Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ jenadarzana meM vastukA svarUpa : eka dArzanika vizleSaNa jainadarzanameM vastuko anantadharmAtmaka aura anekAntAtmaka ubhayarUpa mAnA gayA hai| eka hI vastu meM eka hI sAtha anantadharmokA pAyA jAnA vastuko anantadharmAtmakatA hai aura anantadharmAtmaka usI vastu meM paraspara virodhI aneka dharmokA pAyA jAnA vastukI anekAntAtmakatA hai / isa kathanakA tAtparya yaha hai ki vizvakI sabhI vastuyeM apane andara apane-apane pRthak pRthak anantadharmokI eka hI sAtha sattA rakha rahI haiM va pratyeka vastuke apane-apane una anantadharmomeMse pratyeka dharmaM apane virodhI dharmake sAtha hI vahA~ para raha rahA hai / anekAntazabdakA Upara jo " vastumeM paraspara virodhI aneka dharmokA pAyA jAnA" artha kiyA gayA hai usameM aneka zabdakA tAtparya do saMkhyAse hai / isa taraha anekAnta zabdakA vAstavika artha " vastumeM paraspara virodhI do dharmokA eka hI sAtha pAyA jAnA" hotA hai / yaha artha vAstavika isaliye hai ki paraspara viroghitA do dharmoMmeM hI saMbhava hai, tIna, cAra Adi saMkhyAta, asaMkhyAta va ananta dharma milakara kabhI paraspara virodhI nahIM hote haiM, kAraNa ki eka dharmakA virodhI yadi dUsarA eka dharma haiM to zeSa sabhI dharmaM paraspara virodhI una do dharmose kisI eka dharmake niyamase avirodhI ho jAyeMge / uparyukta kathanase yaha bAta siddha hotI hai ki vastukA anantadharmAtmaka honA eka bAta hai aura usakA (vastukA ) anekAntAtmaka honA dUsarI bAta hai / yahI kAraNa hai ki janetara sabhI darzanakAroMke liye vastuko anantadharmAtmaka mAnanemeM koI Apatti nahIM hai kyoMki pRthvI meM rUpa, rasa, gandha aura sparza rUpa dharmacatuSTaya kI eka hI sAtha sattAko ve bhI svIkAra karate haiM / parantu ve (jainetara darzanakAra ) vastuko anekAntAtmaka mAnanemeM hicakicAte haiM / jaina aura jainetara darzanakAroMke madhya mukhyatayA antara yahI hai ki jahA~ ukta prakArake anekAntakI mAnyatA ke AdhArapara jainadarzana anekAntavAdI kahalAtA hai vahA~ jainetara sabhI darzana usakA virodha karaneke kAraNa ekAntavAdI kahalAte haiM / isa kathanakA tAtparya yaha hai ki paraspara avirodhI ananta dharmokI eka hI sAtha eka hI vastumeM sattA jaina aura jainetara sabhI darzanoM meM mAnya kara lI gayI hai / parantu parasparavirodhI do dharmokI eka hI sAtha eka hI vastu meM sattA jisa prakAra jaina darzana meM mAnya kI gayI hai usa prakAra jainetara darzana use mAnya karaneke liye taiyAra nahIM haiM / yaha bAta dUsarI hai ki parasparavirodhI do dharmomeMse kisI eka dharmako koI eka darzana svIkAra karatA hai aura usase anya dUsare dharmako dUsarA darzana svIkAra karatA hai lekina donoM hI darzana apaneko mAnya dharmake virodhI dharmako asvIkRta kara dete haiM / jaise sAMkhyadarzana vastumeM nityatAdharmako svIkAra karatA hai lekina anityatAdharmakA vaha niSedha karatA hai / isI prakAra bauddhadarzana vastumeM anityatAdharmako svIkAra karatA hai lekina nityatAdharmakA vaha niSedha karatA hai / jabaki jainadarzana vastumeM nityatA aura anityatA donoM hI dharmoMko svIkAra karatA hai / vastuke ananta dharmAtmaka hone va usameM (vastumeM) una ananta dharmomeMse pratyeka dharmake apane virodhI dharmake sAtha hI rahane ke kAraNa pratyeka vastumeM parasparavirodhI dharmayugala ke ananta vikalpa ho jAte haiM / yahI kAraNa hai ki jaina darzanameM pratyeka vastugata ananta dharma sApekSa parasparavirodhI dharmayugala ke anantavikalpoMke AdhAra para anantasaptabhaMgiyoMkI sthitiko svIkAra kara liyA gayA hai / yathA " nanvekatra vastunyanantAnAM dharmANAmabhilApayogyAnAmupagamAdanantA evaM vacana - mArgAH syAdvAdinAM bhaveyurna punaH saptaiva vAcyeyattAtvAdvAcakeyattAyAH / tato viruddhaiva saptabhaMgIti cenna
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 / darzana aura nyAya : 63 vidhIyamAnaniSidhyamAnadharma vikalpApekSayA tadavirodhAt / " pratiparyAyaM saptabhaMgI vastuni " iti vacanAt / tathAnantAH saptabhaMgyo bhaveyurityapi nAniSTam / " ( zlokavA0, sUtra 6, vA0 52 ke Age saptabhaMgI prakaraNa ) isa uddharaNakA bhAva yaha hai ki jainadarzanameM vastugata parasparavirodhI dharmadvayake AdhArapara saptabhaMgI ko mAnyatA dI gayI hai / isapara koI yaha Apatti karatA hai ki eka vastumeM kathana karane yogya jaba ananta dharma vidyamAna haiM to ina saba dharmokA kathana karaneke liye syAdvAdiyoM (jainoM) ke sAmane anantasaMkhyAka vacanaprasakti hotI hai, kevala sAta hI vacanamArgoMkI nahIM, kyoMki jitane vAcya ho sakate haiM utane hI vAcaka hone cAhiye, ataH saptabhaMgIkI mAnyatA asaMgata hai / isa ApattikA ukta uddharaNameM jo kucha samAdhAnake rUpameM likhA gayA hai usakA bhAva yaha hai ki saptabhaMgIkI mAnyatA vidhIyamAna aura niSidhyamAna dharmadvayake vikalpoMke AdhArapara hI jainadarzanameM svIkRta kI gayI hai isalie eka hI vastumeM vidyamAna anantadharmomeMse pratyeka dharmako lekara vidhIyamAna aura niSidhyamAna dharmake vikalpoM ke AdhArapara jaina darzanameM saptabhaMgIko sthAna prApta ho jAnese anantabhaMgIke bajAya anantasaptabhaMgIkI svIkRti syAdvAdiyoM (jainoM) ke lie aniSTa nahIM hai / isa prakAra vastugata anantadharmasApekSa parasparavirodhI dharmadvayake pratyeka vastumeM niSpanna anantavikalpoMmeM AcArya zrIamRtacandrane samayasArake syAdvAdAdhikAra prakaraNameM anekAntakA svarUpa pradarzita karate hue katipaya virodhI dharmadvayavikalpoMkI nimna prakAra gaNanA kI hai "yadeva tat tadevAtat yadevaikaM tadevAnekan yadeva sat tadevAsat yadeva nityaM tadevAnityamityekavastuvastutvaniSpAdakaparasparaviruddhazaktidvaya prakAzanamanekAnta / : " artha- jo hI vaha hai vahI vaha nahIM hai, jo hI eka hai vahI eka nahIM hai arthAt aneka hai, jo hI sat hai vahI sat nahIM hai arthAt asat hai, jo hI nitya hai vahI nitya nahIM hai arthAt anitya hai isa prakAra eka hI vastuke vastutva (svarUpa) kI niSpAdaka paraspara virodhI zaktidvayakA prakAzana karanA anekAnta kahalAtA hai / anekAntake isameM cAra vikalpa batalAye haiM / ina cAroM vikalpoMmeMse "jo hI vaha hai vahI vaha nahIM hai" isa vikalpakA spaSTIkaraNa isa prakAra jAnanA cAhie ki pratyeka vastu apanI-apanI pRthak-pRthak AkRti prakRti aura vikRtike AdhArapara hI vizva meM apanA astitva jamAye hue haiM / AkRtise vastukI dravyarUpatA ( pradezavattA) kA grahaNa hotA hai, prakRtise usakI guNarUpatA ( svabhAvazakti) kA grahaNa hotA hai aura vikRtise usameM honevAlI pariNati ( paryAya) kA grahaNa hotA hai / jaisAki AcAryazrI kundakundane pravacanasAra granthake jJeyAdhikArakI gAthA 1 meM darzAyA hai / yathA - attho khalu davvamayo davvANi guNappagANi bhaNidANi / tehi puNo pajjAyAH pajjayamUr3hA hi parasamayAH // artha -- artha arthAt padArtha yAnI vastu dravyarUpa hai arthAt kisI-na-kisI AkRtiko dhAraNa kie hue hai, dravyameM apanI guNarUpatA ( svabhAvazakti) pAyI jAtI hai tathA dravya aura guNa paryAyarUpatAko dhAraNa kie hue haiN| lokameM jitanA bhI parasamaya pAyA jAtA hai mUr3hatAko prApta ho rahA hai / donoM hI pariNamana arthAt vaha saba paryAyoMmeM hI ramakara pratyeka vastuko AkRti arthAt dravyarUpatA ( pradezavattA ), prakRti arthAt svabhAvazaktirUpa guNarUpatA aura vikRti arthAt pariNati kriyArUpa paryAyarUpatA pratiniyata hai arthAt eka vastukI jo AkRti, prakRti aura vikRti hai vaha trikAlameM kabhI bhI dUsarI vastukI na to huI hai aura na ho sakatI hai / ataH isa sthitike
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 : sarasvatI - varadaputra paM0 baMzIdhara vyAkaraNAcArya abhinanvana-grantha AdhArapara hI jainadarzanameM yaha siddhAnta mAnya kiyA gayA hai ki jo hI vastu vaha hai vahI vastu yaha nahIM hai| uparyukta kathanakA tAtparya yaha hai ki vizvameM jIva, pudgala, dharma, adharma, AkAza aura kAla nAmase chaha prakArakI vastue~ vidyamAna haiN| inameM jIva nAmakI vastue~ anantAnanta hai, pudgala nAmakI vastue~ bhI anantAnanta haiM / dharma, adharma aura AkAza nAmakI vastue~ eka, eka haiM tathA kAla nAmakI vastue~ asaMkhyAta haiN| ye saba vastueM apanI-apanI pRthak-pRthak AkRti prakRti aura vikRtiko dhAraNa karake hI lokameM raha rahI haiM / jIva nAmaka vastu kabhI pudgala, dharma, adharma, AkAza aura kAlakI AkRti, prakRti aura vikRtiko dhAraNa nahIM karatI hai| pudgala nAmakI vastu kabhI jIva, dharma, adharma AkAza aura kAlakI AkRti prakRti aura vikRtiko dhAraNa nahIM karatI hai aura yahI bAta dharma, adharma, AkAza aura kAla nAmakI vastuoMmeM bhI samajhanA caahie| itanA hI nahIM, eka jIvanAmaka vastu kabhI dusarI jIvanAmaka vastukI AkRti, prakRti aura vikRtiko dhAraNa nahIM karatI hai va eka pudgalanAmaka vastu bhI kabhI dUsarI pudgalanAmaka vastukI AkRti prakRti aura vikRtiko dhAraNa nahIM karatI hai yahA~ taka ki jIva aura pudgalakA tathA do Adi saMkhyAta, asaMkhyAta aura ananta pudgaloMkA paraspara mela (mizraNa) honepara bhI ye kabhI ekatvako prApta nahIM hote haiN| yaha bAta dUsarI hai ki ukta vastuoMke paraspara saMyoga athavA mizraNase eka dUsare meM pariNamana avazya huA' karate haiM / lekina ve bhI pariNamana unake apane-apane rUpa hI huA karate haiN| kabhI eka- dUsare rUpa nahIM hote "jo hI vaha hai vahIM vaha nahIM hai" isa siddhAntakI mAnyatAkA hI yaha pariNAma hai ki AcArya kundakundane samayasAragranthake kartu karmAdhikAra prakaraNameM nimnalikhita gAthAoM dvArA AtmA aura pudgalameM pararUpa pariNatiyoMkA niSedha kiyA hai "Navi pariNamai Na ginhai uppajjada Na paradabbapajjAe / NANI jANato vi hu pugalakammaM aNeyavihaM // 76 // gavi pariNamadi Na giNhadi uppajjadi Na paradabbapajjAe / gANI jANato vi ha sagapariNArma hu ahiM // 77 // Na vi pariNamadi Na giNhRdi uppajjadi Na paradabbapajjAe / NANI jANato vi hu puggalakammaphalamaNaMta // 78 // vi pariNamadi Na giNhadi uppajjadi Na paradabbapajjAe / puggala pi tahA pariNamai saehi bhAvehi / / 79 / / " ina gAthAoMkA bhAva yaha hai ki AtmA pudgala karmako, apane pariNAmako aura pudgala karma ke phalako jAtA huA bhI paradravyakI paryAyarUpase na pariNamana karatA hai, na unheM svIkAra karatA hai aura na unameM utpanna hotA hai| isI prakAra pudgala prabhya bhI jIvapariNAmako, apane pariNAmako aura apane pariNAmake phalako nahIM jAnatA huA bhI paradravyakI paryAya rUpase na pariNamana karatA hai, na unheM svIkAra karatA hai aura unameM utpanna hotA hai| isI taraha "jo hI vaha hai vahI vaha nahIM hai" isa siddhAntako lakSya meM rakhakara hI AcArya zrI kundakundane samayasArake kartuM karmAdhikAra prakaraNako nimnalikhita gAthAkA praNayana kiyA hai--- "jo jahmi guNe dabbe so aNNaNi saMkamadi dabbe / " (gAyA 103 kA pUrvAddhaM) isakI TIkA AcArya zrI amRtacandrane nimna prakArakI hai- 'daha kila yo yAvAn kazcit vastu vizeSI yasmin yAvati kasmizciccidAtmani acidAtmani vA 1. samayasAra gAthA 80 |
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 / darzana aura nyAya : 65 dravye, guNe ca svarasata evAnAdita eva vRttaH sa khalu-acalitasya vastusthitisImno bhettumazakyatvAttasminneva vartate na punaH dravyAntaraM guNAntaraM vA saMkrAmet / " gAthA aura TIkAkA bhAva yaha hai ki koI bhI vastu sarvadA apanI hI dravyarUpatA aura apanI hI guNarUpatAmeM vartamAna rahatI hai, trikAlameM kabhI bhI dUsarI vastukI dravyarUpatA va guNarUpatAmeM saMkramaNa nahIM karatI hai| isI prakAra ukta siddhAntake AdhArapara hI AcArya zrI amatacandrake nimnalikhita kathanakI saMgati baiThatI hai ___ 'tataH sarvatrApi dharmAdharmAkAzakAlapudgalajIvadravyAtmani loke ye yAvantaH kecanApyAste sarva eva svakIyadravyAntarmagnasvadharmacakracuMvino'pi parasparamacaMvino'tyantapratyAsattAvapi nityameva svarUpAdapatantaH pararUpeNApariNamanAdanaSTAnantavyaktitvATTakotkIrNA iva tiSThantaH" (samayasAra gAthA 3 kI aatmkhyaatittiikaa)| artha-dharma, adharma, AkAza, kAla, pudgala aura jIva dravyamaya saMpUrNa lakameM jitane parimANameM jo kucha padArtha haiM ve sabhI apane-apane dharma samahakA cambana karate hae bhI eka dUsare padArthakA cambana nahIM kara rahe haiM, yadyapi sabhI padArtha eka dUsare padArthase atyanta saMyukta ho rahe haiM to bhI ve kabhI apane svarUpase cyuta nahIM hote-isa taraha pararUpase pariNata na honeke kAraNa unakI niyata parimANarUpa anantatA kabhI naSTa nahIM ho sakatI hai isalie jaise TAMkIse hI utkIrNa kiye gaye hoM aise hI apanI-apanI alaga-alaga sattA rakhate hue niyata ananta saMkhyAke rUpameM hI ve saba raha rahe haiN| ___isa taraha kahanA cAhie ki "vizvake jitane parimANameM anantasaMkhyAke padArtha haiM ve utane parimANameM hI anAdise anantakAla taka rahanevAle haiM unakI usa saMkhyAmeM kabhI bhI ghaTA bar3hI nahIM hotI hai| isa mAnyatAkI puSTi "jo hI vaha hai vahI vaha nahIM hai" isa anekAntakI svIkRtike AdhArapara hI ho sakatI hai / AcArya zrI amRtacandrane dUsare prakArakA anekAnta yaha batalAyA hai ki "jo hI eka hai vahI eka nahIM hai arthAt aneka hai" | *isakA spaSTIkaraNa isa prakAra hai ki vastukI dravyAtmakatA, guNAtmakatA aura paryAyAtmakatAke AdhArapara 'attho khala dambamayo" ityAdi gAthAke anusAra pratyeka vastuke alaga-alaga prakAra se do do aMza nirdhArita hote haiN| unameM eka prakArase do aMza haiM--dravyAMza aura guNAMza, dUsare prakArase do aMza hai-dravyAMza aura paryAyAMza tathA tIsare prakArase do aMza haiM -gaNAMza aura paryAyAMza / pratyeka vastukA dravyAMza eka hI rahA karatA hai lekina isameM guNAMza nAnA rahA karate haiM / jaise AtmA eka vastu hai / parantu usameM jJAnadarzana Adi nAnA guNoMkA sadbhAva haiN| isI taraha pudgala eka vastu hai / rantu usameM rUpa, rasa, gandha, sarza Adi nAnA guNoMkA sadbhAva hai| isI prakAra dusare prakArase yoM kahA jA sakatA hai ki vastukA dravyAMza hamezA eka hI rahA karatA hai parantu usameM badalAhaTa hotI rahatI hai jisase paryAyAMza aneka ho jAte haiM / jaise AtmA yadyapi niyata asaMkhyAta pradezI eka dravya hai parantu choTe-bar3e zarIrake anusAra usakI choTo bar3I AkRti hotI rahatI hai| isI taraha pratyeka vastumeM vidyamAna usake apane-apane nAnA guNoMmeMse pratyeka guNa bhI apanemeM parivartana karatA rahatA hai| jaise AtmA jJAna svabhAva vAlA niyata hai parantu usakA vaha jJAnarUpa svabhAva yathAyogya mati, zrata. avadhi manaHparyaya aura kevalake bhedase pA~carUpase pariNamana kara sakatA hai| isI taraha mati Adi jJAna bhI yathAyogya indriyAdika sAdhana va viSayabhUta padArthako vividhatAke AdhArapara pariNamana karate rahate haiN| isa prakAra AtmAkA eka jJAnarUpa svabhAva bhI uparyukta
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 : sarasvatI-varadaputra paM0 baMzIdhara vyAkaraNAcArya abhinandana-grantha prakArase nAnA paryAyoMmeM badalatA rahatA hai| isa prakAra vastuke dravyAMzakI ekatA aura usake guNAMzakI anekatAke AdhAra para, vastuke dravyAMzakI ekatA aura usake paryAyAMzakI anekatAke AdhAra para tathA vastuke guNAMzakI ekatA aura usake paryAyAMzakI anekatAke AdhArapara jainadarzanameM yaha siddhAnta sthira kiyA gayA hai ki jo hI eka hai vahI eka nahIM hai arthAt aneka hai / AcAryazrI amRtacandrane tIsare prakArakA anekAnta yaha batalAyA hai ki "jo hI sat hai vahI sat nahIM hai arthAt asat hai" / isakA spaSTokaraNa isa prakAra hai ki pratyeka vastukI sattAkA nirNaya dravya, kSetra, kAla aura bhAvake AdhAra para huA karatA hai| inameMse dravyake AdhArapara vastakI sattAkA nirNaya isa prakAra hotA hai ki yadyapi ghaTarUpase pariNata padagaladravya paTarUpase pariNata honekI yogyatA rakhate hai, parantu jisa samaya jo pudgaladravya ghaTarUpase pariNata ho rahe haiM usa samaya ve paTarUpase pariNata nahIM ho rahe haiM isaliye jisa samaya jisa vastumeM ghaTarUpatAkA sadbhAva hai usa samaya usa vastumeM paTarUpatAkA abhAva hai| isa taraha ghaTarUpase pariNata vastu ghaTarUpase hI sat hai paTarUpase vaha sat nahIM hai arthAt asat hai| kSetrake AdhArapara vastukI sattAkA nirNaya isa prakAra hotA hai ki jo vastu jisa samaya AkAzake jina aura jitane pradezoMpara avasthita hai vaha vastu usa samaya AkAzake una aura utane pradezoM para hI sat kahI jA sakatI hai una aura utane pradezoMse atirikta anya sabhI AkAzapradezoMpara vaha vastu usa samaya asat hI kahI jaaygii| kAlake AdhArapara vastukI sattAkA nirNaya isa prakAra hotA hai ki yadyapi pratyeka vastu svabhAvase kAlika satsvarUpa hai parantu jo vastu jisa samaya jina kAladravyoMse saMyukta hai usa samaya vaha vastu una kAlANuoMkI apekSA hI vartamAna rUpameM sat hai zeSa anya sabhI kAlANuoMkI apekSA usa samaya vaha vartamAna rUpameM sat nahIM hai arthAt asat hai| bhAvake AdhArapara sattAkA nirNaya isa prakAra hotA hai ki jo vastu jisa samaya apanI jisa avasthA (paryAya) ko dhAraNa kiye hue hai usa samaya vaha vasta usa avasthA (paryAya) kI apekSA sataha zeSa anya sambhava sabhI paryAyoMko apekSA vaha sat nahIM arthAt asata hai / ina sabhI dravya, kSetra, kAla aura bhAvake AdhArapara jo pratyeka vastukI sattAkA nirNaya hotA hai vaha vyavahArakAlako samaya, AvalI, muhUrta, ghar3I, ghaMTA, dina, saptAha, pakSa, mAsa, Rtu, varSa Adike rUpameM vibhakta karake unake AdhAra para hI hotA hai| . ___AcArya zrI amRtacandra ne cauthe prakArakA jo anekAnta batalAyA hai vaha yaha hai ki "jo hI nitya hai vahI nitya nahIM hai arthAt anitya hai"| isakA spaSTIkaraNa isa prakAra hai ki pratyeka vastu apanI AkRti arthAt dravyarUpatA (pradezavattA) aura prakRti arthAt guNarUpatA (svabhAvazakti) kI apekSA zAzvata banI huI hai tathA vikRti arthAt paryAyarUpatA (pariNati-kriyA) kI apekSA vyavahArakAlake bheda--- samaya, AvalI, muharta, ghar3I, ghaMTA, dina, saptAha, pakSa, mAsa, Rtu, varSa Adike rUpameM vibhakta hokara azAzvata banI huI hai| yahI kAraNa hai ki jainadarzana meM pratyeka vastako dravyarUpatA aura guNarUpatAke AdhArapara dhrauvyasvabhAvavAlI tathA paryAyarUpatAke AdhArapara utpAda aura vyaya svabhAvavAlI mAnA gayA hai| inameM se dhrauvyasvabhAva vastukI nityatAkA cihna hai aura utpAda aura vyayarUpa svabhAva usakI anityatAkA cihna hai / ___ jisa prakAra AcArya zrI amRtacandrane vastuko anekAntAtmaka siddha karate hue parasparavirodhI dharmadvayake AdhArapara anekAntake tat-atata, eka-aneka, sata-asata aura nitya-anitya ye cAra vikalpa batalAye hai usI prakAra unhoMne samayasArakI gAthA 142 kI TIkA karate hae AtmAkA avalambana lekara parasparavirodhI dharmadvayake AdhArapara baddha-abaddha, mohI-amohI, rAgI-arAgI, dveSI-advaSI Adi vividha prakArake aura bhI vikalpa batalA diye haiN|
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 / darzana aura nyAya : 67 isa taraha hama dekhate haiM ki vizvakI pratyeka vastu anantadharmAtmaka siddha hotI hai aura vaha anantadharmAtmaka vastu parasparavirodhI dharmadvayake ananta vikalpoMke AdhArapara vividha prakArase anekAntAtmaka siddha hotI hai| maiMne isa lekhameM vastukI anantadharmAtmakatA aura anekAtmakatApara yathAzakti prakAza DAlA hai| AzA hai isase sarvasAdhAraNako jaina tatvajJAnako samajhanekI dizA prApta hogii| vAstavameM Aja jaina tattvajJAnakA pratyeka aMga vivAdagrasta bana gayA hai / isameM maiM sArA doSa vidvAnoMkA mAnatA huuN| hamezA vidvAna hI tattvajJAnake saMrakSaka rahe haiM / Aja bhI vidvAnoMko aisA hI prayAsa karanA cAhie / yadyapi AjakA pratyeka vidvAna kahatA hai ki merA prayAsa tattvasaMrakSaNake liye hI hai / parantu yaha prayAsa kaisA, jisameM AcArya kundakunda, samantabhadra, umAsvAti, pUjyapAda, akalaMka, vidyAnanda Adi maharSiyoMke vacanoMmeM bhI paraspara virodha dIkhane laga jAya / pratyeka vidvAnako isa prazna para gaharAIke sAtha hI dRSTipAta karanA caahiye|