Jaher Nivedan

Author(s): Unknown Moholalbhai
Publisher: Unknown Moholalbhai
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034516/1

Page #1

સરી-શાસ્ત્રાર્થ સંબંધી
ર નિવેદન
卐
સંવેદક અને પ્રકાશક સિંહ માહાલાલભાઈ
ટાવાડી, અમદાવાદ.
જેઠ : ૧૯૯૩

Page #2

સંવત્સરી–શાસ્ત્રાર્થ સંબંધી મારું આ નિવેદન મેં તા. ૯-૬-૩૭ ને દિવસે મુંબઈ સમાચાર ” ઉપર મોકલી આપ્યું હતું. અને તે તા. ૧૬-૬-૩૭ના “મુંબઈ સમાચારમાં પ્રસિદ્ધ થઈ ગયું છે.
જૈન જનતાની વિશેષ જાણ માટે તેને આ રીતે અક્ષરશઃ જુદું છપાવી પ્રસિદ્ધ કર્યું છે.
-નિવેદક
મુદ્રક: બાલુભાઈ મગનલાલ દેશાઈ, મણિ મુદ્રણાલય, કાળુપુર, અમદાવાદ.

Page #3

આપના તા-ર૯-૫-૭૭ના શનિવારના અંકમાં, “જૈનચર્ચા” ના મથાળા નીચે, આગામી સંવત્સરી સંબંધમાં, “જૈન”ના નામથી જાણીતા થયેલા મી. સાકરચંદ માણેકચંદ ઘડિયાળીએ કેટલીક હકીકતો અવળા સ્વરૂપમાં મૂકી, જૈન અને જૈનેતર જનતાને ઊંધે માર્ગે દોરવાનો પ્રયત્ન કર્યો છે. જનતાની જાણ માટે, સત્ય હકીકત દર્શાવનારું આ નિવેદન પ્રગટ કરવાની જરૂર પડી છે.
ચર્ચાના પ્રથમ ભાગમાં જણાવેલ વિગતો સંબંધમાં, મારી માહીતી ન હોવાને લઈને, મારે કંઈ કહેવાનું નથી. જામનગરમાં શેઠ શ્રી પોપટલાલ ધારશીભાઈના ઉજમણુ પ્રસંગે મુંબઈથી જામનગર ગયેલ શેઠ શ્રી નગીનદાસ કરમચંદ તથા શેઠ શ્રી જીવતલાલ પ્રતાપસીએ, પૂજ્ય આચાર્ય શ્રી સાગરાનંદસૂરીશ્વરજી તથા પૂજ્ય આચાર્ય શ્રી વિજયનેમિસૂરીશ્વરજી સાથે કરેલ વાતચીતથી આ મારા નિવેદનની શરૂઆત થાય છે. વાટાઘાટને પ્રારંભ:
ચાલુ વર્ષના ચિત્ર વદમાં શેઠ નગીનદાસ જામનગર ગયેલા. ત્યાં શેઠ શ્રી નગીનદાસે પૂજ્ય શ્રી સાગરાનંદસૂરિજીને સંવત્સરી સંબંધમાં ઉભા થયેલા મતભેદનું કાંઈક નિરાકરણ લાવવા વિનંતી કરી, અને પૂજ્ય સાગરાનંદસૂરિજીએ તરત જ તેની હા પાડી. ત્યારબાદ શેઠ શ્રી જીવતલાલ વૈશાખ સુદમાં જામનગર ગયા અને તેમણે પણ પૂજ્ય શ્રી સાગરાનંદસૂરિજીને આ સંબંધમાં વાતચીત કરી. અને તે વખતે શ્રી સાગરાનંદસૂરિજીએ ચર્ચા કરી સત્ય નિર્ણય પર આવવા મરજી દેખાડી. આવા પ્રકારની ચર્ચા કરવાની તત્પરતા જણાવતાં પૂજ્ય શ્રી સાગરાનંદસૂરિજીએ તે વખતે જણાવ્યું હતું કે શ્રી વિજયનેમિસૂરીશ્વરજીએ ચાલુ વર્ષના પ્રારંભથી જ વિહાર કરવાની શરૂઆત કરીને, લગભગ ૪૦૦ ઉપરાંત માઈલને વિહાર કર્યો હોવાથી તેમજ તેઓશ્રીની વૃદ્ધ ઉમર વગેરે કારણેથી તેઓ દરરોજ લાંબે વિહાર ન કરી શકે, એટલા માટે તેઓશ્રીને પિતાની સાથે શાસ્ત્રાર્થના સ્થળે વિહાર કરીને પહોંચવાનો આગ્રહ નહીં કરે, પરંતુ શ્રી ઉદયસૂરિજીને અગર શ્રી નન્દનસરિઝને ગમે તેમ કરીને પિતાની સાથે લઈ આવવા જણાવ્યું હતું.
શેઠ શ્રી જીવતલાલની સાથેની વાતચીત દરમ્યાન પૂજ્ય શ્રી સાગરાનંદસૂરિજી મહારાજે ચર્ચા કરવાની તત્પરતા દેખાડતાં શેઠ જીવાભાઈ, શેઠ નગીનભાઈ તથા શેઠ ગિરધરલાલ છોટાલાલે રાતના સમયે, તે જ ઉપાશ્રયમાં ઉપરના ભાગમાં બિરાજતા પૂજ્ય શ્રી નેમિસૂરીશ્વરજી મહારાજ પાસે જઈ તેઓશ્રી નિદ્રિત થયેલ હતા એટલે તેઓશ્રીને જગાડયા, અને પૂજ્ય શ્રી સાગરાનંદસૂરિજી સાથે થયેલી વાતચીત તેમને જણાવી, તેથી પૂજ્ય શ્રી સાગરાનંદસૂરિજીને બોલાવ્યા.

Page #4

ર
પૂજ્ય શ્રી વિજયનેમિસૂરીશ્વરજીએ આપેલી ખાતરી :
પૂજ્ય શ્રી વિજયનેમિસૂરીશ્વરજીષ્મે જણાવ્યુ` કે ચર્ચા કરી સત્ય નિર્ણય ઉપર આવવું અને શ્રી સંધમાં શાંતિ સ્થાપવી એ શ્રેણી જ ઈચ્છનીય વાત છે, ( આ અરસામાં શેઠ શ્રી પોપટલાલભાઇ પણ ત્યાં આવ્યા હતા. ) પરંતુ જો ખરેખર જ તે પ્રમાણે કરવું હોય તે છાપાઓમાં સામ સામે લખી, કાગળેા કાળા કરવાથી કાંઈ નિય આવી ક્ષકશે નહીં. ખરેખર જ પરિણામ લાવવું હાય તા રૂબરૂ મળી શાસ્ત્રાર્થ કરી નિણૅય લાવવે। જોઈએ, અને તેને માટે શ્રી સાગરાન છએ જામનગરથી વિહાર કરી, યાગ્ય સ્થળે, જવું જોઇએ. પૂજ્ય શ્રી વિજયનેમિસૂરીશ્વજીએ તે જણાવ્યું હતું કે તેઓ પોતે વિહાર કરવાને તદ્દન અશક્ત હેાઇ ચર્ચાના સ્થળે આવશે નહીં, પણ શ્રી સાગરાન મૂર્િછની સાથેની ચર્ચાનું જે કંઇ પરિણામ આવશે તેને સહમત થઈ તે પ્રમાણે વર્તાશે.
શાસ્રાના સ્થળને નિ:
રૂબરૂમાં શાસ્ત્રાર્થ કરીને સંવત્સરી–નિય કરવા માટે યાગ્ય સ્થળે વિહાર કરીને બીજા પક્ષને મળવા જવાની પૂજ્ય શ્રી વિજયનેમિસૂરીશ્વરજીની વાતને। શ્રી સાગરાન'દસૂરિજીએ તરત જ સ્વીકાર કર્યાં, એટલે પછી કયા સ્થળે . ચર્ચાની ગાઠવણ કરવી એ વાત . ઉપર વિચારણા શરૂ થઈ.
પ્રથમ શ્રી અમદાવાદ પ્રત્યે ધ્યાન દોરાયું, પણ્ પુનામાં બિરાજતા પુજ્ય શ્રી વિજયરામચંદ્રસૂરિજીને તે અગવડ કરતા જણાતાં તેમ જ પૂનાથી આવવા માટે ખંભાત વધારે અનુકૂળ પડશે એમ જણાતાં ખંભાતને પસંદ કરવામાં આવ્યું.
પાંચ-સરપચ અને વાદી-પ્રતિવાદીના નિય:
પછી આ ચર્ચામાં જો સાધુએ એક મત ન થાય તે। શું કરવું એ સંબધી વિચાર ચાલતાં પૂજ્ય શ્રી વિજયનેમિસૂરીશ્વરજીએ ક્માન્યું કે શ્રીસંધમાંથી બુધવાર અને ગુરૂવારની સંવત્સરી કરનારા બન્ને પક્ષના શ્રાવકામાંથી આશરે પંદર માસેાની પસંદગી કરવી અને તેએ એ વિદ્વાન પંડિતાની પંચ તરીકે પસંદગી કરે, અને તે પંચની રૂબરૂમાં શરૂથી અંત સુધી મૌખિક ચર્ચા કરવામાં આવે, જેની નાંધ એ પંચ બરાબર કરી લે. સદરહુ એ પડિતા-૫'ચ-કદાચ એકમતવાળા નિર્ણય ઉપર ન આવી શકે તે ઉપર્યુક્ત જણાવેલા બન્ને પક્ષના પસંદ કરેલા શ્રાવકા એક સરપંચની નિમણૂફ કરે. ચર્ચાના એક પક્ષકાર તરીકે શ્રી સાગરાતદસૂરિજી રહે અને ખીજા પક્ષકાર તરીકે શ્રી રામચંદ્રસૂરિજી રહે.
આ બધી વાત જો બીજા પક્ષને કબુલ હાય તે ઉપયુક્ત શરત પ્રમાણેનું કબુલાતપત્ર લખાવી તેમાં પૂજ્ય આચાર્ય શ્રી વિજયસિદ્ધિસૂરીશ્વરજી, પૂજ્ય શ્રી વિજયપ્રેમસૂરીશ્વરજી, પૂજ્ય શ્રી વિજયલબ્ધિસૂરીશ્વરજી, પૂજ્ય શ્રી વિજયરામચંદ્રસૂરિજી તથા મુનિરાજ કલ્યાણવિજયજીતી સહિયા કરાવી તે જામનગર શ્રી સાગરાનંદસૂરિજીની સહી માટે માકલી આપવાનું જણાવવામાં આવ્યું હતું. અને ઉપયુક્ત સમુનિરાજોની સહિયેા થયેથી પૂજ્ય શ્રી વિજયનેમિસૂરીશ્વરજીએ પણ પાતા તરફથી સહી કરી આપવાનું કબુલ્યું હતું. પંચ અગર સરપંચ જે કઈં ચુકા। આપે તે માન્ય રાખવાનું અને એ પ્રમાણે વર્તાવાનું ઉપયુ ક્ત સહિયેા કરનારાઓએ કબૂલ કરવાનું હતું.

Page #5

આ પ્રસંગે શેઠ શ્રી પોપટલાલ ધારશીભાઈએ,–ચાલુ વષ પુરું થયેથી નવીન વર્ષની શરૂઆતમાં જ શ્રી ગિરનારજી તથા શ્રી સિદ્ધાચળજીનો છરી પાળતો સંધ કાઢવાને પોતે અભિગ્રહ લીધેલ હોવાથી જે પૂજ્ય શ્રી સાગરાનંદસૂરિજી તથા બીજા સાધુમહારાજે ખંભાત બાજુ વિહાર કરે તે તેમના કાર્યમાં અડચણ આવે એમ હોવા છતાં,–જણાવ્યું હતું કે શ્રી સંઘમાં શાંતિ સ્થપાય તે માટે જે બીજે પક્ષ ઉપર જણાવેલ સૂચનાઓ
સ્વીકારે તે શ્રી સાગરાનંદસૂરિજીના વિહાર કરવામાં તેઓ પ્રતિબંધરૂપ નહીં થાય. પ્રથમ વાટાઘાટ ઉપર પડ
- પૂજ્ય શ્રી વિજયનેમિસૂરીશ્વરજી તથા પૂજ્ય શ્રી સાગરાનંદસૂરિજીએ શેઠ જીવાભાઈ વગેરેને સ્પષ્ટ સૂચન કર્યું હતું કે આદરા નજદીક આવતા હોવાથી અને કેટલાક સાધુ મહારાજે આદરા પછી વિહાર ન કરતા હોવાથી, આ શાસ્ત્રાર્થની વાતનો નિર્ણય સર્વર થે જોઈએ. અને એટલા માટે શેઠ નગીનભાઈ તથા જીવાભાઈને તરત જ મુંબઈ પૂના જઈ સર્વ હકીકત સમજાવી, તાર દ્વારા જવાબ આપવાનું જણાવવામાં આવ્યું હતું
રાત્રિના લગભગ ચાર વાગતાં સુધી ચાલેલી સંદરહુ લંબાણ વાટાઘાટના પરિણામે આ પ્રમાણે ભૂમિકા તૈયાર કરવામાં આવી ત્યારે શેઠ નગીનદાસે શ્રી જીવાભાઈને કહ્યું હતું કે તમો પાંચમે પૂના જવાના છે તે પૂજ્ય શ્રી રામચંદ્રસૂરિજીને આ વાત કરજે. ત્યારે જીવાભાઈએ જણાવ્યું કે હું કંઈ વાત કરીશ નહીં, પરિણામે થયેલ બધી વાટાઘાટ ઉપર પડદો નાખી આ ચર્ચાને ત્યાં જ અટકાવી દેવાનું નક્કી કરવામાં આવ્યું. બીજે દિવસે શેઠ નગીનભાઈએ ફક્ત શ્રી વિજયનેમિસૂરીશ્વરજીને જણાવ્યું કે ગઈ કાલે જીવાભાઈ અહીંથી ગયા ત્યારે મેં તેમને વાત કરી છે કે તમે પુના તથા મુંબઈ આ વાત કરજે. અને જીવાભાઈએ મને કહ્યું કે તક મળશે તે વાત કરી જઈશ. શાસ્ત્રાર્થ માટે તૈયારીઃ પૂજ્ય શ્રી સાગરાનંદસૂરિજીને વિહાર:
શેઠ શ્રી પિપટલાલભાઈને ત્યાં મહોત્સવની પૂર્ણાહુતિ થયેથી શેઠ શ્રી જીવતલાલ તથા શેઠ શ્રી નગીનદાસ મુંબઈ સીધાવ્યા, અને જે કે જામનગરમાં તે આશાસ્ત્રાર્થની-વાતને બંધ વાળી દેવામાં આવ્યો હતો છતાં પણ, તા. ૧૭-૫-૩૭ ના દિવસે શેઠ શ્રી પિપટલાલભાઈ ઉપર સદરહુ બન્ને શેઠિયાઓએ ભેગા નામથી આ પ્રમાણે મુંબઈથી તાર કર્યો :–
આ બાજુના સાધુઓ રૂબરૂમાં થયેલ ચર્ચાનુસાર સંવત્સરીને નિર્ણય લાવવાની સૂચનાને સ્વીકાર કરે છે. ખંભાત બાજુ વિહાર કરાવવા ગોઠવણ કરો. કાગળ આવે છે.”
શેઠ શ્રી પિપટલાલભાઈને ઉપર પ્રમાણેને તાર મળતાં અને તેઓએ પૂજ્ય શ્રી સાગરાનંદસૂરિજીને જણાવતાં તેઓશ્રીએ તરત જ વિહારની તૈયારી કરી અને–જો કે પૂજ્ય શ્રી વિજયનેમિસૂરીશ્વરજીની ખંભાત પધારવાની જરા પણ ઈચ્છા ન હતી છતાં શ્રી સાગરાનંદસૂરિજી તથા તેમના પોતાના શિષ્ય સમુદાયને આગ્રહ અને તેઓશ્રીના પધારવાથી સંધમાં શાંતિ ફેલાશે એવી વિનવણું વ્યાજબી લાગતાં, તેમ જ પોપટભાઈ ઉપરને તાર તે બન્ને શેઠિયાઓ સાથે થયેલ ચર્ચાનુસાર વર્તવાની ખાત્રી આપતે ઘણે જ

Page #6

સ્પષ્ટ હોવાથી કાગળની રાહ જોયા સિવાય, પોતાની વૃદ્ધ ઉંમર, પગમાં દર્દી વગેરે કારણે પિતે લાંબે વિહાર કરવા અશક્ત હોવા છતાં,-પૂજ્ય શ્રી વિજયનેમિસૂરીશ્વરજી તથા પૂજ્ય શ્રી સાગરાનંદસૂરિજીએ પિતાના બન્ને સમુદાયના વૃદ્ધ, બાળ, ગ્લાન વગેરે તમામ ૪૭ સાધુઓ સાથે, તે જ દિવસે બપોરના ચાર વાગે જામનગર છોડી ખંભાત તરફ પ્રયાણ શરૂ કર્યું.
અને તા. ૧૮-૫-૩૭ ના દિવસે શેઠ શ્રી પોપટલાલભાઈએ મુંબઈ શેઠ નગીનદાસ તથા શેઠ જીવાભાઈને તાર કરીને નીચે પ્રમાણે સમાચાર આપ્યા –
તમારો નિવેડા (સેટલમેંટ ) સંબંધી તાર મળ્યો. તમારા તાર પ્રમાણે સાધુઓએ વિહાર કર્યો છે. કબૂલાત પ્રમાણે તમેએ શ્રી સિદ્ધસૂરિજી, લબ્ધિસૂરિજી, પ્રેમસૂરિજી, રામચંદ્રસૂરિજી, કલ્યાણવિજયજીની સહી લીધી હશે અને પછી અમને તાર કર્યો હશે. સહિ સાથેનું ઉપર્યુક્ત કબુલાતપત્ર લઈને પહેલી ટ્રેનથી જલદી જામવનથલી આવે, અને વિજયરામંદ્રસૂરિજીને પુનાથી વિહારના સમાચાર અમને
જણાવો. તાર જામનગર કરશો” મુંબઈને પત્ર: શાસ્ત્રાર્થની શરતમાં ફેરફાર
આ તાર મૂક્યા પછી, જે તારીખે મુંબઈથી તાર આવ્યો તે જ તા. ૧૭-૫-૧૭ના દિવસે લખાયેલ શેઠ નગીનદાસ અને શેઠ જીવાભાઈની સહીવાળો પત્ર શેઠ શ્રી પિપટભાઈને મળ્યો. જેમાં નીચે પ્રમાણે જણાવવામાં આવ્યું હતું –
અમે ધારીએ છીએ કે આ બાબતમાં હવે વધુ વિલંબ નહી કરતાં મહારાજશ્રીને વિહાર કરવા ગોઠવણ કરાવશે. વિહાર સંબંધમાં જરા પણ વિલંબ નહીં કરાવતાં તાકીદે ખંભાત તરફ વિહાર કર્યાના ખબર આપશો.”
ઉપરની જ તારીખે લખાયેલો પૂજ્ય શ્રી વિજયનેમિસૂરીશ્વરજી તથા પૂજ્ય શ્રી સાગરાનંદસૂરિજીના નામનો ભેગો પત્ર શેઠ નગીનદાસ તથા શેઠ જીવતલાલની સહીથી આચાર્ય મહારાજોને મળે, જેમાં નીચે પ્રમાણે જણાવવામાં આવ્યું હતું –
વિશેષ લખવાનું જે આવતી સંવત્સરીના દિવસમાં ગુંચવાડાના અંગે તેને નિર્ણય લાવવા સંબંધમાં આપશ્રીને રૂબરૂમાં વાતચીત કરેલ તે મુજબ અધેરી અને પુનામાં વિચરતાં આચાર્યસૂરિને વાત કરતાં તેઓ પણ નિર્ણય લાવવા માટે સહકાર સાથે કબૂલ થયા છે.
(૧) આચાર્ય રામચંદ્રસૂરીશ્વરજીની તબીયત તાવના અંગે નરમ થયેલ હેવાથી અને ઉનાળામાં લાંબુ વિહાર કરવા માટે હાલની તબીયતની સ્થિતિ બરાબર નહીં હોવાથી, તેઓ પોતે આવી શકે એમ નહીં હોવાથી કલ્યાણવિજયજી, જંબુવિજયજી અને આચાર્ય શ્રી લબ્ધિસૂરીશ્વરજી ખંભાતમાં હાજર રહેશે.
(૨) ચર્ચા વખતે બે પંડિતની રૂબરૂમાં જે વાત થયેલ છે તે પંડિતના સંબંધમાં મદનમોહન માલવીયા તરફથી જે બે નામ સૂચવવામાં આવે તે બન્ને પંડિત ચર્ચા વખતે બેસશે. અને થયેલ ચર્ચાની હકીકત સમજી, વિચારીને બન્ને એક મતે જે નિર્ણય આપે તે કબુલ કરવા આપ બન્ને સમુદાયના આચાર્યો અને અન્ને તરફના સમુદાયના આચાર્યોની સહી થશે. જો બે પંડિતે એક મતે નિર્ણય

Page #7

ન આપી શકે તે પંડિત મદનમેાહન માલવીયા પાતે જે નિષ્ણુય આપે તે સૌ કાઈને મંજૂર રાખવાના રહેશે આજે આપને તારથી આ સંબંધમાં જણુાવેલ છે, અને વધુ ખુલાસેા આ પત્રથી જાણી, આપશ્રી તાકીદે વિહાર કરી ખંભાત પધારવાનું નક્કી કરી ખબર આપશે.”
આ પત્ર જોતાં જ એમ લાગ્યું કે થયેલ વાતચીતથી પત્રમાં તદ્દન જુદી જ વાત હતી. જેમકે — શ્રી રામચંદ્રસૂરિજીની સગવડતી ખાતર જ ખંભાત નક્કી કરવામાં આવ્યું હતું, જ્યારે પત્રમાં શ્રી રામચંદ્રસૂરિના વિહાર નહી કરી શકવાના સમાચાર હતા. ચેા નિમવામાં એક પણ પક્ષકારને કઈ પણ નિસ્બત હૈાવી ન જોઈએ એ સિદ્ધાંત ભૂલી જઈ પંચ અને સરપંચ બધું નક્કી કરી નાખવામાં આવ્યું હતું. વળી પત્રમાં ત્રણ મુનિમહારાજોનું હાજર રહેવાનું જણાવવામાં આવ્યું હતું, પરંતુ પક્ષકાર તરીકે ચર્ચા—શાસ્ત્રાર્થ–માં કાણુ ઉભા રહેશે તે સ ંબંધી કાઈ પણુ જાતના સ્પષ્ટ ઉલ્લેખ ન હતા.
મુંબઈવાળા સગૃહસ્થાને ખુલાસા માટે બાલાવ્યા:
આ ઉપરથી શેઠ પેાપટલાલભાઈ એ તા. ૧૯-૫-૩૭ના દિવસે જો તાર શેઠ નગીનદાસ ઉપર નીચે મુજબ કર્યાં ——
-
તાર અને કાગળ મળ્યા. કાગળ શરતાની સાથે સહમત નથી થતુ. ખુલાસા માટે જીવાભાઈની સાથે એકદમ જામવનથલી આવે. તમેાએ જે કઈ સહીઓ લીધી હાય તે સાથે લેતા આવશે. તમારા રવાના
થવાના સમાચાર
તારથી જામનગર આપશે.”
..
આને ખીજે દિવસે એટલે તારીખ ૨૦-૫-૩૭ના દિવસે શેઠ પે।પટલાલભાઈ એ મને આ પ્રમાણે તાર કર્યાં :
—
“ જરૂરનું કામ છે. પહેલી ટ્રેને જામવનથલી સ્ટેશને આવેા, રવાના થવાના ખબર તારથી જામનગર આપે.''
આ પ્રમાણેના તાર મળતાં તે જ દિવસે રાતના રવાના ગઇ હું શુક્રવારે સવારે જામવનથલી પહેાંચ્યા, જ્યાં સ મુનિમંડળ આવી ગયું હતું. આ વખતે પૂ॰ સાગરાનtસૂરિજીના શિષ્ય મહેન્દ્રસાગરજી, જેએ ધણા લાંખા વખતથી બિમાર હાઇ ઘણી મહેનતે તાજેતરમાં જ આરામ પામેલ, તે આ ઉનાળાની સખ્ત ગરમીમાં વિહાર કરવાથી તાવમાં પટકાઇ પડયા હતા. તેમ જ પૂજ્ય શ્રી વિજયનેમિસૂરીશ્વરજીના વિદ્વાન શિષ્ય શ્રી નંદનસૂરિજી પણ ઘણી જ અસ્વસ્થ તખીયતના હતા. આ સિવાય બીજા સાધુ મહારાજો પણ કંઇક ને કંઇક બિમારીવશ હતા. આવી સ્થિતિ હાવા છતાં આગળ વિહાર લખાવવાની ઉત્કટ ઇચ્છા જણાતી હતી.
હું ત્યાં ગયા ત્યારે મુંબઈવાળા સગૃહસ્થાની રાહ જોવાતી હતી. સાંજના મેલિ સુધી રાહ જોતાં પણ તેએ આવી પહેાંચ્યા નહીં તેથી, શનિવારે મારે અમદાવાદમાં શેઠ આણંદજી કલ્યાણુજીના સ્થાનિક પ્રતિનિધિ સાહેબેાની જરૂરી મીટીંગમાં હાજરી આપવાની અગત્ય àાવાયી, હું શુક્રવારના સાંજના નીકળી શનિવારે સવારે અમદાવાદ પાછે આવ્યેા.

Page #8

બુધવારપક્ષના મુનિરાજોની સહિએ :—
મુંબઈવાળા અન્ને સગૃહસ્થા પણ મુંબઈ અને પુના બિરાજતા આચાર્ય મહારાજોની સહિયેા લઇ ગુરૂવારે મુંબઇથી રવાના થઇ શુક્રવારે સવારે અમદાવાદ આવ્યા, અને શેઠ શ્રી ગિરધરલાલ છેોટાલાલની સાથે પૂજ્ય શ્રી સિદ્ધિસૂરીશ્વરજી તથા કલ્યાણુવિજયજીની સહીએ લેવા ગયા. અહીં તેઓને સાફ્ જણાવવામાં આવ્યું કે પૂજ્ય શ્રી સિદ્ધિસૂરીશ્વરજી અથવા કલ્યાણવિજયજીને માટે કાઇ પણ સંજોગામાં અમદાવાદ છેાડી ખંભાત અગર ખીજે ક્યાંઈ પણ જવું શક્ય ન હતું. અને તેઓશ્રીએ સ્પષ્ટ શબ્દોમાં જણાવ્યું હતું કે જો અમદાવાદમાં ચર્ચા કરવી હશે તે જ તેઓ તે કરી શકશે. આમ છતાં તે બન્નેએ સહી કરી આપી હતી.
ત્યારપછી મુંબઈવાળા સગૃહસ્થા શેડ ગિરધરલાલ છેોટાલાલની સાથે શેઠ શ્રી સારાભાઈ ડાહ્યાભાઈની મેાટર લઈ પૂજ્ય શ્રી લબ્ધિસૂરીજીને મળવા અને તેમની સહી લેવા ધેાલેરા ગયા. તેઓશ્રીની સહી કરાવી મુંબઈવાળા સગૃહસ્થા મેટર લઈને રાજકાટ ગયા અને શેઠ ગિરધરલાલ અમદાવાદ પાછા આવ્યા. રાજકોટમાં શેઠ સારાભાઈની મેટર મૂકીને ખીજી મોટર લઈ ને શેઠ નગીનદાસ તથા શેઠ જીવાભાઈ શનિવારે રાતના જામવનથલી પહેચ્યા,
આ તરફ તા. ૨૧-૫-૭૭ ને શુક્રવારની સાંજ સુધી વાટ જોવા છતાં મુંબઈવાળા બન્ને સગૃહસ્થા નહી આવેલ હેાવાથી શેઠ શ્રી પોપટલાલભાઇએ તથા પૂજ્યશ્રી સાગરાનંદસૂરિજીએ પોતપાતાના નામથી નીચે મુજબના એ જુદા તારા શેઠ નગીનદાસ તથા શેઠ જીવાભાઈ ઉપર મેાકલ્યા ઃ—
પાપતભાઈએ કરેલા તાર :~
લેવાયેલી ક્રિયા સાથે શરતાના ખુલાસા માટે શુક્રવારે જામવનથલી આવવા માટે તમને તારા કર્યાં છતાં તમા આવ્યા નહીં અને જવાબ પણ આપ્યા નહીં. તેથી મેં સાધુઓને ખંભાત તરફ આગળ વિહાર કરતાં અટકાવ્યા છે અને તેને જામનગર પાછા ફરવાની વિન ંતિ કરી છે.’
શ્રી સાગરાનંદસૂરિજીએ કરેલા તાર :--
“પુનાથી આવતા અને ખીજા સામેની અનુકૂળતા માટે, અમદાવાદને બદલીને, સ્થળ નિયત થઈ ચૂકયું છે તે ખંભાત તરફ વિહાર કરવા માટે, તમારા તાર પ્રમાણે, સંવત્સરીના ઝઘડાના નિવેડા માટે, હું જામવનથલી આવ્યા છું, શરતા માટે તમને અહીં તેડાવ્યા હતા, પણુ તમે। આવ્યા નહી અને જવાબ (પણ) આપ્યા નહી. આથી એમ નક્કી થાય છે કે તમારા પક્ષ શાસ્ત્રા કરવા ચાહતા નથી. તેથી મેં આગને વિહાર અટકાવ્યા છે. '
આ તાર મુબઈ પહેાંચ્યા પછી મુંબઈથી સેવંતીલાલે તારીખ ૨૧-૫–૩૭ ના દિવસે શ્રીસાગરાનંદસૂરિજી ઉપર નીચે પ્રમાણે તાર કર્યો જે તેએાશ્રીને તારીખ ૨૨-૫-૩૭ ની સવારમાં મળ્યા.
તાર મળ્યેા, નગીનભાઈ અને જીવાભાઈ રવાના થઈ ગયા છે. પેાપટભાઈ તે સ્ટેશને લેવા જવાના સમાચાર આપશો.”

Page #9

આ તાર મળ્યા પછી શેઠ પોપટભાઈએ તરત જ મારા ઉપર નીચે પ્રમાણે તાર કર્યો* “એકદમ આવો.”
એથી હું તા. ૨૨-૫-૩૭ને શનિવારની રાતના ફરી પાછા જામવનથલી જવા રવાના થયો. આ વખતે અમદાવાદ સ્ટેશનથી શેઠ ગિરધરલાલ છોટાલાલ મારી સાથે ભેગા થઈ ગયા હતા. અમે બન્ને જણું રવિવારે સવારે જામવનથલી પહોંચ્યા. મુંબઈવાળા શેઠીઆએ સાથે ફરી વાતચીત:
અમે ત્યાં પહોંચ્યા તેની આગલી રાતે–શનીવારની રાતે-મુંબઈવાળા બન્ને સંગ્રહસ્થ પણ ત્યાં પહોંચી ગયા હતા. અને તેઓ પૂજ્ય શ્રી વિજયનેમિસૂરીશ્વરજીને ત્યાં જઈને અજાયબ થયા હતા. શેઠ નગીનભાઈએ કહ્યું હતું કે આપની તે આવવાની વાત જ ન હતી અને સંભાવના પણ ન હતી. છતાં આપ આવ્યા એ અજાયબ જેવું છે. ત્યારે પૂજ્ય મહારાજશ્રીએ જણાવ્યું કે આ બધા ના આગ્રહને વશ થઈને, નથી ચલાતું છતાં પણ, તમારી શાંતિ માટે આવવું પડ્યું છે. અને તેઓએ સહિ કરેલો નીચેની મતલબનો મુસદ્દો રજુ કર્યો
સંવત્સરી તિથિના કારણે જે મતભેદ ઉભો થયો છે તેનો નિર્ણય કરવા માટે ખંભાત મુકામે તટસ્થ બે પંડિતોને પાસે રાખી શાસ્ત્રાર્થ–ચર્ચા કરી નિર્ણય લાવવા નક્કી કરેલ છે. જે સાધુમંડળ એકમત ઉપર ન આવે તો પાસે રાખેલા પંડિતો જે એકમતે નિર્ણય આપે તે અમારે સઘળાને કબૂલ છે.
- પંડિત જે એકમતે નિર્ણય ન આપે તે સરપંચ જે નિર્ણય આપે તે કબૂલ છે.”
આ મુસદ્દા નીચે પ્રેમસૂરિજી, રામસુરિજી, સિદ્ધિસૂરિજી, લબ્ધિસૂરિજી, કલ્યાણ વિજયજીની સહીઓ હતી.
આવી મતલબને મુસદ્દો જાઈને મુંબઈવાળા બન્ને સંગ્રહસ્થાને પૂજ્ય શ્રી સાગરાનંદસૂરિજી તરફથી પૂછવામાં આવ્યું કે–તમે તમારા કાગળમાં લખ્યું છે કે ત્રણ સાધુમહારાજે હાજર રહેશે. પરંતુ કલ્યાણવિજયજી તે અમાદવાદ છોડવાની સ્પષ્ટ નામરજી બતાવે છે. અને શેઠ નગીનદાસના કહેવા પ્રમાણે શ્રી લબ્ધિસૂરિજી એમ જણાવે છે કે ચર્ચા કરવા ગમે તે ક્ષુલ્લક સ ધું પણ બેસે. તે પછી અત્રે (જામનગર)થી ખંભાત જનાર સાધુઓ કોની સાથે ચર્ચા કરે, એ નિર્ણય થવો જોઈએ. મુસદ્દામાં લખેલ પંચો તથા સરપંચની નિમણૂક જે, થયેલ વાતચીત પ્રમાણે, સંધના આગેવાન ગૃહસ્થોએ કરવાની હોય તો અમને વાંધો નથી. આ સાંભળીને શેઠ જીવાભાઈ, નગીનભાઈ તથા ગિરધરલાલે જણાવ્યું કે આ મુસદ્દા ઉપર સહીઓ લેતાં, પંડિત માલવીયાજી પંચ નમશે અને પંચ એકમત નહિ થતાં તેઓ પોતે જ સરપંચ તરીકે કામ કરશે એમ જણાવીને સહીઓ લેવામાં આવી છે.
આ ઉપરથી મુંબઈવાળા સદ્દગૃહસ્થને મેં પૂછ્યું કે ભારતભૂષણ પંડિત શ્રી માલવીયાજીએ એ વાતને સ્વીકાર કર્યો છે કે કેમ? ત્યારે તેઓએ જણાવ્યું કે આ સંબંધમાં પંડિત શ્રી માલવીયાજીને પૂછવામાં આવ્યું નથી.

Page #10

८
આથી તેમને (મુંબઈવાળા સગૃહસ્થાને) વધુમાં કહેવામાં આવ્યું કે જેમ તમે તમારા પત્રમાં કલ્યાણવિજયજીના હાજર રહેવાની ખાતરી આપ્યા છતાં તેઓ હાજર રહેવા તૈયાર નથી તેવી રીતે—ભારતભૂષણુ પંડિત માલવીયાજી જેવા મહાન દેશનેતાને ફૂરસદ ન હાવાથી તેઓ આવા ધાર્મિક ઝગડામાં પડવાની ના પાડે તે અત્રેથી સખત ગરમીમાં બસે માઈલના વિહાર કરીને ખંભાત ગયેલા સાધુમહારાજોની શી દશા થાય? તમારી બાજુના સાધુએ પૈકી કાઈને એક ડગલું પણ ભરવું નથી. રામચંદ્રસૂરિજી ઉનાળાના કારણે આવી શકે એમ નથી, કલ્યાણુવિજયજી આવવા તૈયાર નથી અને લબ્ધિસૂરિજીએ ખંભાતમાં ચેામાસુ કરવાનું નક્કી કરેલ હાવાથી તેઓ તેા ખંભાત જવાના જ છે. માત્ર જ ખુવિજયજીને, તેએ ડભાઈ હાવાથી, વિહાર કરીને કદાચ ખંભાત આવવાનું રહે.
વચલે રસ્તે મળવા સબંધી વિચાર:
આવી બધી સ્થિતિ હૈાવાથી પૂજ્ય શ્રી સાગરાનંદસૂરિજીએ જણાવ્યું કે ચર્ચા કાણ કરશે અને સંધના આગેવાને જ પચ અને સરપંચની નિમણુક કરશે એ વાતને સ્પષ્ટ નિણૅય ન થાય ત્યાં સુધી,—વધુ આગળ વિહાર કરવા લાભદાયક નથી. વધુમાં તેઓશ્રીએ જણાવ્યું કે રામચંદ્રસૂરિની તબિયત ખરેખર બિમારી હાય તે। ભલે તે ન આવે, પરંતુ ચર્ચા કાણ કરશે અને તેમના તરફથી ચર્ચામાં ઊભા રહેનારની ચર્ચા તેઓને માન્ય રહેશે તથા પંચ તથા સરપંચની નિમણૂક, તમે (મુંબઈના સગૃહસ્થેાના) કહેવા પ્રમાણે કાઈ પણ એક પક્ષે ન કરતાં સંધના સર્વ પક્ષી આગેવાનેાની બનેલી એક સમિતિએ કરવી; એ બે વાતાના સ્પષ્ટ સ્વીકાર સે।મવારની સાંજ સુધીમાં કરવામાં આવશે તેા અમે વિહાર કરીને ખંભાત સુધી આવવા તૈયાર છીએ. અને સાથે સાથે જણાવ્યું કે જો એના માટે વધારે દિવસ લાગે તેમ હેાય તે પછી ખંભાતના બદલે રાજકાટ, ચેાટીલા વગેરે મુખ્ય સ્થળે મળવાનું રાખો તેપણ અમે ત્યાં આવવા તૈયાર છીએ. આ ઉપરથી મેં મુંબઈવાળા સગૃહસ્થાને જણાવ્યું કે જો સંધમાં ખરેખર શાંતિ સ્થાપવાની ભાવના હોય તે। આ વાત તે બહુ સરળ છે, કેમકે રામચંદ્રસૂરિજી પુનાથી આવી શકે એમ નથી. કલ્યાણવિજયજી અમદાવાદ છેાડવા તૈયાર નથી. ફક્ત સવાલ શ્રી લબ્ધિરજીના જ રહે છે. અને તેએ સાહેબ હાલ ધાલેરા બિરાજે છે, જ્યાંથી ખભાત લગભગ પચાસ માઈલ દૂર છે. તે ૫૦ માઈલના વિહાર કરી ખંભાત જઈ કજિયાના એક પક્ષના નાયક થવા કરતાં પણાસા માઈલ આ બાજુ આવી કજિયાની હંમેશની શાંતિ થાય તેવા માર્ગ કાઢવા વધારે ઉત્તમ છે અને આમાં કાંઇ વાંધા આવે એમ લાગતું નથી. આ ચર્ચા થતાં લગભગ બપોરના દેઢ વાગી જવાથી અને મુનિમ`ડળે હજુ આહાર પાણી નહીં કરેલ હેાવાથી અમેા સેવા પૂજા કરવા ઉઠથા અને જમી પરવારી ફરી પાછા લગભગ સાડાત્રણ વાગે મુનિમહારાજો સમક્ષ હાજર થયા. પંચ-સરપંચ માટે ગૃહસ્થાની સમિતિ:
આ વખતે પૂજ્ય શ્રી વિજયનેમિસૂરીશ્વરજીએ જણાવ્યું કે સંધના પંદર આગેવાનાનાં નામ જે મેં તમને પ્રથમ કહ્યાં હતાં તે પંદરની સમિતિ તમને બહુ મેાટી જાય તે તેના બદલામાં નીચેના નવ ગૃહસ્થાની સમિતિ બનાવવી ઃ

Page #11

(૧) શેઠ જીવતલાલ પ્રતાપશી, (૨) શેઠ નગીનદાસ કરમચંદ, (૩) શેઠ બકુભાઈ મણિલાલ, (૪) શેઠ મયાભાઈ સાંકળચંદ, (૫) શેઠ પોપટલાલ ધારશીભાઈ, (૬) શેઠ ગિરધરલાલ છોટાલાલ, (૭) શેઠ ભગુભાઈ ચુનિલાલ, (૮) પ્રતાપસિંહ મોહોલાલભાઈ અને (૯) અમદાવાદના નગર શેઠ શ્રી કસ્તુરભાઈ મણિભાઈ
અને વધુમાં જણાવ્યું કે આ નવ ગૃહસ્થની બનેલી સમિતિ ચર્ચા માટેના બે પંડિત-પંચ-ને નક્કી કરી આપે અને એ બે પંચે એકમત ન થાય તો સરપંચની નિમણૂક પણ એ સમિતિ જ કરે. ચર્ચા કરવા માટે એક પક્ષ તરફથી મુખ્ય સાગરાનંદજી અને તેમના મદદગાર નંદનસૂરી તથા લાવણ્યસૂરી રહે અને બીજા પક્ષ તરફથી ચર્ચા કરનાર તરીકે મુખ્ય લબ્ધિસૂરિજી અને તેમના મદદગાર જ બુવિજયજી અને કલ્યાણવિજયજી રહે. પૂજ્ય શ્રી વિજયનેમિસૂરીશ્વરજીએ જણાવ્યું કે ચર્ચાને માટે એક પક્ષ તરીકે સાગરાનંદજી નકકી જ છે અને બીજા પક્ષ તરફથી રામચંદ્રસૂરિ નકકી થયેલ છે. હવે જે રામચંદ્રસૂરિ ન આવવાના હોય તો લબ્ધિસૂરિજી અગર જંબુવિજયજી ગમે તે એકનું નામ રાખો, કેમકે કલ્યાણવિજયજી તો ખંભાત આવવાની ના પાડે છે, માટે તેમનું નામ રાખવું નકામું છે. ત્યારે શેઠ નગીનભાઈએ જણાવ્યું કે તેમનું નામ તો રાખો, નહીં તે તેમને ખોટું લાગશે. આ પ્રમાણે તેમના તરફથી ત્રણ નામ રાખ્યાં ત્યારે પૂજ્ય શ્રી સાગરાનંદ સૂરિજીનાં મદદગાર તરીકે પણ બે નામ રાખ્યાં.
મુસદ્દો મુંબઈ સમાચારના તા. ૫-૩૭ ના અંકમાં છપાઈ ગયો છે તે ઉપરથી જણાશે કે મદદગારોને ફરજિયાતપણે હાજર રહેવાનું ન હતું. વાટાઘાટ ઉપર ફરી પડદે:
પરતુ મુંબઈવાળા બને સદ્દગૃહસ્થોએ આને સોમવાર સુધીમાં સ્વીકાર થવાની અશકયતા જાહેર કરી હતી અને સાથે સાથે, શ્રી સાગરાનંદસૂરિજીએ સેમવાર પછી આ વાતને સ્વીકાર થાય તો કોઈ મધ્ય સ્થળે ચર્ચા કરવાની તત્પરતા બતાવી હતી તે પ્રમાણે, મધ્ય સ્થળે મળવાનું નકકી કરવાની પણ અશક્યતા જાહેર કરી હતી. એટલે શેઠ શ્રી પિપટલાલભાઈ એ મુંબઈવાળા સહસ્થને જણુવ્યું કે હવે તેઓશ્રી મુનિમંડળને જામનગર પાછા ફરવાની વિનંતી કરી તેઓને જામનગર લઈ જવા ગોઠવણ કરશે. અને સર્વ સંધ વચ્ચે શેઠ ગિરધરલાલ છોટાલાલે કહ્યું કે તમે હવે સુખેથી લઈ જાઓ.
આ પ્રમાણે આ ચર્ચા ઉપર ફરી પાછો પડદે પડ્યો.
અને શેઠ જીવતલાલ તથા શેઠ નગીનદાસ મોટરમાર્ગે રાજકોટ તરફ રવાના થયા. અને હું તથા ગિરધરભાઈ રવિવારની રાતના અમદાવાદ તરફ આવવા રવાના થયા. જામવનથલીથી અમદાવાદ તરફ જતાં રસ્તામાં વિચારણા થવાથી હું જામવનથલી પાછો જવાને માટે રાજકેટ ઉતરી ગયું અને શેઠ ગિરધરભાઈ એકલા અમદાવાદ ગયા. અને હું સેમવારની સવારમાં પાછો રાજકોટથી જામવનથલી પહોંચ્યો. પૂજ્ય સાગરાનંદસૂરિજી વગેરેને પાછા ફરતા કયા?
ત્યાં પહોંચીને મેં શ્રી વિજયનેમિસૂરીશ્વરજી તથા શ્રી સાગરાનંદસૂરિજીને વિનંતી કરી કે-આપ સાહેબ તરત જ જામનગર પાછા ન ફરતાં ચાર દિવસ વધુ અહીં

Page #12

જામવનથલીમાં રોકાઓ અને તે અરસામાં અમે વચલા માર્ગે મળવાને કંઈક પ્રયત્ન કરીશું. મારી આ વિનંતિને તેઓશ્રીએ સ્વીકાર કર્યો અને શનિવાર સુધી ત્યાં જ રોકાવાનું કબુલ કર્યું. પૂજ્ય શ્રી સિદ્ધિસૂરીશ્વરજી સાથે વાતચીત:
હું સમવારના દિવસે જામવનથલીથી રવાના થઈ રાતના મેઈલમાં અમદાવાદ પાછા આવ્યો. અને મંગળવારના દિવસે બપોરના હું, શેઠ ભગુભાઈ ચુનીલાલ, શેઠ ચીમનભાઈ લાલભાઈ શેઠ ગિરધરલાલ છોટાલાલ, શેઠ માયાભાઈ સાંકળચંદ તથા ઝવેરી મેહનલાલ ગોકળદાસ પૂજ્ય શ્રી સિદ્ધિસૂરીશ્વરજી મહારાજને આ બાબતમાં વિનંતી કરવા ગયા. તેઓશ્રીએ કહ્યું કે મેં તે સહી કરતાં જ સ્પષ્ટ કહ્યું હતું કે મારાથી અગર મારા સાધુથી અમદાવાદ છોડી બીજે ક્યાંઈ જઈ શકાય એમ નથી, કારણ કે મારી વૃદ્ધ ઉમર છે અને કલ્યાણવિજયજીને જગમાં દાખલ કર્યા છે. અમે મુસદ્દામાં સહી કરી છે તે કેવળ એટલા જ માટે કે અમારા નિમિત્તે આ વાટાઘાટ પડી ન ભાંગે.
મેં તેમને વિનંતિ કરી કે જે આ ઝઘડાનો નિર્ણય પયુંષણ પહેલાં નહીં થાય તે સંઘમાં મહા અશાંતિ થવાનો સંભવ છે, તેથી આપશ્રો કૃપા કરીને કંઈક તોડ કાઢી આપે અને પૂજ્ય શ્રી લબ્ધિસૂરિજીને ફરમાવો કે તેઓ ખંભાત જવાના બદલે જામનગર અને ખંભાતની વચ્ચે મધ્ય માર્ગે મળી ચર્ચા કરી નિર્ણય લાવવાને પ્રબંધ કરે. આના જવાબમાં તેઓશ્રીએ સાફ શબ્દોમાં કેાઈને પણ એવું કહેવાની પોતાની અશક્તિ જણાવી. અને જણાવ્યું કે અમારે ને તેમને તે વ્યવહાર નથી. વળી મહારે છાપાઓની લખાપઢીમાં પડી મારો આત્મા બગાડવો નથી. આ ચર્ચા અમોએ ઉપસ્થિત કરેલી નથી. તેઓને (રામચંદ્રસૂરિને) ઉપસ્થિત કરવી છે. તેઓએ જવાબદારી લેવી જોઈએ. હું સંધમાં શાંતિ થાય એમ સંપૂર્ણ ઇચ્છું છું. મારો બનતો પ્રયત્ન મેં ગઈ સાલ કર્યો હતા, અને આ સાલ પણ બનશે તે કરીશ. જો તેઓ પૈકી કોઈ પણ વચલે રસ્તે મળવા તૈયાર હોય તે મારી ના નથી. ફક્ત અમારાથી આવવાનું બની શકે તેમ નથી. વળી વધુમાં તેઓશ્રીએ ફરમાવ્યું કે જે તેડ કાઢવાની ઇચ્છા થાય તે લખીને નિવેદન તૈયાર કરાવો. અને કલ્યાણવિજયજી પણ લખી આપશે. અને તે નિવેદનો પંડિતો પાસે નિર્ણય માટે રજુ કરી અને તેડ કાઢે. અમેએ જણાવ્યું કે આ સૂચના તદ્દન નવીન છે. તેને માટે અમો અમારો બનતો પ્રયત્ન કરીશું. પુનામાં વાતચીત: લેખિત શાસ્ત્રાર્થની સૂચનાઃ
શ્રી પ્રેમસૂરિજીને અને શ્રી રામચંદ્રસૂરિજીને મળવા માટે શેઠ શ્રી મયાભાઈ સાંકળચંદ અને શેઠ શ્રી ગિરધરભાઈ છોટાલાલ મંગળવારની રાત્રે મુંબઈ ગયા. તે બન્ને જણ શેઠ જીવતલાલ તથા શેઠ સારાભાઈ ડાહ્યાભાઈને લઈ શ્રી પ્રેમસૂરિજી મહારાજને મળ્યા. અને તેઓ સાહેબ પાસેથી પત્ર લખાવી શ્રી રામચંદ્રસૂરિજીને મળવા શેઠ માયાભાઈ શેઠ ગિરધરભાઈ, શેઠ જીવાભાઈ શેઠ સારાભાઈ ડાહ્યાભાઈ તથા શેઠ મૂળચંદ બુલાખીદાસ ગુરૂવારે રાતના પુના ગયા. શ્રી રામચંદ્રસૂરિજીએ પુના છોડવાની પોતાની અશક્તિ જણાવી અને રૂબરૂ ચર્ચા કરવાની હોય તો કલ્યાણવિજયજીની હાજરીની ખાસ આવશ્યક્તા

Page #13

s
બતાવી. અને કલ્યાણવિજયજી હાજર થઈ શકે એમ ન હોવાથી તે પ્રમાણે વર્તી શકે તેમ નથી એમ જણાવ્યું.
ત્યારે શેઠ સારાભાઈએ જણાવ્યું કે બધા નિવેદન લખીને અને તે પંડિત માલવીયાજી પાસે મૂકીને આનો તેડ કાઢી શકાય કે નહીં ? તેના જવાબમાં શ્રી રામચંદ્રસૂરિજીએ જણાવ્યું કે તેમ કરવામાં તેઓ સહમત છે, પણ તેવાં નિવેદન કરવા માટે તમામ સાધુ મહારાજને આમંત્રણ આપવું જોઈએ તે જેને યોગ્ય લાગે તે મોકલી આપે. આ સુચના પણ શ્રી સિદ્ધિસૂરીશ્વરજી મહારાજની સૂચનાને લગભગ મળતી હોવાથી તેને માટે પ્રયત્ન કરવાનું જણાવી તેઓ છૂટી પડ્યા. પૂજ્ય શ્રી સાગરાનંદસૂરિજી તથા પૂજ્ય શ્રી રામચંદ્રસૂરિજી વચ્ચે તાર વ્યવહાર
આ નિવેદન તૈયાર થાય છે તે દરમ્યાન, છેલ્લા અઠવાડિયામાં, પૂજ્ય શ્રી સાગરાનંદસૂરિજી તથા પૂજ્ય શ્રી રામચંદ્રસૂરિજીની વચ્ચે, આ વર્ષની સંવત્સરીને નિર્ણય લાવવા માટે શાસ્ત્રાર્થ કરવા સંબંધી લંબાણ તાર-વ્યવહાર થઈ ગયો છે.
આ તાર-વ્યવહાર દરમ્યાન પૂજ્ય શ્રી સાગરાનંદસૂરિજીના પૂજ્ય શ્રી રામચંદ્રસૂરિજી ઉપરના પહેલા તારના જવાબમાં શ્રી રામચંદ્રસૂરિજીની આજ્ઞાથી ભાઈ કેશવલાલે જે તાર પૂજ્ય શ્રી સાગરાનંદસૂરિજી ઉપર કર્યો છે તેમાં પૂજ્ય શ્રી વિજયનેમિસૂરીશ્વરજીએ પણ શાસ્ત્રાર્થના સ્થળે વિહાર કરીને આવવું એવી વાત-શરત-લખવામાં આવી છે. પૂજ્ય શ્રી વિજયનેમિસૂરીશ્વરજી આદરા પછી બીલકુલ વિહાર કરતા નથી તથા તેઓશ્રી વૃદ્ધાવસ્થા તથા પગનું દર્દ વગેરે કારણે ૧૫–૧૭ દિવસ જેટલા ટુંકા ગાળામાં ૨૦૦-૩૦૦ માઈલ જેટલો લાંબો વિહાર કોઈ પણ રીતે કરી શકે એમ નથી એ વાત બરાબર જાણીતી હોવા છતાં, તેમજ પૂજ્ય શ્રી વિજયનેમિસૂરીશ્વરજીએ પૂજ્ય શ્રી સાગરાનંદસૂરિજીની સાથેના શાસ્ત્રાર્થના અંતે જે કંઈ નિર્ણય આવે તે માન્ય રાખવાની સ્પષ્ટ વાત કરી હતી છતાં તેઓશ્રીએ શાસ્ત્રાર્થના સ્થળે વિહાર કરીને પહોંચવું જ જોઈએ એવો આગ્રહ રાખ તે બુધવારવાળા પક્ષની શાસ્ત્રાર્થ માટે કેટલી સાચી તૈયારી છે તે બતાવી આપે છે. મુનિ શ્રી કલ્યાણવિજયજીને તારઃ
આ દરમ્યાન પૂજ્ય શ્રી સાગરાનંદસૂરિજીને, શ્રી કલ્યાણવિજયજી તરફથી શાસ્ત્રાર્થ કરવા માટે અમદાવાદ આવવા સંબંધી તાર કરવામાં આવ્યો હતો. જેને પૂજ્ય શ્રી સાગરાનંદસૂરિજી મહારાજે તારથી આપેલો જવાબ તા. –૬–૩૭ ના મુંબઈ સમાચારમાં પ્રગટ થઈ ગયો છે.
શાસ્ત્રીય બાબતોમાં જ્યારે મતભેદ પડ્યો હોય અને જુદા જુદા મતને માનનારાઓ શાસ્ત્રાર્થદ્વારા એ મતભેદને નિવેડે લાવીને એક મત સ્થાપવા માગતા હોય ત્યારે તે તે મતની મુખ્ય–આગેવાન વ્યક્તિઓ અથવા તો તે તે પક્ષમાં સમકક્ષ ગણાતી વ્યક્તિઓ વચ્ચે જ, ખરી રીતે, શાસ્ત્રાર્થની ગોઠવણ કરવી જોઈએ. એટલે કે મુખ્ય વ્યક્તિ અથવા તો સમકક્ષ વ્યક્તિએ જ શાસ્ત્રાર્થ માટે તૈયાર થવું જોઈએ. પૂજ્ય શ્રી સાગરાનંદસૂરિજી જેવા વયોવૃદ્ધ, ગીતાર્થ અને આગમન ઊંડા જાણકાર, એવા જ બીજા મુનિરાજ સાથે અથવા તે મતના મુખ્ય ગણાતા મુનિરાજ સાથે શાસ્ત્રાર્થ કરે તે

Page #14

૧૧
વ્યાજબી ગણાય. વળી બુધવારની સંવત્સરી માનનારાઓમાં પૂજ્ય શ્રી સિદ્ધિસૂરીશ્વરજી, પૂજ્ય શ્રી પ્રેમસૂરિજી અથવા તો છેવટે એ પક્ષના મુખ્ય એવા શ્રી વિજયરામચંદ્રસૂરિજી ક્યાં નથી?
આમ છતાં, જો કેઈ પણ રીતે એક મત થતો હોય તે, પૂજ્ય શ્રી સાગરાનંદસૂરિજી આ સંબંધમાં ગમે તેની સાથે શાસ્ત્રાર્થ કરવા તૈયાર છે. પણ કલ્યાણવિજયજી પિતે એગના કારણે અમદાવાદ છોડવા તૈયાર નથી એમ બતાવી પૂજ્ય શ્રી સાગરાનંદસૂરિજીને અમદાવાદ આવવાનું લખે છે અને તે પણ ગુરુવારની સંવત્સરી માનનાર સમસ્ત સમુદાયનું પ્રતિનિધિત્વ લઈને આવવાનું લખે છે ત્યારે તે તે શાસ્ત્રાર્થ કરવાની સાચી ઈછા નહીં પણ એક પ્રકારને છટકી જવાનો માર્ગ જ લાગે છે.
જે શાસ્ત્રાર્થ કરવો જ હોય તે યુગમાં લેવાના કારણે અમદાવાદ છેડવાની અશક્તિ વચમાં ન જ આવવી જોઈએ. કારણ કે જરૂરત જણાતાં, યોગમાં લેવા છતાં વિહાર ચાલુ રાખવાના દાખલાઓ જોવામાં આવે છે. વળી ઉપાધ્યાય શ્રી મનહરવિજયજી જેવા સશક્ત અને યોગની ક્રિયા કરાવી શકે તેવા મુનિરાજ પૂજ્ય શ્રી સિદ્ધિસૂરીશ્વરજી મહારાજના સમુદાયમાં હયાત છે. તેઓની સાથે કે એવા બીજા કોઈ મુનિરાજની સાથે વિહાર કરીને, અગર ધારે તો, કલ્યાણવિજયજી વિહાર દરમ્યાન પણ પિતાના યોગ ચાલુ રાખી શકે. અલબત જે આ યોગની ક્રિયા કરાવવા માટે પૂજ્ય શ્રી સિદ્ધિસૂરીશ્વરજીને પિતાની અતિવૃદ્ધાવસ્થામાં વિહાર કરવો પડતો હોય તો તે શક્ય ન થઈ શકે. અને એવી માગણી કરવી એ પણ બીલકુલ અસ્થાને ગણાય ! મી. જૈનની “બનતી દરેક તપાસ : | મુંબઈ સમાચારના તા. ૫-૬-૭ ના શનિવારના અંકમાંની જૈન ચર્ચામાં મી. જેને આ સંવત્સરી શાસ્ત્રાર્થના નામે બીજી કેટલીય કપોલકલિપત અને અપ્રાસંગિક બાબતો લખી ફરી પાછો લોકોને ઉંધે માર્ગે દોરવાનો પ્રયાસ કર્યો છે. મી. જૈન તેમાં લખે છે કે:
મુંબઈ સમાચારમાં જૈન ચર્ચા બનતી દરેક તપાસ પછી જ લખવામાં આવે છે”
આ સંબંધમાં ખાસ વિચારવા જેવું એ છે કે મી. જેને જો સાચે જ આ બાબતમાં કંઈ તપાસ કરી છે તે તે ક્યા પાયા ઉપર અને તેની પાસેથી ? જામનગર કે જામવનથલીમાંથી તેમને આ બાબતમાં જરા પણ ખબર મળી નથી તેમ જ એવી ખબર ત્યાંથી મેળવવા માટે તેમણે એ કેાઈ સફળ પ્રયાસ પણ કર્યો નથી. મારી આ વાત ખોટી હોય તે મી. જૈન પિતાને જામનગર કે જામવનથલીમાંથી મળેલી સત્તાવાર માહિતી જાહેર કરી પિતાની સત્યતા સાબિત કરશે એવી આશા છે. વળી બીજા કોઈ સ્થળેથી એ હકીકતે મળી શકે એવી જરા પણ શક્યતા નથી. એટલે છેવટે તેમણે એ બધી હકીકત બુધારીયાપક્ષને અનુકૂળ પડે તેવા સાવ એક તરફી રૂ૫માં મુંબઈમાંથી જ મેળવી હોવી જોઈએ, અને તે પણ આ શાસ્ત્રાર્થની વાટાઘાટમાં પડેલા મુંબઈના શેઠિયા પાસેથી જ, એમ માનવાને કારણ મળે છે. વાટાઘાટનું કંઈ પણ સક્રિય પરિણામ નહી આવતાં, તા-૨૪૫-૩૭ના દિવસે તેઓ જામનગરથી મુંબઈ ગયા અને તા-૨૯-૫-૭૭ને શનિવારની

Page #15

જૈનચર્ચામાં મી. જેને એ સંબંધી સાવ એક પક્ષી અહેવાલ પ્રગટ કર્યો તે હકીકત આ માન્યતાને વધુ પુષ્ટ બનાવે છે. ભાઈશ્રી નગીનદાસ તા-૨૪ થી ૨૯ દરમ્યાન પિતે મુંબઈમાં હાજર ન હતા એટલે છેવટે એ બીના એક પક્ષી અને વિકૃતરૂપમાં શેઠ જીવાભાઈ તરફથી મી. જેને મેળવેલી હોવી જોઈએ એમ ન છૂટકે માનવું પડે છે. મી. જૈનની અપ્રાસંગિક વાતે
તા–પ-૬-૩૭ની ચર્ચામાં મી. જેને પૂજ્ય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરિજી તથા બીજા મુનિરાજને તદ્દન ખોટી રીતે આમાં સંડોવીને આ સંબંધમાં મુનિમહારાજેમાં આપસઆપસમાં વૈમનસ્ય વધે એ માટે રીતસર પ્રયત્ન કર્યો છે, એમ એ ચર્ચાના વાંચનાર કેઈ પણ સહદય માણસને લાગ્યા વગર નહીં રહે. જે વાતને આ પ્રકરણ સાથે કઈ પણ રીતે સંબંધ ન હોય તેવી સાવ અસંબદ્ધ અને અપ્રાસંગિક વાતો ઉપસ્થિત કરીને એક પ્રકારની ખોટી ઉશ્કેરણી ફેલાવવામાં મી. જૈન કયું સમાજ-હિત સાધવા માગે છે એ નથી સમજી શકાતું. પૂજ્ય શ્રી વલ્લભસૂરિજી કે બીજા કોઈ મુનિરાજને આ ચર્ચામાં સંડોવવામાં આવ્યા જ નથી.
ખરી વાત તો એ છે કે આ–શાસ્ત્રાર્થ કરીને આ સંવત્સરીને દિવસ નક્કી કરવાની – વાતને સીધે સીધો સંબંધ પૂજ્ય શ્રી સાગરાનંદસૂરિજી તથા પૂજ્ય શ્રી રામચંદ્રસૂરિજી સાથે જ હતો. અને મુંબઈવાળા શેઠિયાઓ સાથેની પ્રાથમિક વાતમાં આ વાત તદ્દન સ્પષ્ટ હતી છતાં પાછળથી યોગ્ય મુસદ્દા ઉપર સહિ મેળવવાની મુંબઈવાળા શેઠિયાઓની અશક્તિના કારણે જ પડી ભાંગેલી મંત્રણાઓને અપયશને ટોપલો બીજા ઉપર ઓઢાડી દેવા માટે, તેમજ મૂળ સાથે જેને જરાય સંબંધ ન હોય એવી બીજી ત્રીજી ચર્ચાઓ લખીને, મુખ્ય મુદ્દા ઉપરથી, જનતાનું ધ્યાન બીજી અર્થહીન વાતો તરફ દોરી જવા માટે, મી. જેને આવી ચર્ચાઓ ઉપસ્થિત કરી છે એ કઈ પણ તટસ્થ માણસ સમજી શકે એમ છે.
જૈનચર્ચાના લેખક મી. જૈન પાંચમી તારીખના મુંબઈ સમાચારના અંકમાં તેઓ સ્વયં લખે છે તે પ્રમાણે પોતે એક ચર્ચા–પત્રના લેખક છે એ વાત ભૂલી જઈને, જાણે પિતે મુંબઈ સમાચારના તંત્રી મંડળમાંના એક હોય એવી રીતે –
“બીજાઓને તે સંબંધમાં ચર્ચા કરવા માટે કોલમો ખુલ્લા રાખવામાં આવે છે.” આ પ્રમાણે લખે છે ત્યારે તો ખરેખર, એમની બેદરકારી જણાઈ આવ્યા વગર નથી રહેતી.
મી. જેન પિતાની ચર્ચામાં જણાવે છે કે આ સંવત્સરીની વાત નવી ઉપસ્થિત નથી થઈ પણ નવ નવ માસથી ચર્ચાઈ રહી છે. તે આ સંબંધમાં મારે તેમને એટલું જ પૂછવાનું છે કે સાચે જ જો આ વાત ૯-૧૦ મહીનાથી ચર્ચાતી હતી અને તેને ગ્ય નિવેડો લાવવાની ઉત્સુકતા હતી તે પછી પૂજ્ય શ્રી રામચંદ્રસૂરિજીએ, એ નિવેડા માટે પ્રયાસ કરવા માટે, ગુજરાત તરફ વિહાર ન કરતાં ઊંડે ઊંડે દક્ષિણ તરફ વિહાર કેમ કર્યો ?
વળી મને પિતાને આની સાથે સંબંધ છે તે પ્રમાણે મારે એ ૯-૧૦ મહિનાથી ચાલતી કહેવાતી ચર્ચા સાથે કશો સંબંધ નથી. મેં મુંબઈ સમાચારમાં જે કંઈ જાહેર કર્યું હતું તે માત્ર મી. જૈનના તા. ૨૯-૫-૩૭ ના મુંબઈ સમાચારમાંની જૈનચર્ચાના

Page #16

૧૪
છેલ્લા પેરેગ્રાફનો જવાબ આપવા માટે જ! હજુ પણ હું ચોક્કસપણે માનું છું કે એમણે લખેલી એ બાબત સત્યથી વેગળી અને તેથી જનતામાં ગેરસમજ ફેલાવનારી હતી. તા. ૫-૬-૩૭ ના અંકમાં મી. જૈન સલાહ આપે છે કે –
વધુ સમજવા જેવું એ છે કે બીજા બીન સત્તાવાર માણસને બદલે પોતે જ જે કાંઈ કરવું હોય તે પિતાની સહી સાથે પ્રગટ કરવું જોઈએ, કે જેથી વચમાં કોઈ ગોટાળે કે ગેરસમજને કારણે ઉત્પન્ન થવાનો સંભવ ઓછો રહે.”
પણ જે પક્ષને માટે તેઓ આટલું બધું આડુંઅવળું લખ્યા કરે છે તે પક્ષના શ્રી રામચંદ્રસૂરિજી પોતે પોતાની સહીથી કશું કરતા નથી અને પૂજ્ય સાગરાનંદસૂરિજીના સીધા તેમના ઉપરના તારનો જવાબ પણ, પિતાના નામથી નહિ આપતાં, કઈ ભાઈ કેશવલાલના નામથી આપવામાં આવ્યો છે, જ્યારે પૂજ્ય સાગરાનંદસૂરિજીએ તે પિતાના જ નામથી તાર કરેલ છે. આ બધી વાત, ઉપર પ્રમાણે સલાહ આપતી વખતે પણ, મિ. જૈનના ધ્યાન બહાર કેમ ગઈ છે એ સમજી શકાતું નથી.
મિ. જેને જામનગરમાં પિોપટલાલ કાળીદાસ શાહ નામના માણસને ઉલ્લેખ કરેલ છે તે બિલકુલ બિનપાયાદાર છે. જામનગરમાં એ નામની કંઈ જવાબદાર વ્યક્તિ છે જ નહિ, એટલે એનું નામ લઈને લખેલી બાબતો માટે મિ. જૈન પોતે જ જવાબદાર છે.
મુંબઈ સમાચારમાં અમદાવાદીના નામે માઈલેજનો હિસાબ કરનાર ભાઈએ જાણવું જોઈએ કે જામનગરથી ચોટીલા ૮૫ માઈલ છે અને અમદાવાદથી ચોટીલા ૧૦૫ માઈલ છે. એટલે વચલે રસ્તે મળવામાં માત્ર દસ માઈલના વધુ વિહારને જ સવાલ છે. પડદા પાછળ રહીને ચર્ચા કરનારને, ખરી રીતે જવાબ આપવાનો હોય જ નહિ, પણ સત્ય વસ્તુ બહાર લાવવા ખાતર જ આટલું લખવું પડ્યું છે. મેં લખેલી વાત પુરવાર કરવાની મારી તૈયારી:
મિ. જૈન પોતે પોતાની વાતો “બનતી દરેક તપાસ પછી જ લખવામાં આવેલી ” જણાવે છે. હું પણ આમાં ઉલ્લેખાયેલી તમામ હકીકત સાચી હોવાનું ખાત્રીપૂર્વક જણાવું છું. આવી સ્થિતિમાં પણ કોણ સાચું છે અને નિર્ણય આ ચર્ચાને વાંચનાર દરેક સુજ્ઞ માણસ આપોઆપ કરશે. છતાં પણ શેઠ જીવાભાઈ અગર શેઠ નગીનભાઈ મેં લખેલી આ વાત ખોટી છે એમ પુરપાર કરવા માગતા હોય તો પક્ષરાગથી દૂર એવા સર કીકાભાઈ પ્રેમચંદ, બાબુ ભગવાનદાસ પન્નાલાલ, શેઠ શાંતિદાસ આસકરણ કે એમના જેવા કેઈ પણ સંગ્રહસ્થ પાસે તેમને કેસ રજુ કરે. અને હું મૌખિક સ્વતંત્ર સાક્ષીઓ અને લેખિત પુરાવાઓ (ડોક્યુમેન્ટસ) દ્વારા મારી વાતને પુરવાર કરવા તૈયાર છું. જે મારી વાત સાચી ઠરાવવામાં હું નિષ્ફળ નીવડું તો હું જાહેર રીતે શ્રી સંઘની માફી માગીશ અને પૂજ્ય શ્રી સિદ્ધિસૂરીશ્વરજી આ માટે જે કંઈ પ્રાયશ્ચિત્ત આપશે તે સહર્ષ કબૂલ રાખીશ. નહિ તે તે શેઠિયાઓએ તે પ્રમાણે કરવું અને પિતાનો આગ્રહ છેડી દઈને સમાજને સત્ય સમજવાનો અવકાશ આપવો. પૂજ્ય શ્રી રામચંદ્રસૂરિજી અને મૈખિક શાસ્ત્રાર્થ:
હું તે માનતા હતા અને માનું છું કે પૂજ્ય શ્રી રામચંદ્રસૂરિજી કદી આવા મૌખિક શાસ્ત્રાર્થ માટે તૈયાર હતા પણ નહીં અને છે પણ નહી. શેઠ જીવાભાઈને તેમણે નરમ

Page #17

તબીયત તથા તડકાના કારણે શાસ્ત્રાર્થ કરવા માટે, વિહાર કરવાની ના પાડી. જે વાત શેઠ જીવાભાઈ તથા શેઠ નગીનભાઈએ તેમના પૂજ્ય શ્રી વિજયનેમિસુરિશ્વરજી તથા પૂજ્ય શ્રી સાગરાનંદસૂરિજી ઉપર ભેગા લખેલા તા. ૧-૫-૩૭ ના પત્રમાં લખી છે. આમ જ્યારે પૂજ્ય શ્રી સાગરાનંદસૂરિજી, પૂજ્ય શ્રી વિજયનેમિસૂરીશ્વરજી વગેરે સાથે, મુંબઈવાળા શેઠિયાઓના લખવાથી, શાસ્ત્રાર્થ માટે જામનગરથી વિહાર કરી ચૂક્યા અને જામવનથલી સુધી પહોંચી ગયા ત્યારે “પહેલે કેળીએ માખી ” ની માફક શાસ્ત્રાર્થ માટે શ્રી રામચંદ્રસૂરિજીનો વિહાર જ મોકુફ રહ્યો. ત્યાર પછી શેઠ સારાભાઈ ડાહ્યાભાઈ વગેરે સગૃહસ્થો સાથેની વાતચીતમાં પણ તેમણે વિહાર કરવાની ચોખ્ખી ના કહી હતી. આમ બીજે પગથિયે—કે જ્યારે પૂ. સાગરાનંદસૂરિજી વગેરે શાસ્ત્રાર્થની શક્યતા માટે, વિહાર આગળ વધારવાના હેતુથી જામવનથલીમાં સ્થિરતા કરી રહ્યા હતા ત્યારે–પણ વાત ત્યાંની ત્યાં જ રહી. તબીયત સંબંધી પૂછતાં શ્રી રામચંદ્રસૂરિજીએ પોતે જ માત્ર એક દિવસ માટે તાવ આવી જવાનું કહ્યું હતું. વળી આ દરમ્યાન પુનામાં ચાર-પાંચ કલાક માટે પાંચ-છ માઈલ જેટલું સામૈયામાં ફર્યાની અને તેમણે દેશના આપ્યાની વાત પણ બહાર આવેલી છે. વળી વિહાર નહીં કરવામાં એક તરફ તાપનું કારણ બતાવવામાં આવે છે જ્યારે બીજી તરફ વરસાદ શરૂ થયાનું બહાનું પણ આગળ કરવામાં આવે છે. મી. જેને પણ આ વાતને ઉલ્લેખ કરેલ છે. પણ સામાન્ય વરસાદ કે વાદળાના કારણે તે વિહારમાં પ્રતિકૂળતાના બદલે અનુકુળતા જ થાય છે. કારણકે વરસાદ અને વાદળાથી બહુ ગરમી સહન કરવાની રહેતી નથી. વળી આખો દિવસ વરસાદ આવ્યા જ કરતો હોય એવી વાત પણ છાપાઓમાં જણાતી નથી, કે જેથી વિહાર અટકી પડે. જ્યારે બીજા પક્ષને તે ખરેખરી ગરમીમાં વિહાર કરવાનો હોઈ તડકે સહન કરવાનો હતો. એટલે તડકે કે વરસાદ એ મૌખિક શાસ્ત્રાર્થમાં નહીં ઉતરવાનું એક બહાનું જ છે. આમ એક તરફ વિહાર માટે દરેક અશક્યતા બતાવાય છે ત્યારે બીજી તરફ જે પૂજ્ય શ્રી વિજયનેમિસૂરીશ્વરજીની સાથે પૂજ્ય શ્રી સાગરજી મહારાજ શાસ્ત્રાર્થના સ્થળે આવતા હોય તે, પૂજ્ય શ્રી રામચંદ્રસૂરિજી તારધારા, વિહાર માટે તૈયારી બતાવે, ત્યારે સાચું શું એ સમજવું મુશ્કેલ બની જાય છે. શું શ્રી વિજયનેમિસૂરીશ્વરજી શ્રી સાગરાનંદસૂરિજીની સાથે આવતા હોય તે વરસાદ અને તડાકો કે વિહારની બીજી માનેલી પ્રતિકૂળતાઓ દૂર થઈ જતી હશે? પૂજ્ય શ્રી સાગરાનંદસૂરિજી ઉપરના શ્રી રામચંદ્રસૂરિજીના તારમાં જણાવેલી વિહારની તૈયારી જો સાચી જ હોય તો નથી લાગતું કે પહેલાં તેમણે જણાવેલ તાપ વગેરેનાં કારણો કેવળ બહાનારૂપ જ હતાં? એટલે ખરી વાત એ છે કે પૂજ્ય શ્રી રામચંદ્રસૂરિજી કોઈ પણ રીતે મૌખિક શાસ્ત્રાર્થ માટે તૈયાર નહોતા અને અત્યારે પણ નથી. જે મૌખિક શાસ્ત્રાર્થ થાય તો કલ્યાણવિજયજીની ખાસ જરૂર હોવાની શ્રી રામચંદ્રસૂરિજીએ કરેલી વાતથી આ વાતને ખૂબ પુષ્ટિ મળે છે. જે શાસ્ત્રાર્થ કરવા માટે તેઓ સાચે જ તૈયાર હોત તો આવી વાત તેઓ ન જ કરત! અસ્તુ.
આ બધા ઉપરથી જનતાને જણાશે કે આપના તા. ર૯-૫-૩૭ ના તથા તા. ૫-૬–૩૭ ના અંકમાંની જૈનચર્ચામાં જે બીના પ્રગટ થઈ છે તે સત્યથી વેગળી છે. તા. ર૯-૫-૩૭ ની ચર્ચામાં શ્રીસાગરાનંદસૂરિજીના મુખમાંથી જ જાણે નીકળ્યા હોય

Page #18

તેમ ઈન્ડડેટ મા કરી કેટલાક શબ્દો મુકવામાં આવ્યા છે તે, પૂજ્યશ્રી વિજયવલ્લભસૂરિજીને વિના કારણે આમાં સંડેવવાનો પ્રયત્ન કરવામાં આવ્યો છે તે તથા પૂજ્યશ્રી વિજયનેમિસૂરીશ્વરજીએ ખંભાતના સાધ્વીજી પ્રકરણને અંગે નવીન બાંહેધારી માગી તે; એ બધી વાત એ ચર્ચાના લેખક “જૈન” (શ્રીયુત ઘડિયાળી)ના ફળદ્રુપ ભેજામાં ઉપસ્થિત થયેલ કપનાઓ માત્ર છે. રોઠ જીવતલાલ પ્રતાપસીનું નિવેદન :
તા. ૯-૬-૩૭ ના મુંબઈ સમાચારમાં સંવત્સરી શાસ્ત્રાર્થની વાટાઘાટ સંબંધી એક લંબાણ નિવેદન શેઠ જીવતલાલ પ્રતાપસી તરફથી પ્રગટ થયું છે. તે જોયા પછી, જનતા સાચી વસ્તુ સમજે તે માટે, આ નિવેદન પ્રકાશિત કરવું અનિવાર્ય બને છે.
શાસ્ત્રાર્થ સંબંધી બધીય વાટાઘાટોનું મૂળ જામનગરમાં શરૂઆતમાં થયેલ રૂબરૂ વાતચિતમાં રહેલું છે. એ પ્રાથમિક વાતચીત વખતે પૂજ્ય શ્રી રામચંદ્રસૂરિજીના વિહારની અશક્યતા સંબંધી અને પંચની નિમણુક પંડિત મદનમોહન માલવીયા તરફથી કરવામાં આવે અને પંચ એકમત ન થતાં પંડિત માલવીયાજી પોતે સરપંચ તરીકે કામ કરે એ સંબંધી કશો નિર્ણય કરવામાં આવ્યો ન હતો. આ બે બાબતે માટે તો એમ જ નક્કી હતું કે પૂજ્ય શ્રી વિજયરામચંદ્રસૂરિજીએ ખંભાત આવવું અને પંચ તથા સરપંચની નિમણૂક બન્ને પક્ષના શ્રાવકોની બનેલી સમિતિએ કરવી. જે પ્રારંભિક રૂબરૂ વાતચિતમાં પૂજ્ય શ્રી રામચંદ્રસૂરિજીનું ખંભાત આવવું નક્કી ન થયું હોત તો શેઠ જીવાભાઈ તથા શેઠ નગીનદાસના તા. ૧૭-૫-૩૭ના દિવસે પૂજ્ય શ્રી વિજયનેમિસૂરીશ્વરજી તથા પૂજ્ય શ્રી સાગરાનંદસૂરિજી ઉપર ભેગા નામથી લખાયેલ પત્રમાં તાપ તથા નરમ તબિયતના કારણે પૂજ્ય શ્રી રામચંદ્રસૂરિજીના વિહાર નહીં કરી શકવાના સમાચાર કેવી રીતે હેત ? તેમજ તા. ૧૮-૫-૩૭ના દિવસે શેઠ પોપટલાલ ધારશીભાઈ તરફથી શેઠ નગીનભાઈ તથા શેઠ જીવાભાઈ ઉપર કરેલા તારમાં પૂજ્ય શ્રી રામચંદ્રસુરિજીના પુનાથી વિહાર કર્યાના સમાચાર પૂછાવ્યા નહત.
પૂજ્ય શ્રી રામચંદ્રસૂરિજીને વિહાર બંધ રહેવાના કારણે ખંભાતમાં પૂજ્ય શ્રી સાગરાનંદસૂરિજીની સાથે શાસ્ત્રાર્થ કરવા કણ બેસે તે તથા પંચ તથા સરપંચની નિમણુક કેણ કરે એ બિલકુલ અનિશ્ચિત થઈ જવાથી પૂજ્ય શ્રી સાગરાનંદસૂરિજી મહારાજને એમના વિહાર બંધ કરવો પડયો.
શેઠ જીવાભાઈ “શરૂઆત કેવી રીતે થઈ એમાં પોતાના જામનગર પહોંચ્યા અગાઉ, ત્યાં નીચે પ્રમાણે વાતચીત થયાનું જણાવે છે:
અને પૂ. આ. શ્રી. વિજયરામચંદ્રસૂરીશ્વરજી (શનિવાર પક્ષ) તરફથી પૂ. આ. શ્રી. વિજયલબ્ધિસૂરીશ્વરજી એ બધા સાથે બેસી ખંભાતમાં ચર્ચા કરી નિર્ણય આવે તે સૌએ સ્વીકારવા અને તેને માટે પૂ. આ. શ્રી. વિજયરામચંદ્રસૂરિ તરફથી પૂ. આ. શ્રી. વિજયલબ્ધિસૂરીશ્વરજીને કુલ સત્તા આપી દેવી એમ વાતચીત થયેલ હતી.”
પણ મારે કહેવું જોઈએ કે ભાઈ જીવાભાઈએ લખેલી આ વાતચિત સાવ કલ્પિ કાઢેલી છે. તે વખતે પૂજ્ય શ્રી રામચંદ્રસૂરિજી તરફથી બીજા કેઈએ હાજર રહેવાની વાત જ ન હતી. તેમણે જાતે જ શાસ્ત્રાર્થ માટે આવવાની વાત હતી. જે ઉપરના પત્ર તથા તારથી સાબિત થાય છે.

Page #19

૧૭
પૂજ્ય શ્રી સાગરાનંદસૂરિજીની સાથે ચર્ચા કરનારાઓનાં નિશ્રિત નામ નહી' મૂકવાની વાતને ( કે જે શાસ્ત્રાર્થ બંધ રહેવાનું મુખ્ય કારણ કહી શકાય તેને) :
“ સૌ કાઇ પોતપોતાનું મંતવ્ય રજુ કરી શકે તે માટે સઘળાં દ્વાર ખુલ્લાં રાખવાના વિશાળ દૃષ્ટિબિંદુવાળા શુભ આશયથી ફક્ત ચેસ નામેા જ લખવાની જરૂર લાગેલ નહીં એ અમારા પ્રામાણિક આશય હતેાં, '’ એમ જણાવી મૂળ વાતને નબળી બનાવવાના પ્રયાસ કર્યા છે. પણ સામાન્ય માણસ પણ એ સમજી શકશે કે જ્યાં શાસ્ત્રાર્થ કરીને જ કઇ વાતને નિવેડા લાવવા હાય તે નિશ્રિત વ્યક્તિનાં નામ આપ્યા વગર ચાલે જ નહી. ઉપરની વાત લખીને ભાઈ જીવાભાઇએ પોતે, પૂજ્ય શ્રી સાગરાનંદસૂરિજી સાથે બુધવાર પક્ષ તરફથી કાણુ શાસ્રા કરણે એ વાત પાતે નક્કી કરી શક્યા ન હતા, એ સત્યને સ્વીકાર કર્યો છે. આ ઉપરથી સમાજ સમજી શકશે કે શાસ્ત્રાર્થ બંધ રહેવામાં ખરી રીતે કયા પક્ષ જવાબદાર છે.
આ શાસ્ત્ર સંબંધી મહત્ત્વની વાતચીત પૂજ્ય શ્રી વિજયનેમિસૂરીશ્વરજીની રૂબરૂ રાતના ભારથી ચારસુધી ચાર કલાક થઈ હતી, તેને શ્રી જીવાભાઈ એ નામમાત્રના ઉદ્દે ન કરીને તેનું મહત્ત્વ ઘટાડી નાખ્યું છે.
ભાઈ જીવાભાઈ એ પેાતાના નિવેદનમાં પ્રગટ કરેલા બધા તારે અને પત્રામાં શેડ પેપટલાલભાઈ ના શેઠ નગીનભાઈ ઉપરના નીચેઞા તાર ક્રમ પ્રગટ નથી કર્યાં તે નથી સમજાતું. તાર આ પ્રમાણે છે :
તાર અને કાગળ મળ્યા. કાગળ શરતાની સાથે સહમત નથી થતે. ખુલાસા માટે જીવાભાઈની સાથે એકદમ જામવનથલી આવે. તમેાએ જે કઈ સદીએ લીધી હાય તે સાથે લેતા આવશો. તમારા રવાના થવાના સમાચાર તારથી તમનગર આપશે.
."
ઉપસવારઃ
આટલું પણ જે કઈ મેં લખ્યુ છે તે એક કડવી ક્રૂરજ સમજીને દુ:ખિત હૃદયે મારે લખવું પડયુ છે. શાસ્ત્રાર્થ કરીને સંવત્સરીને નિણૅય લાવવા માટે ચાલેલી વાટાઘાટોમાં મે' ભાગ લીધેા છે એટલે સમાજ, એ વાટાધાટેનું સત્ય તેમજ શાસ્ત્રાર્થ કરીને ચેાગ્ય નિણૅય લાવવા માટે કોણ તૈયાર હતું, એ સમજી શકે તે માટે આ નિવેદન બહાર પાડવું પડયું છે. આ નિવેદન બહાર પાડવાના નિમિત્ત તરીકે મી જૈનની તા. ૨૯-૫-૩૭ ના મુંબઇ સમાચારની જૈના ચર્ચાના લખાણને મારે યશ આપવા જોઈ એ.
છેવટે મને લાગે છે કે હજી પણ યાગ્ય સમાધાન માટે આશા અને અવકાશ છે, માટે સર્વે પૂજ્ય મુનિ મહારાજો તથા સર્વે સગૃહસ્થાને મારી નમ્રતા પૂર્વક વિનંતિ છે કે આપ સૌ પાત પેાતાની જેટલી શક્તિ હોય તેના ઉપયાગ, સમાધાનના માગે કરશે અને નાહક ખોટા રસ રેડીને સમાધાનને નિષ્ફળ ન બનાવશેા. કદાચ આપણા દુર્ભાગ્યે સમાધાન ન થાય તેપણુ મહાન પર્વાધિરાજની આરાધના ગુરૂવારવાળા અને બુધવારવાળા પોતપોતાની માન્યતા પ્રમાણે અને કષાયરહિતપણે આનંદ પૂર્વક કરે તેવું વાતાવરણ ફેલાવશે. મી. જૈનને મારી નમ્ર વિનંતી છે કે તેઓ તેમની કસાયેલી કલમથી ગચ્છ ગુચ્છ વચ્ચે, સંપ્રદાય સંપ્રદાય વચ્ચે દ્વેષ વધે તેવા લેખા ન લખતાં કેમમાં સંપ અને શાંતિ થાય તેવા લેખો લખી શાસનનું હિત સાધે !

Page #20