Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
२.
-
POS
JAIN DHARMA PRAKASH. पुस्त हु. मा शु. १५ सपत. १८४७.. ११।
मालिनी प्रशम रस निम, दृष्टियुग्मं प्रसन्न वदन कमल मंकः कामिनी संग शून्यः कर युगमपि यत्ते, शस्त्र संबंध बंध्यं तदसि जगति देवो, वीतराग स्त्वमेव ॥१॥
प्रगट का. श्री जैनधर्ममसारक सभा
लावनगर.
अमदावादमां. सोपनीयुस२ प्री-प्रेसमा શાનથુભાઈ રતનચંદે છાપી પ્રસિદ્ધ કર્યું.
श: १८१२. सन १८८० भूल १५१. न. ३१-०-०२या पाटे०४ ३०-3-0 Mg
छु, म सेना३०-२-०
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
*
*
* ::
अनुक्रमणिका. વિષય ૧. શ્રી વાસ્વામીનું ચરિત્ર, ૨ લાભ,
૧૬ ૩ સંબંધસત્તરી ૪ પ્રતિક્રમણ પ ડાક્તર હાર્નલનું વખાણવા લાયક કૃત્ય,
૧૭૫ ખાસ સૂચના. જ્ઞાનનું બહુ માન જ્ઞાનાવરણી કમનો ક્ષય કરે છે અને જ્ઞાનની આસાતનાથી જ્ઞાનાવણી કર્મ બંધાય છે માટે ચોપાનિઆને રખડતું ન મેલતાં ઊંચે આસને મુકવું અને આદ્યત લક્ષપુર્વક વાંચી યથાશક્તિ ધર્મકાર્યમાં પ્રવર્તવું.
ગ્રાહકોને ભેટ,
श्री वत्सराजकुमारनुं चरित्र. આ અત્યંત રસીક, ચમત્કારિક તેમજ અનેક પ્રકારના ઉ પદેશ લેવા યોગ્ય હોવાથી શ્રી શાંતિનાથજીના ચરિત્રમાંથી શ્રી, ઘનર તીર્થંકરે કહેલું ધર્મ કર્મને વિષે તત્પર એવા વસરાજ કમારનું ચરિત્ર ભાષાંતર કરીને ગ્રાહકેને ભેટ આપવા માટે છે પાવવું શરૂ કર્યુ છે પરંતુ આ ભેટ જે ગ્રાહકોએ લવાજમ મેલાવેલું છે. તેમજ આવતાઅં બહાર પડવા અગાઉ મેકલાવશે તેમને જ આપવામાં આવશે. માટે ગ્રાહકે સત્વરે પ્રમાદને દૂર કરીને લવાજમ મેકેલવા ઉપર લક્ષ આપવું.
જેમણે લવાજમ મોકલેલું હોય તેમણે પોસ્ટેજને માટે અરધિ આને મોકલવે જેથી બુક બહાર પડે કે તરત મોકલાવી શકાય. પિસ્ટેજ નહીં મોકલે તેને રિટેજ વિના મેલી શકાશે નહીં.. માત્ર અને આને મેડલ મુકેલ લાગે તો આવતા વરસનું લવાજમ સાથે મોકલવું. અને જેણે લવાજમ મેકહ્યું નથી તેમણે તો અરધે અને વધારે મેલ, - લવાજમ તો વહેલું મોડું આપવવું જ પડશે પરંતુ હવે લગભગ વર્ષ પુરૂ થઈ ગયેલું છે છતાં લવાજેમ નહી મોકલે તેને પાછળથી ભેટ નહીં મળે એ પ્રતક્ષનુકશાન છે. વળી જ્ઞાન ખા. તાનું લેણું છે. એટલે આપ્યા વિના તે છુટકેજ નથી, સબબ એક વર્ષને અને તેથી વધારે વખતના દેણદારએ તાકીદ . વાજમ મોકલવું,
જાહેર ખબર. પવિત્રી અથવા તેવા સંઘ તિએ એને આનદ સાથે સુઘ આપનારસી
_*
* *
Lik
1
:
'
+
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
8 8 &
श्री जैनधर्म प्रकाश.
JAIN DHARMA PRAKASH.
વ સ હ
દાહર '
ઘટા નાદ વગાડતાં, ખરરર થાય આકાશ;
તેમ ભૂતળ ગવતું, પ્રગટથ્રુ જૈનપ્રકાશ. ૧
6 6 6 6 1
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વ
પુસ્તક૬ કું. શક ૧૮૧૨. સાપ. સંવત ૧૯૪૭. અંક ૧૧મા
For Private And Personal Use Only
श्री वज्रस्वामिनुं चरित्र.
( સાંધણ પાસે. ૧૯૧ થી )
ગુરૂએ વિહાર કર્યા પછી પ્રાત:કૃત્ય કાર્યાત્સર્ગ અને વાચના ગ્રહણાદિ કાર્યો કરવાને સાધુઓએ વંન્દ્રને પાટ ઉપર મેસાર્યા. ગુરૂની આજ્ઞા એ પ્ર માણે છે એમ ધારી સ્વામી પશુ પાટ ઉપર બેઠા અને સર્વે સાધુએ આચાર્યની જેમ તેમને વિનય કરવા લાગ્યા. પછી વજીસ્વામી સર્વે સાધુએને આનુપૂર્વી લબ્ધિથી મેળવેલા વજ્રલેપ સદેશ આલાપક આપ વાલાગ્યા. જે અલ્પ બુદ્ધિવાળા સાધુ હતા. તેણે પણ તેમની પાસેથી વાચ ના લઇને આગળનું અધ્યયન કરવાનો પ્રારંભ કર્યું. અંતે જડ બુદ્ધિવાળાને વષે ખંતુ વામીની વાચના અમેધ થવા લાગી તેથી એ ગમશે ન ભૂત તેમને ગમ્યા સાધુ વય પામ્યા પૂર્વે અધ્યયન કરેલ હેડ યુવા વધુ પૂછતાં સ્તબ્ધ ઊતે; ઉત્તર તથા પ્રકારે ગુસ્સામાં રવા લાગુરૂની પાસેથી અનેક વાચના વડે પાન કરે તેટલું વજ ની પાસેથી એક વાચનાવડે સાધુએ પાન ફરતા હતા. એથી સાધુઓ સ્.
નીત
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૬૨
શ્રી જનધર્મ પ્રકાશ, જે અન્ય કહેવા લાગ્યા કે જે ગુરૂ મહારાજાને આવવામાં વિલંબ થાય તો આપણે શિધ્રપણે વજપાસેથી શ્રુતસ્કંધનું અધ્યયન કરી લઈએ. વજ. ને એવા અદભુત જ્ઞાન ગુણને લીધે સાધુએ તેને આચાર્યથી પણ અધિક માનવા લાગ્યા. કેવું છે કે એક કરૂના દૌહિતોને વિવે પણ સુગુણી સાધુ ઉપર સર્વ સાધુ સમુહ પ્રીતિ ધારણ કરે છે.
કહ્યા પ્રમાણે દિવસે થયો એટલે આયાવય વિચાર્યું કે આટલા દિવસમાં ભારે નવું પરિવાર વજીના ગુણથી જાણીતો થયે હશે. માટે હવે હું જઈને વજને જે જે અનધીત હોય તેનું ધ્યાન કરવું. કહ્યું છે કે નિર્મળ ગુણવડે શિષ્ય ગુરૂને પ્રીતિપાત્ર થઈ સર્વ પ્રકારની વિદ્યા મેળપવાને લાયક થાય છે. એમ વિચારી આચાર્ય મહારાજા કથિત દિવસે પાછા આવ્યા એટલે વજ સહિત સર્વ મુનિએ તેમના ચરણ કમળનું વંદન કરુ રી સમીપે બેઠા, “કેમ તમારા સ્વાધ્યાય નિર્વાહ થાય છે?” એમ ગુરૂએ પુછયું એટલે “દેવગુરૂના પ્રસાદથી થાય છે એમ કહી પુનઃસર્વે શિષ્યો આ ચાર્ય પાસે હસ્ત જડી બોલ્યા આપની આજ્ઞા વડે માર વાયનાચાર્ય વજૂ થયો. સ્વામિન ! તેના ગુણ નહિ જાણવાથી અમે ચિરકાળ પ• • યંત તેની અવજ્ઞા કરી. એ બાળક અમારે આપના ચરણ કમળની જેમ પૂજ્ય છે એવું હવે અમે જાણ્યું. એ બાળક છે પણ ગુરૂ ગુણે યુક્ત હોવાથી ગ૭ને ગુરૂ સમાન છે. કહ્યું છે કે કુદકલિક સરખો હાને પ્ર: દીપ આખા ઘરમાં પ્રકાશ કરે છે.”
આચાર્યવર્ટે કહ્યું “ભ તપોધના ! આજ પર્યત જે થયું તે ખરૂ પણ હવે એ વયે બાળ પરંતુ વિદ્યાએ વૃદ્ધ છે એમ જાણ તેની અવજ્ઞા ન કરવી. તમે એના એવા ગુણો તાદશ પ્રકારે જાણો એ હેતુથી તમને આચાર્ય તરીકે એને સોંપી હું ગામ ગયો હતો. નહીં તો એણે કર્ણ શ્રુતિથી શ્રુત ગ્રહણ કર્યું છે તેથી ગુરૂદત્ત શ્રત શિવાય એ વાચનાચાર્યની પદવીને યોગ્ય નહતો, હવે સંક્ષેપ અનુકાન રૂપ ઉત્સાર ક૫ એને માટે કરવો જેથી એ આચાર્ય પદવીને યોગ્ય થાય.
પછી ગુરૂ પાદ પૂર્વે નહિ પઠન કરેલ શ્રતનું અર્થ સહિત વજને અધ્યયન કરાવવા લાગ્યા. ગુરૂને સાલિ માત્ર કરીને તેમણે અર્પણ કરેલ શ્રત આદર્શ જેમ પ્રતિબિંબ ગ્રહણ કરે તેમ સહજ માત્રમાં જે ગ્રહશું કર્યું, તે એવા શ્રુતજ્ઞ થં કે તેમના ગુરૂના ચિરકાળ દુલંદ સંદે
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વજીસ્વામીનું ચરિત્ર
૧૬૩
ચુરણ કરવાને પણ મુર સમાન જણાયા. દષ્ટિવાદ પણ ગુરૂના હદયમાં જેટલું હતું તેટલું જલાંજલીની જેમ લીલાવડે તેણે ગ્રહણ કર્યું અન્યદા રામાનુગામ વિચરતા ગુરૂ પરિચ્છેદે સહિત દશપુર નગર પ્રત્યે પહોચ્યા. તે સમયે ઉજયિનીમાં દશ પૂર્વને ધારણ કરનાર આચાર્યું છે એમ જાણી. વજને દશ પુર્વ તેમની પાસેથી અંગીકાર કરાવવી એવો વિચાર થશે. જે શિષો અગીયાર અંગનું અધ્યયન મહાયને કરી શકે તેઓ દશ પૂર્વની વિદ્યા ગ્રહણ કરવામાં કેમ સમર્થ થાય ? પરંતુ પદાનુસારિ લબ્ધિવડે પૂર્વ ગ્રહણની શક્તિનો વિશ્વાસ પમાડનાર વજુ અધ્યન કરી શકે તેવો છે. એમ જાણે તેને પિતાની સમીપે બેલાવી હ પૂર્વક ગુરૂ મહારાજે કહ્યું * વત્સ ! તું ઉજ્જયિની છે અને ત્યાં ભદ્રગુપ્ત નામના ગુરૂ મહારાજા છે. તેમની પાસેથી દશ પૂર્વનું અધ્યયન કર. જે દશ પૂવન અધ્યયનને વિ. છે તારા સર્વ સહાધ્યાયીઓ તથા કુઠ બુદ્ધિવાળો હું પણ સમર્થ નથી તે દશ પૂર્વનું મારી આજ્ઞાવડે તું શિધ્ર અધ્યયન કર, સૌમ્ય શાસન દેવતા તને તે કાર્યમાં સહાય થશે. હે વત્સ ! બીજા મુનિઓને વિષે કુપથી ઉપવ.. નના વૃક્ષને વિષે ઊદકની જેમ તારા મુખથી દશ પૂર્વ પ્રસરશે. એ પ્ર. માણે સિંહગિરિ આચાર્ય વજૂને અવતી પ્રત્યે જવાની આજ્ઞા કરી અને સ્થવિરક૫ વર્તે છે તેથી તેની સાથે બે મુનિને મોકલ્યા.
દેવની શેષની જેમ સિંહગિરિ ગુરૂની આજ્ઞા મસ્તકે ચડાવી વિહાર કરેલ વજુસ્વામી કેટલે એક દિવસે ભદ્રગુણાચાર્યને ચરણ કમળથી પવિત્ર થયેલી ઊજયિનીને પરિસરે પહોંચ્યા. જે સાંજે તેઓ ઉજ્જયિની નગરની બહારના ઉપવનમાં પહેંચ્યા તે રાત્રે ભદ્રગુણાચા શુભ ક્ષણે એ વું સ્વમ જોયું કે “મારા હસ્તમાંથી ક્ષીરપૂર્ણ પાત્ર ગ્રહણ કરીને કોઈ આવેલા માણસે તેનું પાન કર્યું અને તે પરમતૃપ્તિ પામ્યો.” પ્રભાતે ગુરૂ મહારાજાએ સ્વમનો વૃત્તાંત સર્વ શિષ્યોને કો તે ઉપરથી તેઓ યથા બુ દ્ધિ વિવિધ પ્રકારનો અર્થ વિચારવા લાગ્યા. ગુરૂ બોલ્યા “નથી જણાઈ શ. કાનું કે એવો કોણ બુદ્ધિમાન અતિથિ આવશે કે જે મારી પાસેથી અર્થ સહિત સર્વ સૂત્ર ગ્રહણ કરશે. ”
અહીં વજ પણ નગર બહાર રાત્રી અતિમણ કરીને પ્રભાતે ભદ્રગુપ્તાચાર્યના પ્રતિશ્રય સમીપે આવ્યા. ત્યાં દૂરથી વજને આવતા જોઈ ગુરૂ મહારાજા ચંદ્ર દર્શનથી જેમ સમુદ્ર ઊઘસાયમાન થાય તેમ પમ
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જનધર્મ પ્રકાશ. હર્ષવડે ઉલ્લાસને પામ્યા વિચારવા લાગ્યા કે “અહે મારા સભાગ્ય વ ડે આ ધીમાન પ્રાપ્ત થયો તેને હું અગિન કરું.? અથવા ભારે ઉત્સગમાં બેસારૂં? વજની જેવી આકૃતિ લોકમાં પ્રસિદ્ધ હતી તેવી જોઈને આ વજમુનિ છે એમ આચાર્ય વચ્ચે નિશ્ચય કર્યો. સમીપે આવી વંદનાભમુખા વજને વંદન કરતા અટકાવી ‘બલીયાસી ઉત્કંઠા વિનયને જોતી નથી એ કહેવત પ્રમાણે તેને પિતાના ઊસંગને વિષે આરોપણ કરી, તેના વદન કમળ પ્રત્યે પોતાના નેત્રને જંગ રૂપ કરી આચાર્યવર્ય બોલ્યા. હે - જ ! તારો સુખ વિહાર છે? તારું અંગ નિરામય છે? તારો તપ નિર્વાઘછે? તારા ગુરૂ કુશળ છે? તું કોઈ કાર્યને ઉદેશી અત્રે આવ્યો છે કે વિહાર ક્રમથી? તે સર્વે મને કહે,?
પછી ગુરૂ મહારાજાને વંદન કરી અંજલિબદ્ધ થઈ. વદનદારે મુખ વસ્ત્રિકાને સ્થાપન કરેલ વજી બોલ્યો–પૂજ્યપાદે સુખવિહારાદિ જે જે પુછવું તે સર્વે દેવગુરૂના પ્રસાદથી તેમજ છે. હે ભગવાન! ગુરૂની આજ્ઞાએ દશ પૂર્વનું અધ્યયન કરવાને આપની પાસે આવ્યો છું માટે વાચના પ્રદાને મારી ઉપર પ્રસન્ન થાઓ ! પછી ભદ્રાચાર્યે તેને દશપુવીનું અધ્યયન કેરાવવું શરૂ કર્યું, અને ગુફને કાંઈ પણ કલેશ જણાયા વગર કેટલે એક દિવસે વજી સ્વામી દશવને ધારણ કરનાર થયા. તે સમયે જ્યાં અધ્યયન કરવાનો આરંભ કર્યો ત્યાં જ અનુજ્ઞા ગ્રહણ કરવી એમ વિચારી સિંહગિરિ ગુરૂ સમીપે જવાનો વિચાર કર્યો. પછી જળ ગ્રહણ કરેલ જળદની જેમ દશપૂર્વ ગ્રહણ કરેલ વજીમુની ભદ્રગુણાચાર્યની આજ્ઞા લઈ પુનઃ દશપુર પ્રત્યે પહોંચ્યા. ત્યાં દશપૂર્વ રૂપ સમુદ્રને ધારણ કરનાર અગસ્તિ સદશ વજી સ્વામીને સિંહગિરિ ગુરૂએ પુવની અનુજ્ઞા કરી. તેની પૂર્વ અનુજ્ઞાને વિષે જભક દેવતાઓએ દિવ્ય કુસુમ પ્રકારદિવડે અદ્ભુત મહિમા કર્યો. તે સમયે વાસ્વામીને ગણું અર્પણ કરી સિંહગિરિ આચાર્ય - જપાનાદિનું પ્રત્યાખ્યાન કરી-કાળ કરી–સ્વર્ગ ગયા-પછી ભવ્યજન રૂપ કે. રવને ચંદ્રમા સમાન વજુસ્વામી પાંચશે મુનીના પરિવાર સહિત મહીતળ ઉપર વિચારવા લાગ્યા. તેમના વિહારવડે જે જે નગર પવિત્ર થયા તે તે નગરના લોકોને વિષે-“અહો આમનું ઉજવલ શીલ છે, અહે આમતું લોકોત્તર થત છે, અહો આમનું અનઘ સૈભાગ્ય છે, અહો આમનું અદ્ભુત લાવણ્ય છે –એવી ખ્યાતિ થઈ.
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
લે ,
૧૬૫ તે સમયે પાટલીપુત્ર નગરને વિષે ગુણ ગણે છે–પૃથ્વીને વિષે વિખ્યાત-મહા ધનવંત ધન નામે એકી રહેતો હતો. તેને પુનઃ રૂપાંતર પામેલી રુકિમણી હોય તેવી રૂકમણી નામે સુરૂપપુલી હતી. તે છેછીની યાનશાળાને વિષે વજી સ્વામીની કેટલીક સાધવી રહી હતી. તેઓ કેટલીએક વખત વજી સ્વામીના ગુણનું સંરતવન કરતી. કારણ કે ગુરૂ ગુણની સ્તવના કરવી એ સ્વાધ્યાય અને આવશ્યક રાદૃશ છે. વજુ.
સ્વામીની તેવી તેવી સભાગ્ય કથા શ્રવણ કરતી રૂકમણુંએ તેમને જ પિતાના પતિ કરવા એવી પ્રતિજ્ઞા કરી. તેણે નિશ્ચય કર્યો કે જે વજી મારે બન્ને પાય તેજ હું ભેગ ભેળવીશ. અન્યથા મારે ભાગે કરીને સર્યું, કારણ કે પ્રિય વિના ભોગ શો ? વરરાને ઈછાવંત કોઈ પુરુષ તેની માગણી કરતા તેનો મુ ખ મરડીને તે નિષેધ કરતી જ્યારે સાધવ' - 1 તેણીને કહેતી કે અયિ રૂઠિમણી ! તું મુગ્ધા છે જેથી વીતરાગ-દ્રજિત-વિજામીની સાથે વરવાની ઈચ્છા રાખે છે, ત્યારે તે બેલતી કે વજૂ જ પ્રવજિત છે તો હું પણ પ્રજા લઈશ; કારણ કે મેં નિશ્ચય કર્યો છે કે જેવી તેની ગતિ તેવી મારી.
અપૂર્ણ.
ને. (સાંધણ પાને ૧૬૦ થી ) મમ્મણશેઠ શ્રેણિક રાજા પ્રત્યે કહે છે કે... હે રાજો !
મુજને બે બળદ જોઈએ છીએ તેમાં એકતો મેળવ્યો છે પણ બીજાને મેળવવા માટે પ્રયત્ન કરું છું. રાજાએ કહ્યું કે અમારે ત્યાં હજારો બળદ છે તેમાં જે સારો હોય તે હું લે. પરિક લો કે--મહારા બળદ અન્ય પતિના છે તમારા તેહવા નથી અને મને તો મારા બળદ જેવો બીજે બળદ જોઈએ છીએ. તે રાંભળીને તેનો બળદ જેવા માટે પ્રાતઃ કાળે રાજ તેને ઘેર ગયા ઘરમાં અત્યંત કદિ દીઠી તથા ભૂમિ ગૃહમાં રને જડીત સુવર્ણમય એક બળદ દાડે. તે જે રાજા બહુજ વિસ્મય પામ્યા અને તે સર્વ રમા ર જઈને રાણીને કહ્યા. ચિલણ પણ ત્યાં છે. ળ જેવા સારૂ આવી. બળદને દેખી તે મેણું યે બેલી કે આવો બીજે બળદ જેમાં બે ગુમાર દ્રવ્ય જોઈએ તે કાટ ખેરવાથી શી રીતે મળી શકશે ? તે બોલ્યો કે એવાં ભને અર્થ એ કાઇ શી રીતે
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જનધર્મ પ્રકાશ
સમુદ્રમાં વહાણ પૂર્યા છે તે પરદેશમાં એ લાકડાં વેચીને તેને નાણાના રત્ન લઈને આવશે તે વારે વૃષભ નીપજશે. એ કાર જે છે તે બાવના ચ દન છે એને મર્મ જે પરિક્ષક હોય તે જ જાણે હું એ મર્મ બીજા કેઈને જણાવતા નથી, પછી રાત રહી તેનો અનિવાર્ય લેભ જોઈ ખેદ પામતા થકા રાજમંદિરમાં આવ્યા. હવે તે ભમણ શેઠ અતિના વશ થી આ બાન ધર વિપત્તિ તો પૂર્ણ મનોરથ પગજ કાળ કરેશને તિર્યંચારિકને વિષે ઘણા બવ પર્યત જો. એ જાણીને ભવ્યએ લોભનો ત્યાગ કરવો અને પરિશ્રડનું પ્રમાણુ કરવું.
| ઇતિ મમ શ્રેષ્ટિ દૃષ્ટાંત: ઉપરનું મમ્મણ શેઠનું દ્રષ્ટાંત વાંચીને ભવ્યજીવોએ વિચાર કરવો જોઈએ કે લોભી મનુષ્ય દ્રવ્ય મેળવવાને માટે અનેક પ્રકારના દુઃખોને રહન કરે છે. શાસ્ત્રકાર કહે છે કે કદી કોઈ પ્રાણી દેવી શક્તિ વડે સ્વયંભુ રમણ સમુદ્રને પણ અવગાહી શકે પરંતુ લોભારૂ પી મહા સમુદ્રને પાર પામી શકે નહીં. લોભ સમુદ્રનો પાર પામવાનું મુખ્ય અને અદિતિય એવું સાધન માત્ર સંતોષ જ છે. સંતોષી મનુષ્યને પુર્વ પુણ્યના ઊદયવડે સહજ પ્રયાસે લક્રિમની પ્રાપ્તિ થાય છે. અને લેબી મનુષ્ય અનેક પ્રકારના ઊધ કરે, પાપ વ્યાપાર ચલાવે, સ્વમમાં પણ સુખને અનુભવ ન બે તો પણ જે ભાગ્યમાં હેતું નથી તો લકિની પ્રાપ્તિ થતી નથી. માટે સંતાપને ધારણ કરીને પ્રણામ પૂર્વક ઈચ્છા વિરોધ કરવો જેથી અનુક્રમે સર્વ પરિગ્રહનો ત્યાગ કરવાની સ્થિતિ પ્રાપ્ત થઈ શકે અને યાવત મોક્ષ સુખ છે.
જે પ્રાણી અત્યંત લેબ દશાને ધારણ કરે છે તેના ગુણ માત્ર જેમ અગ્નિ પ્રદિપ્ત થયે સર્વ વસ્તુનો નાશ કરે છે તેમજ નાશ પામે છે. લોભ પણ અગ્નિની ઉપમાનેજ લાયક છે. કહ્યું છે કે
निःशेष धर्भ वन दाहविजंभमाणे, दुखोघ भस्वनि विसर्पदकीर्ति धूमे વર્લ્ડ પરાગત જિ ને,
लोभानले मलाती लभते गोपः । ભાવાર્થ-સાત ધરે જે ત કરને કાર
જ ( મ. ગમે તે એ છે કે ' . . ( વ ાનાદિક ગુને મુક દળ ન પામે છે અર્થાત ભસ્મીભૂત થઈ જાય છે.
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
લેજ,
૧૬૭ પ્રાણીઓને જ્યારે લોભના યોગથી ધન પ્રાપ્તિ થાય છે ત્યારે તેના મદ વડે ધાણિત નેત્રવાળા થવાથી તાતત્વને વિચાર તેના હદયમાંથી નાશ પામે છે સારાસારને ગણતો જ નથી, સ્વજનો નેહ પણ તેમાંજ પર્યાપ્ત થાય છે અને પોતે પણ લેભના યોગ વડે અનેક પ્રકારના શરીરના તથા મનના કટો સહન કરે છે. જેમાં પ્રવેશ થઈ શકે તેમ ન હોય. તેવી અટવીને વિષે પણ ધનને માટે પરિભ્રમણ કરે છે, દેશાંતર જાય છે, અત્યંત ગહન એવા સમુદ્રનું અવગાહન કરે છે. અત્યંત કલેશકારક કૃષિ કર્મ કરે છે. પણ સ્વામીન શેવા અંગીકાર કરે છે, તેમજ અનેક હસ્તિ તપ અશ્વાદિકના સંચાર કરીને પ્રવેશ કરવાને પણ અશક્ય એવી યુદ્ધ ભૂમિમાં પણ પ્રાણુ સાટે પ્રવેશ કરે છે. આ બધું દ્રવ્યવડે કરીને અંધ થઈ ગયેલી છે બુદ્ધિ જેની એવા પ્રાણીઓ કરે છે.
લોભ-અજ્ઞાનરૂપ વિષ વૃક્ષનું તો મૂળ છે, સુકૃત્યરૂપી સમુદ્રનું શેપણ કરવાને અગસ્તિ ઋષિ રાખે છે, ક્રોધરૂપી અગ્નિ ઉત્પન્ન કરવાને માટે અરણીના કાષ્ટ તૂલ્ય છે, પ્રતાપરૂપ જે સૂર્ય તેનું આચ્છાદન કરવાને મેઘ તૂલ્ય છે, કલેશનું તો ક્રિડાઝડ છે, વિવેકરૂ પી ચંદ્રને પરાસ્ત કરવાને રાહુ સદશ છે, આપણીરૂપી નદીઓને સમુદ્ર છે અને કાર્તિરૂ પી લતાઓના સમુહનું ઉમૂળન કરવાને હસ્તિ સદશ છે. માટે ભવ્યજનોએ તે અવશ્વ તેને ત્યાગ કરવો જોઈએ.
વળી દ્રવ્યોથ પુરૂષો શું શું કાર્ય નથી કરતા? અત્યંત સર્વે કાર્ય કરે છે. કહ્યું છે કે
नीचस्यापि चिरं चटू निरचयं त्यायांतिनीचैनति । शवोरप्यगुणात्मनोपिविदधत्युच्चैर्गुणोत्कीर्तनं ॥. निवेदं नविदंतिकिंचिदकृतज्ञस्यापिसेवाक्रमे । कष्टाकिं नमनस्विनोदिमनुजा कुतिवित्तार्थिनः ॥
પાર્થ–માનવંત અને ડાહ્યા મનસ્વી મનુષ્ય પણ દ્રવ્યોથ થયા રડતા કા કા કરને નથી કરતા અર્થત સર્વ કરે છે. જેમકે-નીચ જ
ની પાસે પણ ચીરકાળી પર્યત પ્રિય વચન બોલે છે, નીચ પુરૂષને નમફાર કરે છે, નથી એ શત્રના પણ રાધે કરીને ગુણ વર્ણ : : ૧ કપ મગન - ૬ : છે કુતરૂ સેના કર
એ જ રન ૫- કદ ધર કરતા નથી. આ સંધ બેભના અગવડ ન કરે છે, તે લાભથી પ્રાણી મૃત્યુના ભયને પણ લેખ
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૬૮
શ્રી જનધર્મ પ્રકાશ. વતો નથી તેમ ગમે તેટલું દ્રવ્ય હોય તો પણ વિશેષ મેળવવા યત્ન કરે છે. આ પ્રસંગ ઉપર સાગર શેઠની કથા આ પ્રમાણે
આ જંબુદ્વિપના ભરતક્ષેત્રમાં પદ્મપુર નામે નગર છે ત્યાં અતિ ધના કર એવોડ સાગર નામે શ્રેષ્ઠ વસે છે. તે એ પણ છે કે આડે હાથે કાગડાને પગ ઉો નથી એમ જણે છે કે ઉછટ હાથે કાગડાને ઉડાડીશ તો મારે હામાં લાગેલ અન્ન એવું કાગડાને મળશે. તે સાગર શેઠને સુશીલા ગુણવંતી નામે સ્ત્રી છે તેના એક સોમદત્ત, બીજે જયદત્ત, વી ને ધનદ છે અને એ અમરદત્ત એ ચાર પુત્રો છે. તે થવાવસ્થાને પામ્યા ત્યારે તેણે પરગાથા. ચારે પુત્રો પોતપોતાની સ્ત્રીઓની સંધાને ભેગ ભેગવતા કાળ ગુમાવે છે. અનુક્રમે શેઠની સ્ત્રી ગુ. વતી મૃત્યુ પામી. શેઠ દુઃખ થવા લાગ્યા એટલે સ્વજનાદિકોએ દિલાસો આપીને શેક મુક્ત કર્યો.
એકદા તે શેઠના ચાર પુત્રો તેની આશા મેળવીને વહાણુમાં બેસી વેપાર માટે દેશાંતર ગયા. એટલે પાછળથી સાગરશેઠ એકરાની વહુઓનો અવિશ્વાસ આવવાથી ઘર આગળજ ખાટલો ઢળાવી હાથમાં લાકડી લઈને કાનું રક્ષણ કરવા માટે બેસવા લાગ્યા. એક દિવસો સાગર છીને રાજાએ ની પરિક્ષા કરવા માંડે છે: વાળે છે. આમ તો કરતો કોઈ યોગી ને વેર અને તે છે કે ' એ છે કે આ નૃત ક. તે શી : ૧ બને છે . . . . મને
છે તે લાકડા ઉપર અડદના : છ ટકે પછી તમારે જ્યાં જવું હોય તે સ્થ' નામ લઈને કયો એમ તું અમુક - પ ગાડ– એ કે જ્યાં જવા ઇછો ત્યાં પાડશે. એ રી મંત્ર પ્રભાવ કહી છે. ગી ગયા પછી મારે સ્ત્રીઓએ મી એક મોટું લાકડું ઘરને વિષે રાખ્યું અને તે ઉપર રહીને નિરંતર અનેક સ્થાનકે જ અનેક પ્રકારના કેતુ કે જે લાગી. પરંતુ એ વાતની શેઠને ખબર પડવા દીધી નહીં.
હવે સગર શ્રેણીની પગલી વિગેરે કરવા રે એક હજાર દરરોજ આવે છે તે એક દિવસ એ મેટું લાકડું નજરે જોઈને વિચાર કર્યો કે આ લાકડું એક સ્થળેથી બીજે સ્થળે લઈ જવાય તેવું નથી તે છતાં અહીં ઘર આગળ પડેલું છે તેથી જરૂર એમાં કાંઈ ચમકાર હોય એમ જણાય છે. આ પ્રમાણેનો વિચાર કરતાં અને શેઠની ચાકરી કરતાં હામને ઘણો વખત થઈ ગયે. રાત્રે બહુ ગઈ. એટલે શેઠને નિદ્રા આવવા
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
લેભા.
લાગી. શેઠે નાપીને રજા આપી કે તું જ, તે પણ નાપિત ત્યાં છાનોમાના શેડના ઢેલી નાની નીચે સુઈ ગમે.. . - 1 - જાણીને - ૨ મા તાર બંધ કર. શેઠ ઘેર કદ ન આવ્યા એટલે ત્યારે સ્ત્રીઓ વસ્રાવ કાર ગાન ધર બહાર નીકળી. નાપિત પણ પ્રસન્નપણે પાછળ થયો. એટલે ? એ તો કષ્ટ ઉપર બેસીને મનના છે તો કરી ગાગ રનદિપ ઈ મનોરથ પૂર્ણ કરીને પાછલી રાત્રે ઘેર આવી. તેને જોઈને નાહિને વિચાર કર્યો કે આ સ્ત્રી છે કમાં જ આવી હશે? જુઓ આ સ્ત્રીનું કેવું સાહસ છે! આમ વિચારતો પિતાને ઘરે ગયો.
બીજે દિવસે પણ પૂર્વોક્ત રીતે નાપિત કર્યું અને શેઠને સુવાનો વખત થશો એટલે તે લાકડાના પિલાણમાં પેઠે કહ્યું છે કે
नरागां नापितो धूर्तः पक्षिणां धूर्त वायसः । __ वर्गानां वणिको भूतों नारीणांगणिकामता ॥
મનુષ્યોમાં નાપિત (હજાર) ધૂત છે, પક્ષિઓમાં કાગડે ધૂર્ત છે, ચાર વર્ષમાં વણિક ધૂર્ત છે. અને સ્ત્રી જાતીમાં ગણિકા ધૂર્ત છે.”
સાગછી એ નાપિતને ગમે જગી બરણ જ કર્યું. તે નિદ્રાવ થ એ ?' એ બડાટ કા ભડા ઉપર એ પિ ગઈ. ને લાકડા ઉપર ઉતરી છે !: “.૨ ' ' કાં તે વે બાપિને r: - : , - ક ી છે. તે પર કિીને ધણુક મૂલ્ય ને લઈ કાક. . . . . એ પછે ઘેર આવ્યો. સ્ત્રીઓ લાકડા ઉપરથી - ઘરમાં રન એ છે નહિ પણ પિલાણમાંથી નીકળીને પિતાને ઘેર ગયો. ત્યાર પછી દ્રવ્યવાન થવાથી સગર િઆનુચર્થ કરવા આવ્યો નહીં.
એક દિવસ શેઠ પાસે નાપિતે આથી નમસ્કાર કરીને પિતાનું દર્પણ બતાવ્યું તે વખતે ઘણે દિવસે આવેલા નાતિને શેઠે તકો આપ. તારે
હા સાચા જવાબ આપીને પછી પોતે રને હિમાથી નાવેલું એક - ન શેઠને બતાવ્યું. તે જોઈને શેઠે કહ્યું કે આ રત્ન દેવતાઈ. ઘણા મલ્પિવાળું અને સકળ ભૂમંડળાધિપતિને પણ ન મળે તેવું તને કયાંથી મળ્યું તે કહે. તે વારે તેણે કહ્યું કે તમારા ઘરમાંથી મને એ રન મળેલું છે શેઠે કહ્યું કે-હે મૂખ ખાટું બોલ નહીં. અમારા ઘરમાં એવું રન ક્યાંથી? તે સાંભળીને હમે યથાસ્થિત જેવી બની હતી તેવી સઘળી વાત સવિસ્તર કહી સંભળાવી, ત્યારે શેઠે કહ્યું કે મારે પણ તેમ કરવું છે. પછી
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૭૦
થી
નસ
એકારા,
તુજ રાત્રે જ્યારે સ્ત્રીએ ફાટ ઉપર ગાવ તો મ ો
તુ
*||1 *
૨૧ ચા૨ ૨મ અને પ્રેમ { "એ તો ચકામાં એ પાછળથી એ પણ આવીને એડી. મ ત્ર યોગે લાકડુ ઉડ્યું પરંતુ ઘણા રહેશે તા શેના ભાર થઇ જવાથી ધીમે ધીમે ચાલવા માંડયુ, તેને તેઇને સ્ત્રીએ વિચારવા લાગી કે અરે આજે કાટ ખરાબર ચાલતું નથી અને નમતુ નય છે માટે જો ઘેર જ તાં વખત લાગશે તે આપને સાસણ ખીરો માટે હવે ગે ઉપાય ક ર. એમ પરસ્પર કડવા લાગીએ એટલે તેના વચન સાંભળીને લાકડાના કેતરમાં રહેસે! સાગર છે કહેવા લાગે કે “તો લગાર પણ્ ય રાખશે નહીં જેને તમરી ય છે તે તે! હું તમારી સાથેજ છું.” આ વચન સાંલળીને સર્વે સ્ત્રીમા આશ્ચર્ય પામી વિચારવા લાગી જે “ અરે ! આ કયાંથી આપણી સાથે આવ્યે આ બધા આપણા છીદ્ર જોયા માટે હવે જે એ પાછે ઘેર આવશે તો આપણને ફત કરશે તેવી તેને આ સમુદ્રમાંજ ના ખી વા ” એમ ચાકી કાટને હલાવીને તે સુધા ખેડો સમુદ્રમાં નાંખી દીધા. શેફ રાત્રના હુસીને અને હું પામી દુગતએ . તે લાભ કરવાથી પાણીના આવા હાલ થાય કે ભર વાચ્યું સતેષને ધા રણ કરીને લાભ કર્મો માં જુની લેબને ત્યાગ નહીં થાય ત્યાં સુવા કહે ” સ તા પણ પ્રાપ્ત થવાતુ નથી માટે તેને ત્યાગ કરી મેક્ષ સુખ પામવા માટે પ્રશસ્તપણે મેક્ષ સુખની વાંછા કરી જેથી યાવત્ વાંકીત સુખ પ્રત્યે પ્રામા
',
તથાસ્તુ.
ત
મા ા અંતે કુંડ ર ક ક યાટા
संबोधसतरि.
नदिणविशेयगुरुं लोआलो अप्पयासयं वीरं । संवोहततरिम रमि उद्धार गाहाहिं ॥ १ ॥
ભાવાર્થ--ત્રણ જગતને વિષે ઉપકાર મુદ્દે ધારણુ કરી સર્વે જીવ શ્રી ઉદેશ બધી ત્ર! જગતના ગુરૂ, કેવળ જ્ઞાન અને કૅવળ ૬શો કરી ભાકાલેકના પ્રકાશક શ્રી વીર પરમાત્માર્થ નમસ્કાર કરીન~મતિ કલ્પનાએ નહિ પણ સૂત્રોમાંથી ગાથા ઉદિરને હું સંભેધસત્તર નામે ગ્રંથ રસું છું.
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અંબેધરિ. मचररोष नाय बन्दाय अहानीया ।
ભાવાર્થ-વેતાંબર હા, દિગંબર હોય, બુદ્ધિ હોય અથવા અન્ય હોય પણ જેનો આત્મા સમાવે ભવિત હોય તે મોક્ષ પામે તેમાં સં. રેડ નથી, મેક્ષ મેળવવામાં કોઈ પક્ષપાત ચાલો નથી. પોતે ગમે તે મતને હેય પણ જે તેના ચિત્તમાં ખરેખર 'સમભાવ પ્રગટ હોય તો મેક્ષ પામવાને લાયક થાય જેએ તત્વને સમાજને શિવાય અમુક નતિને, અમુક ધર્મનો પ્રાણિ મોક્ષ પામે એવું કહેનાર છે તે પક્ષપાતી છે એમ આ ગાથાથી પ્રગટપણે બતાવ્યું છે.
अठदोसरहिओदेवो धम्मोविनिणदयसहिओ।
Tોમિયા માઇજિ રે ! ભાવ-અઢાર દૂષણે રહિત દેવ, નિપુણ દયા યુક્ત ધર્મ અને બહયારી તથા આરબ પરેરહથી વિરક્ત હોય તે ગુરૂ. કર કહે છે કે અમારે કોઈ પણ દેવ ઉપર પક્ષપાત નથી. ગમે તે ના હોય અથવા ગમે તે હોય પણ જેઓ અદાર દૂપ રહિત હોય તે જ દેવ છે. જે દેવને અટાર દૂધમાંથી કોઈ પણ દૂધ નું હોય તે દેવ પણાને લાયક નથી. કાર્ય કાર્ય, સારા સ૨, હે દેશના વિચાર યુકત જે ધર્મના તાવમાં દાને શ્રેષ્ઠ મારી હોય તેજ ધર્મ પરંતુ દયાથી વિરક્ત હિંસામય-તત્વ, વિચાર– ક્રિયાઓ બતાવી હોય તેને ધર્મ કહી શકતા નથી. વળી ગુરૂની વ્યાખ્યામાં બતાવે છે કે અમારે આવે વેપ ધારણ કે, આવા ચિન્હ હોય તેનેજ ગુરૂ માનવા એવા પ્રતિબંધ છે પરંતુ જેઓ બ્રહ્મચર્ય ગુગે યુકે અને આરંભ પરિગ્રહથી વિરકત હોય તેને અમે ગુરૂ કહીએ છીએ.
હવે પ્રથમ દેવને અઢાર દૂષણ ગણાવે છે-જે ન જવાથી જ દેવપણું પ્રાપ્ત થાય છે.
૩૪૪ મા માન, ય ા ા ા નિફ્ટી ૩૫ ૩૫ વ, જો છિછર માર મા पाणियह पेम कीलापसंग, हासायजस्तएडोसा । अहारस विपणछा, नमामि देवाहि देवलं ॥ ५ ॥
૧ લોટ કાંચન અને શત્રુ મિત્રાદિકને જે જે એક સરખી દષ્ટિ અને વસ્તુનું યથાસ્થિ1 સ્વરૂપ વિચારવું. જડ ચેતન્યને ભેદ ભાવ યથાર્થ કાણ અને આદરવે તેનું નામ સમભાવ.
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૧૭:
શ્રી જૈનધમ પ્રકાશ.
ભાવથ-અજ્ઞાન, ક્રોધ, મદ, માન, લેબ, માયા, રતિ, અરતિ, નિદ્રા, શાક, અસત્ય વચન, ચારિ, મત્સર, ભય, પ્રાણિ વધ, પ્રેમ, ક્રિડાપ્રસંગ અને હાસ્ય એ ટાર દૂષણ જેનામાંથી નાશ પામ્યા છે તેવા દેવાધિ દેવને નમસ્કાર કરૂ છું. આ અઢાર દૂષમાંથી એક પણ દૂધણ્ વાળાને કોઇ વિવેકી દેવ તરીકે માને નહિ. કારણ કે એક દૂષણને મેગે ખોન ઘણા દૂષણુને સંભવ થાય, માટે ઉક્ત સર્વ દૂષણથી રહિત હોય તેજ દેવ. ૧
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રકારાંતરે બીજા પણુ અઢાર દે!" બતાવ્યા છે તે આ પ્રમાણે ૧ દાનાંતરાય પર લાભાંતરાય ૩ ભેાળાંતરાય ૪ ઉપભેમાંતરાય ૫ વીર્યાંતરાય ૬ હાસ્ય. ૭ રતિ (પદાથા ઉપર પ્રીતિ) ૮ અરતિ ૯ ભય ૧૦ જુગુપ્સા (મલીન વસ્તુને દેખીને નાક ચડાવવુ તે) ૧૧ શાક (ચિત્તનું વૈર્યપણું) ૧૨ કા× ૧૩ મિથ્યાત્વ (દર્શન મેહ) ૧૪ અજ્ઞાન (મૂઢપણું) ૧૫ નિદ્રા ૧૬ અવિરતિ ૧૭ રાગ ( પૂર્વ સુખનું સ્મરણ અને તેના સાધનને વિષે વૃદ્ધિ પણ ) ૧૮ દ્વેષ (પૂર્વ દુ:ખાનુ સ્મરણુ અને પૂર્વ દુઃખ વિષય યવા તેના સાધન વિષય ક્રોધ) આ પ્રમાણે જે અઢાર દેષ તેથી રહીત તે-તે
જ દેવ સમજવા.
વિશેષાર્થ-પ્રથમના પાંચ પ્રકારના અતરાય ક્ષય થવાથી અરીહંત ભગવતમાં પૂર્ણ પાંચ શક્તિએ પ્રગટ થાય છે. પછી દાનાદિચાહે કરે અ થવા ન કરે પરંતુ શક્તિએ વિધમાન છે. જે એ પાંચ શક્તિ રહીત હાય છે તે દેવ હાઈ શકેજ નહીં.
૬ હાસ્ય-એટલે હસવું આવે છે તે અપૂર્વ વસ્તુ દેખવાથી, અપૂર્વ વસ્તુ સાંભળવાથી અથવા અપૂર્વ આશ્ચર્યના અનુભવનું સ્મરણ થ વાથી આવે છે. એ સઘળા હાસ્યના નિમિત્ત છે અને હાસ્યનું મેહ કર્મની પ્રકૃતિષ ઉપાદાન કારણ છે એ બંને કારણુ અદ્ભુત ભગવતમાં નથી કેમદ્રે ભગવત સર્વજ્ઞ, સર્વે દર્શી છે એના જ્ઞાનમાં કઈ વસ્તુ અપૂર્વ નથી કે જેના દેખવા, સાંભળવાથી હસવું આવે અને મેહકમતે ભગવતે સ વંથા ક્ષય કરેલુ છે તેથી હાસ્યનું દૂષ્ણુ ભગવતમાં નથી. જે હસે છે તે જરૂર સર્વજ્ઞ, સર્વ દર્શી તથા મેહે કરીને સયુક્ત હાય છે તે તે ૫રમેશ્વર કેમ કહેવાય?
૭ રતી—એટલે પ્રીતિ તે જેમની પદ ઉપર પ્રીતિ હશે તે જરૂ૨ સુંદર શબ્દ, રૂપ, રસ, ગ ંધ,સ્પર્ધા, સ્ત્રી આદિકની ઉપર પ્રીતીવાળા હશે. અને જે પ્રીતિમાન હશે તે તે પદાર્થેાની લાલસાવાળા હશે અને જે લાલસાવાળા હશે તે તેની અપ્રાપ્તિથી દુ:ખી હશે તે તેને પરમેશ્વર કુમ કહેવાય? અદ્વૈત ભગવતમાં એ દૂષણ સર્વથા નથી,
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સંબંધસત્તરિ.
૧૭૩ ૮ અરતિ–જેની પદાર્થો ઉપર પ્રીતિ હશે તે પોતે અપ્રીતિરૂપ દુબે કરીને દુઃખિત હશે તેને પરમેશ્વર કેમ કહેવાય?
૮ જય-જેણે પોતાના ભય દૂર કર્યા નથી તે ઈશ્વર કેમ થાય?
૧૦ જુગુસા–મશીન વસ્તુને દેખીને નાક ચડાવવું તે પરમેશ્વરના જ્ઞાનમાં તે સર્વ વસ્તુનું પ્રતિભાસન થાય છે તેથી જ એ દેવ હોય તો મોટું દુ:ખ થઈ પડે. માટે જેનામાં એ દોષ હોય તે પણ પરમેશ્વર ન કહેવાય.
૧૧ શોક–જે પિતે શેકવાળાં છે તે પરમેશ્વર નહી.
૧૨ કામ–જે પિતેજ વિષયી છે અને સ્ત્રીયોની સાથે ભોગ કરે છે તે વિષયાભિલાષીને કોણ બુદ્ધિમાન પુરૂષ પરમેશ્વર માને ? એતો પ્રત્યક્ષજ અજ્ઞાનતા છે કે અમે સ્ત્રી દેખવા છતાં તેને દેવ માનવા અને નમસ્કાર કરવો. .
૧૩ મિથ્યાત્વ–એટલે જે પ્રાણી દર્શન મોહે કરીને લીખ છે અર્થાત જેણે વસ્તુ સ્વરૂપ યથાર્થ જોયુ નથી તેને સર્વ દશ કહેવાય નહીં તેમજ જે સર્વ દશ નથી, યથાર્થપણે સર્વ વસ્તુને દીઠી નથી તેને પરમેશ્વર પણ કહેવાય નહીં.
૧૪ અજ્ઞાન–જે પોતે જ અજ્ઞાનવાનું છે તે તો ઈશ્વર હોયજ નહીં.
૧૫ નિદ્રા-જે પ્રાણીને નિદ્રા આવે છે તે નિદ્રા સમયે કાંઈ પણ દેખી જાણી શકતો નથી અને દેવામાં સર્વપલું હોવું જોઈએ તેથી - વમાં નિદ્રા દેવને સંભવ નથી.
૧૬ અપ્રત્યાખ્યાન-જે પ્રત્યાખ્યાન રહીત છે તે સર્વાભિલાષી છે અને જે તૃણાવાનું છે તે અહંત ભગવંત કેમ હોય ?
૧૭–૧૮ રાગ અને દ્રષ–આ બે દુષણવાળા જે હોય છે તે મધ્યસ્થ હતા નથી વળી જે રાગ દેવવાળા હોય છે તેનામાં ક્રોધ, માન, માયાને સંભવ છે અને ભગવંત તે વિતરાગ, સમ શત્રુ મિત્ર સર્વ જીવો ઉપર સમબુદ્ધિ, ન કોઈને દુઃખી કરે અને ન કોઈને સુખી કરે, જે દુઃખી સુખી કરે તો ભગવંત કરૂણા સમુદ્ર કહેવાય જ નહીં તેથી જે રાગ દેજવાળા છે તે પરમેશ્વર નહીં. કદી કોઈ પ્રશ્ન કરે કે “સર્વને સુખીજ કરે તો શે ?' પરતુ પ્રાણી પિત પિતાના કર્મને વશ છે. જેના માર્ગમાં કાંઈ પક્ષપાત નથી તે સર્વ પ્રાણી એક સરખા કર્મવાળા હોય નહીં તેથી તેને સુખી કરે તેને બીજાની ઉપેક્ષા કરવાનું તેમજ દુ:ખી કરવાનું કલંક લાગે એટલે જેમાં રાગ હોય તેનામાં દેપનો સંભવતો છેજ તેલ ને બે દબ વાળાને પરમેશ્વર કહેવાય જ નહીં. - જૈન આગમાં જે ઉપર જ વા ૧૮ દે રહીન હોય તેને જ દેવ, ઈશ્વર, પરમેશ્વર, સર્વત, ભગતદિક ઉપને યા કહ્યા છે. જેમ
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૧૯૪
શ્રી જૈનધર્મ પ્રકાશ.
નામાં એ દાયમાંથી એક દાષને પણ સદ્ભાવ જોવામાં આવે છે તેનામાં ન્યાય બુદ્ધિએ જોતાં એ અઢારે દેશને સંભવ થાય છે. વિષય વધી જ વાના ભયથી એ સંધી વિશેષ વિસ્તાર અહીં કા નથી. જિજ્ઞાશુએ અન્ય ગ્રંથેામાંથી જેઈ લેવે. હવે દેવનું સ્વરૂપ કહ્યા પછી ધર્મનુ તથા ગુરૂનુ સ્વરૂપ કહેશે આ ગ્રંથમાં અનેક વિષયેનું વર્ણન હોવાથી ભવ્ય છનના ઉપગાર નિમિત્તે તેમજ અનેક વિષયાનુ જાણપણું સહેલાઇમાં થઈ શકે એવા હેતુથી આ ગ્રંથ દાખલ કર્યા છે. સુજ્ઞ વાંચનાર આ ગ્રંથ માં હૈના વિષયેનુ વિશેષ પ્રકારના મૂળની પ્રાપ્તિ મેળવશે,
૩.
૪.
માલ દ્વેષ.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
प्रतिक्रमण.
(સાંધણુ પાને ૧૪૪ થી).
કાયોત્સર્ગના ૧૯ દાષ નીચે પ્રમાણે,
1. ધેડાની પરે એક પગ ઉંચા રાખે, વાંકા પગ રાખે તે ધા
રફ દાય.
૨.
જેમ વાયરાથી વેલડી તેમ શરીરને શુાવે તે લતા દેખ થાંભલા પ્રમુખને એઠીંગણુ દઈ રહે તે સ્વભાદિ દેષ, ઉપર મેડી અથવા માળ હાય લેને મસ્તક ટેકાવી રહે તે
૫. ગાડાની ઉધિતીપરે અંગુષ્પ તથા પાની મેળવીને પગ રાખે તે
ઉદ્ધિ દેખ,
૬.
૭.
નિગડમાં પગ નાખ્યાની રે પગ પહેાળા રાખે તે નિગડ દેશ્વર નગ્ન ભિલડીની પરે ગુહસ્થાનકે હાથ રાખે તે શરિ દાય. ૮. ઘેાડાના ચેાકડાની પરે હાથ રજોહરણ યુક્ત આગળ રાખે તે ખલિણુ દેષ.
૯. નવું પરણીત વધૂનીપરે માથું નીચું' રાખે તે ૧૦. નાભિની ઉપર અને ઢીંચણુથી નીચે જાતુ ઉપર લાંબુ વખ રાખે. તે લખેત્તર દેખ
વધુ દોષ.
૧૧. ડાંસ મસાના ભયથી, અજ્ઞાનથી અથવા આચ્છાદન કરી સ્ત્રીનીપરે ઢાંકી રાખે તે સ્તન દેખ
લજ્જાથી હૃદયને
૧૨, શીતાદિકના ભાથી સાધવીતી જેમ અંતે ધ ઢાંકી રાખે એટલે સમગ્ર શરિર આચ્છાદિત રાખે તે સોંયતિ દેષ,
૧ એ દેવ સાધુ શ્રી જાણવા. કેમકે નાભિથી નીચે અને ઢીં અણુથી ચાર આંગળ ઉપર સાધુતે ચેળપટા પહેરવેશ ફળ્યા છે.
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રતિક્રમણ
૧૭૫ ૧૫. પહેરેલા વસ્ત્ર યુકા અથવા પ્રસ્વેદે કરી મલિન થવાના ભયથી કાઠનીપરે લુગડું ગોપવી રાખે તે કપિશ્ય દે.
૧૬. યાશિતની પરે માથું ધુણાવે તે શિરઃકંપ દે. ૧૭. મુંગાનીપરે હું હું કરે તે મૂક દવ.
૧૩. લાવો ગણવાને અર્થે અથવા કાયોત્સર્ગની સંખ્યા ગણવાને અંગુલી તથા પાંપણના ચાળા કરે તે મુહંગુલી દોષ.
૧૪. કાગડાનીપરે ડોળા ફેરવે તે વાયસ દે. ૧૮, આલાવો ગણતા મદિરાનીપરે બડબડાટ કરે તે મદિરા દોષ. ૧૮. વાનરનીપરે આશપાશ જોયા કરે, ઓષ્ટપુટ ચલાવે તે પ્રેબ દેષ.
કાયોત્સર્ગના એ પ્રકારે ઓગણીશ દેપ છે કેટલાએક ભમુહ અને અંગુલી એ બે જુદા દેષ ગણે છે તે વારે વશ થાય. તે ૧૮ માં લંબુત્તર, સ્તન અને સંપત્તિ એ ત્રણ દેવ સાધવીને ન હોય; કેમકે એનું શરીર વસ્ત્રાવૃત હોય. માટે સાધવી આશ્રી શેળ દેવ જાણવા. અને તે માંથી એક વઘુ દોષ ન ગણતા શ્રવિકાને બાકીના પંદર દોષ લાગે.
એ પ્રમાણેના દોષ રહિત પૂર્વેન પ્રકારે પ્રથમ કાસર્ગ ચારિત્રાચારની શુદ્ધિ અર્થે કરે. એ કાયોત્સર્ગને વિષે સાધુને ફક્ત એક ગાથાનો અર્થ ચિંતવવાનો છે, એટલે પ્રભાત કાળની પ્રતિલેખનાથી દિવસના તે કાળ પર્યત જે અતિચાર દોષ લાગ્યા હોય તે વિચારીને મનમાં ધારી રાખવા. કારણ કે તે પછી ગુરૂ પાસે તે તે દેશની આલોચના કરવાની છે; જેથી એ પ્રમાણે ધારણ કરી ન રાખ્યા હોય તે દોષ રહી જાય અને સમ્યક્ રીતે આલોચના ન થાય. લેકીક વ્યવહારને વિષે પણ રાજા પ્રસુખ આગળ કાંઈ વિજ્ઞપ્તિ કરવી હોય તો પ્રથમથી ધારીને કહેવામાં આ વે છે અથવા કાગલમાં ગોઠવીને લખવામાં આવે છે તેવી જે રીતે આ સ્થાનકે પણ સમજવું. શ્રાવકોને એ કાસર્ગમાં અતિચારની આઠ ગાથા ગણવાની છે અને તેમાં કહ્યા પ્રમાણે અતિચાર દૂષણમાંથી જે પોતાને તે દિવસમાં લાગ્યા હોય તે ધારી રાખવા.
અપૂર્ણ. बंगाला एशीयाटीक सोसाइटीना सेक्रेटरी डाक्तर होनल
સાÈવનું વાયા સ્ટાય ત્ય. શ્રીમન મુનિ મહારાજ શ્રી આત્મારામજી (આનંદવિજયજી) ની સાથે શ્રી કલકત્તાવાળા ડાક્તર હોર્નલને જે પત્ર વ્યવહાર ચાલેલો છે તે અમારા સુજ્ઞ વાંચનારાઓના જાણવામાં છે સદરહુ ડાક્તર હાલે આપણા સાતમા આગ ઉપાસગ દશાંગના મૂળને તથા ટીકાને શોધીને એક ગ્રંથ છપાવ્યો છે તેમજ બીજા ગ્રંથમાં તે જ સૂત્રના મૂળનો તથા ટીકાનો અંગ્રેજી તરજમે છપાવ્યું છે. અત્યાર સુધીમાં તેણે જે જે પ્રશ્ન પૂછેલા તેના ઉત્તર મહારાજશ્રીએ બહુજ ખાત્રી કારક આપેલા તે ઉપરથી તેમજ મહારાજ શ્રીની રીતભાત અને જનશાસ્ત્ર સંબંધી સંપૂર્ણ જ્ઞાનથી ડાકતર હોર્ન
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૭૬
શ્રી જનધર્મ પ્રકાશ લ બહુજ પ્રસન્ન થયા છે અને તેથી તેણે સદરહુ શ્રી ઉપાસગ દશાંગ સુલનાં મુળ તથા ટીકાના શેાધનને ગ્રંથ મહારાજ સાહેબને અર્પશું કર્યો છે. એટલું જ નહીં પણ મહારાજશ્રીની પ્રશંસાના ચાર કો તેણે નવા બનાવીને તે ગ્રંથની આઘમાં દાખલ કર્યા છે.
તે લેક નીચે પ્રમાણે, दुराग्रह ध्यांत विभेदभानो हितोपदेशामन सिन्धु चिन । संदेह संदोह विनाशकारिन् जिनोक्तधर्मस्गधुरंधरोमि। अज्ञानतिमिरभास्कर महाननिहत्तये सहृदयानाम् । आईत तत्वादर्श ग्रंथमपरमपिभवानकृत. ॥ २ ॥ .. आनंदविजय श्रीमन्नात्माराम महामुने । નવી સિવિશ્વ વ્યાપા I कृतज्ञता चिन्हमिदं ग्रंथसंस्करणं कृतिन् । यत्नसंपादितं तुभ्यं श्रद्धयोत्सृज्यतेमया ॥ ४ ॥
- અસ્વાર્થ. | હે દુરાગ્રહરૂપી અંધકારને દૂર કરવાને સૂર્યાસમાના હિતોપદેશરૂપી અમૃતના સમુદ્ર જેવું છે ચિત્ત જેનું ! સંશોના સમુહને દુર કરનાર :મે શ્રી જિનેશ્વર કથિત ધર્મના ધુરંધર છે.”
આપે સુજ્ઞજનોના અપાનને દૂર કરવા માટે અજ્ઞાન તિમિર ભાસ્કર નામનો ગ્રંથ રચ્યો છે અને બીજો ગ્રંથ જૈનતા દર્શ નામનો રહ્યો છે. ” ર .
હે મહામુનિ શ્રીમાન આત્મારામજી ઊણે આનંદવિજયજી ! વળી મારા સઘળા પ્રશ્નના ખુલાસા કરવાથી હે શાસ્ત્રનો પાર પામનારા યની ઉત્પન્ન કરેલું આ ગ્રંથનું શોધન આપે કરેલા ઉપગારની નિશાની તરીકે આપને શ્રદ્ધા સહીત અર્પણ કરું છું. ” ૩ ૪. - કલકત્તા,
| હું છું તમારો ખરો. તા. ૨૨-૪-૨૦ .
ડાક્તર હાર્નલ, ઉપરના કો વાંચવાથી અમારા સુજ્ઞ વાંચનારાઓના લક્ષમાં આ વવું જ જોઈએ કે હાલના સુધરેલા જમાનામાં પરિક્ષા કરીને જ પ્રશંસા કકરનાર અને સત્ય શોધવા ચહાનાર ઇગ્રેજ આ પ્રમાણે આપણે મુની મહારાજાની સ્વયમેવ પ્રશંસા કરે એ કાઈ ઓછું હર્ષકારક નથી. તેમજ એવા મુનીમહારાજાઓથી જૈનધર્મ દિન પરદિન વિશેષ ખ્યાતિ પામતો જાય છે એ પણ નિશંસય વાત છે.
આવા ખબર વાંચીને સર્વે નીભાઈઓ અવશ્ય હત થશે એટલા માટે આ હકીકત બહાર પાડવામાં આવી છે.
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
થાઓનો સંગ્રહ સંસ્કૃતમાંથી ભાષાંતર કરીને બહાર પાડવાને માટે મુકના પ્રમાણમાં કીફાયત કિંમતથી વિચાર શખવામાં આપે છે. પ્રથમના ગ્રાહકને માટે રૂ ના રાખવામાં આવેલ છે. છાપવાનું કામ શરૂ છે. તૈિયાર થયેથી બીન વિલબં થયેલા ગ્રાહકને મેલાવવામાં આવશે. નવા ગ્રાહુક થનાને હજુ વખત છે. બહાર પડવ્યા પછી રૂ ૧ કિંમત બેસશે ? બહાર ગામવાળાઓએ સ્ટેજ જુદુ મેકલવું
શ્રી વછરાજનો રાસ. કીંમત છ આના. | શ્રી બારેજાવાળા યતિ ભવિજયજી કૃત ચાર ખંડ, પર કાળે સંયુક્ત વાંરવારમાં મનને રસ ઉત્પન્ન કરે તેવે ની - હી કરનાર તરફથી અને ટૂંકી મુદતમાં બાંહે. ચરો -
એ તેણે પત્ર દ્વારા ખબર પટ્ટી, પાછળથી કિંમત વધારે બરાશે. પ્રથમ છ આના સ્ટેજ જુદુ મુ. બારેજા.
- શ્રી જન બાદય સભા તરફથી. ઈ વાડીલાલ ઓઘડ વહોરા હું
જાહેર ખબર. નીચે જણાવેલા પુસ્તક નીચે સહી કરનાર પાસેથી તેમજ અમારી ઓફીસમાંથી પણ મળશે. કિંમત ઉપરાંત પિસ્ટેજ જાદુ સમજવું
અવંચિતામઃ ગુજરાતી ભાષાંતર સહીતના રૂ. ૩) મ. :-ળ એકલાના અથવા ભાષાંતર એકલાના રૂ ૨). આ ગ્રંથ સરે. કારી નિશાળના વિદ્યાર્થીઓને, ગુજરાતના ઇતિહાસમાં વધારે સુજ્ઞપણું મેળવવામાં તેમજ જૈન ધર્મનો પ્રભાવ જાણવામાં ધજે ઉગી છે.
મામગરીના ટા ની દત્ત. કીંમત રૂ, તા.
રાજરત્રા માં રહે જેમાં વિરાગ્ય શતક સવિસ્તર બાળવિધ તથા કથાઓ સહીત છે. કીંમત રૂ ૧) મુ. અમદાવાદ. થયા શા. રામચંદ્ર દિનાનાથ
આ , સાંકડીશેરી માં જતીની પોળ ગ્રાહકોને લવાજમ મોકલવાની સગવડ ગયા અંકમાં અમારા બહાર ગામના એજ ટેના નામે બહાર પાડેલા છે. તેમને લવાજમ ભરવાથી અમને પહેાંચી શકશે લવાજમ એજ ને ભર્યાની ખબર લખવા. નીચેનું નામ એજંદમાં વધારેલું છે. શ્રીપુના લકર,
શા સરૂપચંદ કેવળચંદ,
" .' તા
: * :
' ... - " .. . દળ
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir " : . *" / ' : श्री अभयकुमार मंत्रीश्वरनो. પોતિકી વિગેરે અનેક પ્રકારની બુદ્ધીઓને પ્રકાશ ક. કરનાર આ રાસ હાલમાં જ છપાવીને બહાર પાડવામાં આવે છે. કીંમત માત્ર છ આના છે, પિસ્ટેજ એક આનો સીકતા વાંચનારનજ જણાય તેમ છે. આ બે लवाजमनी पहोच. 1-3 શા અમુલખ મોતીચંદ . ૧-ક રા ર. માણેકચંદ' કાનજી. 3-. તા. કલ્યાણજી મુળજી. 2- બાબુસાહેબ ધનપતિસિંહ. 2-6 શેઠ. વિજેચંદ પ્રેમચંદા 1-3 શાં.' જેઠાભાઈ ગંગદાસ. 1-3. શેકી ખારામભાઈ દુલભદાસ. ( 1-0 શા. મગનલાલ જીવરાવ૮. 2-6 શા. જેઠાલાલ કલ્યાણજી. ': 1-0 શા ગંભીર સામ0. 1-3. શ. પ્રેમચંદ માજી. 1-3 શા. શીવલાલ ચાંપશી. 2- શા.માણેકચંદ ત્રીભુવન. 1-3 શા. મગન ગીતમ 1-3 શા. દેવચંદ જેઠા: " - રા. રા. બકોરામ પૈકાજી.રે.ડે ૧-૩શ. ગીરધરલાલ લાલચંદ. 5-0 શા. રવચંદ ફુલચંદ. ૦-શા. જીવણ પાનાચં. 1-3 શા. માણેકચંદ ઝવેર, 2-6 કામદાર ઓતમચંદ જેઠાભાઈ. '1-3 શા. સરૂચંદ ધરમચંદ. 1-0 વોરા ફુલચંદ છેડ. ' 2-6 શા. જીવરાજ જેસંગ. 1-3 શા. ભીખા અંબાવીવીદાસ 1-3 સંઘવી ધારી ડાયાભાઈ. 2-6 શા. દેવજી નાગશી 1-3 શા. ડાયાશાં કરમચંદ 1-3 શા, વસ્તારામ સાંકળચંદ 1-3 શા. લક્ષ્મીચંદ કરમચંદ , 1-3 શા ફુલચંદ કચરાં. : 2- રા.રા. રણછોડદાસ ઘેલાભાઈ 1-3 શા. અમરચંદ કાનજી 1-3. શા. ખેતશી સેજપાર, 1-3 શા, પુનમચંદ ગગનચંદ 1-3 શે લક્ષ્મીચંદ હંસરાજ ૧-૩-શ. રતનજી પ્રેમચંદ '' 1-3 ગાંધી. મોહનલાલ મુળચંદ. 13. વેરો હીરાચંદ લમીચંદ , 2- શા. અવચળ દીઆળજી. 1-3 વકીલ. નાગજી રાદની એર ઝવેરી. મોહનલાલ હેમચંદ - શેઠ રામજી માધવજી. - શા. વૅલચંદ દેવચંદ ', " . 1-3 શા. લાલચંદ કલાકે * 2-6 શા. મહેકમચંદ પાનાચંદ. - શ નેમચંદ ભીમજી. 1-3 ની ઘેલાચંદ ઉમેદચંદ. S; શે" મનસુખભાઈ ભગુભાઈ , 1-0 વોરા જસરાજ સુરચંદ 1. શિક અગનલાલ ઠાકરશી. 12 શેઠ. હરીચંદ જગજીવન. 1-3 રા. રા. ગીરધરલાલ હીરાભાઈ 1-0 શા. શામજી વરધમાન. 13 શા. ખુશાલ પાનાચંદ. 1-3 શેઠ. વીરચંદભાઈ દીપચંદ. ૧-૩“વીલ ઓધવજી પ્રાગજી. 2- સંઘવી માણેકચંદ પાસનીર, 13 રારા દલીચંદ ફુલચંદ 1-3 શા. રણછોડ શેશકરણ. -3 માસ્તર લખુભાઈ ભાઈચંદ્ર 3:13 શા. લક્ષ્મીચંદ જે 13. શા વીધા. ભીમાણી . . -3. શું તમચંદ હીર. * * * * * * *.. ' કે ' '. : * * * * * * * 1 * * * لیے . For Private And Personal Use Only