Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina Agama ane mAMsAhAra : aitihAsika carcA vijayazIlacandrasUri itihAsa enA peTamAM agaNita jANI-ajANI ghaTanAono-vAtono bhaNDAra samAvIne beTho che. jyAre jyAre tenI ajANI vAto prakAzamAM Ave che, tyAre tyAre jijJAsu mana koI anerA paritoSamA garakAva thaI jAya che. 'jANavU' e kiyA jevo-jeTalo santoSa Ape che, teTalo-tevo santoSa bhAgye ja bIjI koI kriyA ApI zake che. prasiddha jarmana vidvAn DaoN. harmana yAkobIe jaina AgamonuM sampAdana prakAzana karyu che e vAta vidvajjagatamAM jANItI che. temAM zrIAcArAGgasUtranA sampAdana daramyAna temane pratIta thayu ke jaina granthomAM paNa mAMsAhAranuM vidhAna che. eTale temaNe te vAta potAnA zodha-patro dvArA 'khAsa saMzodhana' rUpe jAhera karI. svAbhAvika rIte ja jainoe ane jainAcAryoe te sAme tIkhI pratikriyA ApI, ane "jaina AgamomAM mAMsAhAranuM vidhAna nathI ja.' tevI zAstro ane paramparA dvArA svIkRta mAnyatAnuM pratipAdana karyu. te vakhate, eTale ke AjadhI Azare 113 varSo agAU, jemaNe A vAtanuM khaNDana kareluM, temAM tapagaccha jaina saMghanA mUrdhanya sAdhupuruSo paMnyAsa zrIgambhIravijayajI, muni zrInemivijayajI, muni zrIAnandasAgarajI - A vaNanAM nAmo AgaLa paDatAM che. te samayanA 'muMbaI samAcAra'mAM A viSaye carcApatro tathA sAmasAmA nivedano chapAyAM che. to banne pakSo vacce paraspara patravyavahAra paNa thayela che. AmAM cAra lakhANo ahIM ApyAM che. 1. paM. gambhIravijayajIno lekha. 2. munidvaya - nemivijayajI tathA AnandasAgarajIno DaoN. yAkobI upara lakhAyela vistRta patra : parIhAryamImAMsA. 3. DaoN. yAkobIe te munidvaya upara lakhela pratyuttara. 4. DaoN. yAkobIne te be munivaroe Apela pratyuttara. AmAM prathama lekha gurjarabhASAbaddha cha; bAkI 3 saMskRta bhASAmAM che. prathama lekhamAM paM. gambhIravijayajIe AcArAGgasUtranA te sUtra sAthe teno hRdayaMgama tarajumo Apyo che. gurugama ke guruparamparAprApta AmnAya meLavanAra
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-41 gItArtha sAdhu ja ApI zake tevo sarasa-spaSTa khulAso temaNe Apyo che, ane te dvArA 'jaina muni mAMsAhAra na kare; nahotA karatA' te muddo temaNe sugrathita rIte sAbita karyo che. atyanta rogAtaGkAdi kAraNe abhakSya pudgala padArthano bAhya upayoga karavAnuM te sUtrapATha sUcave che, tenuM paNa temaNe vizada pratipAdana karyu che. eka vAta samajavAyogya che. sUtranA zabdo dviarthI che. teno prAthamika artha mAMsaparaka thato hovA chatAM saMskRtajJa AcAryo vageree tenA nighaNTu (vanauSadhi) zAstrAdhArita vanauSadhiparaka artha karavAnu valaNa sudRDhapaNe apanAvyu che, je Aje paNa pravarte che. paM. gambhIravijayajI samakSa, TIkAkAra maharSio AdinA pratipAdana-AdhArita, te sUtragata te te zabdonA te te prAthamika artho ja svIkAravAnI paramparA paNa che. te paramparA pramANe, vilakSaNa saMjogomAM bAhyaparibhogarUpe mAMsa Adino upayoga karavAnuM apavAdapade mAnya hovA chatAM, AhArarUpe teno upayoga-upabhoga niSiddha ane amAnya ja hovA, temaNe siddha karyu che. ane A paramparAnA pariprekSyamAM ja, nighaNTuzAstrAdinI madadathI te te zabdonA vanaspatiparaka artha karIne, bAhya ke abhyantara koI paNa svarUpe mAMsaparibhogano jaina granthomAM niSedha hovAnu ja siddha karanAra AcAryone, (dA.ta. pAzacandrasUri) temaNe, asatyabhASI tarIke varNavyA jaNAya che. sApekSabhAve A vAta laIe to paraspara virodhano parihAra thaI zake che. tattva to hamezAM bahuzrutagamya ja hovA. parantu eka viziSTa dRSTikoNa A dvArA ApaNane sAMpaDe che, e nakkI. A lekhanu lekhanavarSa joke kartAe noMdhyu nathI, chatAM te vi.saM. 1953-54 AsapAsa lakhAyo hoya te anumAna thAya che. A lekhanI kartAe svahaste lakhelI jaNAtI hastaprati bhAvanagara tapA. saMghanA hastalikhita jJAna bhaNDAramA upalabdha che. pAMca patranI te pratinI jheroksa nakala parathI A lekha atre Apela che. A prati te bhaNDAramA 'jekobIno patra' evA nAme noMdhAyela che. teno pothI naM. 403 che, prata naM. 1348. bIjI patrAtmaka racanA che parIhAryamImAMsA. vi.saM. 1954mAM, muMbaI samAcAra vartamAnapatramA DaoN. jekobI tathA meksamUlara nAmanA vidvAnono patra
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ October-2007 chapAyo; te patranI nakala zrAvaka hIrajI khImajI kAyANI nAme gRhastha dvArA stambhatIrtha-khambhAtamAM birAjatA muni nemivijayajI tathA AnandasAgarajIne prApta thaI; te bannee tenA javAbamAM je patra-lekha lakhyo, te te samaye 'parIhAryamImAMsA' nAme pustikArUpe prakAzita thayo. temaNe nighaNTu Adi vividha zAstro, TIkAgrantho AdinAM/pramANo TAMkIne tathA vividha tarka ane yuktiopUrvaka, 'jaina AgamamAM mAMsAhAranuM vidhAna che' tevI, ukta vidvAnonI vAtanuM khaNDana karela che. sAthe ne sAthe, te samaye koI jaina gRhasthe paNa ukta be vidvAnonA matanuM samarthana karato lekha samAcArapatramA lakhyo haze, tenuM paNa 'zramaNopAsakApalApaprakAzaH' evA zIrSaka nIce, A ja patra-lekhamAM banne munioe khaNDana karyu che. A pustikA saM. 1955mAM khambhAta-jainazAlAnA zeTha popaTalAla amaracaMde prakAzita karI hatI. paM. gambhIravijayajInI saumya bhASAnI tulanAmAM, te vakhate yuvAna evA A banne munirAjonI bhASAmAM AkramakatAno sparza mANI zakAya che. to pAchaLanAM varSomAM jaina saMghamA 'zAsanasamrATa' tathA 'AgamoddhAraka' evA birudo vaDe vikhyAta banelA mahAna jainAcAryono maitrIpUrNa sahavAsa tathA sahayogamAM kArya karavAnI rIta - e badhAMno paNa A patra-lekha dvArA saMketa maLI Ave che. trIjA kramAMke Ave che Do. yAkobIno ukta be munio upara Avela javAba. temAM temaNe 'je te zabdo vanaspativAcaka nahi, paNa mAMsAdivAcaka ja che' evA potAnA mantavyanA samarthanamA dalIlo-tarko AlekhyA che. chevaTamA temaNe be mahattvanI vAto noMdhI che : "amane to A ja artha bese che. parantu ame na samajI zakatA hoIe ane anyathA anya artha paNa abhyAsIo karI zakatA hoya to teo bhale tema kare. ane, jo ame amArA dvArA sampAdita AcArAGgasUtranI bIjI AvRtti chApIzuM, to TippaNIrUpe tame bee jaNAvela artha jarUra TAMkIzuM." paramparA anusAra te vidvAne karela artha anadhikRta-anucita bhale hato; paNa eka trAhita abhyAsI tarIke temaNe sUtranA zabda tathA tenA prAthamika thatA arthane svIkArIne potAnuM mantavya jAhera kareluM, e muddo, ApaNane game ke
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna-41 na game paNa, ApaNe svIkAravo ja paDe. potAnA mantavyanA samarthanamAM tarko vagere temaNe ApyA ja che; ane chatAM paramparAprApta paddhatijanya anya arthaghaTanano temaNe tiraskAra nathI karyo, paNa TippaNImAM rAkhavAnuM svIkAryu che. AvI samajaNa keTalA loko dAkhavI zake ? .. patra saMskRtamAM lakhAyo che. tenI bhASA tathA rajUAta/zailI jotAM koIne khyAla na Ave ke A patra koI jarmana vidvAne lakhelo che ! emanAM vidhAno ke mantavyo sAthe sAva asammata hovA chatAM emanA jJAna ane cintanane to dAda ApavI ja paDe. A pachI Ave che DaoN. yAkobInA patrano munidvaya dvArA apAyela pratyuttara. khImajI hIrajI kAyANI dvArA yAkobIno patra vilambe pahoMcyo hoI teno javAba rAjanagara (amadAvAda)thI banne munio ApI zakyA che te patra vAMcatAM jaNAya che. prAyaH saM. 1956- e varSa hovU joIe. A patramA temaNe Do. yAkobInA patragata muddAonuM supere khaNDana karyu che. parantu yAkobIne temaNe sambodhana karyu che te khAsa dhyAna ApavA yogya che : "jJAnAbhyAsavilAsavAsitAntaHkaraNAn saMskRtAdhyApakAn". keTalo viveka nItare che A zabdomAM ! matabheda eTale jhaghaDo ke virodha ja evI vRtti A lokomAM nahotI, tenuM A jvalanta udAharaNa che. nemivijayajIe amadAvAdamAM 'jaina tattvavivecaka sabhA' sthApI hatI. ane tenA upakrame 'jaina tattvavivecaka' nAme mAsika patrikA paNa pragaTa thatI hatI, te jaNAvaq ahIM upayukta che. te sabhAnA sekreTarI zAha kezavalAla amathAzA vakIlanA nAme teoe javAba maMgAvyo che. parantu te pachI koI javAba Avyo hoya to te prApta nathI. ApaNA itihAsa, eka vIsarAvA AveluM A prakaraNa che. Ama chatAM hajI paNa kyAreka kyAreka A viSaya para game tevA anadhikArI mANaso game tema lakhI nAkhatA jovA-jANavA maLe che. prastuta thayela patrAdi lekho, eka bAjue A viSaye mArgadarzana ApI zake tema che, to bIjI bAjue kALanA gartamAM sarI paDatA eka aitihAsika pRSThane ciraMjIvI banAvavAno paNa AmAM khayAla che.