાર સ્થાને જઈને રહેવાની” ગુરુએ માત્તા કરી, તે વખતે સ ંગુફાવાસી મુનિએ કાયાને ત્યાં ચાતુમાંસ રહેવા જવાની ખાજ્ઞા માગી. ગુરૂએ ના પાડી. ખીજીવાર રજા માગી, ખીજીવાર ના પાડી, તે શિષ્યનિશ્ચયપૂર્વક માનતા હુતા કે કામને હું ચપટીમાં ડળી નાંખીશ, એટલે ગુરૂની આજ્ઞા વિના કાયાનાં દ્વાપર જઇ ધર્મલાભના ઉચ્ચાર કર્યાં. આા ઉચ્ચાર સાંભળી કેસ્પાની દાસી દોડતી દ્વાર પાસે આવી, અને નિધિયુકત વદા કરી કહેત્રા લાગી કે હે દયાળુ! ગોચરી વહારવા પધારે’ ત્યારે તે મુનિ મલ્યા હું ગોચરી વહેરવા આવ્યે નથી, પશુ ચાતુર્માસ રહેવા આવ્યે હે સાટે મને ઉતરવાની જગ્યા આપે. ’ આ ખબર દાસીએ કાયાને આપ્યા, તેથી કાર્યાએ સુંદર મકાનમાં ઉતરવાની સગવડ કરી આપી.
ફેષા સંસ્કારી બની હતી, તે જ્ઞાનની અપેક્ષાવાળી થઇ હતી. દેહે અને આ નાનું સાર્થક કરવાની જીજ્ઞાસુ મનતી જતી હતી. સાધુ પુરૂષના દર્શનની અભિલાષા રાખતી હતી. અહેનિશ પરમાત્માના મચ્છુનાં વખત ગાળતી હતી આથી
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સ્પા વેશ્યાએ મુનિને કરેલો બોધ.
૨૫ તે દર્શન કરવા માટે મુનિરાજ પાસે ગઈ અને વિધિપૂર્વક વંદણ કરી વિનય સહિત બોલી કે હે કૃપાળુ! આપ ક્યાંથી પધારો છે?” ત્યારે તે મુનિ બદયા-સ્થતિભદ્રજીને હું ગુરૂભાઈ છું અને ચાતુર્માસ રહેવાને અહીં આવ્યો છું. તેથી કેશ્યા બોલી કે ધન્યભાગ્ય મારાં કે આ મંદિરને પાવન કરવા આપ જેવા સદ્દગુરૂ અહીં પધાયો. આપ સુખેથી આ સ્થળે ચાતુર્માસ રહે. ' રઘુલિભદ્રજી તે મહાત્મા હતા, વિષયસુખથી વિરક્ત હતા, તેવાજ તેના ગુરૂભાઈ પણ હોવા જોઈએ, પણ તેમની પરીક્ષા કરવાને કશ્યાને વિચાર થ. તેણે દાસીને કહ્યું કે “આપણાં એવાં ભાગ્ય કયાંથી કે એમના જેવા મહાત્મા પુરૂષના પગલાં આપણે ઘેર થાય, પૂર્વ જન્મનાં મહા પુન્યથી આ કાયારૂપી નાવ મળ્યું છે, અને આ સંસારાર્ણવ તે દુઃખરૂપજ છે, તે આ નાવ ભાંગી ન જાય તેટલામાં આવા મહાત્મારૂપી નાવિક દ્વારા આ દુઃખદધ તરી જવાને આપણે તત્પર થવું એગ્ય છે.” આમ કહી તે મુનિ પ્રત્યે બોલી કે–વખતે વખત આપની પાસે આવી આપના વચનામૃતનો લાભ લઈશ અને મારામાં જે નાટારંભ કરવાની કળા કૌશલ્યતા છે તે બતાવી આપના મનનું રંજન કરીશ.”
પછી કેશ્યા શણગાર સજી મુનિની સમીપ આવવા લાગી. વિધવિધ જાતનાનાટારંભ સાથે સુંદર ગાયન કરે છે, હાવભાવ બતાવે છે, કામ પ્રદિપ્ત થાય તેવાં નેત્રનાં ઈસાર કરે છે, ઝીણે ઝીણે વરસાદ વરસે છે, વિધવિધ જાતના વાજીત્ર વાગી રહ્યા છે, નેફરને ઠણઠણાટ થઈ રહ્યા છે. આ રંગબેરંગી દેખાવ જેવાથી મુનિનું ચિત્ત થેલી વખત તે સ્થિર રહ્યું, પણ આખરે તેનું આત્મજ્ઞાન પલાયન થવા લાગ્યું, વીર્ય વર્ધક આહાર ખાવાથી કામે જાગૃત થવા લાગે, અને વિષયસુખ ભોગવવા તરફ તેની વૃત્તિ ફરી.
| મુનિની આકૃતિ જોતાંજ કેશ્યા સમજી ગઈ કે-મુનિ ચળાયમાન થયા છે, પણ તેને અંકુશમાં રાખવા એ મારી ફરજ છે. તેથી તે બેલી-“હે દયાળુ! આ દાસી આપનીજ છે, અને આપની સાથે વિષયસુખ ભોગવવાની ઈચ્છા રાખે છે, પણ આપ જેવા તેજસ્વી પુરૂષ સાથે કામકીડા કરતી વખતે જેવા ઉમદા વસ્ત્રો જોઈએ તેવા ઉમદા વસ્ત્રો મારી પાસે નથી, માટે આપ કામરુદેશમાં જઈ ત્યાંના રાજાની પાસેથી રત્નકંબળ લઈ આવો. તેની કિંમત સવાલા રૂપિયા થાય છે. તે લઈ આવે એટલે પછી આપની સાથે કામક્રીડા કરવાને આ દાસી તૈયાર છે. ' " કેશ્યાના વચન સાંભળી કામને વશ થયેલા સુનિ કામરૂ (નેપાળ) દેશ તરફ જવા નીકળ્યા. અનેક પ્રકારની ઉપાધિ વેઠતા વેઠતા કેટલેક કાળે કામરુદેશમાં જઈ પહોંચ્યા. રાજય દરબારમાં જઈ રત્નકંબળની માગણી કરી, તે રાજા દરેક યાચકને રત્નકંબળ આપતા હતા તેથી આને પણ એક આપ્યું.
મુનિ તે રત્નકંબળ લઈ ઘણે પરિશ્રમ વેઠતાં વેઠતાં ચાતુર્માસની પૂર્ણાહુતિની
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
લગાવ કશ્યાને મંદિર આવી પહોંચ્યા, અને કેસ્થાને તે વસ્ત્ર આપ્યું. કશ્યાએ તે વ લઈ સ્નાન કરતી વખતે તેના વડે શરીર લુહીને તેને ગંધાતી ખાળમાં નાંખી દીધું. સુનિ તે જોઈને વિસ્મય પામી ગયા, અને બેલ્યા, “અરે કોહ્યાજે વસ્ત્ર મેળવતાં મને અથાગ પરિશ્રમ વેઠવો પડ્યો છે, તે વસ્ત્ર તે ગંધાતી ખાળમાં નાંખી દીધું, એ બહુજ ખોટું કામ કર્યું છે.” કસ્યા ધીમેથી બેલી-મહારાજ! અથાગ શ્રમથી પ્રાપ્ત કરેલું આપનું સંયમ કે જે અમૂલ્ય છે, તેને જેમાં મળમૂત્ર ભરેલા છે અને જેમાંથી નિત્ય દુર્ગધી વહ્યા કરે છે, એવા આ ક્ષણિક સુખના સ્થાનમાં ફેંકી દેવાને આપ તત્પર થયા છે, તે તેની તુલનામાં તો આ સવાલાખનું વસ્ત્ર કાંઈ વિ. સાતમાં નથી. ગુરૂસેવનના પ્રયત્નથી અનેક પ્રકારનાં કર્થો વેઠીને જે આત્મજ્ઞાન આપે પ્રાપ્ત કીધું છે તે આત્મજ્ઞાનનું ફળ જે નિર્જીવ વિષયસુખજ હોય અને તેમાંજ જે આનંદ તથા તૃપ્તિ હોય તે અનેક પરિશ્રમે પ્રાપ્ત કરેલું આ વસ્ત્ર મને આનંદ આપી શકે ! આપના બહ કાળના સંયમને મુકાબલે આ વસ્ત્ર મેળવતાં પડેલો શ્રમ કંઈજ નથી, એવાં ઘણએ વસ્ત્રો મળશે, પણ હે દેવ ! આપ એમ ધારે છે કે આપનું ગચેલું સંયમ પુનઃ પ્રાપ્ત થઈ શકશે ? ગંધાતી બાળ રૂપ આ દેહને સંગ કર્યા પછી તે સંયમપુન: પ્રાપ્ત થાય તેમ છે ? આ દેહમાં શું ભરેલું છે કે જેના ઉપર આપ મેહિત થયા છે અને પરમ વ્રતને ભસ્મ કરવા તૈયાર થયા છે? એ અનેક પ્રકારની ગંદકીથી ભરેલું છે, અનેક પ્રકારના રોગનું સ્થાન છે, એ દેહ એક કાળે બળીને ભસ્મ થનારે છે, એવા દેહના સંગથી થતા ક્ષણિક સુખમાં આપ આપનું બહુ કાળનું સંચિત કરેલું વ્રત હેમવાને તૈયાર થયા છે. હે મહારાજ ! આપને આટલો બધે મેહ શાના પર થો છે ? મુખ પર, આંખ પર, કે નિતંબ પર. હું તે એક નરકની ખાણરૂપ છું. પુરૂષની કાન્તિનો નાશ કરનાર, બળને હરનાર, શ્રાંતિ ઉત્પન્ન કરનાર અને રાંગ કર્યા પછી પશ્ચાત્તાપ કરાવનાર એવા માયાવી સ્ત્રીના નાશવંત દેહ ઉપર સપુરૂષને કદી પણ મેહ થતો નથી.”
- ગણિકાનાં આવાં વચને સાંભળતાંજ ગુરૂપ્રતાપે મુનિને સ્વસ્વરૂપનું ભાન થયું. એિ ક્ષણે તેને એટલે બધે પશ્ચાત્તાપ થયું કે આ અબળા નારી ગણિકા કે જેને કોઈ પણ જાતને જ્ઞાનાધિકાર નથી તે મને ઉપદેશ કરે છે, મારા સ્વરૂપનું ભાન કરાવે છે. વાહ! ખરેખર એણે મને તાર્યો છે. દુર્ગતિના માર્ગમાં પડતાં બચાવ્યું છે. તેથી તે બેલ્યા- “હે કોસ્યા! તું આ વિષયસુખના અભિલાષી અને પતનના માર્ગ ઉપર ચઢેલા અપ જીવની ગુરૂ છે. ખરેખર ! તેં મને જે બેધ આપે છે તે મારા ગુરૂએ આપેલા બંધને ટેકો આપે છે, કામ અછત છે, તેને જે જીતે છે તેજ શુદ્ધ સાધુ-સત્ય મહાત્મા છે–તેજ સર્વ માયાને તરી ગયા છે. સ્ત્રીના સૈદમાં મુગ્ધ નથનારે ખરે એગી છે, ખરેખરે આત્મજ્ઞાની છે. હે કેશ્યા! તેં મને જે
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પારી ત્યાગ કરવા વિષે .
૨૫૩
ઉત્તમ ખાધ આપ્યો છે તેથી તારી જરૂર સદ્ગતિ થશે ” મુનિને અહુંકાર ગળી ગયા. સ્થલિલંદ્રજીની શ્રેષ્ઠતાને તે જોઇ શકયા.
પાંચ દશ દિવસમાં ચાતુર્માસ પૂર્ણ થયું, તેથી જે અહંકારવૃત્તિનાં રજકણા ભરાયાં હતાં તેના ત્યાગ કરીને તે ગુરૂ પાસે આવ્યા અને ખેલ્યા કે–“હું ગુરૂદેવ ! સર્પના રાફડા પર, કુવાના મંડાણુ પર અને સિંહની ગુફા પાસે ચાતુમાસ રહેવુ સહેલુ છે, પણ નારીના માહપાસમાં સુરક્ષિત રહેવું તે મહા કઠિન છે. કામ ખરેખર અજીતજ છે, તે ફાઇનાથી જીતી શકાતા નથી. સ્થૂલિભદ્રજીએ તેને જીત્યા, માટે તે અમારા ત્રણેના ગુરૂ છે અને વદન કરવા ચાગ્ય છે. ” આ પ્રમાણે સાંભળીને ગુરૂ ખેલ્યા:- હૈ પરમ વિવેકી શિષ્ય ! આ જગતની મોહજાળમાં ફસાવાનું મુખ્ય સ્થાન કામજ છે, અને જે કામને જીતે છે તેજ જગત આખાને જીતે છે. હું વત્સ! તારી સદ્દવૃત્તિ થયેલી જોઈ મને પૂરું સતષ થયા છે.
P
અમીચ'દ કરશનજી શેઠ.. સ્કુલમાસ્તર વિશળ હડમતીયા-જુનાગઢ.
પરનારી ત્યાગ કરવા વિષે,
( રાગ–પુનઃમચાંદનીના, )
સુણો ચતુર સુજાણુ મારા વાલમારે, કરો નિહ કદી પરનારીથી પ્યાર; શેા સાખી છેડા તાજી સુખડી, કરે એકથી સંગ; પરનારીની પ્રિતડી, જાણે! રંગ પતંગ.
મીઠી વાણી સુણી નહિ સાથેા નાથજીરે, કાળી નાગણુ સરખી જાણો ૫રનાર, સુર્ણા૦૧ સાખી લ’પટ શીલા’ગી નરા, પામ્યા તે નાશ; લાજહીન થઈ જગતમાં, કર્યાં નરકમાં વાસ.
કીચક જેવા નરને ભીમે પથ્થરે દાખીયારે, રાવજી ભૂપ પામ્યા દુ:ખના અ ંબાર, સુણેા૦ ૨ સાખી ગુજરાજ નરકે ગા, ખાંધી, મેટાં પાપ; અપયશ લીધા જગતમાં, પામ્યા મહુ પરિતાપ.
માટે પરનારીથી સદા રહેા વેગળારે, જેથી પામે! સુખ જગતમાં અપાર. સુણા૦ ૩ સાખી— પળપળમાં વાદળતણા, ફરી જાય છે.રંગ; તેવી પ્રિત પરનારની, સમજી કરેા ન સોંગ.
હંસ પક્ષી સારાં મેતીવિણ ચણશે નહિ?, તેવી વૃત્તિ રાખેા દીલની માઝાર. સુણા૦ ૪ સાખી વિષધર પુલમાળા અને, પાવક શીતળ થાય; વિષમાંથી અમૃત અને, સિહુ કદી ખડ ખાય.
નહિ થવા જેવુ' થાય કાપિ ખલકમાંરે, તેયે સગી નહિ થાયે પરનાર. સુણા૦ ૫
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન ધર્મ પ્રકાશ
બી – સુગંધ કેરી લાલચે, ભ્રમર તજે છે પ્રાણ;
( પતંગીઓ દીપમેહથી, પામે તનની હાણ. જે નર ઈદ્રિયોને કાબુમાં નહિ રાખશે રે, તે નર દુઃખ પામી થાયે ખુબ ખુવાર, સુણો ૬ રાખી– માખણ નીકળશે નહિ, વલોવતાં ખુબ નીર;
કોડ ઉપાય કરી જુઓ, કાગ બને નહિ કીર. એવું સમજી કદી નહિ કરશે મારા વાલમારે, સુરઈદુ કહે પરનારીથી પ્યાર. સુણો છે
- અમીચંદ કરશનજી શેઠ. કુલમાસ્તર વિશળ હડમતીયા-જુનાગઢ,
स्फुट नोंध अने चर्चा.
અમારા આ અંક સાથે વિક્રમ તથા વીર સંવતનું વરસ સંપૂર્ણ થાય છે. કાસને પકારી તીર્થપ્રવર્તક શ્રીમન મહાવીરસ્વામીરૂપ ભાવઉદ્યોતને નાશ થવાથી દેએ દ્રવ્યદીપકે કરો આ પર્વનું દીવાળી નામ પાડ્યું છે. આ હકીકત સુવિદિત
છે. આ સમય વ્યાપારીઓ અને આખી હિંદુકેમ આનંદથી પસાર કરે છે. યથાશત ધનવ્યય કરી ઘેર તથા બજારમાં દીવાઓ કરી આ પર્વને આનંદ પ્રદર્શિત કરવામાં આવે છે, વળી સરસ્વતી પૂજનપૂર્વક વ્યાપારીએ આગલા વર્ષનાં નામાં તપાત પાછલા વરસના સરવૈયાં કાઢે છે અને લાસવાયાની ગણત્રીથી નવા વરસનાં મળ દોરાય છે. એક દુકાનદાર તરીકે જેમ આ કાર્ય જરૂરી અને ઉપયોગી છે, તથા જેવી રીતે નામું ચોખવટથી નહીં રાખી, સરવૈયા નડુિં કાઢનારા વ્યાપારીનાં પછવાડેથી ઘણી વખત પાળાં (દીવાળાં) નીકળતાં નજરે આવે છે, તેવી જ રીતે એક કેમ તરીકે પ્રતિવર્ષનું સરવૈયું કાઢવાની જેનકે મને પણ તેટલી જ જરૂર છે. ભ્યાપારી સવાયા થાય તો સંતોષાય છે તેવી માન્યતા રાખવામાં આવે છે, અને તે જ બાપાશની શાખ વધે છે, તેવી જ રીતે નવા વર્ષને મેળ દેરતાં ગત વર્ષમાં કામમાં પણ લાભસવાયા થયા ખરા કે નહિ? થયા તો કેવી રીતે કઈ કઈ દિશામાં
યા? ખોટ તે કાંઈ થઈ નથી કે ? તેવી રીતે કોમની બાબતમાં અગ્રેસરોએ વિચાર કરવાની, સરવેયાં કાઢવાની જરૂર છે. આવી રીતે જે જે ખાતાઓનાં–જે જે કામના સરવૈયા કઢાય-તેના ઉપર ઉહાપોહ થાય-બાટ ખાતું હોય તે તે ખાતાને સુધારવાનો વિચાર થાય-તેજ કેમ આખર સુધી ટકી શકે છે–ઉન્નતિપદ પામી શકે છે. દરેક કામ ધાર્મિક, સાંસારિક, નૈતિક, શારીરિક, સામાજિક, રાજકીય અને કેળવ
ના વિષયમાં કેટલી આગળ પ્રગતિ કરે છે તેનો વિચાર કરવાથી તે કેમની સત્ય દશા સમજાય છે. જેનોમનું વિસ્તારથી આવી બાબતોનું સરવૈયું નીકળવાની જરૂર છે
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન ધર્મ પ્રકાશ. સારો શુદિ ૭થી આસો શુદિ ૧૫ સુધી આંબલની ઓળીના-શ્રી નવપદજીની
ધનાના દિવસે ગણાય છે. તે શાશ્વતી અઠ્ઠાઈના દિવસે છે. મહામંત્ર-પરમ સાપ કરાવવામાં સત્વર સહાયક નવકાર મંત્ર છે, અને શ્રી નવપદજીની આરાધનામાં તેજ મંત્રની આરાધના છે. આ દિસના યોગ બધી રીતે બહુ ઉપયોગી અને વિચારય છે. આ દિવસોમાં આંબિલ વ્રત કરવામાં આવે છે, તેથી ધાર્મિક શારીરિક અને સામાજિક બહુ લાભ છે. અને શરતુ અને શીતની ઋતુને આ સંધિ કાળ છે, તાવના વાયરાં દરેક વરસ આ તુમાં બહ ફેલાયેલાં હોય છે. તે વખતે
હાદિક રસપદાર્થના નવ દિવસ પર્યત ત્યાગથી આહારાદિકની અ૯પતા થાય છે, તેથી શરીરને શાતા રહે છે, રોગ તેનાથી દૂર રહે છે, પૂર્વોત્પન્ન ઉપાધિ શમી જાય છે, આ શારીરિક લાભ છે. તપસ્યાથી નિર્જરા થાય તે તો સુવિદિત હોવાથી ધાર્મિક લાભ પણ છે. આ ઉપરાંત એક બાબત બહુ વિચારવા જેવી છે. હિંદુ દેવોનાં ઘણા સ્થળોમાં, તેમાં પણ ખાસ કરીને કાળી, અંબિકા, ચંડિકા વિગેરે રૌદ્ર દેવીઓનાં અને દેવતાઓનાં સ્થળમાં આ શુદિ ૮થી શુદિ ૧૫ સુધી હવન-હેમ-યજ્ઞાદિક થાય છે, અને પશુઓને વધ કરવામાં આવે છે. સુધરેલા જમાનામાં પશુધનાં કાયો ઓછાં તો થયાં છે, પણ બંગાળા વિગેરે દેશે કે જે સ્થળે શ્રીમન મહાવીરસ્વામીના વખતમાં અને ત્યાર પછી પણ જૈનધર્મ ઘણે ફેલાયેલો હતો ત્યાં તો કાળી, દુર્ગા વિગેરે દેવીઓના ભાગ માટે સેંકડે પશુઓને વધ હજી પણ થાય છે, અને માંસાદિકના ભક્ષણમાં, મદ્યપાનમાં અને ગરબીના-નરસાના દિવસોમાં વિશેષ આનંદથી ખેલ. વામાં - રાગ્યા માયા રહેવામાં આવે છે; તેવે સમયે આ સામાજિક દૂષણ નિવારી તે ન શકાય, પણ તે તરફ તિરસ્કાર દર્શાવવા, અને દુનિયાની અધમતાનો ખ્યાલ કરતાં અનુભવાતી વૈરાગ્ય વૃત્તિને પિષવા આવા સમયમાં થોડા વખત માટે જીવદયા પ્રતિપાળનું બિરૂદ ધરાવનાર જેનકોમ રસાદિકને ત્યાગ કરી થોડા વખત માટે શારીરિક કષ્ટ સહન કરે તે એક ખરેખર આનંદ ઉપજાવનારૂં-તે ધર્મના પ્રણેતાઓની વિશાળ–દયાળુ દષ્ટિ દેખાડનારું કાર્ય છે. જેન બંધુઓ આવાં ઉત્તમ ફળ દેનારા અને આરોગ્યતા પ્રાપ્ત કરાવનારા “ વ્રત-નિયમ પ્રતિ ઓળીના દિવસમાં વિશેષ વિશેષ ઉજમાળ રહેશે તેવી આશા રાખવામાં આવે છે.
“શુંબઈમાં કાળો કહેર એ મથાળા નીચે આવતાં લખાણે દરેક વર્તમાનપત્ર વાચનારાઓએ સારી રીતે વાંચ્યા છે. મુંબઈમાં ઈન્ફલ્યુએન્ઝા નામથી ઓળખાતા તાવે કાળો કહેર કર્યો છે. ૮૦ની ચાલુ મરણ સંખ્યા વધીને દશ ગણી થઈ ગઈ હતી. મુંબઈના મરણ પ્રમાણમાં બીજી કેમના મરણ પ્રમાણે કરતાં જેનેનું મરણ પ્રમાણ ઘણું વધારે આવતું હતું તે આંકડાઓ ઉપરથી સમજાય છે. જેનાં રહેવાનાં સ્થળ
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સ્ફુટ નોંધ અને ચર્ચા.
૨૫૭
માં મુખ્ય સ્થળ ખલાસી ચકલા અને તેની આજીમાજીની ગલીએ છે. આ સ્થળેામાં હવા પ્રકાશની બહુ એછી છુટ છે, વળી તે બાજુની ગટર બહુ ગંધાતી અને જલદીજ આવા રાગનાં જંતુઓના ફેલાવા કરાવનારી છે. મુખઇના ધનાઢ્ય ગૃહસ્થાએ ઘેાડાજ વખતમાં જૈન કામની મદદે આવી એક મેાટા પાયા ઉપર હીરાખાગમાં જૈન હાસ્પીટલ ખાલી હતી, અને દરદીઓને તેનાથી છાહુ આરામ મળ્યે છે. હન્તુ પણ મુંબઇમાં અને જરૂર હાય તેવે સ્થળે પરદેશમાં દવા વિગેરેની સહાય તે સ્થળેથી મેકલવામાં આવે છે. આવા કાર્યમાં તન, મન, ધનથી કાર્ય કરનારા સખી ગૃહસ્થાને અનેકશ: ધન્યવાદ ઘટે છે, પણ તે સાથે આ હાસ્પીટલથીજ સરતું નથી, ભવિષ્યમાં જેને વધારે સ્વચ્છ હવાપ્રકાશવાળા, આરેાગ્યદાયી સ્થળે રહી શકે તેવી સસ્તા ભાડાની ચાંલી મુબઈમાં તાકીદે બંધાવવાની જરૂર છે. ભવિષ્યમાં આવા રાગથી જૈન મને! નાશ થતા તેજ અટકાવી શકાશે. આ ઉપકારનું ઉપયોગી કાર્ય તાકીદે ઉપાડી લેવાની અને અમલમાં મુકાયાની જરૂર છે. આવુ મરણુ પ્રમાણુ શ્વેતાં સંસારની અનિયતા પણ દૃષ્ટિએ આવે તેવુ છે. એક કે બે દિવસના વ્યાધિમાં ઘણા માણસાનાં મરણેા થયા છે. આ અસાર સ સારમાં ક્યાં સ્થિરતાથી રહી શકાય તેવુ છે તેની માલુમ પડતી નથી. જેમ તે મધુએ આ ફાની દુનિયા છેાડી ચાલ્યા ગયા તેમ પછવાડે રહેનાર દરેકને અવશ્ય એક વખત વારો આવવાનાજ છે, તેમાં જરાપણ અનિશ્ચિતતા નથી. ગમે ત્યારે ડી જવાની લક્ષ્મીના કામ માટે સદ્દવ્યય તેજ તેનુ સાર્થક્ય છે. જૈન બંધુએ આ ખા1 અવશ્ય લક્ષમાં રાખી કામને આ ભયંકર દુષ્કાળમાં, અસહ્ય મેઘવારીમાં અને અન્ય ઉપયોગી પામતામાં જરૂર સહાય કરવા બહાર પડશે તેવી આશા છે. લક્ષ્મીની અસ્થિરતા ત્યારેજ સમજી ગણાશે
***
*
*
જેવી રીતે મુખઈમાં તેવીજ રીતે કાઠીઆવાડ-ગુજરાતના દરેક ગામમાં અને શહેરોમાં અને આખા હીંદુસ્તાનમાં સર્વત્ર ઇન્ફલ્યુએન્ઝા તાવે ઘણા ઉપદ્રવ કર્યાં છે. ઘણા યુવાના, અને ખાસ કરીને યુવાન સ્ત્રીએ અને માળા આ ઝેરી તાવના બહુ ભાગ થઈ પડ્યા છે. સારાં શરીર ધરાવનારાં ઘણાં મનુષ્યા ચાવીશ અને અડતાળીશ કલાકમાં મૃત્યુશ થયા છે. આવા આવા પ્રત્યક્ષ દાખલાએ નજરે પડે છે, છતાં મનુષ્યે-પછવાડે રહેલાં મનુષ્યા તે જાણે કે ગત થયા તે ગયા, અને પેાતાને તે મૃત્યુ આવવાનુંજ નથી તેવી રીતનુ વન શા ઉપર રાખતા હશે ? . અત્રસ્થ મનુષ્યાથી કરાતા દગાપ્રપંચ, છેતરપીંડી, અસત્ય ભાષણ, હિંસા, ચારી, મૈથુનસેવન, તથા પ્રબળ કષાયે જોઈને તથા આચરવામાં આવતાં દુષ્કૃત્ય જોઇને સહૃદય પુરૂષાને તે બહુ ખેદ થાય છે. ધર્મ અને
For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સ્ફુટ નૅધિ અને ચર્ચા.
૨૫૯
તે મધુ માટે અમને ખેદ, દિલગીરી અને આશ્ચય થાય છે. આવા ભાષણાની નોંધ લેવાથી પણ કશે ફાયદા નથી તેવી અમારી માન્યતા છે, છતાં કામની પ્રગતિ ઈચ્છતા ભાષણશ્રેણિ ચલાવનારા ખએનુ લક્ષ ખેંચવા માટેજ આ નોંધ લેવાની જરૂર પડી છે.
*
**
*
'
* જાણીતા લેખક મી. જેમ્સ એલન એક સ્થળે લખે છે કે:- બાળકને જેવી રીતે એક જ જગ્યાએથી બીજી જગ્યાએ જવા માટે ચાલતાં શીખવું પડે છે, તેમ મનુષ્ચાને આત્મશ્રદ્ધા શીખવી પડે છે. પેાતાને માટે વિચારવાની, ન્યાય કરવાની, તેમજ કાર્ય કરવાની જરૂર છે. ખાહ્ય ચીજોમાં અસ્થિરતા, વિનાશ અને જોખમ છે; અંતરમાં સલામતી, સુખ અને આનંદ છે. આત્મા પાતાથીજ સપૂર્ણ છે. તમાશ પાતાના અનંત વાસા તરમાંજ છે. ત્યાં જાઓ અને તમારા પાતાના રહેઠાણના કમો લ્યે. ત્યાં તમે રાજા છે, અન્ય સ્થળે તમે તાબેદાર છે. તમે તમારા ઉપર મજબુત રાજ્ય ચલાવા છે કે નહિ એ તપાસી તેની પરીક્ષા કરે. વિશ્વનું અને તમારૂં ભલું તેમાં સમાયેલુ છે. તમારું હૃદય છે, તેની પાછળ ચાલેા. તમારે મન છે, તેને પવિત્ર મનાવે. તમારી પાસે ન્યાય છે, તેના ઉપયાગ કરેા. તમારે ઇચ્છા છે, તેને કામે લગાડા અને સુદ્રઢ બનાવે. તમારામાં જ્ઞાન છે, તેને ખુબ ખીલવા. તમારા અંતરમાં પ્રકાશ છે, તેને તપાસેા અને ઉત્તેજીત કરો. વાસનાઓના મેાજા સામે તમે સભાળો, જગતને છોડી દો, અને તમારી પાસે આવેા. એક મનુષ્ય તરીકે વિચાર કરા, કાર્ય કરેા અને તમારૂ જીવન તદનુસાર ગાળા. તમારા અંતરમાં શાહુકાર અને. તમારા હૃદયમાં અમર સુકાન મેળવા અને તેનેજ અનુસરો. તમારા પોતામાં જ આત્મશ્રદ્ધા રાખેા. તમે તમારી પેાતાની જાતને જ જો ઠગશે! અને તેનાથી ડરશે તે તમારામાં વિશ્વાસ કાણુ મૂકશે? તમારી જાતને માટે તમે ખાટા થશેા તે સત્યને! પરમ સતાષ ત્યાંથી મેળવશે ?” આત્મશ્રદ્ધા, આત્માનુસરણુની કેવી જરૂર છે તે ઉપરનું વાકય ખડું સારી રીતે દેખાડે છે. . આવી રીતે આત્મશ્રદ્ધા રાખનારના જ આખરે જય થાય છે, અને તેજ પરમ પદ મેળવી શકે છે.
*
*.
રજપુતાનાના હાલના એજટ ટુ શ્રી ગવર્નરે આણુજીના પવિત્ર દેરાસરમાં બુટ સાથે પ્રવેશ કરીને જૈન વર્ગનાં મન દુખાવ્યા સમી હકીકત અમે પ્રથમ જાહેર કરી ગયા છીએ. તે યાગત અનેક સ્થળેથી નામદાર વાઇસરાય ઉપર તારા ગયા હતા. તેને પરિણામે આર્યશ્રી વિજયધમસુરિને તે અમારે હાલમાં પત્ર લખી ઉક્ત તે માટે પાન કે મે છે અને નેટના એક આપણા મેનેજરે ખરી હકીકત સ્ફુટ રીતે જણાવી નહેાતી એ અચાવ કર્યો છે. તેર તેર નો કાકે એનો નો હું કઈ કમલ તુ મને ઘ એડ ઉપર નાટીસ ચડેરી છે તેની ઉપર પણ ધ્યાન ખેંચવામાં આવ્યું હતું. ખેર હવે ફરીને આમ ન બને એવુ આપણે ઇચ્છીએ છીએ.
For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir જૈન ધર્મ પ્રકાશ, '* * * * * * * * * * * * * * * * તારણ કાકા खेदकारक मृत्यु समाचार. બે મુનિરાજના બેતકારક વાસ, 1 મુનિરાજશ્રી શકિતવિજયજી. આ મુનિ શ્રીમાન આત્મારામજી મહારાજના પરિવારના અને પ્રવર્તક શ્રી કારવિજયજી મહારાજના શિષ્ય હતા. ભાવનગર નજીક કેવળીયાક ગામે ચાતુર્માસ રહેલા હતા, ત્યાં તેમને સજા, શ્વાસ અને અન્ય અસદા વ્યાધિઓ થઈ જવાથી નિરૂપાયે ભાવનગર લઈ આવવાની જરૂર પડી હતી. ભાવનગર આવ્યા બાદ કાંઈક શાંત દેખાતી હતી, પરંતુ અંદરના ભાગમાં અશાંતિ-વ્યાધિ વૃદ્ધિ થતી હોવાથી ભાવનગર પધાર્યા બાદ માત્ર બાર કલાકેજ આ શુદિ 3 ની રાત્રીના 10 કલાકે હૃદય અટકી જવાથી દેહ તજી દીધો છે. ભાવનગરના શ્રીસંઘે તેમની અંતસમયની તિ બહુ શ્રેષ્ઠ રીતે કરી છે, પરંતુ તેમને આરામ પ્રાપ્ત કરાવવાની શ્રીસંધની થઈ છે પૂરી પાડી નથી. એ મુનિ સ્વભાવે શાંત, માયાળુ, અન્યની સંભાળ લેવામાં રામાધાની જાળવવામાં અહર્નિશ તત્પર અને ચારિત્ર પાળવામાં સાવધાન હતા. દીક્ષા પર્યાય પણ લગભગ 30 વર્ષને હતે. એમનો આમ એકાએક અભાવ થવાથી શ્રીસંઘને ઘણું દિલગીરી થઈ છે. તેમના શિષ્ય મુનિ જસવિજયજી એકલા થઈ ગયા છે, ચાતુમસ ઉતયે તેઓ વડીલગુરૂની સેવામાં જશે. અમે તેમને અંત:કરદથી દીલાસો આપીએ છીએ. 2 આચાર્ય શ્રી વિજયકમળ સૂરિ. (બીજા) આ આચાર્ય શ્રીમાન મુળચંદજી મહારાજના શિષ્ય હતા અને પંન્યાસ કાળવિજયજીના નામથી પ્રસિદ્ધ હતા. હમણાજ સુરિ થયાં હતા. તેઓ બારડેલી ખાતે ચાતુર્માસ હતા. તેમણે બહુ સ્વ દિવસોની માંદગીમાં આ શુદિ 1 મે યુ શુદ્ધિમાં નમસ્કાર મંત્રનું સ્મરણ કરતાં મનુષ્યદેહ તજી દીધું છે. એમાં પણ 30 વર્ષ ઉપરાંત દીક્ષા પર્યાયવાળા, બાળ બ્રહ્મચારી અને સદ્ગણી હતા, સાધુ સાધ્વીને માટે પરિવાર ધરાવતા હતા. તેમના શિષ્યો પૈકી ૪તે પંન્યાસપદ ધારક છે. સાથે પં. લાભ વિજયજી હતા. તેમણે સારી રીતે ગુરૂસેવા કરી છે અને બાર લીના શ્રી સંઘે નિર્વાણકિયા બહુ સારી રીતે કરીને ગુરૂભક્તિ પ્રદર્શિત કરી છે. હાલમાં ચાલતા દુહ રે આ મહા પુરૂષના દેહનો ત્રાસ કર્યો છે. કાળની વિષમતોનું એ લક્ષણ છે. અમે તેમના પરિવારના મુનિજનેને ગુરૂમહારાજને પગલે ચાલી તેમના જેવી શાંતિ સમાધાની રાખવા અને બહાળા પરિવારને યથાયોગ્ય સંભાળવા વિનંતિ કરીએ છીએ. For Private And Personal Use Only