Book Title: Itihasnu Bhedi Panu
Author(s): Chandrashekharvijay
Publisher: Kamal Prakashan Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/032851/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsa bhadIpALuM 5 y Yrca OHSAST a-gAM prajA HIsAI dharmo - munizrI candrazaMkharavijayajI Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *** ** ** ************ A puNyavaMtA mahAvidehakSetranA tapasvAdhyAyanirata, mahAsaMyamI munivaronA sArtha mAMthI, na jANe bhUlA paDIne vikhUTA paDelA A bharatakSetramAM AvI caDelA A cheH- sidhAnta mahodadhi; suvizudhdhasaMyamamUtti, vAtsalyamahodadhi karma zAstranipuNamati, sva. AcArya bhagavaMta zrImad premasUrIzvarajI mahArAjA sAheba agaNita upakAronA trANubhAra nIce dabAelA amArA ApanA caraNamAM keTAnakoTi vaMdana... li. pratAparAya tathA praviNakumAra dalIcaMda tathA a. sau, madhukAntA pratAparAya tathA hasumati praviNakumAra * jhajha jhajhajha , ** Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamala prakAzana TrasTa aMgenI tamAma mAhiti meLavavA mATe A pustakanA cheDe ApeluM TrasTI maMDaLanuM nivedana )A najaramAM levA namra vinaMti che. TrasTI maMDaLa T rUpiyA pAMca hajAranuM dAna karIne phoTo mukA. kamala prakAzana TrasTanA pustaka vibhAgamAM rU. pAMca hajAranuM dAna karanAra dAtAne nAne pheTe [purUSane ja pheTe levAze. dareka bhAvI prakAzamAM mukAze. A phoTA nIce dAtAnuM mAtra nAma Avaze. Aje ja Apane pheTe mukAvo. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I. sa. 149rathI lagAvIne Aja sudhInI gorI prajAnI megInA dAvanI bhedI nIti-agaura varNo ane a-IsAI dharmone dharatI uparathI nAza kare-ne spaSTa zabdomAM khullI pADatuM pustaka.. ItihAsanuM bhedI pAnuM munizrI cadrazekharavijayajI Aja kaja Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka : kamala prakAzana TrasTa 5082/3 bIje mALe, yAjJika InasTITayUTa sAme, ratanapoLanA nAke. gAMdhIroDa, amadAvAda-380001 * : 3oo81. lekhaka-paricaya : siddhAMtamahedadhi, saccAritracUDAmaNi sva. pUjyapAd A. bhagavanta zrImadvijaya premasUrIzvarajI mahArAjA sAhebanA vinaya munizrI candrazekharavijayajI prathama AvRtti: nakala 1,2pa0 vi, saM. 2032, mauna ekAdazI vIra saMvata 2502 tA. 14-12-75 dvitIya AvRtti : nakala 2,000 vi. saM. 2033, akSaya tRtiyA vIra sa. 2503, tA. 21-4-77 sarvAdhikAra surakSita muka : rAjabhAI sI. zAha kenimeka prinTarsa mAmunAyakanI pALa gAMdhIroDa, amadAvAda-1 mUlya: rU. 250 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 TakAnI, prAstAvika - seMkaDo varSo sudhI musilama leke e vizva upara Adhipatya jamAvavA mATe khUnakhAra aMge khelyA, paraMtu teo niSphaLa gayA. aMgrejoe A niSphaLatAmAMthI bodha lIdho. emanI paNa e ja murAda hatI. samagra dharatIne gorI prajAthI chAI devAnI ane IsAI dharmathI vyApI devAnI. jyAM anivAryapaNe yuddha Avazyaka hoya tyAM ja yuddha laDavAnuM rAkhIne temaNe te te prajAnI saMskRtione nAza karavA dvArA te te prajAne samULo nAza karavAnI maitrInA dekhAvanI bhedInIti chellAM 500 varSothI amalamAM mUkI che. saghaLA a-gaura dezanI prajA e bhedI nItimAM AbAda AvI cUkI che, khAsa karIne eziyana prajA. vepAra, zikSaNa, sahAyanA jaMgI kAryakrama dvArA rAo a-gara dezanI prajAne vadhu ne vadhu pitAnA sANasAmAM letA jAya che. emane dharatI upara nathI khapate, eka paNa a-gaura varNa emane dharatI upara nathI khapate eka paNa aIsAI dharma. jUThA vAdo pesADIne temaNe eka che ja dezanA baMdhuone paraspara laDAvI mAryA che. ** * A Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ re pitAnuM zikSaNa ApIne dareka dezamAM svadezI aMgrejo (jamAnAvAdI jayacaMda") temaNe taiyAra karI dIdhA che. A pustakamAM A hakIkatane vistAravAmAM AvI che. | game tema hoya, paNa dharma mahAsattA enuM kAma karaze ja. | sarvanAza karavA nIkaLelAe thoDA ja varSomAM ane "mahAnAza" karIne svayaM sarvanAzanA paMthe Daga mAMDI de to jarAya navAI nahi. ane e mahAnAzane bhoga banyA pachI ja AryAvarta enA ujaLA divase jovA baDabhAgI ja bane e ja zakya jaNAya che. e AsurI baLone ApaNAM mAnavIya baLe ke nahi nAthI zake; dharmasattAnuM cakra ja e kAma ja karI zakaze. vi. saM. 2032, kArtika zukala ekAdazI li. ke risAlA bajAra navA DIsA [ ba. kAM] gurucaraNareNuM -muni candrazekharavijaya T * * TIT RIT Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [1] I. sa. 142nuM bula I. sa. 1498nI sAlano e divasa ke je divase vAske-DIgAmAe bhArata dezanI dharatI upara paga mUkyo. bhAratanI khamIravaMtI prajA ane puNyavaMtI ekSapradA saMskRti mATe e mahA-amaMgaLa dina hato. saMskRtinA rakhopAoe te dinanI kALA dina" tarIke ja varSovarSa ujavaNI karavI joIe. I. sa. 1492 ke I. sa. 1493nI sAlamAM khristI saMpradAyanA dharmagurU popa elekajhAMDara chaThThAe eka bula' phita] bahAra pADIne samagra vizvane porTugala ane spenane aDadhuM aDadhuM vaheMcI ApyuM hatuM. kema jANe AkhA vizva upara potAnI ja saMpUrNa mAlikI hoya te rIte e pipe AvuM bula bahAra pADayuM. ] "dhI ligala rAITsa opha inDiyana sTeIsa enDa ghera sabajekaTsa'nA 36mA pRSTha upara A ja vAta jaNAvI che. In 1492 America was discovered and next year Pope Alexander VI issued his famous inter Centra Bull distributing the lands and seas outside Europe cually between Portugal and Spain. [2] A vAtane IzAre, IMglAnDamAM InDiyA lIga samakSa bhAratanA mAjI vaDApradhAna zrI javAharalAla naherUe karelA bhASaNamAM ApatAM kahyuM hatuM ke, tamArAmAMthI jemaNe itihAsano abhyAsa karyo che temane yAda haze ke-e vakhatanA udAra pipe aDadhuM vizva Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM spenane ane aDadhuM vizva porTugalane bheTamAM ApyuM hatuM.' mAre kabUla karavuM joIe ke A muddA upara huM dalIla karI zakyo nahIM." * janmabhUmi tA. 7-5-60 mAMthI] [3] govA aMge bolatAM zrI naherUe kahyuM hatuM ke, pahelAM eka namra yAdI porTugala upara pAThavavAmAM AvI. amane avidhisara rIte jaNAvyuM ke, "15 mI 16 mI sadInA dharmaguru pAsethI amane govAnA hakko maLyA che.' emaNe kahelI sAla mane barAbara yAda nathI." [janmabhUmi tA. 7-5-0] A traNeya vidhAne eTaluM nizcita karI Ape che ke "kazI ya laDAI karyA vinA; mAtra buddhinA durAcArathI chaThThA pope AkhA vizvanI mAlikI pitAnI che.' ema svIkArI laIne vizvanI vaheMcaNI be dezone karI ApI. "74nI sAlanA me mAsanA "navanIta" DAyajesTa mAsikamAM vijyagupta mauryane, "jagatanI vahecaNI sAthe lekha AvyuM che. temAM temaNe jaNuvyuM che ke - - "gayA mArcamAM porTugalamAM lazkarI baLavo kacarAI gayo tyAre eka vakhata pharIthI e junavANI deza samAcAramAM camakyo hate. yurepamAM spena ane pirTugala be deza evA che ke jyAM hajI 20mI sadIne pavana pahoMcyo nathI ane tenA rAjakartAo hajI 16mI sadInI bhavyatAnA svapnamAM Ave che. porTugAlI rAjakartAo ghuvaDa jevA che, jeo vAstavikatAnA sUryane svIkAra karatA nathI. AthI teo dIva, damaNa ane govAne hajI porTugalanA prAMta gaNe che. porTugAlI pArlAmenTamAM A "prAMtanA sarakAraniyukta pratinidhio paNa bese che. ane A "prAMta'ne 'vahIvaTa calAvavAnI kacerI paNa porTugalamAM che! porTugalanA bajeTamAM dIva-damaNa-govAnA vahIvaTI kharcane Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM levI pAnuM prabaMdha karavAmAM paNa Ave che. ane tenA gavarnara' paNa nimAya che! 1961mAM ApaNe dIva-damaNa-govAne mukta karyo e banAva jANe banyuM ja nathI. piTuMgAlI vahANavaTIo mahAsAgaramAM vadhu ne vadhu AgaLa vadhavA lAgyA ane chevaTe dakSiNa amerikA, AphrikA, bhArata, agni eziyA ane cheka cIna tathA pesiphika mahAsAgara sudhI pahoMcyA. dharmacusta (kaho ke dharmajhanUnI) paTagAlIone pape duniyA dAnamAM ApI dIdhI hatI ke teo je deza-pradeze zedhe te temanA ane teo tyAM romana kethalika khristI dharma phelAvIne tyAMnI prajAene narakamAM jatAM bacAve! jeo khristI dharma na svIkAre ane sAmane kare temanI katala paNa thatI hatI. govAmAM temaNe kaleAma calAvI hatI." | vijayagupta maurya jevA rAjakAraNanA kahevAtA aThaMga abhyAsI paNa porTugalanA lekenI bhedI vartaNUkanA bheda na pAmI zake te bIjAnuM to zuM gajuM? samagra vizva upara Aje paNa spena-porTugalanI mAlikIne dA kAyama che e vAta hajI bIjA purAvAthI magajamAM sthira karIe.' gujarAta samAcAra" tA. 27-12-71mAM porTugala paraMparA zIrSaka heThaLa AveluM lakhANu akSarazaH dhyAnamAM laIe. "bhAratamAM govA, dIva ane damaNanI svAdhInatAnI dazAbdI ujavAtI hatI tyAre porTugalamAM gAvA-dIva-damaNa para bhAratanA AkramaNanI dazAbdI ujavAtI hatI ane A traNeya yAvarazcaMdradivAkare piTugalanA ja raheze evuM elAna piTugalanA vaDApradhAna ApatA hatA. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM samArohamAM porTugalanA vaDApradhAna che. kATAnAe 18mI DIsembare kahyuM "A-dIva-damaNa porTugalane ja eka bhAga che. ane sadAkALa raheze. Aje bhAratanI eDI nIce tyAMnI prajA kacaDAI rahI che, paraMtu ene AtmA te ajeya che Aje paNa A traNeya pradeza IsAI che, ane porTugalanA che." A zabdo uccAratAM vaDApradhAne pitAnA udabodhanamAM bhArata-pAka yuddhanA paNa ullekha karyA ane kahyuM, "jagatane sauthI nikaSTa AkamaNa ane yuddhapriya deza bhArata che.' baMgalAdeza mukta thayuM e pachI paNa jagatanA aneka deze vAstavikatAne je rIte nakArI rahyA che, te jotAM porTugalanuM A valaNa DuM samajI zakAya che. Aje paNa porTugalanI nezanala esembalImAM bhUtapUrva "pArTugIjha bhArata'nA be pratinidhie bese che. "hAI kamizanara phora dhI sTeTa opha inDiyAnuM pada eka porTugIjha adhikArI saMbhALI rahyA che. hajI A vAta thoDI vadhu pAkI karI le. "gujarAta samAcAra tA. 18-9-66nA aMkamAM amerikAnI zodha karyA pachI kolaMbase zuM joyuM che tene ahevAla kolaMbasanA ja zabdomAM ApyuM che; jene sArabhAga ahIM rajU karuM chuM. huM kAdijhathI ravAnA thayo. tyAra pachI 33mA divase huM hiMdI mahAsAgaramAM pravezyo ane ghaNuM TApuo mArI najare caDyA. A TApuo para asaMkhya mANase vasavATa kare che. ApaNuM mahAna nasIbavaMtA rAjA vatI meM e tamAma TApuo kabaje karI lIdhA che. meM ApaNA vijayane vaja pharakAvyo ane Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ItihAsanuM erI pAnuM sUtro pokAryA tyAre paNa keIe jarA sarakhe paNa pratikAra karyo nahato. meM je pahele TApu kabaje karyo tenuM nAma meM seviara" rAkhyuM che. inDiyane A TApune guAnAhanI tarIke oLakhe che. bIjA TApuonAM nAma sAnTA mAriyA, pharnAnDInA isAbelA, juAnA e pramANe rAkhyAM che. agatyanI hakIkata e che ke A badhAne khristI dharma aMgIkAra karAve. huM satya kahuM chuM ke e leke paNa A mATe taiyAra che ane temanuM paNa mana che. huM AzA rAkhuM chuM ke ApaNuM Adarza rAjAnI icchA paNa AvI ja haze. A te parikathAo jevI vAta che. tethI ApaNA mahAna nasIbavaMtA rAjA ane rANI tema ja rAjakuMvara ane khristI dharma pALanArAM bIjA rAjyoe paNa bhagavAna suno AbhAra mAne joIe. temaNe ja ApaNane ATalI moTI jIta ane bakSisa ApI che. Thera Thera dhArmika utsava manAve, dharmavidhi Are, ane dhArmika varaDA kaDhAvejema svargamAM bhagavAna Isu cenamAM mahAle che tema pRthvI upara paNa bhagavAna Isune AnaMdano anubhava thAya. kAraNa ke atyAra sudhI bepattA rahelA ATalA badhA AtmAo have AtmakalyANa arthe ene ghUMTaNIe Avaze." libana, mArcanI IdIsa pahelAM divasa (14 mI mArca 1493) | kissAphara laMbasa eDamirala opha dhI ona phakkITa i. sa. 149rama bulathI khristI dharmaguru pape AkhA vizvane pitAnI mAlikInuM banAvyuM che. e uparanI mAhitIothI Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM khUba ja asaMdigdha rIte jaNAI Ave che. A keTaluM badhuM bhayaMkara akArya che ? zuM Aje huM ke tame bhArata ke amerikAnI mAlikI jAhera karIe eTale bhArata ke amerikA ApaNuM mAlikInuM banI jAya? keI dhaneSu brAhmaNa dhana maLatAM pelA dAnavIrane kahI de ke "jA, have svarga ane pAtALamAM rAjya tane ApyAM !" to te keTaluM behUduM kahevAya? AvuM ja A pipe ThaMDI tAkAtathI A akArya karyuM che, ane spena piorTugalane aDadhuM aDadhuM vizva vaheMcI paNa ApyuM. ane te vAta te ja rIte barobara hoya tema tene amala paNa thayo ! hajI A vAtane vizvanA acchAmAM acchA rAjakAraNanA kIDAo ane buddhijIvIo svIkAravA taiyAra nathI, ane tethI ja garI sivAyanI (lAla, pILI ane kALI) prajA ane tenI saMskRtio sarvanAzanI khINa tarapha bhayAnaka vegathI dhasI rahI che. AkhAya vizva upara Aje paNa garbhita rIte te sattA gaura prajAnI che. mATe ja bhArata vagerene je svarAja apAyuM che te paNa - bhArata vagere svataMtra rASTro kabUlavAmAM AvyAM nathI paraMtu yunAITeDa kiMgaDamanA DomIniyana gaNAyA che. amRta bajAra patrikAnA tA. 15-8-65 nA aMkamAM jaNAvyuM che ke "India is not a sovereign Republic but a part of Her Magesty's Dominions out side the United Kingdom. '' e hisTarI opha inDiyAnA 332mA peIja upara jaNAvyuM 1998 :- On that day the Constituent Assembly Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM in Delhi declared India a Dominion within the British Commonwealth with Lord Mountbatten as its first Governer General (anuvAda: te divase baMdhAraNa sabhAe hindustAnane briTiza kemanavelthamAMnA DemIniana tarIke, ane sAthe ja tenA pahelA gavarnara janarala tarIke lerDa mAunTa beTanane jAhera karyA.. A ja "e hisTarI opha InDiyA' pustakanA 14mA peIja upara kaMDArAyelA ati mahattavanA zabdo vAMce - * To-add tone the whole proceedings and to Secure the alliance or atleast the awareness, of Heaven in the urdertaking Bull was procurd from Pope Alexander VI Bargia in 1494 to the effect that all land to be eats of a line drawn north and south three hundred and seventy miles from the Coast of Europe were the perquisite of the King of Portugal. In reality, an extension of that super Empire of christ whose bee is Thea Pope.' [anuvAdaH te AkhI kAryavAhIne vadhAre tejasvI karavA mATe ane svarga levAnI pravRttimAM vadhAre madada maLe mATe 1494mAM pipa elekajhAMDara chaThThA borgIo pAsethI bula meLavyuM. te bulathI yuropanA kinArAthI 370 mAIle uttara-dakSiNa jatI lAInane (pUrva) bhAga porTugalanA rAjAnI nIce lAvavAmAM AvyuM. je kharekhara krAIsTanuM moTuM sAmrAjaye laMbAvavA mATenuM che. ke jenA vaDA pipa che.'] . A lakhANa uparathI e gorI-prajAnA agraNI rAjakAraNIo ema ja ThasAvavA mAMge che ke vizvanmAtra upara amArI ja hakubhrata che. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM zikI pAnuM - muMbaI samAcAra, tA. 28-64 nA aMkamAM mAIkala eDavaDe lakhelA pustaka "hisTrI opha inDiyA'mAMthI je lekhanuM avataraNa karavAmAM AvyuM che temAM jaNAvyuM che ke Adhunika vizvamAM veTIkananI kAryapraNAlikA viSe bolatAM nAmadAra velerIana kArDa. nala gresIyase jaNAvyuM hatuM ke, "khristI dharmanA siddhAntomAM mAnanArA temaja nahi mAnanArA vizvanA dareka mANasa IzvarIya saMsthA tarIke nahi to chevaTe atihAsika saMsthA tarIke carcAmAM rasa dharAve che. A badhAM vidhAne spaSTa rIte eka vAta kAnamAM kahI jAya che ke, "AkhAya vizva upara gorAonuM rAja che." je A hakIkata barobara samajAI jAya to "svarAjane artha khUba spaSTa rIte samajAze; ane tene juThe artha magajamAM ThasAvIne a-gaura prajA je rIte braguNanAM vamaLAmAM naSTa-vinaSTa thaI rahI temAMthI satvara UgarI jaze. ApaNane garAoe sva-rAja ApyuM to "sva" eTale koNa? kenuM A rAja ? svanuM eTale konuM ? Aja sudhI ApaNe ema samajIe chIe ke A dezamAM ApaNuM rAja che. jyAre hakIkatamAM samagra vizvamAM pitAnI mAlikIno uparokta rIte dAvo karatA gorA "sva." eTale pitAnuM [gArAonuM) rAja kahe che. have jo emane pitAnuM rAja A dezanI dharatI upara kAyama mATe sthira karI devuM hoya to temaNe A dezanI prajAne naSTa ke nirmAlya te karavI ja paDe. je dezanI je prajA, potanI je saMskRtine kAraNe bhAre magarUbIthI chavatI heya te saMskRtine khatama karavI ja paDe. dareka saMskRti dhArmika, Arthika, sAmAjika ane rAjakIya - mALakhAnI rAjya dvArA ja pelAnI prajAne bhagavAna rAkhe che, Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM " * 13 mATe A cAre ya suvyavasthAone toDIphADI nAMkhavI ja rahI. je A dezanI dharatI upara gaura prajAne pitAnuM rAja svi-rAja] kAyama mATe-kezI kaTaka vinA sthira karI devuM hoya te temaNe te dezanI prajAnI sAMskRtika vyavasthAonAM mALakhAMone saMpUrNapaNe chinnabhinna karI nAMkhavAM paDe. A kAma gaura prajAnA netAo sIdhI rIte, sahelAIthI na ja karI zake. kemake temAM baLavA thavAne saMbhava rahe eTale te a-gaura prajAne ullu banAvIne prAgatika zikSaNa dvArA kabaje laIne ene ja Taca kakSAnA sthAne upara besADIne pragatinA eThA nIce enA ja dvArA enI ja prajAnAM sAMskRtika mALakhAMone toDI-phoDI nAMkhavAnuM kArya khUba saraLa ane atyaMta saphaLa banI jAya. AthI ja AjhAdInA najIkanA samayamAM bhAratane komanavelthanuM sabhya (gulAma) banAvI daIne, pAzcAtya zikSaNathI vaTalAyelA bhAratIya lekenA ja hAthamAM I. sa. 1947nI sAlamAM potAne bhAvamAM jarUrI Adarza "svarAja' sthApavA mATe, e gArIprajA A dezamAMthI, cAlyA javAne atyaMta saphaLa dekhAva karI gaI ! Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [2] gara prajAnI kUTanItio vizvamAM sAmAnyataH cAra raMganI prajAe kahI zakAya. gArI, lAla, pILI ane kALI. vizvamAM dharmo aneka che, jemAM bahumatinI daSTie IsAI, bauddha, IslAma, vaidika, zIkha, jaina vagere gaNuM zakAya. . pitAnA raMganI cAmaDI pratye ane potAnA dharmanA anuyAyI pratye kaI paNa dharmapremIne mamatva thAya te susaMbhavita che. AvA mamatvane tiraskAra paNa kema karI zakAya ? paraMtu pitAnAthI anya raMganI cAmaDIvALA lake ane anya dharmonA anuyAyIjane pratye dhikkAra-buddhi jAge, emane A jagatamAMthI ja nAmazeSa karI devAnI vRtti jAge ane tevI pravRttio paNa vyavasthita rIte thatI rahe e to atyaMta gaMbhIra bAbata gaNAya. muslimoe talavAranA jore anya dharmo ane anya prajAne khatama karavAnI hiMmata karI paNa teo niSphaLa gayA. aMgrejo vadhu mutsaddI nIkaLyA. emaNe potAne bhedI kAryakrama jagatamAM mUko. ene pAyo "mautrI svAMga rahyo. muslimoe talavArathI anya prajAnA nAzanI kAravAhI karI. aMgrejoe saMsakRtinAzathI prajAnAzanI kAravAhI karI. pahelAM pAMca varSa muslimonAM hatAM, pachInAM chellAM pAMcaso varSa aMgrejonAM banI gayAM. taLAvanI lAkho mAchalIne kAI charIthI mAre te keTalI mAre ? kaI pANI sUkavI nAkhIne mAre te badhI mare. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM samagra vizvamAM yuropiyana lokene IsAI dharma phelAvI devo heya ane gaura prajAne ja sarvatra vasavATa karAvavo hoya te bAkInA dharmo ane varNone eNe khatama karavA ja paDe. sabUra ! bIjI prajAo ane bIjA dharmone khatama karavA jatAM eNe e kALajI te rAkhavI ja paDe ke e prajAnI dharatIo khatama na thaI jAya. . . [hA...nakAmI dharatInI vAta judI che.] kemake te dharatI [rASTro] te AbAda banavI ja joIe, ethI enI vadhatI jatI gaura prajAne vasavATa mATe khUba kAmamAM AvI jAya. e ja dharatInA leke dvArA emanI ja dharatIne AbAda banAvatAM banAvatAM, e dharatInI prajAne naSTa karavI paDe. je prajAne nAza bomba vagerethI. kare te dharatI upara UbhelAM nagara, audyogika vasAhata, baMdha, plAnTo vagerene paNa nAza thaI jAya, je temane ja iSTa nathI. emaNe to e dharatIomAM adyatana nagara, virATa vasAhato UbhI karavA mATe ja aDhaLaka saMpatti e dezanA sattAdhIzene ApI che e saMpattinuM phaLa zuM maLe? eTale ja bhArata jevA rASTra [dharatIne e gauraprajA adyatana rIte samajAvatuM ja rahe, ane enI saMskRtino nAza karavA dvArA enI prajAne nirmAlya ane ane maraNazaraNuM karI de te rIte ja teNe kAma karavuM joIe. jagatanI sauthI baLavAna prajA eziyana prajA gaNAya che. enI abhaNa ane jaMgalI gaNAtI prajAe paNa atyaMta baliSTha che. eTale ja dharatIne AbAda karatA jaIne prajAone barabAda karIne naSTa karI devAnA krara kAryakramanuM mukhya lakSa eziyAnA dezane banAvAyela che. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "chatihAsanuM bhedI pAchuM TUMkamAM yuropiyanee deza (rASTra)ne AbAda banAvatA jaIne, saMskRtinAzAdi dvArA prajAne barabAda karI nAMkhavAne kAryakrama chellAM . pAMcaso varSathI amalamAM mUkayo che. sarvanAzanI A siddhi pAmavA mATe pepanI sarvoparI mAlikIne pUrvamAM eziyA, AphrikA pUratI piTugalamAM saMkramAvavAmAM AvI ane te sivAyanI pAzcAtya duniyAmAM spenanI mAlikIne saMkramAvI. porTugala ane spene bIjA rAjyamAM potAnI mAlikI saMkramAvI ane te rAjya dvArA saMsthA dvArA dareka saMsthAmAM pitAnI mAlikI saMkramAvI. Ama IMglAnDa mAraphata bhAratamAM sarvoparI mAlikI dAkhala thaI. A mAlikI kaMpanI sarakAra, briTiza prArlAmenTa, kemanavelthanuM sabhyapada ane chevaTe svarAjanI bhAratIya lokazAhI pArlAmenTa dvArA Aje paNa cAlu rahI che, ane te yunenA sAmrAjyamAM hevAthI, tenA vaDA khristI dharmaguru pipa hovAthI Aje ya pAzcAtya mAlikI, sattA, sarvoparI adhikAra bhArata upara che ja. AvA prakAranI lokhaMDI mAlikI sAthe e aMgrejo dareka a-gaura prajAnI sAMskRtika vyavasthAone naSTa-bhraSTa karI devAnI karavAhI karI rahyA che. dhArmika, Arthika, sAmAjika ane rAjakIya A cAreya sAMskRtika mALakhAMone teDavAmAM na Ave te te prajAne nAza asaMbhavita che. aneka paddhatiothI A badhAM mALakhAMone teNe teDyAM che, keTaleka ThekANe tene toDavAnuM kAma Aje paNa cAlu che. chatAM kUTanItijJa yurepiyane bIjI prajAnI sAMskRtika vyavasthAone chinana-bhinna karavA mATe ke tenI baLavAna bannene nimAMhyuM ke naSTa karI devA mATe mukhyatve cAre tarekI lagAvatA hoya tema abhyAsa karatAM jaNAya che. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM heta prAnuM e cAra tarakIbo A che: - (1) cIre (2) vikAsa (3) bheLaseLa (4) ekatA. ke pahelAM kakaDA karavA [ cIro pADavo], pachI eka kakaDAno vikAsa kara, pachI emAM bheLa karo, pachI ekatA karavI... ane te ekatA dvArA pahelA kakaDA upara AkramaNa karIne tenI avaziSTa zaktine ya khatama karI nAMkhavI. ekatAne svAMga sajela bheLaseLiyo ane kRtrima vikAsa pAmelo kaTake to enA ja pApe khatama thaI javAnuM che. eTale A rIte be ya kakaDAne saMpUrNa nAza thaIne ja rahe. A khUba ja sUkSma vastusthiti che. atyaMta zAntacitte ja samajAya tevI A bAbata che. samagra vizvanI a-gora prajAone nAza karavAne kaTibaddha thayelA lekenI A kUTanItine samajavAnuM kAma atyaMta muzkela che. A kUTanItie pitAnI nItine amalamAM mUkavA mATe potAnAthI jeTaluM kAma thAya teTaluM kAma to te leke jAte ja sAkSAta rIte pUruM karI detA hoya che. paraMtu sva-saMskRtinA gauravathI khIcekhIca bharAyelA magajavALI baLavAna prajAonI badhI saMskRtine khatama karI nAMkhavAnuM kAma te atyaMta kaparuM che. te te dezanI khetIne nAza karI nAkho, vepAra chinnabhinna karI devo, saMskRtinA mULabhUta pAyArUpa nArI-zIlane naSTabhraSTa karI devuM, prajAne dhananA viSayamAM bhraSTAcArI, zIlanA viSayamAM anAcArI ane bhajananA. viSayamAM mAMsAhArI banAvI devI. prajAnI jIvAdorI samAna pazugaNune nAza karavo. prajAne dhamahIna ane adharmapracura banAvavI vagere vagere kAryo paradezI leke sAkSAt rIte karI zake e tadana asaMbhavita bAbata che eTale e mATe te emaNe e prajAnA ja Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM keTalAka buddhijIvI ane puNyavAna mANasane evA taiyAra karavA joIe ane emane eTalA badhA moTA bhA' banAvIne emanI prajA samakSa khaDA karavA joIe..ke prajAne ghaNo moTo bhAga bhAre ahaMbhAvathI pitAnA e mANasane jue, emane paDato bola jhIlavA sadA taiyAra thaIne rahe. AvuM karavA mATe e ja prajAnA keTalAka mANasane pasaMda karIne temanuM AkhuM ya magaja saMskRti-virUddha ane pragati-taraphadAra banAvavuM joIe. e mATe temane vakIlAta vagerene prAgatika abhyAsa karAvavI paDe. paradezI yunivarsiTImAM viziSTa adhyayana paNa karAvavuM paDe. ATaluM karIne emanI eka viziSTa imeja' taiyAra thAya e pachI emane emanI ja prajA sAme "meTA bhA' tarIke khaDA karI devAmAM Ave. AvA seMkaDo meTA bhA' taiyAra karavA paDe, ke je badhA ya dekhAve kALA chatAM, janme hindustAnI chatAM hakIkatamAM te te gorAonA ja pALelA popaTa jevA, rabara-sTempa jevA, temanA adakerA ejanTa jevA banI rahe. AvA lekenuM svarUpavarNana eka ja vAkayamAM karavuM hoya to ema kahI zakAya ke teo Isu khrista vinAnA khristIo, yuropiyana che." [ dha Ara ela krizciyansa vidhAuTa krAIsTa] athavA dezI aMgreje che. A rIte dareka dezanI prajAmAM potAnI paddhatinuM zikSaNa phelAvI daIne gorAoe pitAnA ejanTo taiyAra karyA che. bhAratanAM nagaramAM te AvA ejanTe ghaNI jaMgI bahumatimAM che. eTaluM ja nahi paNa bhAratanI gavarnamenTanA vahIvaTItaMtramAM te sarvatra A gorAejanTo ja goThavAI gayelA che. gorAo ja emAMthI koIne bhAratanA rASTrapati, koIne vaDApradhAna banAve che, te kaIne kebIneTa pradhAna ke paMtapradhAna banAve Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ItihAsanuM levI pAnuM che. A AkhI ejanTa-ToLakI goThavAya pachI enA hAtha nIcenA vahIvaTItaMtramAM ejanTonI AkhI ne AkhI vaNajhAra goThavAya che emanI paNa nIce evA ja zikSito - gorA-ejanTa goThavAtA rahe che. azikSitane to ahIM koI "kalAsa' ja na hoya eTale emanA avAjane rajU karavAne ahIM keI avakAza raheto nathI. Ama evA be traNa lAkha svadezI aMgrejo samagra dezanI azikSita, saraLa, dhama prajA upara pitAnI hakumata phelAve che. AkhuM ya taMtra pAzcAtya paddhatinA zikSaNamAMthI taiyAra thayelA bhejA dvArA ja cAlatuM rahe che. emAM ya DIka paNa sAMskRtika chAyA AvI na jAya te mATe sekreTarIonAM cAvIrUpa sthAnamAM to gorAo paNa goThavAyelA rahe che. pradhAne ja bhAratIya, paNa emane daravaNI ApatA sekreTarIo to khullaMkhullA garAo (paradezIo) ke, chevaTe gorAonA ananya vaphAdAra sAthIdAro. evI agamya rIte A jALa dareka dezamAM phelAvAya che ke jenI jaladI gaMdha paNa AvatI nathI. have A gorAonA ejanTonA hAthe pUrvokta tamAma sAMskRtika vyavasthAone chinnabhinna karI devAnuM kAma bhAre muzkelIbharyuM te na ja rahe. pazuonI kaleAma gorAonA rAjamAM gorAo jeTalI na karAvI zake teTalI kaleAma pAzcAtya zikSaNa laIne taiyAra thayelA dezI aMgrejo sahelAIthI karAvI zake. TUMkamAM, dareka agaura dezanI prajAonuM nikaMdana emanI ja prajAnA keTalA hajAra zikSita dvArA ja kaDhAI rahyuM che. A krama je cAlu ja rahe to e prajA enA ja prajAjane dvArA pitAne sarvanAza vahAryA vinA rahe nahi. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAtuM - A siddhi pAmavA mATe ja "svarAja' ApavAmAM Ave che. jethI dezanI dharatI potAnI (aMgrejonI) icchA mujaba vikAsa pAmatI jAya ane saMskRtinA nAza dvArA prajA barabAda thatI thatI aMte naSTa thAya. pelI AbAda banelI dharatI AkhI ne AkhI e gaura prajAnA hAthamAM pAkelA phaLanI jema AvIne paDe. have pachI ApaNe je vicAraNuM karIe tyAM "gorA' zabda Ave eTale te zabdathI gerI prajA ane gorI prajAe kALI vagere prajAmAMthI taiyAra karelA ejanTane paNa yathAyogya rIte samajavA. eTale ke "gorAonI cAlabAjI" ema kahevAmAM Ave tyAM sAkSAt garAne ja na samajatAM enA taiyAra karelA ejanTone paNa yathAyogya rIte samajavAnuM rAkhavuM. te ja pramANe upara Avela gorAejanTa zabdane paNa "gorAoe kALI prajAmAMthI taiyAra karelA ejanTo'-"dezI aMgrejo' evo artha karavo. ATalI spaSTatA karI lIdhA pachI agaura prajAnA sarvanAzanI patharAyelI bhedI zetaraMjanAM khataranAka pyAdAone vicArIe. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [3] cIraH gaura prajAnA bhedI mutsaddIone jene nAza karavo hoya che te avibhakta aMganA be cIrA (kakaDA) kare che. temAM je eka kakaDo temane hAthamAM levAne iSTa lAge tene hAthamAM le ane bIjA kakaDAnA nAza mATe vadhu zaktino vyaya karavA jeTalI mUrkhatAne teo apanAve nahi. teo to emAM eka cIro mUkyA pachI je ISTa kakaDo hoya che tene ja pakaDe. (1) A bhAratavarSa eTale saMte ane sajajanene ja deza che. chatAM "gAma hoya tyAM DheDavADe paNa haya' e nyAye durjane ya A ja dezamAM maLI to rahe, chatAM saMto ane sarjananI sAthe durjane avibhakta rahetA hovAthI temanA "AsurI' tattvanuM tophAna AgaLa vadhI zakatuM nahi. paNa A avibhakta aMgamAM cIre mukAye; beyane judA pADI dIdhA. (2) A ja rIte rAjAzAhImAM cIro mUkIne baLavAnane hAthamAM lIdhA ane nabaLAone judA pADavA. avibhakta marAThAomAM vaimanasya UbhuM karIne chUTA pADIne khUba laDAvyA; paMjAbanA mahArAjAethI marAThAone chUTA pADIne laDAvyA. muslima rAjAomAMya bhAI-bhAI suddhAMne judA pADIne paNa laDAvI mAryA. (3) bhAratanI avibhakta prajAmAM cIro mUkyo...bhaNelI ane abhaNa; ema be kakaDA karyA. bhaNelI prajAne hAthamAM lIdhI, abhaNa prajAne rajhaLatI mUkI. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM () hindustAnI lokeAmAM bIjI rIte paNa cIre mUko. tenA be kakaDA karyA, hindu ane musalamAna ... hinduone vadhu pradezAdi ApIne muslimemAM uzkerANIo UbhI karAvI. (5) hindumAM ya cIre karyo ane be kakaDA karyA. savarNo ane ane harijane; beyane laDAvyA. (6) bIjI rIte paNa hinduomAM cIre mUko. vaidike ane jene vaidikanuM vipula saMkhyAbaLa ane jainenuM vipula buddhibaLa, A be ya bhegAM maLIne cAra puruSArthanI saMskRtinI rakSA karatAM hatAM. have e beyane chUTAM pADayAM. baneyanuM baLa tUTI gayuM. (7) bhAratIya zikSaNa eka ja prakAranuM hatuM, jene mATe ema kahI zakAya ke e zikSaNa mekSapradhAna cAra puruSArthanI saMskRtinA pAyAnuM zikSaNa hatuM. e zikSaNamAM dharma ane arthakAmano vyavahAra be ya AvI jatAM. paNa gaura prajAnA nAyake e emAM cIre mUkyo. enA be kakaDA karyA. dhArmika ane vyAvahArika. emAMnA vyAvahArika vibhAgane hAthamAM lIdhe..temAMthI dhArmika zikSaNanI sikyulara sTeTanA nAte hAkalapaTTI karI. pAThazALA, masA, vageremAM apAtuM dhArmika zikSaNa rajhaLatuM mUkavuM. (8) vaLI dharmamAM ya moTe cIro mUkyo, ane tenA be kakaDA karyA. ekanuM nAma dharma ane bIjAnuM nAma saMpradAya. bahumatimAM hoya tene dharma kahevAnI vyAkhyA hAla garbhita rIte rAkhI che. paNa te vyAkhyA mujaba laghumatimAM rahetA dharmone saMpradAyo TharAvIne naSTa karavAnI temanI cAlabAjI che. AthI ja Aje teo aneka dharmone saMpradAya kahe che. saMpradAyane bagaDelA kahe che, nAbUda karavAnI vAta vahetI mUkyA kare che. (9) vaLI dharmonA bIjI rIte paNa be TukaDA karate cIro temaNe mUkyo che. sAMpradAyika dharmo ane binasAMpradAyika dharmo. AmAM Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM 3 .. dareka dharmanA je te yiAkAMDa che te vibhAgane teo sAMpradAyika kahe che ane ahiMsA, mAnavatA, dayA vagare sarvadharma-sAdhAraNa dharmo che tene teo binasAMpradAyika kahe che. binasAMpradAyika dharmone ja uttejana ApavAnI lobhAmaNI vAto karIne te lokee dharmanA prANa svarUpa kriyAkAMDene "saMpradAyanuM jhera" jaNAvyuM ane tenA tarapha ghera napharata pedA karAvI, tenI ghera avagaNanA karAvI. (10) "ahiMsA dharmamAM cIre mUkIne be kakaDA karyA vyavahAru ane avyavahAru, kIDI, keDInI dayAsvarUpa ahiMsAne avyavahAru kahI, ane regI mAnavI kAjenI davAo taiyAra karatI vakhate thatI abola prANIo uparanI ghora ribAmaNathI mAMDIne maraNa sudhInI hiMsAne temaNe regInI dayAsvarUpa "vyavahAru ahiMsA' jAhera karI. (11) garbhapAtaH kAyadesarane ane gerakAyadesarane; (12) nANuM kALuM ane dhaLuM; (13) chUTAcheDAH kAyadesaranA ane gerakAyadesaranA; (14) dArUH lAIsansane ane lAIsansa vagarano (15) corIH kAyadesaranI ane gerakAyadesaranI; (16) khUnaH keTathI sAbita thatuM ane sAbita nahi thatuM; (17) vepArIH lAIsansavALe ane lAIsansa vinAne athavA moTo ane nAne vagere dRSTAMta ApI zakAya. AvI rIte cIrAo pADIne, je kharekhara pApa che tevA paNa kAyadesaranA garbhapAta, chUTAcheDA, dArU, corI vagerene a-duSTa karAvyA che, ane e rIte bhAratIya saMskRtinI pAyamAlI bolAvI devAmAM AvI che. anubhavIo kahe che ke aMgrejonI nIti "DivAIDa enDa rUlanI hatI. bheda pADe ane rAja karo. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM paNa nA. e vidhAna saMpUrNa sAcuM jaNAtuM nathI, emanI nIti DivAIDa enDa rUla'nI na hatI. bheda pADe ane khatama kare. A lokee pote ja A dezamAM sAkSAta rahIne pavitra saMskRtino ane khamIravaMtI prajAne bukaDo bolAvI devAmAM cIrA'nI ghAtakI nItine khUba ja agrimatA ApI che, ane teo temAM mahadaMze saphaLa paNa thayA che. A dezanI prajAne, prajAnA pitAnA ja dezamAM ghAtakI rIte laDAvI mArI che. jyAre jyAre A leke A dezanA rAjAo vageremAM kakaDA pADIne amIcaMde, mIrajApharo ke jayacaMdo UbhA karI zakayA nathI tyAre pracaMDa sainya ane bhayAnaka tapanA baLathI paNa A dezane jItI zakAyA nathI e vAtanI spaSTa gavAhI ItihAsa pUre che. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [4] vikAsanI mahAjALa cIrA'nI pahelI janA jyAM lAgu thaI tyAM bIjI yojanA lAgu thAya che. enuM nAma che : vikAsa, A "vikAsa mAtra dekhAva pUrata hoya che. vastutaH te e vikAsa chevaTe jaIne vinAzane ja sarjaka bane che. A ja to garAonI bhayaMkara mutsaddIgIrI che ke teone karavAnuM hoya che kAMIka juduM ja ane dekhAva kare che tethI sAva ja viparIta. dekhADe vikAsa, ane thAya vinAza. AthI ja e badhA vikAsane ApaNe vikAsanI "mahAjALa" kahIzuM, have A mahAjALane vigatathI, dRSTAntothI samajavA keziza karIe. [1rAjAzAhI : rajavADAMone khatama ja karavAM hatAM mATe temaNe rAjAone khUba chApare caDAvyA. temane mUkI mUkIne salAmo karI. temanAM vakhANa karatAM teo kadI thAkyA nahi. briTizatAja taraphathI mAkhaNa lagADavAmAM ane khitAba enAyata karavAmAM temaNe kadI pAchuM vaLIne joyuM nahi. rANIone bhaNAvavA mATe khAsa paradezI vidvAnone ahIM mokalavAmAM AvatA. rAjakumArone paradezanI zikSaNasaMsthAomAM bhaNAvavA mATe laI javAmAM AvatA. kayAreka rAjA bhUla karI besato ane prajA vIpharatI to A gorA resiDaMTa vagere vacamAM paDatA ane prajAne kahetA, "rAjA to ApaNe bhagavAna kahevAya. enI bhUlane bhUla tarIke jovAya ja nahi." paradeza gayelo rAjA svadeza Avato tyAre 31-31 toponI salAmI A ja aMgrejo ApatA. hindustAnanA bIjA rAjAone Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM ane rakama na Ai khe UzkerIne laDAvatA paNa aMgreje; ane e bhaya nIce rAjAonA sainyane majabUta banAvavAnuM kAma karatA paNa e ja aMgreje. A aMgrejonI prajAnI duSkALa AdinI Aphatone paNa paradezathI dhanadhAnya vagere maMgAvIne nivAratA ane A rIte anekAneka yuktiprayuktiothI rAjAzAhIne khUba vikAsa karatA rahyA. AnI pAchaLa mukhya Azaya to rAjAzAhInA vinAzane ja hato. kemake samagra hindustAnane ekacakrI kabajo meLavavA mATe rAjAzAhIne khatama karyA vinA cAle tema na ja hatuM. e khaMdhA aMgrejoe jANI lIdhuM hatuM ke hindustAna upara je koI bahAranuM AkramaNa AvyuM temAMne kAI paNa rAjA [ je ahIMno vatanI banI jaIne prajAmaya banavAnI yogyatA na dharAvato hoya tevo] ekacakrI zAsana sthApI zakayo nathI. kema ke hindustAnamAM aneka rAjAo; te darekanI dharatI upara tenI potAnI ja hakumata...have emAMthI keTalAne jItavA ? hindustAnanI dharatImAM UMDe UMDe jatAM Aphata keTalIya Ave. sainyane khAdhAkhorAkInI paNa prajA taraphathI bhAre muzkelI UbhI karAya. badhA rAjAone jItI levAya nahi tyAM sudhI samagra hindustAna kabaje Ave nahi, eTale AkhI rAjAzAhInuM vilInIkaraNa thAya ane samagra hindustAna upara dilhIne eka ja darabAra thaI jAya to bhAratane jItI levA mATe phakta dilhIne ja jItavuM paDe. bhAratane nabaLuM karIne naSTa-vinaSTa karI devA mATe dilhInA taMtranA DhAMcA kabaje karIne nabaLA pADI devAnuM ja kAma karavAnuM rahe. A siddhine pAmavA mATe rAjAo sAme jaMge caDIne rAjAzAhIne khatama karavAnuM kAma to AsamAnanA tArA toDavA karatAMya vadhu kaThina hatuM. eTale ja Akramaka banIne rAjAzAhIne vinAza karavAnI yojanA na ghaDatAM rAjAzAhInA saMrakSaka ane saMvardhaka banavAne dekhAva karIne, jyAM ne tyAM-je te rIte yogya lAgyuM te mujaba Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM cIrA pADatA gayA. kakaDA karatA gayA. nabaLAonI avagaNanA karIne temane vadhu nabaLA pADIne naSTa karatA gayA ane sabaLa "kaTakAne vikAsanI mahAjaLa'nA lapeTAmAM phasAvatA gayA. rAjAzAhInA e vikAse aMte e rAjAzAhIne bhAratanI dharatI uparathI kevo vinAza karyo e vAta sahune suvidita che. e aMgreje jANatA hatA ke bhArata upara kAyamanA ApaNuM svarAjanI sthApanA karavI hoya te temAM sauthI vadhu bAdhaka bananArI che; saMtazAhI, saMtazAhIne khatama karavAnuM kAma ati kaThina hatuM. lokahaiye saMtonI pratiSThA eTalI badhI utkRSTa hatI ke tene teDavAnuM kAma atyaMta kaparuM hatuM. vaLI vikAsanI koIpaNa cAlabAjI ramavA jAya to e dIrghadraSTA saMte emAM phasAI jAya e saMbhavita na hatuM. eTale ja saMtazAhIne nAza karavAnI emanI murAda hovA chatAM vinAzanI tapanuM mAM emaNe rAjAzAhI tarapha dekhADayuM. ane enA sAme lokazAhInuM eka kaubhAMDa UbhuM karyuM. bheLaseLanI trIjI janA dvArA emAM phugAva utpana karyo. pachI lokazAhIne enI sAme khaDI karIne ene khatama karI. "rAjA" e paNa bhAratane eka prakArane saMta ja hatA. mahAsaM tene e saMrakSaka hatA. ene khatama karatAM saMtazAhI ane sarjanazAhI be ya naSTaprAyaH thayAM. Ama lekazAhI dvArA saMtazAhI, sajanazAhI ane rAjAzAhI traNeyane khatama karavAmAM AvI. bhAratamAM pitAnA Adarza "svarAja'nI ADe AvatI A cInI-dIvAlo UkhaDI gaI. mArga ghaNe meLe thaI gaye. [2] vepArI H aneka rIte A vargamAM cIrA pADIne tenA kakaDA karavAmAM AvyA che. e pachI jyAre ThIka lAgyo te kakaDA upara vikAsanI lobhAmaNuM mahAjALa bichAvAI che. khUba ja Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 itihAsanuM bhedI pAnuM dhanADhaya vepArIone meTA mAnacAMda apAyA che. "jagatazeTha' sudhInAM birUda ApIne emane ya "moTA-bhA' banAvAyA che. Aje paNa lAIsansa" vagere evA "moTA-bhAne ApIne nAnA vepArInA bIjA kaTakAne dhaMdhAthI barabAda karI devAmAM Avyo che. have to nAnA vepArIone hAthakaDIo paherAvavAnI, bharabajAre haMTarathI mAravAnI janAo paNa amalamAM mukAtI hovAnuM sAMbhaLavA maLe che. Ama amuka puNyavAna vepArIone vikAsanI jALamAM laIne IjArAzAhI, phuDa korporezana vagerenAM AyeAjana dvArA emane evI rIte mAtabara karIne, jagatanA mahAna mANasa tarIke jAhera karIne, rASTranA parama rakhevALa tarIke biradAvIne "meTA-bhA' karAyA che ane pachI te ja vepArI saMsthAnA bIjA kaTakAne ke jemAM lAkho nAnA dhaMdhAnA vepArIo che tene nAza karavAnuM kAma atyAra sudhI ekadhArI rIte cAlI rahyuM che. [3] khetI : ahIM paNa vikAsanI mahAjALa bichAvAI che. vepArIo sAme laDavA kheDUtone khaDA karI devA mATenI badhI ja yuktio ane bhedI yojanAo kAme lagADAI che. RNarAhatadhAre, gaNotadhAro vagere dvArA, karamAphI dvArA; udAra dhirANa dvArA kheDUtane khUba sukhI karI nAMkhyAne dekhAva Ubho thayo che. paraMtu aMte to sahakArI dhoraNanI khetInA khaMjarathI A ja kheDUtone khatama karAze. rAkSasI yAMtrika TrekaTaranI madadathI khetI karavA mATe aMgrejo (raziyo) khetIne saghaLe vyavasAya pitAne kabaje karI leze. rAsAyaNika khAtara, jaMtugha davAo, hAIbrIDa bIjanA prayogo dvArA khetImAM utpAdana khUba vadhArI mUkavAmAM AvyuM che, tenI pAchaLa mAnavamananI dhanalAlasAnI nabaLI kaDI khUba ja upayogI banI che, paraMtu AvA jaMgI utpAdananA vikAsathI--khUba haMTaro mArIne doDAvI mUkelA ghoDAnI zaktine nAza karI nAMkhavAnI jema ke amuka khorAka ApIne Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM gAyanuM vadhu paDatuM dUdha meLavI levAnI jema khetInI jamIna rasakasa vinAnI thaze; baLI paNa jaze; jene bhAratIya kheDU punaH sajIva karI zakavAne asamartha banI jaze, vadhu utpAdana'nI dhUnamAM, je vikAsanI mahAjALa bichAvAyelI che te bhAgye ja kekanI najare caDe tevI che. vadhu vikAsanI yojanA sAthe vadhu utpAdanane gADha saMbaMdha che. vadhu vikAsa mATe vadhu yAMtrika vAhana anivArya che. AthI utpAdana pAmatuM ghaNuM kharuM anAja vagere e yAMtrika vAhanothI paradeza bheguM thaIne ja rahe che. hUMDiyAmaNanI vaLagADAyelI AMdhaLI ghelachA AmAM phera vicAra karavA detI nathI. AthI ja svadezanA mANasone cIjavastuo paNa prApya nahi banatAM moMdhavArI, bhUkhamare ane bekArI sarvatra vyApI jAya che. je vadhu utpAdananI jhuMbeza paDatI mukAya te yAMtrika vAhanonI jarUriyAta ghaTI jAya; ane hUMDiyAmaNa, nikAsanI ghelachA zAnta paDI jAya. AthI mAlanI heraphera baLadagADAM vagerenI sahAyathI thavA lAge. mAla bharelAM e baLadagADAM doDIne ya keTale dUra jaI zake ? eTale pitAnA ja tAlukAmAM ke jillAmAM ke rAjyamAM ja e mAla pahoMcato thaIne pUre vecAI jatAM sarvatra cIjavastunI chata thaI jAya. - baLadanI jarUra vadhatAM chANa-mUtra vagere paNa vadhe: eTale e khAtarathI jamInanA rasakasa vadhe. bIjI bAju yAMtrika vAhananI heraphera ghaTatAM peTrolanI jarUra ochI thAya; gesanI jarUriyAta ghaTe. chANanI jarUra vadhe, ethI pazuonI AvazyakatA vadhe. ema thatAM dUdha-ghI vagere vadhe ArogyAdine enA kahevAtA lAkamAnya bhautika lAbho paNa prApta thAya. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hao. itihAsanuM bhedI pAnuM paraMtu jene sarvanAza ja kare che e loke A vAta sAMbhaLe ja nahi, ane emanA kabaje gayelA zikSita paNa A vAta samajavA ya taiyAra thAya nahi e tadana samajAya tevI vAta che. [4] nArI-saMsthA : vikAsanI mahAjALamAM "nArIne to A lekee AbAda sapaDAvI che. "na strI svAtaMtryamahUti' e ArSavAkyanI A lokoe peTa bharIne ThekaDIo te uDAvI ja che; paNa gebelsa nIti apanAvIne hiMdustAnanI atyaMta buddhimAna prajAnA puruSavargane ya maMtarI nAkhe ! are ! strIne paNa ApaghAtanI A tarakIbamAM pitAnuM kalyANa samajAvI dIdhuM ! vikAsane nAme nArIne zikSaNa, sahazikSaNa, puruSa sAthe mukta sahacAra, chUTAcheDAnI sagavaDa, garbhapAtanI anukULatA, AMtarajJAtIya, AMtarakhaMDIya lagnonI svataMtratA, ghoDiyAgharamAM AyAethI bALakane vikAsa, patithI saMpUrNa rIte mukta jIvana; nekarI karIne pagabhara thavAnI jhuMbeza, AjIvana kaumAryanI bhalAmaNa, puruSa samovaDIpaNuM vagere aneka ArkaSaNo ApI dIdhAM. A badhAthI nArInA jIvanane vikAsa thayo. paraMtu hakIkatamAM tA; nArI eka puruSanI patnI hatI, je have aneka puruSanI gulAma banI; besIjhama'nA sTIma rolaranI nIce kacaDAI karI. nArI te mukhyatve rahyA hatI bhegyA te gauNarUpe gaNatI. enuM jIvana mahAsatI sAdhvInuM ke satI evI strI tarIke ja rahetuM. svachaMdI jIvana jIvavAnuM ene svAtaMtrya bezaka na ja hatuM; paraMtu gharanI te e rANI hatI; gharanI, patinI saMpattine vahIvaTa e karatI; bALaucherathI e masta rahetI. ene mAthe jagatanI koI ja javAbadArI na hatI. aphasesa! enA jIvananA vikAsanA nAme enA masta pavitra jIvanane vinAza karAvAya. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM bhArate potAnI jIvAdorI samuM "nArI-zIla khoI nAkhyuM, ethI prajA nirmAlya pAkI. bhraSTAcAra, anAcAra ane mAMsAhAranuM 'sevana karatI thaI. jenuM bIja bagaDyuM...enuM badhuM ja bagaDayuM, [5] AyurvedaH Ayurveda e bhAratIya prajAnuM khUba ja sastuM ane nirdoSa jIvanaghaDatara mATenuM ananya zAstra hatuM. Aje enA vikAsanA nAme sTethoskepa, tharmomITara, IMjekazana, aMgrejI DhAMcAmAM davAonuM rUpAMtara, davAonI bATalIo, pekiMga, repariMga ane nAma suddhAMmAM pazcimanuM anukaraNa thayuM che. A samagra vikAsa AyurvedanA mULabhUta vijJAnane kayAranoya. khatama karI cUkyo che. [6] harijanaH "za" paikImAMnuM eka che harijana. A bicArAnI Aje keTalI bhayaMkara sthiti karI. enA vikAsanuM bUmarANa macAvIne enA mULabhUta dhaMdhAothI ene chUTa karyo, hAthazALanuM vaNATakAma vagere je enI pAse heta te ene jeTalo e Aje ya "abhaNa chatAM raLato hota. paNa enA paDakhe keTalAka mANaso caDI gayA. be-cArane pradhAna banAvyA: becAra TakA jeTalAne gAmaThI nizALa vageremAM nekarI apAvI. Dhola pITI pITIne A vikAsanI jAherAta karI. bAkInA badhAyane bukaDo bolAI gayo. na maLe temanA mULabhUta dha dhA; na keI temane rAkhe pitAnA prAgatika dhaMdhAmAM...ato. bhraSTaH tati bhraSTaH jevI bicArAnI dazA thaI. abrAhama liMkane ghAtakI evI gulAmInI prathA nAbUda te karI paNa pachI e gulAmene roTalo ApanAra koI na maLe, reTa mAgavA jatAM gulAmone amerikana zrImaMta vyaMgamAM kahetA, "tame Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM have svataMtra thaI gayA che ?" Asto eka ghaNuM moTI AnaMdanI bAbata che ne ?" astu. [7] dUdhanI DerIe dUdhanA vikAsa mATenI kahevAtI A DerIo jyArathI thaI tyArathI dUdha maghuMdATa thatuM thatuM naSTa thavA lAgyuM che. DhoronI olAda sudhAravAnA nAme raziyana vagere dvAre dvArA bhAratIya DhoronI olAda bagADIne khatama karavAnuM kaubhAMDa vyavasthita rIte cAlI ja rahyuM che. [8] zAkAhAra: AnA vikAsanA nAme vastutaH zAkAhArane nAza karIne mAMsAhAra ja pracAravAne che. "zAkAhArI mAMsa' vagere khavaDAvIne mAMsanI sUga dUra karAvavAnI che, ane pachI prajAne mAMsAhAra karatI karI devAnI che. zAkAhAranA pracAramAM rahIne mAMsAhArane virodha na karavo e zAkAhArIone mAMsAhAra pracAramAM ja phALe che ne ? TUMkamAM ema kahI zakAya ke A gaura lake ane temanA ejanTa jene premathI aDavAne dekhAva karatA hoya che te vastu ja A jagatamAMthI gAyaba thaI javA lAge che. be baLadanI jeDa'nuM pratIka kAMgrese svIkAryuM ke pachI baLada A dharatI uparathI vidAya thavA lAgyA. gAya-vAcharaDAnuM pratIka zAsaka kegrese svIkAryuM ke pachI dara varSe 3 karoDa gAyanuM mAMsa Araba dezamAM mekalavAne TharAva thaye. dArUbaMdhI dAkhala thaI pachI ja dArU khUba phelAyo, svadezInI jhuMbeza vadhI tyArathI ja paradezI mAlanI dhUma AyAta cAlu thaI. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ItihAsamuM bhedI nuM - gerI prajAnA ejanTo ApaNuM bhAratIya zikSita sattAdhIzo beune aDayA to ghauM phUla; je khAMDane aDavA te khAMDa DUla; je telane aDyA te tela phUla. ane A ja nyAye have je dharmane aDyA te dharma paNa dharatI uparathI DUla thaI ja javAne. mane pelI rAjAzAhInA samayanI viSakanyA yAda Ave che, jene e aDI; enuM mota thayuM. ane pelA vAghanakha paherelA zivAjI yAda Ave che; aphajhalakhAnane bheTayA ane e bicAre ! Ubho ja cIrAI gayo ! "vikAsanA nAme sparza karo..aMte jaIne ene vinAza kare.." gorA lekenI vikAsanI A mahAjALa jeTalI vahelI jANIe eTaluM ApaNuM mota dUra te ThelAya ja. ApaNAM dharmazAstromAM kasAInA bekaDAnuM ane kasAInI gAyanuM rUpaka dRSTAMta Ave che. bekaDAne roja pauSTika lIlA caNuM maLatA ane bekaDe tagaDe banatA. jyAre kasAIne dUdha pUruM pADatI gAyane sAmAnya ghAsa paNa na maLatuM. eka dI vAcharaDAe pitAnI mAtAne AvA bhedabhAvanuM kAraNa pUchyuM. mAe samAdhAna karatAM jaNAvyuM ke e bekaDo kaI dI mahemAne AvatAM bhejana mATe kapAI jaze. ApaNI evI durdazA nahi thAya. kharekhara eka dI ema ja thayuM. bekaDe kapAI gaye. bekaDAnA vikAsamAM ja bekaDAne vinAza. pelo pAradhI! jALa pAtharIne ghaNuM kabUtarane bhegAM kare! khUba zAntithI rAkhe, khAMsI paNa na khAya. khUba khAvA de... paNa ane zuM ? hamaNAM kabUtare khAya che, pachI kabUtarane. ' ja khAI javAnAM che. vikAsanA dekhAva nIce ja sarvanAza. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM [9] hajI DAM udAharaNe laIeH rAmakRSNanA anuyAyI varganI bhAratamAM jaMgI bahumati che, A bahumatinA dharmone nAza karyA vinA Adarza rUpe "sva-rAjane bhAratamAM sthApI zakAya tema nathI. eTale A dharmone nAza karavA mATe ja e dharmonA vikAsanI ati ugra prakriyA zarU karI devAmAM AvI che. e dharmonAM dharmazAstronAM saMzodhane paNa vipula dhanavyayathI karavAmAM AvyAM che. e joIne ekavAra te bhoLA mANasane ema ja lAgI jAya ke, ApaNA dharmagraMtha upara gaura lekene keTalo badhe parizrama! ApaNe vaiSNavo ke brAhmaNe mAtra kriyAkAMDI ! Avo parizrama levAnuM to keInuM ya gajuM nahi, Aje paradezamAM bhAratIya dharmagrantha upara rIsarca zarU thayela che. rIsarca insTITayuTe sthapAyAM che. rIsarcanuM te jANe ke tyAM gheluM ja lAgyuM che. paNa vastunA e rIsarcathI ApaNuM bhAratIya dharmo ane dharmagraMthane vikAsa nathI. dekhAtA e vikAsanI rAkha nIce ApaNuM dharmonA vighAtaka aMgArA jalI rahyA che. keTalAMka varSo pUrve so osTreliyanee pataMjala yoganI sAdhanA zarU karI. lagAtAra traNa varSa sudhI e sAdhanAmAM beThA evuM jAhera thayuM. ApaNA bhoLA hindustAnI leke A samAcAra sAMbhaLIne AnaMdavibhora thaI gayA. paNa jyAre osTreliyana sAdhakoe pataMjala-coganI sAdhanAne ahevAla bahAra pADayo tyAre sahu stabdha thaI gayA. emaNe jAhera karyuM ke, "amane A bhAratIya yoga atyaMta game che, ane addabhuta zAti prApta thaI che. paNa amAre eka ja vAta jagatane sUcavavAnI che ke, maharSi pataMjalie to A gi sAdhanA kALa daramiyAna surA, suMdarI ane mane spaSTa niSedha karyo che, kema ke teo A traNa vastuonA sevanane siddhimAM pratibaMdhaka Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM 35 mAne che. paraMtu amArA sAdhanA kALamAM ame A traNeyanuM sevana karela che chatAM amane siddhi (kaNa jevA gayuM hatuM ?) maLI che mATe gakriyA sAthe A traNene varya samajavAM nahi!" joyuM ne ? kevI AbAda rIte bhegane bhegamAM ja pariNumAvI daIne naSTa karI dIdhe! yoganA vikAsathI ja yogane vinAza! [10] vedapitA mekasamUlara vedanuM eTaluM badhuM utkRSTa saMzodhana mekasamUlare karyuM ke bhAratIya lokee ene "vedapitAnuM birUda ApI dIdhuM. A garAnA patro tathA jIvana' ema be vibhAgamAM eka pustaka bahAra paDyuM che. ( lAIpha enDa leTarsa opha pheDarika mekasamUlara) emAM keTalAMka evAM udharaNo jovA maLe che; jenA uparathI enA haiye paDelo vaidika dharmo pratye bhArobhAra dhikkArabhAva ekadama chato thaI jAya che. I. sa. 1866nI sAlanA eka patramAM teNe potAnI patnIne jaNAvyuM che ke vedanA anuvAdanuM mAruM A saMskaraNa uttara kALamAM bhArata dezanA bhAgya upara khUba sAro prabhAva pheMkaze. A tenA dharmanuM mULa che. huM nizcayapUrvaka kahI zakuM ke chellAM traNa hajAra varSothI vedamAMthI je kAMI phelAyuM che te badhAyane khatama karI devAne upAya eka ja che ke veda zI rIta bhAratanA dharmonuM mULa che e vAta spaSTa karIne dekhADI devAya. [This edition of mine and the translation of the Veda will hereafter tell to a great extent on the Fate of India. It is the Root of their religion and to show them what the root is, I feel sure, is tqe only way of uprooting all that has sprung from it during the last three thousand years (Vol. I, Ch. XV. page 346] Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI mAnuM kevA che A gerAo ! bhAre jahemata uThAvIne vedanuM saMzadhana kare ane tethI vedapitAnuM birUda meLave! paNa aMdarathI keTalA melA! ke e saMzodhana dvArA ja lokahadaye nazIna thayelA vedone jaDamULathI ukheDI nAMkhavAnI peravI kare ! saMbhava che ke vedone khUba mahAna jAhera karyA bAda, bhUgoLa saMbaMdhita pRthvIne sthiratAdinI vedanI mAnyatAne pragaTa karIne e gra zenI hAMsI uDAvI devAtI hAya ! [ pahelAM vedane lokahRdaye pratiSThita karavA dvArA bAkInA tamAma dharmagraMthane lokahRdayethI dUra karavAnA hoya pachI bhaugolika mAnyatAmAM bhUle dekhADIne vedone lokahRdayethI pheMkI devAnA hoya !] [11] vikAsanI kevI bhayAnaka jALa bichAvAI che! AthI A ja vedapitA (!) mekasamUlare bhArata saciva, DayUka opha ArgAIlane I. sa. 1868nI 16mI DIsembare lakhelA patramAM jaNAvyuM che ke, bhAratane prAcIna dharma have naSTaprAya dazAmAM che, have je IsAI dharma enuM sthAna nahi laI le to temAM doSa keno gaNAze?" [ 24.09 : The ancient religion of India is doomed and if Christianity does not step in whose fault will it be ? [Vol. I, Ch. XVI, p.3781] iMglaMDanA A mekasamUlaranA samakAlIna hatA; jarmanImAM AlbarTa vebara. A vidvAne saMskRta bhASAne Thosa abhyAsa karyo hato, paNa enAthI eNe kRSNa caritra vagere graMthanI hAMsI ja uDAvAnuM kAma karyuM. prasiddha vidvAna lekhaka baMkimacandra caTTopAdhyAye pitAnA kRSNa caritranI prastAvanAmAM jaNAvyuM che ke prasiddha vebara saMskRta bhASAnA paMDita to che ja. paraMtu mane lAge che ke je kSaNe temaNe saMskRta bhASAne abhyAsa zarU karyo haze te bhAratavarSa mATenI khUba ja Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM 7. azubha kSaNa hatI. [mUla? viravyAta vebara sAheba paMDita baTe, kintu AmAra vivecAya tini je kSaNe temaNe saMskRta zikhite AraMbha kariyA chilena bhAratavarSe pakSe se ati azubha kSaNa]. ( [13] prAdhyApaka beDana cera : Aje te jyAM ne tyAM je te viSayanA, dhamanA ke bhASAnA premIo yunivarsiTIomAM te priya viSayanA vikAsa mATe moTuM dAna ApIne cera' mukAve che. A cera' dvArA te viSayane kharekhara vikAsa karAya che ke vinAzamAM upayoga ? e jANavA mATe ahIM ekasapharDa vizvavidyAlayanuM data TAMkIza. karnala boDane moTuM dAna ApIne A vidyAlayamAM saMskRta bhASAnA adhyayana mATe "ceranI vyavasthA karI hatI. A cera upara saMskRtanA prAdhyApaka meniyara viliyamsa AvyA. temaNe A "cera mUkavA pAchaLanuM karnala beDananA mananuM rahasya chatuM karI detAM jaNAvyuM che keH e satyanI tarapha dhyAna doravAnuM mane Avazyaka jaNAya che ke huM beDana prAdhyApaka padane bIje ja adhikArI chuM. AnA sthApaka karnala boDane atyaMta spaSTa zabdomAM I. sa. 1811nA 15mI ogasTanA divase pitAnA vIlamAM jaNAvyuM che ke enI udAratApUrNa bheTane vizeSa uddeza e hato ke saMskRtanA adhyayana pachI IsAI dharmagraMthenA saMskRtamAM anuvAda karAya jethI bhAratIya lokone IsAI banAvavAnA kAmamAM amArA dezabaMdhuo AgaLa vadhe.' mULaH I must draw attention to the fact that I am only the second occupant of the Boden chair and that its founder, Colonel Boden stated most explicitly in his will (dated August 15, 1811 A D) that the special object of his munificent bequest was to promote the translation of scriptures in to Sanskrit, so as to enable his Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM countrymen to proceed in the conversion of the natives of India to the Christian religion [Sanskrit, English Dictionary by Sir Moneier Williams preface p. ix] A boDI ceranA prAdhyApaka moniyara viliyarse kahyuM che ke, AthI brAhmaNa dharmane nAza sunizcita che. kharI vAta e che ke atyaMta sAdhAraNa vaijJAnika viSayo sAthe saMbaMdha dharAvatA jUThA vicAro brAhmaNa dharmanA siddhAMta sAthe evA ekarasa thaI gayA che ke IsAI matanI sahAyatA vinA paNa sAva sAdhAraNa bhUgoLa vidyAnA pAThathI paNa A brAhmaNa dharmanI jaDa UkheDI nAMkhI zakAze. [mULaH Brahmanism therefore must die out. In point of fact, false on ideas on the most ordinary scientiste sudjebts arefi mixed up with its doctrines that the commone so education the simplest lesson in geography with the deed of Christianity must inevitably in the end sap its foundations.-Modern India and the Indians. Third edition 1879, p. 261] A moniyara viliyamsa dha sTaDI opha saMskRta Ina rilezana Tu mizanarI varka ina inDiyA' nAmanuM pustaka bedika dharmane nAza karIne IsAI dharmanA pracAra mATe ja hatuM ema kahI zakAya. Ama chatAM bhAratanA eka zikSita-varge e pustakane niSpakSapAtI pustaka tarIke biradAvyuM e ja A bhAratanA vadhu paDatA bheLapaNanI sAbitI che. [14] vedanA pitAnuM birUda pAmelA mekasamUlare te mATe khUba ja hIna abhiprAya ApatAM jaNAvyuM che keH ghaNuM meTI saMkhyAnAM vaidika sUto bALaka jevI mUrkhatAthI bharelAM che. vaLI khUba jaTila, halakI koTinAM ane sAva sAdhAraNa che. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM (7402 : Large number of vedic hymns are childish in the extreme, tedious, low, commonplace-Chip from a German Workshop p. 27.] [15] itihAsa-lekhaka aMgrejeH bhAratIya itihAsa taiyAra karavAnA bahAne aMgrejoe je rIte ene vikRta karI nAkhe che te te kadAca A vizvanI atyaMta AghAtajanaka ghaTanA haze. itihAsanuM AkhuMya nirupaNa atyaMta vikRta karIne bhAratIya gauravane ujALatA prasaMge temaNe dUra karyA che; pitAnAM jUThAM gauravone AgaLa karyA che. viplava daramiyAna pote karelI bhAratanA grAma-pradezonI khAnAkharAbIone aMdhakAramAM DhAMkI daIne bhAratInA sAmAnya hINapatabharyA prasaMga upara bhAre kAgAroLa macAvI che. ItihAsanA vikAsanA nAme e lokee sAcA ItihAsane vinAza karyo che. chatAM khedanI vAta che ke Aje paNa A dezanA loke ItihAsa te emane ja prAmANika gaNe che ane emanAM vidhAne upara ja AgaLa ne AgaLa navuM lakhatA rahe che. vaLI vartamAnamAM buddhijIvIo zAstrone jeTalAM prAmANika mAne che tethI ghaNe vadhu itihAsane ja prAmANika mAne che ane itihAsa to cAlabAjIpUrvakanAM juThANAMothI bharapUra hoya che. vikAsanI mahAjALa kevI adbhuta rIte bichAvAya che ? te have kadAca barAbara samajI zakAze. eka baLavAna prAcIna tane nAza karavA mATe prathama te tenuM vibhAjana karavAmAM Ave che; temAM cIrA mUkavAmAM Ave che; e pachI emAMnA ekAda ISTa kakaDAne vikAsanI prakriyA nIce lAvavAmAM Ave che. vastutaH A vikAsa, sojAthI jADA thaI gayelA zarIra je athavA te arthataMtranA bhayAnaka phugAvAthI vyApelI calaNI noTo ja hoya che. A pachI bheLaseLanI yejanA kAme lagADAya che. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [5] bheLaseLa sArI cIjamAM nakalIne bheLa karI devAthI sArI vastu barabAda thAya che. jagatamAM hAMsIpAtra thAya che. enuM mUlya sAva UtarI jAya che. asalI vastu uparanA sIdhA prahAra karatAM nakalanI bheLavaNIne prakAra atyaMta khataranAka hoya che kema ke ene bhaMDe lAMbAgALe zAnitathI phUTato hoya che ane te daramiyAna te asalI cIja potAnuM vyaktitva te gumAvI beThI hoya che. have ene astitva ja gumAvavAnuM bAkI rahyuM hoya che. aMgrejoe "bheLa'nA A zastrane ati pramANamAM upayoga karyo che, ane atyaMta vadhu javalaMta saphaLatA hAMsala karI che. jyAre te dezanA pitAnA saddhara arthataMtranA kAraNe hiTalara eka deza upara vijaya meLavI zakato ja na hato tyAre teNe te dezanI nakalI neTo chApIne vimAne dvArA te dezamAM varasAvI dIdhI. AthI asalInakalI calaNa evuM ekarasa banI gayuM ke tyAMnI sarakAranuM arthataMtra phugAvAnI jhapaTamAM AvI gayuM. aMte ene jalada upAya karavA mATe te sarakArane badhI ja neTo rada jAhera karavI paDI. e samayamAM hiTalare AkramaNa karyuM ane anyAyathI vijaya hAMsala karyo. vizvanA dezanI agaura-prajAno nAza mATe bheLanuM zastra zI - rIte kAmayAba banAya che te nahi vicAratAM bhAratanI prajA upara pheMkAelA A khaMjarane ApaNe vicArIe. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM (1) zAkAhAra : bhAratIya prajAne mAMsAhArI banAvI devA mATe zAkAhArane pracAra joradAra rIte vaheto karavAmAM Avyo che, je dayALu prajA mAMsAhArane ane tenA utpAdaka katalakhAnA vagerene ja saphaLa bahiSkAra karavA jeTaluM khamIra dharAvatI hoya te prajAne che tyAMthI vALI laIne zAkAhAranA pracAramAM joDI devAya che, ethI ja mAMsAhArane virodha na thatAM zAkAhAra-pracArake mAMsAhAranA avirodha dvArA ' mAMsAhAranA samarthaka banIne mAMsAhAranA pracAraka bane che. vaLI IMDAne zAkAhAramAM gaNavAmAM Avela che tathA pazunA dUdha vagerene mAMsAhAramAM gaNavAmAM Avela che. A be ya vidhAne mAMsAhAranA ja samarthaka bane che. kema ke dUdha ja varSe bane te tethI ghaNuM vadhu pazuo katalane lAyaka ja banI jAya. phAo saMsthA AvAM ghaNuM kAryo kare che. ApaNI saMskRtinA prANatattva samI bhajanavyavasthA gaNAya che. jevuM anna tevuM mana e ApaNuM vikhyAta sUtra che. je anna bagaDI jAya, to mana bagaDI jAya pachI tana ane jIvana paNa khalAsa thaI jAya. bhedI leke ApaNuM anavyavasthA veravikhera karavA mATe nirjIva IMDAM, zAkAhAra vagerene pracAra joradAra kare che. dUdhano pAvaDara, daLelA loTanAM pekeTa, tIyAra bhojananAM phUDa pikeTe, bALakone maphata dUdha pAvA mATe dUdhanA pAvaDaranI dhUma bheTa, vagere badhI bAbate annane bhAvamAM duSita karI devA mATe amalamAM mukAI rahI che. Aje dUdhane ja pAvaDara bheTa apAya che, paNa kAle temAM abhakSya tane bheLa thaIne ja raheze. Aje ghauMnA loTanI Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM roTalInA pekeTo vecAze, kAle e loTanI aMdara mAchalInA leTane bheLa haze ja. paradezanI eka hoTelamAM bhAratIya vidyArthIonuM paNa eka jUtha hatuM. eka divasa te jUthane bhAratIya paddhatinA bhejanane kAryakrama saMcAlake taraphathI goThavAye. dALa, bhAta, roTalI, zAkanuM bhajana hatuM. samAraMbha patI gayA bAda aMgreja saMcAlakee vidyArthIone pUchyuM, ke, "tamane bhajana kevuM lAgyuM ? svAdamAM kAMI paNa pharaka jaNAyo ? vagere." vidyArthIoe bhajananAM bharapeTa vakhANa karatAM kahyuM ke, saMpUrNa paNe e bhAratIya bhojana hatuM.' tarata ja saMcAlakoe "phAo' saMsthA upara eka patra dvArA jaNAvyuM ke, "bhAratamAM marachInA leTavALA ghaune leTa chUTa mUke, jarAye vAMdho nahi Ave, keIne gaMdha paNa nahi Ave kema ke evA loTanI roTalI amArA bhAratIya vidyArthIone jamADI chatAM temane arucikara oDakAra paNa AvyuM nathI!" (2) dharma dharmanA viSayamAM paNa A bheLa"nI yojanA lAgu karavAmAM AvI che, hare rAma, hare kRSNa" mizane A bheLanI janAnuM ja saMtAna che. A mizana dvArA lAkha garAo vaidika dharmomAM praveza karIne vaiSNava banI jaze, e vaiSNava gorAo vaidika dharmone kabaje leze ane chevaTe enA mULabhUta baMdhAraNIya dharmAnuThAnene (ke je te dharmane jivADanAruM tattva che tene) "deza-kALa" . jamAno' vagerenA nAme DhIlA karaze, veravikhera karaze, rada karaze, IsAI dharmamAM vilIna paNa karaze. hipIo paNa A bheLaseLanI bhayAnaka yojanAne eka bhAga ja che. jemane yama-niyama pALavA nathI, vrata-jApa karavA nathI, tapa Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM tapa nathI, brahmacaryAdine sadAcAra pALa nathI evAone bhagavAM paheravAno adhikAra ja zuM che? evA nATakIAone joIne, emanI vipula saMkhyA joIne emane ceTI-mALA, taMbUrA sAthe joIne je bhAratanA lekene vaidika dharmane abhyadaya thato jaNAto hoya to mAre spaSTa zabdomAM e kaTu-satya jaNAvI devuM joIe ke emanI A mUkhama' ja A dezanI prajA ane saMskRtinuM nikaMdana kADhI nAkhaze. gAMjo, carasa, ela. esa. DI. ane strIne suMvALe sahacAra... enI sAthe gadazA, vaiSNavajanapaNuM, bhoganA atirekathI jAgelA kaMTALAnuM khyAna vagere kevAM kajoDAM che ? bhAratIya saM! sAvadhAna ! Apane vaTALa pravRtti bhayaMkara lAge che, paNa have enAthIye bhayaMkara A pravRtti zarU thaI che, e tarapha ApanuM lakSa kare. vaTALa pravRtti dvArA eka hindu IsAI banI jAya e jeTaluM kharAba che enA karatAM ghaNuM kharAba bheLaseLanA kAryakrama dvArA eka hindu IsAI bane che te che. gharamAM peThelA A mAyAvI-vaiSNavo gharane nAza karaze tyAM sudhI enI mAyAvitAne keAI tAga paNa pAmI zakaze nahi e vAta have ekadama dhyAna upara lAvavAnI mane jarUra lAge che. A ja kAraNe IsAI dharmaguruoe khristI dharmavidhionI bhAratIyakaraNa karavAnI jAherAta karI che. have mAthe tilaka karIne, bhagavAM vastra paherIne, saMskRta bhASAmAM, ghIne dIpaka pragaTAvIne paNa keAI hindu kesa pAse ghUMTaNIe besIne IsunI prArthanA kare te tenI sAme vAMdho levo nahi evI jAherAta thaI che. (juo mAruM Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM pustaka "dharmanAzanI bhedI cAla" pe. naM. 55) temaja "hare rAma hare kRSNa" nAmanA rAjakIya pakSanI sthApanA paNa thaI cUkI che. tenA purAvA tarIke gujarAta samAcAra, tA. 1-5-74nA aMkamAM Avela hare -rAma" maMDaLIvALAo pitAne svataMtra rAjakIya pakSo sthApI rahyA che tenI vigata mUkI che, vAMce e samAcAraH "hare kRSNa saMpradAyane rAjakIya pakSa, jenA sabhyo kesarI jhabhAo pahere che, mAthe muMDana karAve che, ane jAhera rastAo para nRtya karI hare kRSNanuM raTaNa kare che. tevA hare kRSNa saMpradAye gaI kAle evI jAherAta karI che ke teNe eka navo rAjakIya pakSa sthApyo che. A pakSanuM nAma che. "IzvaramAM amAro vizvAsa ane te pavitra netAo mATene pakSa che. hare kRSNa saMpradAyanA anuyAyIo A pakSa dvArA rAjakIya bAbatomAM Izvarane kendra sthAne rAkhavA mAMge che ane Izvara aMgenI sabhAnatAne urojana ApavA Icche che. A saMpradAyanA eka pravaktA zrI sTIphana rAIse jaNAvyuM hatuM ke A pakSanI TikiTa para cUMTaNI laDatA umedavAro pAse kaDaka dharaNAmAM taMbAku, dArU, jugAra, lagna sivAyanA jAtIya saMbaMdho, mAMsa-mAchalI. iMDAnA AhAranA tyAgane samAveza thAya che. A pakSa jiMyA, pensIlavAnIA ane nyuyorka DisTrikamAMthI amerikana kegresanI cUMTaNI mATe tathA voziMgTana DI. sI.mAM meyaranI cUMTaNI mATe potAnA umedavAro ubhA rAkhanAra che." A samAcArane "sAmAnya" gaNune avagaNazo nahi. paccIsa varSa pachI bhAratIya prajAnA vinAza mATe vAparavAmAM AvanAra aneka bebamAM A eka baMba che. hare rAma!" "hare kRSNa!'nI bhaktimAM ja je e aMgreje kharekhara ghelA banyA hota to rAjakIya pakSa Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM 45 sthApavAnA paMcamAM te kadI paDavAnI IcchA na rAkhata. parantu e bhakti to bhAratIya prajAne chetaravA mATenI ramata ja hatI. ahIM ja temanI melI murAda chatI thAya che. rAma-kRSNanA nAme e leke dhIme dhIme bhAratIya prajAnA dilamAM ane dimAgamAM praveza karaze. enA peTamAM pasaze. paga pahoLA karIne peTa phADIne ja jaMpaze. sAvadhAna, bhAratIya saMta ! ApaNuM astitva jokhamamAM che. ' bheLaseLanI cAla keTalI kuTila che ane keTalI gUDha che e vAta A badhA prasaMge ahIM TAMcI zakAya. bhAratamAM ekAeka prAgaTaya pAmela "seMTa themasa pahADa; Isune pAlItANuM khUba ja gamatuM hatuM. pAlItANA uparathI ja pelesTAIna nAma pADavAmAM AvyuM, Isue jagannAthanA maMdiramAM dhyAna dharyuM hatuM. Isue jana sAdhuo pAsethI preraNA meLavI hatI, IsunA dharmamAM jainadharmanI keTalIka chAMTa che, Isu bhAratamAM ghaNo samaya rahyA hatA. bIjI vAra temane kAzmIramAM daphanAvAyA hatA mATe te bhAratIya ja hatA." vagere aneka vAte jorajorathI pracArAI rahI che. AnI pAchaLa hindustAnanA lekene IsAI dharma pratye bhAre abhiruci pedA karavAne ane pachI e saMbaMdhanA vegathI bhAratamAM phelAI javAne bada IrAdo hoI zake ema lAge che. aMdara ghUsI jaIne paga pahoLA karavA ane peTa phADI nAkhavuM e kaLA gorAone to siddhahasta banI cUkI che. e mATe emane ajoDa mAyAvI banatAM ke bejoDa nATakIA banatAM ya AvaDe, jUThA paMpo karavAmAM emane pApa kadApi lAgyuM ja nathI. mitrInA dAve zatrutA vikasAvatI vizvAsaghAtanI prakriyA pratye emane "phera vicAra karavAnI jarUra jaNAI nathI. e dharmAdha loke che, emanAmAM paradharmasahiSNutAne chAMTe paNa nathI ema kahuM to te kadAca taddana sAcuM haze. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM ApaNe traNa bhedI yojanA vicArI gayA. cIre, vikAsa ane bheLaseLa. jyAM A traNa tabakkA pUrA thayA hoya tyAM te vastutatvanA badhA ja sAMcA DhIlA paDIne nibaLuM thaI cUkyA hoya ane je baLavAna kaTake heya tene to cIrAnI prakriyAthI reDhA mUkIne nirmAlya banAvAto jato ja heya...e nirbaLa banatA jatA kaTakAne saMpUrNa paNe khatama karI devA mATe vikAsa ane bheLanI prakriyA pAmelA kaTakAmAM ekatAnI prakriyA lagAvAya che. have ApaNe e ekatA upara thaDe vicAra karIe. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [6] estA je ekatAne arthe yogya ekasaMpa thato hoya to tenI sAme vAMdho nathI. paraMtu gaura lokoe ekatAnuM je khaMjara taiyAra karyuM che te atyaMta jIvaleNa che. khUba ja ghAtakI che. vizvamAM zAnti karI devI hoya te teo mAne che ke "ekatA" karavI ja paDe. ene artha garbhita rIte e che ke vizvamAM eka varNanI prajA rahe, eka ja dharma rahe, eka ja sainya, eka ja vahIvaTa, eka ja korTa rahevAM joIe. jyAM sudhI A jagatamAM aneka varSo, aneka rAjya vagere raheze tyAM sudhI jhaghaDA rahevAnA, vizvazAMti kadI thavAnI nahi. ane ke saMpIne ja kAyama rahe e vAta Adarza mATe sArI che, parantu e saMbhavita nathI, mATe badhuM eka ja karI devuM joIe, te ja vizvazAti saMbhavita bane." ene artha e ja thayo ke eka ja dharma vagere jagatamAM rahevA lAyaka che. kaye dharma ? kayo varNa ? kAnuM rAjya ? e praznonI sAme teo kahe che ke te mATe sarvadharma pariSada vagere yoje, ane A praznanuM nirAkaraNa kare. je dareka dharmavALA, rAjyavALA, varNavALA loke potAnA ja dhama, varNa ke rAjyane vizvamAM rAkhavAnuM ane bAkInA dharmo vagerenuM vilInIkaraNa karavAnuM kahe to zuM karavuM ? A kheMcAkheMcanuM nivAraNa eka ja rIte thAya. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 itihAsanuM dIdI pAnuM e che matadAna paddhati. jenI bahumati hoya te dharma, varNa, rAjya vagere A jagatamAM rahe. bAkInAo kAM emAM samAI jAya kAM A dharatI uparathI vidAya laI le. ekatA' vinA vizvazAMti nathI. mATe ekatA te karavI ja joIe." krUratAthI khIcokhIca bharela A ke abhiprAya che? kUtare khUba bhase che, bhUkhano mAryo ! zAnti khUba apekSita che, kAma karavA mATe. eTale ene zaTa ja karo ema? re! zuM ene roTalI nAMkhIne bhasatA zAta karI zakAtuM nathI ? aphasosa! gauravarNanA lokone te a-gaura, a-IsAI ne khatama karIne ja vizvazAti hAMsala karavI che ! hAya! te te "vizvazAnti kAje koI dharmAnuSThAna ke tapa, japa karavAnuM kahevuM e te pApa ja kahevAya ne? jagatamAM ghaNuM cAmaDInA raMge, ghaNuM dharmo tathA ghaNuM rAjya che mATe ja jhaghaDAo che ne ? badhuM ya eka ja thaI jAya to badhA jhaghaDA maTI jAya kharA ? kevuM dUra gaNita ! zuM A badhA jIvatA rahIne paraspara saMpIne rahe to vizvazAnti na thaI zake ? paNa A krura lekene ekasaMpInI vizvazAnita khapatI ja nathI. emane te laghumatimAM rahenArA bIjAonA vinAzamAMthI sajatI bahumatimAM rahenArA lekenI ja ekatA joIe che, tyAM zuM thAya ? AvI vizvazAnti siddha karavA mATe ja raMgabheda-nAbUdIne virATa kAryakrama yune saMsthA taraphathI hAtha dharAyo che. kALa, lAla, pILA, gora, vagere cAmaDInA judA judA raMge che. A raMgane bheda zI rIte jAya ? eka ja raMga jagatamAM rahe te ja ne ? eTale bahumatimAM vidyamAna gore raMga rAkhavo ane bAkInA cAmaDInA Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM raMgAe kAM IjekazanethI gerA raMgamAM pariNamI javuM paDe athavA jagatamAMthI vidAya thavuM paDe. Ama raMgabheda-nAbUdIne sAcA artha to raMga-nAbUdI ja che. A raMga-nAbUdI karavA mATe dharma-nAbUdI, te mATe saMpradAya bheda-nAbUdI, ane te mATe aspRzyatA nivAraNa pUrva-pUrvamAM Avazyaka bane che. aspRzyatA nivAraNa kAryakrama dvArA aspRzyanuM ja bicArAenuM jagatamAMthI nivAraNa thAya. pachI saMpradAyanA bhedanI jhuMbeza dvArA saMpradAyo ja khakama thAya. pachI e rIte dharmonA aneka bhedanuM nivAraNa laghumatanA tamAma dharmonA nivAraNathI thAya, eTale rahyo eka ja dharma, je bahumatamAM hoya che. enuM nAma khristI dharma. ane laghumatinA raMgono nAza thatAM rahyo eka ja raMga, tenuM nAma gaura, eka ja khristI dharma ane eka ja gerI prajA, thaI gaI vizvazAnti, maTI gayA jhaghaDA...ApaNe smazAne sUIne jhaghaDA miTAvavAnA kAryakramamAM ApaNe ja sahakAra ! re ! marelAnI zAnti karatAM te jIvatAnA jhaghaDA sArA ! AvI ekatA tarapha dhasamasI rahI che, saghaLI nAnI-moTI ekatAo, rAjyo aneka hatAM, have eka ja bhArata thayuM, Akramane phAvaTa thaI gaI. ekane ja jIte eTale AkhuM bhArata jItAI jAya. jJAti, jAtio aneka hatI, ene nAza karAI rahyo che, kemone nAza karAI rahyo che. saMpradAyanuM vilInIkaraNa karAI rahyuM che. eka ja mAnava'nA Adarza tarapha ekatAne kAryakama dhasamasI rahyo che. pachI kaI kAmanA ke koI saMpradAyanA mANasane, potAnI kema ke saMpradAyanA dukhI mANasane madadagAra thavAnA umaLakA ja na. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM jAge. svadharmI tarIkenI prIta keI svadharmane ya na jAge. keIna keI nahi, sahu sahunA cakAmAM. ekatAe sarjelA hAhAkArane itihAsamAM jeTa nathI. have te A dhUna khUba AgaLa vadhI rahI che. theDA ja samaya pUrve ekatApremI eka buddhijIvIe evuM nivedana karyuM ke, "hindu-muslimonI ekatA thavI joIe. e mATe muslimoe hinduonI jema gomAMsane tyAga karavo joIe. paNa jo koI saMgamAM muslimo gomAMsane tyAga na ja karI zake te "ekatA" khAtara hinduoe muslimonI jema gomAMsane svIkAra karI ja levo joIe ! ekatA pariSada, sarvadharma pariSada, Tempala epha anDarasTenDiMga, sarvadharma saMmelane AvI vighAtaka ekatA tarapha jANapaNe ke ajANapaNe sahu jaI rahyA che. bahumatanA jora upara laghumatanuM visarjana atyaMta saMbhavita che mATe ja bahumatavAda kharAba che. tenI poSaka ayogya lokazAhI ane cUMTaNIpaddhati khataranAka che. ' ekatA jarUrI apekSita che paNa tenI rIte te ekatA hovI ghaTe. sahune jivADanArI ekatA hovI ghaTe. tyAM laghumati ke bahumati ke sarvAnumatine paNa sthAna na hoya. ziSTamatine ja tyAM sthAna hovuM joIe. je ziSTa che, te badhAyanI ekatA. je zAstracusta che, te badhAyanuM sahaja saMgaThana ! paNa Aje te ziSTatA ane zAstracustatA tarapha te nAka macakeDAya che. saMgaThananI bUmo macAvanAra game te prakAranAM saMgaThanenI himAyata karatA hoya che. hA... dUdha ane mIThAnuM ke Aga ane peTrolanuM athavA te dUdha ane tejAbanuM paNa saMgaThana temane khape che. saMgaThana eTale saMgaThana! pachI te game tevuM hoya? Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ItihAsanuM bhedI pAnuM pa AvA khIcaDA" jevAM saMgaThanoe ja A dezanI prajAnuM ane tenI jIvAdorI samI saMskRtinuM nikaMdana kADhI nAMkhyuM che. aMgrejone sArI rIte ahIM rAja karavuM hatuM to kyAreya temaNe majUro vagerenAM yuniyane sthApavA dIdhAM nathI. ane have comAsAmAM bilADInA hajAre TopanI jema sarvatra yuniyane UbhAM thaI gayAM ! basa...laDaDyA ja kare, moMghavArI mATe, pagAravadhArA mATe, sagavaDo mATe. roja laDAI...reja kajiyA...A yuniyananI ekatAe UbhI karelI haDatALe, emanAM ghareNAM, gherA ane lUMTaphATa prajAne sarvanAzanA paMthe laI jaI rahI che. aphasosa! toya khIcaDA svarUpa "ekatA"nI himAyate Dhola vagADIne karAtI rahe che. have A viSayane upasaMhAra karatAM jaNAvIza ke prAcIna paraMparAnA baLavAna tattvamAM cIre mUkIne be kakaDA karyA. pachI emAMnA eka kakaDAne kRtrima vikAsa karavAmAM AvyuM. pachI temAM bheLaseLa thayuM. tyAra pachI e badhAnI khIcaDAvAdI ekatA thAya. paradezIo aMdara ghUsyA hoya, svadezIo sAthe ekatA karI hoya eTale e be ya bhegA thaIne chUTA karAyelA baLavAna kaTakA upara AkramaNa karIne tene khatama karI nAkhe. ane pachI je svadezI kaTake vikAsa pAmyo che e ya khatama. kemake paradezIoe to pitAnA ghAtakI svArthI mATe ja ene vikAsa karyo hato. eTale kAma pUruM thayA bAda ene ya nAza nizcita banI jAya. A rIte bhAratIya saMskRtinAM keTalAMya gauravane care, vikAsa, bheLaseLa ane ekatAnA cakrAvAomAM Aja sudhImAM khatama karI Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para itihAsanuM bhedI pAnuM nAMkhavAmAM AvyAM che. have te A bhedI yojanAo sAme sahu jAge ane sAvadha banI jAya to ja jIvananI AzA rahe. saMtasaMsthA upara jhIMkAyelo ghaNune ghA koI paNa prajAnAM sAcAM sukhazAnitanuM mULa dharma che. je prajAne duHkhI duHkhI karI mUkIne dharatI uparathI naSTa karI devI hoya te tene dharmabhraSTa karavI ja paDe. kahevAya che ke Indo paNa, potAnA siMhAsanane kabaje, ghera tapa karatA RSi-munio rakhe laI le e bhayathI menakAone mokalIne emaNe tapadharmathI bhraSTa karI devAne prayatna karatA. gauraprajAe bhAratanI samagra dharatI upara sva (pitAnuM) rAja sthApavuM hoya to teNe karoDo bhAratInAM haiyAMnA samrATa tarIke birAjelAM AryadharmanAM mULiyAM hacamacAvIne UkheDI ja nAkhavAM joIe. emanA sIdhA zAsanakALamAM A kAma emaNe karyuM, paNa dharmanAM mULa to A dezanI prajAnA haiyAnI dharatImAM khUba khUba UMDe sudhI gayAM hatAM. eTale ghaNA prayatna ene kAMIka ja hacamacAvI zakAya, paNa UkheDavAnuM kAma to asaMbhavita hatuM. AthI ja pAzcAtya zikSaNa ApIne taiyAra karelA bhAratIya lokonA hAthe e mULane UkheDI nAkhavAnuM kAma saMpIne ene pAra utArI devA mATe svarAja'nA bahAnA nIce teo A dharatI uparathI vidAya thaI gayA che. kharekhara temanuM gaNita khUba ja sAcuM sAbita thayuM che. je kAma chellAM 300 varSamAM thayuM na hatuM ethI segaNuM vra sanuM kArya svarAja pachInA 27 varSamAM ja thaI cUkayuM che. vaidika dharmo, vaidika AcAre te khUba veravikhera thaI cUkyA che. Arthika, sAmAjika ane rAjakIya vyavasthAo to hataprahatA thaI gaI. paraMtu dharmavyavasthA paNa keTalAka aMze hataprahata thavA Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedIyAnuM lAgI. je dezamAM eka gAyane, kApavI e matane netaruM devA barAbara gaNAtuM. muslima zAsakAmAM ya AdhArmika lAgaNIone custapaNe sAcavI levAmAM AvatI,enAM kaDaka pharamAne bahAra paDatAM, e ja dezamAM gAyanI lAkho-kaeNThonI saMkhyAmAM udhADI kaleAma cAlI rahI che ane chatAM keInA ya gaLAmAMthI virAdhanI cIsa paNa nIkaLatI nathI. sinemA, parAvalaMbana, pazcimanuM aMdhAnukaraNa, IzvaranI prItinuM ane pApanI bhItinuM naSTa thayeluM tatvajJAna, sAmAjika maryAdAo, vaDIlanA bahumAnane nAza vagere vagere prajAnA jIvananA AdhArastaMbha samI saghaLI paraMparAone pazcimanA pApI zikSANe mAnavImAMthI naSTabhraSTa karI nAMkhI. ethI e nirmAlya satvahIna, gulAma jevo banI gayo. khera...have dharmavaMsanuM A bhayAnaka vAdaLa jena dharma pALatA anuyAyIo upara vIra nirvANanI paccIsamI zatAbdInuM nimitta laIne dhasI AvyuM che. A pUrve je kAMI vinAzanI bhUmikA karavAnI jarUra hatI te thaI cUkI che, eTale dharmanAzanA kAryamAM saphaLatA maLe te jarAya navAI pAmavA jevuM nathI. eTaluM ja ke bIjA dharmonA anuyAyI-agresaro pitAnI upara A vAdaLa dhasI AvyuM ane vinAza verIne cAlyuM paNa gayuM te ya ene pAmI na zakyA, re! keTalAka to svanAzamAM ja sahakAra ApavAnI akSamya aneka bhUla karI beThA. jyAre jaina dharmanA anuyAyI agraNIo-khAsa karIne jainAcAryo-zramaNe A amaMgaLanAM eMdhANa pArakhI gayA ane sAvaceta banI gayA. A vAta ahIM ja hAla paDatI mUkIne ApaNe bhUtakALamAM jarAka pAchA jaIe ane zI rIte jenadharmanA aNunAzanI bhUmikAmathaI cUkI che temANI laIe. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' itihAsanuM bhedI pAnuM sau prathama te garA mutsadIoe hindu prajAnA ja be dharmo -vaidika ane jena-hatA, chatAM temane chUTA pADayA. koI paNa jaina dhare jana che, paNa prajAthI hindu ja che. Ama chatAM hinduone prajAvAcaka zabda na rAkhIne dharmavAcaka zabdanuM bhayaMkara kaubhAMDa gorAoe khelI nAkhyuM. zabdanA ja zastrathI e lekee hiMdu nAmanI prajAne nAza karyo ane hindu nAmane dharma banAvI dIdhuM. Ama thatAM jaina dharma pALatA jene hindu dharma nathI ja pALatA mATe hindu maTI gayA. vaLI jema hindu nAmanI prajA maTADI devAI tema jaina nAmane dharma paNa maTADI devAya ane jena nAmane "samAja' kahevAya. Ama bhAratanI khamIravaMtI eka prajA ane bhAratane tyAgapradhAna eka dhama...be ne dUra karI devAmAM AvyA. jana ane hinduo judA pADatAM ja bhAratIya prajAne ghaNe maTe phaTake paDe. A be ya bhegA maLIne ja eka pracaMDa baLanuM nirmANa thatuM hatuM. saMkhyAbaLa hinduonuM hatuM, ane buddhibaLa jenonuM hatuM. saMkhyA ane buddhi be yanI ApaNane jarUra hatI paNa beyane judA pADatAM ekaluM saMkhyAbaLa ane ekaluM buddhibaLa nirbaLa banI gayAM. chUTA paDelA be ekaDAnI kiMmata eka-eka ja thAya. paNa te be ya bhegA thaI jAya te dareka ekaDAnI kiMmata 11 thaI jAya-11 guNa banI jAya. have A vinAzane vAyara jaina dharma upara ke AgaLa vadhe che te joIe. jaina dharmanI rakSA ane prabhAvanAnuM kArya enA prakAzaka tIrthaMkaradevoe saMsAratyAgI, sarvaviratidhara zramaNa-zramaNIone ane gauNarUpe zramaNopAsake tathA zramaNopAsikAone soMpeluM che. A cAreyane saMdha te caturvidha saMgha kahevAya che. emAM prAdhAnya zramaNAnuM ja sarvadA nizcita hevAthI jaina dharmane saMcAlaka caturvidha Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 itihAsanuM bhedI pAnuM saMgha e zramaNapradhAna caturvidha saMgha kahevAya che. saMsAratyAgI amane haiye vizvamAtranA sarva jIvo pratye ekasarakhuM kAruNya chalakAyeluM hoya che. nirvANamArganI ArAdhanA dvArA nirvANapadanI prApti e ja emanuM lakSa che ane viSaya-kaSAyanI vAsanAothI bharelA sukhamaya saMsAra tarapha paNa temaNe pITha karI lIdhI hoya che. zAstrone svAdhyAya ane tamaya jIvanane lIdhe teo sadaiva tapa-svAdhyAya nirata hoya che eTale taddana sahaja rIte emanuM Atmadravya, emanI cittazuddhi, emanI vyAvahArika paMvitratA, emanuM ciMtana-manana, phuraNa vagere atyaMta Taca kakSAnAM heya che. AthI ja caturvidha saMghanA ja e sAcA mArgadarzaka rahetA nathI, paraMtu mAnavamAtranA sAcA mArgadarzaka banI rahe che ane jIvamAtrane e hitakAraka banI rahe che. AvA mahAsaMtonuM adhipatya ja samagra jaina saMghanuM mastaka aneka gauravathI unnata rAkhe che, prajAnuM jIvanadheraNuM paNa cuM rAkhe che, are ! emanA zAstrAjJA zuddha saMyama jIvananA prabhAve AkhuM ya rASTra sukhacenathI vikAsa sAdhatuM rahe che. ATalA badhA Toca-kakSAnA prabhAvaka zramaNa munivara-jenAcAryonuM Adhipatya toDI pADyA vinA jaina dharmanA killA tUTe nahi, ane te sivAya bhAratIya prajAne naSTabhraSTa karI zakAya nahi e vAta gorAo barAbara jANatA hatA. eTale e lekee vinAzanA khADe AkhI saMskRtinI ImAratane nAMkhavA mATe enI pAyAnI IMTa samI zramaNa saMskRtine toDI che. zramaNanA pracaMDa varcasva upara 300 varSathI phaTakA mAre rAkhyA che. - sau prathama zrI pUjyanI je zramaNa paraMparA hatI te ja temanA mATe peTanA zaLanA dukhAvA samI hatI. A zrIpUjya bhale kadAca Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'itihAsanuM bhedI pAI kayAMka-keIka gauNa AcAranI bAbatamAM zithilamAM zithila hatA. paraMtuM custa brahmacarya ane dharmanI avihaDa khumArIthI teo TAya kakSAnuM dharma prabhAvakapaNuM pAmyA hatA. dharmanA aneka prabhAvaka kAryo karatA hatA, dharma uparanI Aktane maMtrataMtranI sAdhanAonA baLathI. paLavAramAM mArI haThAvatA hatA. nirIha evA saMvigna munio je keTalIka maMtrAdinI sAdhana na karatA te sAdhanAmAM zrIpUjya AcAryo siddhi meLavatA. AthI ja A apekSAe emanuM jaina dharma upara ghaNuM pradAna hatuM. game te rIte, A zrIpUjyonI abAdhita sattAne toDavAmAM AvI. saMvigna munivara sAthe zaithilyanA kAraNe TakarAmaNa karAvAI.. cIro mukAyo. be kakaDA thayA. saMvigna munione vikAsanI jamA lagADAI. e vikAsa ane e ekatAne zrIpUjyanA rakhavALAne. dhakko lagAvyo. jaina dharma uparanI eka moTI ekacakrI sattAne aMta lAvI devAmAM AvyuM. paNa hajI saMvigna munio pAse jaina saMdhanuM Adhipatya te. hatuM ja. tene paNa teDavAnuM anivArya hatuM. paNa e mATe emanI sAme keI baLavAna jUtha UbhuM karavuM paDe tema hatuM. A baLavAna jUtha te buddhijIvI, siddhAntahIna, jamAnAvAdI, jUThA dezakALavAdI, zikSitonuM jUtha. saMpUrNa paNe zraddhAbhraSTa A leke pitAnA bhayAnaka pApanI paravA karyA vinA jagatamAM gauravabhera pharatA rahyA ane zraddhAthI pari. plAvita hadayavALA saMvigna munionA kAMIka AcArazaithilyane merU jevaDuM banAvIne jagatamAM vagovatA rahyA. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAchuM AnI sAthe sAthe saMvignamAM paraspara vikSepa paDe tevI kuTila cAla paNa AzikSita ramyA ane temAM paNa keTalAka aMze phAvyA. bIjI bAju AvA kukarma karanArAone gavarnamenTa taraphathI moTA khitAba apAyAemanAM jAheramAM mAna-sanmAna thayAM; dhaMdhAomAM emane khUba anukULatAo maLavA lAgI. eTale A lake vadhu vakaryA; vadhu phaTakayA. emaNe cAre bAju munijIvana upara prahAro karavAnuM cAlu rAkhyuM. nAnI vAtane ugra svarUpa ApavA mAMDayuM. munienA pakSa-vikSa banAvIne, temanI paDakhe caDIne temane laDAvavAnuM hicakAruM pApa paNa karyuM ane kayAMka keTalAka zramaNo chaghastha bhAve ke bhavitavyatAnA ge emAM phasAI paNa gayA. Ama zramaNapradhAna caturvidha saMghane eka ati gauravavaMto kALa asta pAmavA lAge. chinnabhinnatA vadhatI cAlI ane zramaraNanuM prAdhAnya tUTuM-tUTuM thavA lAgyuM. gorAonI (kALA-zikSonI) eka atyaMta kUTa nIti che ke teo jyAre jenI upara AkramaNa karavAnA hoya che tyAre te pUrve ja te chAvaNane chinnabhinna karI mUke chetemanAmAM ekavAkyatA rahevA detA nathI, tenI sthiti nirNAyaka kare che, tene nisteja ane nirmAlya banAve che. A pachI ja enI upara AkramaNa thAya che. A AkramaNane mArI haThAvavA jevI tAkAta nahi hovAnA kAraNe bhUDe parAjaya veTha ja paDe che. bhUtakALane bhAratanA itihAsa upara najara karIzuM te A -vAta spaSTa samajAI jaze. rAjAonI hastine maTADI devA mATe asAdhAraNa bhayaMkara duSTa nItio e lokoe. apanAvI che. prabhune paNa sAtha meLavyo che ane aMte rAjAzAhIne nAza karyo che ! Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAna jaina dharmanA viSayamAM paNa barAbara AvuM thayuM che. jena saMdhamAM cIro mUkIne gRhavargane vikAsanI jALamAM lIdhe, emAM zikSitenI bheLaseLa karI. e badhAyanI ekatA thaI, ane e badhA bhegA thaIne have ujavaNInA oThA nIce rahIsahI zramaNasattAne khatama karavA mATe kaTibaddha banI gayA che. jenanA cAra phIrakA kahevAya che. (hakIkatamAM mULa paraMparAne je dharma heya te dharma ja kahevAya, tene phIrake kahevAya paNa nahi, e mULa paraMparAmAMthI je traNa peTA bhede nIkaLyA che temane traNane ja phirakA kahevA joIe.) A cAreya pharakAmAM jamAnAvAdI zikSita leke che. A badhA ya pAzcAtya zikSaNanA bhayAnaka prabhAva nIce AvelA hevAthI emane dharmanA vizvakalyANakara mULabhUta tatvonAM gauravonuM ane tenI sarvAgINa kalyANakAritAnuM jJAna paNa na hoya te taddana svAbhAvika che, kemake munivarga pratyenI sUgane kAraNe temane gurugamathI kaI jJAna to maLyuM ja nahi. e bahu bahu te. piothI paMDita hoya ke zabdapaMDita hoya paNa jIvanasamRddha to hoya ja nahi, dharmazAstronI atigaMbhIra ane paramAdAra viziSTatAo te e bicArAonA kAne paNa kadI paDI na hoya. emaNe te jUThA ItihAso upara ane buddhinA dharmasaMbaMdhita aparipakava valaNa upara ja pitAnA vicAronAM saMtAnane janma ApIne pALyAM, paDyAM ane moTAM karyA hoya, eTale A leke dharmakSetrane ghaNuM moTuM nukasAna karI jAya e tadana saMbhavita che. jaina dharmane kahevAtA A cAreya AmnAyamAM jema svadharmaparaMparAne custa rIte pALanArAone eka varga che tema te dareka AmnAyamAM AvA zraddhAbhraSTane paNa varga che. e badhA ya bhegA thaIne buddhivAdanA oThA nIce pAMcamo pharake ja UbhuM karI rahyA che. A pAMcamo pharake paNa cAreya phIrakAnA buddhijIvIone banelo hovAthI Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM caturvidha phIrake che. e svAyattazAsita che, ene mAthe zramanuM lagIre varcasva nathI; emanuM adhipatya eNe svIkAryuM ja nathI. - A lekoe pitAnI ekaThA karI che. emanI ekatA sahelAIthI thAya tevI paNa che; kemake koI paNa siddhAntano tyAga karI devAmAM ke koI paNa apasiddhAntane svIkAra karavAmAM je ToLAnI vRtti jeramAM hoya te ToLAne ekatA karavAmAM jarAya muzkelI na ja paDe. AvI siddhAntahIna ekatAnuM A jUtha jaina dharmanA cAre ya AmnAya upara trATakI rahyuM che. muhapatti, maMdira, saMvatsarI, mukti, tIrtha saMbaMdhita matabhedone daphanAvI devAnI vAto dvArA muhapatti Adi aMganA siddhAMtane ja daphanAvI devAnA hetuthI, eNe bhAre gokIro macAvyuM che. siddhAntanA bhoge matabhedo dUra thatA hoya ke kajiyA ochA thatA hoya te ya te khoTuM che. kalezonuM umUlana jarUra suMdara che. paraMtu siddhAntane bhega laIne kadApi nahi. leNadAra pAse se rUpiyA levAnA nIkaLe che ane prathama tabakakAmAM ja tenI mAMDavALa karI nAMkhIne tenI sAthe kaleza patAvI devAnuM kAma koI paNa zANe vepArI karato nathI. deza uparanA AkramaNa vakhate zatrunI mAMgaNI pUrI karI ApIne yuddhanA bajatAM nagArAM baMdha karI devAnuM elAna ApanAra senApati nirmAlya gaNAya che. tijorI lUMTIne jatA cAra sAthe kalezanA bhayathI kaze ya mukAbalo nahi karanAra mANasa marda gaNAto nathI; muDadAla gaNAya che. ekatA ke saMgaThana atyaMta jarUrI che, paNa badhAM kapaDAM utArI ApIne je ekatA ke saMgaThana karavAnAM hoya to te haragija maMjUra nathI. emAM ya dharma to samagra vizvanA sarva jIvonA hitanI jIvA Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ fQc itihAsa jovI pAnuM derI che ema silatabhA ADedhaka bhega ApI daIne ekatAe karavAno ApaNane zo adhikAra ? evI ekAo satI: kIti kamAI levA sivAya bIjuM kayuM phaLa Ape che? vaLI evI siddhAnahIna ekatAonuM AyuSya paNa keTaluM ? aMte te ekatAthI ja anekatA..yAdavAsthaLI sajAve che. nAma ja ekatAnuM paNa pariNAma laDAInuM.vadhu dura javAnuM..vadhu vera UbhuM karavAnuM. je ATalI ja vAta, badhAyane samajAI jAya te mane lAge che ke buddhivAdanAM tophAne sAme pratyeka jaina sakhta zabdomAM belato thaI jAya. thoDAka samaya pahelAM zrI kAlelakare jaina dharmanA be TukaDA karavAnuM vidhAna karyuM che. . pazcimanA raMge ThIka ThIka raMgAyA chatAM dADhI vagere rAkhavAthI bhAratanA saMtazA e dekhAya che eTale emane vadhu paDatuM vajana maLatAM ApaNuM saMskRtine vadhu veThavuM paDayuM hoya tema lAge che. je leke hakIkatamAM pazcimaparasta hoya ane veSa vageremAM saMskRtapremI dekhAtA heya temanAthI A dezanI saMskRtine moTA phaTakA khamavA paDe ke prajAne vadhu ullu banI javuM paDe te atyaMta saMbhavita che. A ajena baMdhue jaina dharmamAM cIre mUkIne be kakaDA karavAnI himAyata karI che. kriyAkAMDa vibhAgane eka kakaDo ane tatvajJAna vibhAgane bIjo kaTake. emAMne kriyAkAMDa vibhAga kriyAkAMDI rUDhicustone seMpI devAnI vaNamAgI salAha ApIne AgaLa vadhatAM emaNe kahyuM che ke "tatvajJAna" vibhAgane laIne ApaNe vizvamAM pharIe, sahune A vibhAga vikasAvavAnI rajA ApIe. e vikAsa karavAmAM jo emane potAnI rIte koI sudhAre, vadhAro, umere (bheLaseLa ja ne ?) karavAnI Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahisA letI pAka jarUra lAge te tema karavAnI ApaNe temane rajA ApIe. dareka dezanI anukuLatA mujaba judI judI jene dharmanI aneka AvRttio thAya temAM zuM khoTuM che? pAMcamA phIrakAmAM ghUselA A ekatAvAdIo dharmamAM cIre mUkIne kriyAkAMDa vibhAga svarUpe vyavahAra-dharmane acetana banAvavA rajhaLate mUke che; tattvajJAna vibhAga [ekalo vyavahAra nirapekSa nizcaya e jainadharma ja nathI; tenuM kaI aMga paNa nathI]ne vikAsanI prakriyAmAM laI jAya che. anya dezo dvArA temAM bheLaseLa karavAnI, rajA apAve che. Ane artha to e ja thayone ke kriyAkAMDasvarUpa vyavahAra-dharma ke je vastutaH jaina dharmanI avicchinna paraMparAnuM asAdhAraNa baLa che tene ApameLe maravA de; ane tattvajJAna aMzane vikAsanA phagAvAthI ane bheLaseLanA rAjakAraNathI mArI nAMkhavo. vAha, ekatAvAdIo ! dhanya che tamArI cAturIne ! AvI ja vAta bIjA eka buddhijIvIe karI che. teNe be mahAvIra' batAvyA che. paurANika ane aitihAsika. vItarAga, sarvajJa, yathArthavAdI, trilekaguru, tIrthakara, zAsanapati paramAtmA mahAvIra e paurANika mahAvIradeva che. jyAre jJAtijAtinA nAzaka, strI-svAtaMtryanA himAyatI, yajJayAganI hiMsAnA nAza mATe lIdhelA avatAravALA, sAmyavAdanA Adya pitA, TocamaryAdAnA himAyatI, bALadIkSAnA virodhI, kAma purupArthanI paNa himAyata karanArA mahAmAnava mahAvIra e aitihAsika mahAvIra, e baMdhue kahyuM ke "cAle, ApaNe paurANika nahi; paNa aitihAsika mahAvIranI zatAbdInI ujavaNI karIe." Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pA phrAnsane eka gera svAmI haMsAnaMda bane che. teNe potAnA aneka gerA ziSyone navakAramaMtra zIkhavyuM che. AmAM jaina dharmane ayudaya kaI jazo mA ! A te che; jena dharmanA vikAsa ane bheLaseLanA kAryakramane khataranAka aMza. A loke "hare rAma.'nI jema navakAramaMtra gAtAM gAtAM ToLe vaLI bhAratamAM Avaze. jaina dharma upara lekacara' karaze; ahIMnA. mahAsaMyamI jaina sAdhuone potAnI vidvatA ane vAkuTAnA jore. jhAMkhA pADaze. kAmacalAu dIkSAo leze. peTamAM pesIne paga pahoLA: karaze; peTa phADI nAMkhaze. theDA ja samaya pUrve jima mAragana" nAmanA amerikana vidyAthae 7 divasa pUratI terApaMthI dIkSA lIdhI hatI ! A badhuM ya kaubhAMDa tyAre ja amalamAM AvI zake tema che jyAre jaina dharma uparathI jenAcAryonuM ane zramaNonuM varcasva toDI pADavAmAM Ave. eka vakhata cInamAM bAIbalanI mAMga khUba vadhI paDI. orDare. AvavA lAgyA. lAkho kepIe javA lAgI. AthI IsAI dharmIe khUba khuza thaI gayA. emaNe cInamAM IsAI dharmane jabbara phelAvo. ka9pI lIdho ! paNa tapAsa karatAM jyAre khabara paDI ke, "bAIbalanI kApIe te tenAM suMdara pAnAMmAMthI banatAM kAgaLanAM ramakaDAM banAvavA mATe ja maMgAvavAmAM Ave che. tyAre IsAIonAM meM kALAMmeMza jevAM thaI gayAM. yAda rAkho ke dharma to ene mULabhUta svarUpe ja prakAze; ane. vistare...bhale pachI tenuM kSetra kadAca nAnuM paNa heya. dUdha zeDuMka paNa je cepyuM hoya te lehI kare, paNa . nAMkhIne enuM pramANa vadhAravAthI lAbhane badale nukasAna ja thAya. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM - jaina dharma AcArathI vistare, Doka ke ghaNe e savAla ja asthAne che. evI IcchA ja beTI che. * Doka paNuM zuddha AcAra pALato eka jena; jainazAsanane. rakSaka che. nAma-jenAM ToLAM bhegAM karavAthI te je dazA kegresanI thaI te ja dazA jananI thAya. paNa A badhuM te hetupUrvaka thaI rahyuM che, AcArapradhAna na' dharmane hAthe karIne pracArapradhAna banAvAya che, nirvANalakSI dharmane bhogalakSI banAvavA mATe jANIbUjhIne bhautika kAryakramo ghaDavAmAM AvyA che. Ama karIne enA mULabhUta nirvANalakSyanA tatvane, tenuM sAdhana sarvavirati cAritrane ane tenA asaMkhya yogene nabaLA-- dubaLA pADIne khatama ja karavAnI melI murAda che. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [9] ane chelle je jaina dharmo-enA cAreya phirakAe-A jagatamAM TakI javuM hoya te tevA zrIsaMghe jana Aryadharmo sAthe saMpa karavo ja paDaze, ekabIjAnI rakSAmAM ekabIjAne sAtha Apavo ja paDaze. e ja rIte enA je cAra phIrakA che emaNe paNa potAnI mAnyatAne vaphAdAra rahIne ekabIjA sAthe saMpIne rahevuM paDaze. ekabIjA sAthe saMgharSa na thAya tenI kALajI karIne samagra jaina dharma uparanAM AkramaNa sAme emaNe paNa ekasaMpI karavI paDaze. e pachI dareka AmnAyanA caturvidha saMghe zakya hoya teTaluM vadhumAM vadhu zAstrokta jIvana jIvavAne prayatna karavo paDaze. jeTaluM AMtarika baLa vadhaze teTaluM ApoApa mahAvidana paNa dUra thaI jaze. AMtarika zaithilya, bAhya AkramaNa sAmenA yuddhamAM acUka niSphaLatA lAve che. eTale vizvakalyANakAra zrI jinazAsana ane jana dharmanI rakSA karavAnI vRttivALA tamAma jainee pitAnuM jIvana vadhu ne vadhu jinAjJApradhAna banAvavuM paDaze. te pachI bhavitavyatAnA yoge je kAMI vaimanasya UbhAM thayAM heya tene zAstrasApekSa deza, kALa lagADIne satvara dUra karI devAM joIe. A vaimanasyane kAyama rAkhIne paNa e kaI saMdha sabhya bAhya AkramaNa sAme vijaya meLavI levAnI khumArI rAkhatA hoya to te yogya nathI. kapAyelA gheDA upara svAra thaIne cAbuka mArIne deDAvavAnA jIdabharyA saMkalpa karatAM ghoDesvAra jevuM mAnasa ApaNe kema dharAvI zakIe ? vaimanasyone te sau prathama dUra ja karIe. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM ane pachI jo zakaya bane te zvetAmbara mUrtipUjaka saMdhanA. zramanuM saMgaThana kare; ekacakrI zAsana taLe sthira kare. je sahu koInI Abe amI utpanna thaze; moMethI mIThAza. jharaze; haiye saraLatA UbharAze te saMdhasaMgaThana e jarAya meTI. bAbata nathI; vaimanasyane vinAza jarAya dUra nathI. Aje ya jhaLahaLatuM che: jinazAsana H aneka dIpakAe dIpI: rahyo che; jena saMdha. jamAnAvAknI bhayAnaka AMdhI vacce ya haju aDela: banIne Ubhe che; jaina dharma, dharatIne vibhuSita karI che; tIrtho vagerenI saMpattie zuddha mokSamArganI dezanA Aje ya enA zramaNabhagavaMte. nIDarapaNe prasarAvI rahyA che. kaI vAte kamInA nathI. juo, bhasmagraha paNa UtarI rahyo che, saMbhava che ke Apattio paNa bhAvinA abhyayakALa mATe atyaMta jarUrI evI dharma khumArI, ane AjJAbahumAna jagADavA mATenuM nimitta banIne ja AvI heya. jana saMghanI aneka zithilanAone khaMkherI nAkhavA mATe ja enuM Agamana thatuM hoya. navI peDhImAM dharmatattva taraphanI sajAgatA utpanna thatI jaNAya che. to e badhA lAbho ApaNe zA mATe na meLavI levA ? bIjuM je kAMI aniSTa thaze te ya tene nimeLa karI devAnI tAkAta dharAvatuM yuvAzramaNopAsakenuM evuM eka saMghabaLa ja zA mATe taiyAra karI na devuM ke je badhAM bhAvi aniSTonA Agamanane mArI haThAve. cAlo tyAre, juo bhasmagraha UtarI rahyo che. vijyanI nebata dUra dUra saMbhaLAI rahI che. have jAgI gayA. chIe e ja ApaNI aDadhI chata che. A upakAra che e ja buddhijIvIone na visarAya teva... Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM have zA mATe dharmazAsananI rakSA aMge gaMbhIrapaNe vicAro na karavA joIe? zA mATe pUjanIya gacchanAyake ekatrita na thAya ? -zA mATe ApasI praznone hala karIne saMghabaLanuM sajana na karAya ? je bhasmagraha Utare ja che te AvA prayatnanuM pariNAma sAruM ja AvavAnI AzA che. brahmagraha besato hota kadAca AvA parAmA~ vadhu taDAM pADanArA banI jAta. to A takane jhaDapI laIe. ene je lAbha che tene vicArI levA jeTalI vicakSaNatA ApaNe dAkhavavI ja rahI. dezanI prajAne sarvanAza bolAvI detA gorAoe choDelAjhaMjhAvAtI pavanenI vacamAM ApaNe UbhA chIe e vAtane satata najaramAM rAkhIne ja ApaNe koI paNa bAbata vicAravI joIe. A jhaMjhAvAtI pavanee prajAne sukha ane zAMti bakSatI Arthika, sAmAjika ane rAjakIya vyavasAyane vikAsa, bheLaseLa vagerenI ane kuTila nItio dvArA chinnabhinna karI nAkhI che. khetI, nIti, nyAya, vepAra, bhaNatara, samAja vagere badhAM ja majabUta taMtra halabalAvI nAkhyAM che. pazcimanI saMskRti ApaNuM veraNa banI che. ApaNe A badhuM ya zI rIte sudhAravuM ? kRtrima duSkALA, kRtrima garIbI, kRtrima moMdhavArI, kRtrima bekArI...hAya ! na jANe keTalAya lAkho prazno kALA bhorIMga nAganI jema meM phADIne ApaNI sAme UbhA che. kreDa Aryo A nAgonA bharaDAmAM AvIne khatama thaI jaze. cAre bAju lAkha samasyAo saLagI UThI che. kAI samagra AryaprajAne bacavAne ArovAro ? che keAI auSadha; lAkho reganuM ? hA..dharma mahAsattAne punaH vyavasthita kare. sahu svadharmamAM sthira thAo. sva-sva dharmanAM mekSaprApaka anuSThAnene gharagharamAM sahu sevo, IzvaraparAyaNa bane..ekabIjAne dharmIo ekabIjA sAthe Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM -khUba premathI rahe. A rIte dharmatatvanuM AdhyAtmika baLa vadhaze tema tene ja vizuddha prabhAva saLagelI lAkho samasyAone ApameLe mahala karaze. gharagharamAM dharmanA sevanathI dharatI upara puNya te vadhatuM ja jAya eTale e puya ja duSkALa vagerene mArI haThAvaze. pharI ApaNuM AryajIvanane prANa dhabakavA lAgaze. paNa sabUra ! AvA suMdara jIvananI gharagharamAM ane AtmAnA ghaTaghaTamAM pratiSThA karavA kAje bhega-vilAsa, moja-zokha, ene vaibhavI jIvananI lalacAmaNuM suMvALapane dezavaTo devo ja paDaze. kupo cAlu rAkhIne to hajAro auSadhanI khIcaDI banAvIne kaI rAgI khAya to ya nIrogI na ja banI zake. mATe kupazyane tyAga paNa mAnya karavo ja joIe. ' re! je ApaNuM dharmaparAyaNa jIvanathI keDe Ane; ane vizvanA samagra mAnavone nA..vizvanA anaMta jIvone sukha-zAnti ke duHkhamukti prApta thatAM hoya to zA mATe bhegavilAsa ochAvattA aMze paNa jIvanamAMthI dUra na karavA ? zuM ApaNuM bhegone theDeka paNa bhega ApI na zakAya? aneka jIvonI sukha-zAMti kAje ? saghaLI sArI vAtanI zarUAta gharathI ja karavI joIe e nyAye sau prathama zvetAMbara mUrtipUjaka zramaNapradhAna caturvidha saMdha A dharma mahAsattAnI ghara-gharamAM pratiSThA kare. pachI cAreya phIrakAmAM e pratiSThA vyApe. "ekatA"nA vidhAtaka tUtane tyAga karIne paraspara ekasaMpI sAdhe. enAthI je puNyabaLanuM jAgaraNa thaze e puNyabaLanA aNu-paramANuo bhAratanA sarva dharmanA anuyAyIomAM paNa vizudina navacetanyane saMcAra karaze. Ama saghaLA kAryonuM ekaThuM thayeluM e puNyabaLanuM (dharmabaLa) bhAratanI saLagatI saghaLI samasyAone hala Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAtuM karIne ja raheze. pachI bhAratanA sati ane sajjane viSayavAsanAnI sthAtine ane kaSAyanI aganavarSAnI zAMtino saMdeza Apaze; IzunA anuyAyIone Isune ja mAnavatAvAdI saMdeza saMbhaLAvIne emanI sarvanAzaka dharmAdhatAnI kabara khodAvaze. sahune ekasaMpIthI saMgaThita thavAnuM elAna karaze. pachI ekabIjAnA bhAIcArAne mahAyajJa AraMbhAze. je haze e mahAyajJane bhAvi dina.... te haMze vizvamAtranA jIvonA sAcA sukhazAntinA uddagama mATene suvarNa-dina. je dhArmika betre majabUta thaze te tUTIphUTIne khalAsa thaI gayeluM AryaprajAnuM Arthika, sAmAjika ane rAjakIya kSetra paNa pAchuM pagabhara thaze. je dhArmikakSetra tUTIphUTI gayeluM haze te majabUtamAM majabUta arthataMba, samAjataMtra ane rAjataMtra paNa 25-50 ke 100 varSamAM tUTIphUTIne khatama thaI jaze. gArAonI sarvadhAtaka bhedI nItinA have je ApaNe jANakAra banyA heIe te dharmakSetranI rakSA ane prabhAvanAmAM ApaNuM jIvana lagADI daIe. dharmakSetra sAme AMkha paNa UMcI karanArA mAnavone emanI mukhamI badala kaDakamAM kaDaka pATha zIkhavI daIe, dharmasaMskRtinI rakSA sAme vyakti koI paNa vyakti-atyaMta vAmaNuM che; cAle tyAre, jaya jayakAra macAvIe zrIdharmazAsanane sarva dharma-saMskRtione; ekasaMpIne. cAlo tyAre khullI pADI daIe vighAtaka janA... vikAsanI mahAjaLe... bheLaseLanI tarakIbo.. ekatAnI banAvaTI philasUphIo.... Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokazAhI zAsana-praNAli ane cUMTaNI bhAratIya jIvanapaddhatine saMpUrNa pratikULa cUMTaNI e videzathI AvelI lokazAhI praNAli che. lokazAhInuM vartamAna svarUpa paNa videzI ja che. ema paNa kahevAya che ke lokasvAtaMtrya ane mAnavanA mULabhUta adhikAranI kalpanA paNa videzI che. paraMtu bhArate kayAreya lokazAhI ane lakasvAtaMtrya ke mAnavaadhikAra eka prajA rUpe bhagavyA ja nathI evuM te itihAsa kaheto nathI. bauddhonA samayamAM grAmasabhA ane grAma svarAja hovAnuM ItihAsa nedhe che, paraMtu tenuM svarUpa bhAratIya hatuM. atyAre "sAmaMtazAhI nAme niMdAtI prathA to madhyayuga ane te pachInI paraMparA lAge che. nahitara gAMdhIjI jevA "rAmarAjya 'ne Adarza vIsamI sadImAM ye prajA samakSa na mUke. rAjAzAhI vadhAre bhraSTa thaI heya te briTiza zAsana daramyAna jIvI gayelI khaMDiyA rAjAzAhI, e to briTane TakAvelI nirmAlya rAjAzAhI hatI. emAM Adarza dezI rAjyo hatAM kharAM, ane te briTiza zAsana karatAM ye pragatizIla hatAM. bhArata svataMtra thayA pachI e rAjAzAhIne aMta Avyo ane AvI cuMTaNa dvArA prajAkIya sarakAre.. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Co itihAsanuM bhedI pAnuM * cUMTaNI lekazAhIne mULa AdhAra manAya che. lekazAhI zAsana pralimAM cUMTaNI anivArya che. ane atyAre ApaNe cUMTaNInA havAmAnamAM jIvIe chIe, bhAratIya darzana ke vicArasaraNa cUMTaNInA atyAranA svarUpane jema ne tema bhAgye ja svIkArI zake. bhAratane Aja sudhIne cUMTaNIone-anubhava cUMTaNInAM pariNAmo-bhAgye ja saMtoSakAraka kahI zakAya. lokazAhI zAsanapraNAli pakSavAda upara AdhArita che. te bhAratIya darzanane anukULa nathI. sarva leke mATenuM rAjya lokenA tamAma pratinidhionA eka mate cAlatuM nathI. balake, pakSIya dheraNa ane vicAre cAle che, AthI navuM samarthana ane naryo virodha-evI sAva abauddhika pravRtti para A lokazAhI AdhArita rahe che. AmAM kazuM ajUgatuM che evuM ye keIne lAgatuM nathI, kAraNa ke nIti tadIke svIkAryA pachI ene vize kazo vicAra karavA jevuM ye koIne lAgatuM nathI ! eka pakSe sarakAra calAvavAnI javAbadArI che, te bIjA pakSe potAnI daSTie sarakAranAM kAmo ane kArabhAranI TIkAtmaka samIkSA karavA sivAya bIjI koI javAbadArI hoya evuM manAtuM lAgatuM nathI ! pakSazAhI sAthe rAjakIya vicArasaraNI ye Ave che. keI jamaNerI te DAberI pakSa banI jAya che ! prajAnI sarakAra jAya ! prajAnI icchA sarakAra pakSe svIkAre lI vicArasaraNa pramANenI ja che, evuM kahI zakAya nahIM, paNa sarakAra pakSa potAnI ja vicArasaraNIne amalamAM mUkavA mathe che ane e ja dezanI prajA mATe sauthI vadhAre sArI hovAno dAvo ye kare che, to virodha pakSa enuM vAcika khaMDana karyuM jAya che. satya ke Adarza sthiti A na hoya, paNuM lokazAhI zAsana praNAli eka AvI phormyulA che. zAsaka jeTalA vicAravaMta, vivekI ane mAnavamUlyone AgrahI hoya eTalI A phormyulA mAnavIya bane, narI yAMtrika na banI jAya. ema lAge Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM 71 che ke A karatAM vadhAre sArI zAsanapraNAli ApaNe zodhI nathI eTale anivArya rUpe lokazAhI zAsanapraNAli svIkArI che. emAM sudhArA thAya che tene vadhAre mAnavIya svarUpanI banAvavA mATe, evuM AzvAsana laI zakAya ema nathI ane cUMTaNI; je huM sAce, tuM khATa; ame Adarza, tame kaniSTha-jevI dhRSTatA dvArA verajhera, ahaMkAra, pakSAMdhatA. kevaLa pakSahita, pakSa-vicAra pravartAve che ane lekenA zANapaNane hacamacAvIne bhramita karI mUke che, tene bhAratIya darzana bhAgye ja svIkArI zake. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekhazrInA anya pustaka "gAMdhIvicAra-samIkSAne upadudhAta. [ A upadudhAta vAMcIne lekhakanuM e pustaka acUka vAMcI javA amArI khAsa bhalAmaNa che.] . mehanadAsa karamacaMda gAMdhIe I. sa. 1908mAM vilAyatathI. pAchA vaLatAM AgaboTa upara gujarAtImAM je mULa lakhANa karyuM hatuM te ja "hiMda-svarAja' nAmanA pustakarUpe pragaTa thayuM. A eka ja pustakane najaramAM rAkhIne temAM gAMdhIjIe darzAvelA keTalAka vicAronI meM ahIM samIkSA karI che. gAMdhIjI e sarvamAnya nirvivAda vyakti che' evuM pratipAdana, karavAnuM sAhasa kaI ati-bhakta ja karI che. rAjakAraNa saMbaMdhamAM gAMdhIjIne je abhigama hato e atyaMta vivAdAspada hoI zake ema mane lAge che. eka vyakita pitAnA vilakSaNa puNyanA joramAM evI kevI virATa pratimA banIne jagatanI samakSa khaDI thAya tyAre jagatanI nAnakaDI AMkhe emAM aMjAI jAya e sahaja che. sAmAnya janatA te a-sAmAnya gaNAtA mAnavonA vicAronI pAchaLa sadaiva daravAtI DhasaDAtI rahI ja che. eTaluM ja nahi paNa viziSTa ciMtana karavAnI janatAnI azakti to koIkanA AkarSaka vicAro upara matta mAravAmAM ja prasannatA anubhavatI hoya che; evA mAvajIbhAI banavAmAM heDa bakatI hoya che. AvI rIte gAMdhIjI hindustAnI lakenA magajamAM vyApaka svarUpe prasarI gayA che, 'virATa' banIne tyAM sthira thayA che ane Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM C8 tethI ja temanI sAme koI paNa vicAra mUkavAnI hiMmata karavAnuM paNa janatA mATe kaThina banyuM che. paraMtu e kaparI paNa kAmagIrI vinamrapaNe bajAvavAnI mArI pharaja samajIne huM ahIM keTalIka vAto asaMdigdhapaNe rajU karavA mAMguM chuM. mAre abhigama sAce ja hovAne mAre ekAMte dAvo nathI, paNa chatAM tenI upara sahu kaI parAmarza kare eTalI mArI apekSA jarUra che. AryAvartamAM je mahApuruSo ane mahAsaMto pUrve thaI gayA emanA atizaya unnata leTinA AdarzothI bharapUra hatA, emanI ekekI cAla; emane ekeke zabda, emanI pratyeka ghaTanAmAM ati bhavya kakSAnA saMskArane bharapUra pravAha akhkhalitapaNe vaheto hato. koI adhyAtmanI duniyAnA betAja bAdazAho banyA; koI vepArI kSetre nAma kADhI gayA, keAI rAjakaraNanA cogAnamAM 'virATa' banIne UbhA rahI gayA. mA~, ane pavitrathI A dharatI UbharAI hatI. paNa aphasosa ! dhagadhagato saMskAra-vAraso ApIne AryAvartanI navI prajAomAM navI saMskArasaMpanna vibhUtio pakavatAM e Adarza jIvane upara gorAoe aMdhArapaTa phelAvI dIdho. e kathAone kAlpanika kahI, e purANone "gappa' kahyAM, e caritrone "AuTaepha-DeITa' jAhera karyA. je rIte je zakya banyuM te rIte te mahApuruSone bhulAvI devAmAM AvyA. ethIsto. pelA mANabhaTTo, kathake, cAraNa ane bhavAIkAre sinemAnI lAInamAM UbhA che; TikiTa na maLatAM nisAso nAMkhI lathaDate page ghara bhaNuM pAchA pharatA jovA maLe che ! aMgrejoe bIjuM kAma karyuM; keTalAkane mahAna banAvI devAnuM, "jela" emAM mukhya zastra banyuM, vAraMvAra jelamAM mokalIne, Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 itihAsanuM bhedI pAnuM pracaMDa lokavirAdha karAvIne te vyakitane kahadayanI samrATa banAvavAmAM AvI. ane e rIte emane "prANapyArA netA" banAvyA. aMgrejonuM A eka ArSa-sUtra che ke jUnAne khaseDavA navuM UbhuM kare, e navAne khUba mahattA Ape, navAnI sAme sakhta virodha karAvIne navAne vadhu mahAna batAvatA jAo ane pachI e navAnA nAme je kAMI sAdhI levuM hoya te sAdhI le. pachI navAne ya. pheMkI do. jUnuM te navA dvArA gayuM ja che. navuM paNa javAnuM ja che. dhruva jAya, to adhRvane jatAM keTalI vAra? jenA dvArA lAkha loke rojI raLatA hatA te hAthazALa vagere dhaMdhAone toDI pADavA mATe ja carakho nahi zedhAyo heya zuM ?. have Aje najara karo. hAthazALane dhaMdhe ya gayo? carakho ya gayA ! ane..vadhArAmAM ghera bekArI ghara karI gaI. AvuM dareka prAcIna gaurava saMbaMdhamAM banI rahyuM che. saMtazAhIne teDavA mATe ja lokazAhI ubhI karAI. saMtazAhI tUTI gaI. lokazAhI paNa naSTa thaI. rahI, cophera aMdhAdhUMdhI, arAjakatA, sarvanA hitane mAratI gAma-gAmamAM. mahAjana saMsthAne teDI nAMkhavA mATe ja paMcAyata gAme-- gAma UbhI thaI. mahAjana'nuM astitva naSTa thayuM, paMcAyato nAmanI ja UbhI che. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM pa uparathI saLagyA che; gAmegAma cUMTaNI preryA kajiyA ane kaMkAsa ? harijana sAthe paNa je dezamAM bhAIcAre hato tyAM paTelakaNabI paNa laDe che; sagA be bhAI paNa zatru banIne ekabIjA sAme TakarAyA che! puruSa-samovaDI nArI"nA nArA bulaMda banAvIne puruSanI jagAe nArI goThavAI che. puruSa tUTI rahyo che. nArI thAkI javAnI che. avazeSa raheze nirmAlya saMtationA...yelA-majanuonA; remIo-lIaTanA ! nahi maLe keAI rAma-lakSmaNa ! keI sItAkauzalyAo! kaI rAma-dazaratha ! | manamAM kyAreka vicAra jhabUkI jAya che ke prAcIna gauravane vAmaNAM karI nAkhavA mATe ke vismaraNanI khAImAM dhakelI devA mATe ja gAMdhIjI jevA saraLa kahevAtA AtmAne durupayoga karAyo nahi hoya ? jemane janma ja evI kemamAM thayo che ke jyAM bIjamAM ja sahaja rItanI nikhAlasatA, dharmapriyatA, bhoLapaNa vagere jovA maLe. aMgrejoe A guNane ja durupayoga karyo hoya te kema na bane ? eka sajana jevA mANasane rAjakAraNamAM mUkI devA mATe emane khUba mahAna banAvyA hoya ane pachI e mahAnatAnI ADaza laIne aMgrejoe bhAratIya saMskRtinA pAyAmAM jIvaleNa suraMge siphatathI goThavI daIne dhAryuM nizAna pAra utArI dIdhuM hoya evuM kema na saMbhave ? khera...A vAta mAre ja vicAravAnI nathI. aMgrejonI kuTila cAla Aje paNa A dezamAM yatra-tatra-sarvatra ramAI ja rahI che. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM have navI bhUla na thaI paDe te mATe bhUtakALanI vItI gayelI ghaTanAomAMthI bodhapATha levA mATe aneka bhejAoe cIlAcAlu ciMtane vimaLAM mUkIne zaMkAnI najare keTaluMka vicAravuM te joIe ja. gAMdhIjInA jIvanane AraMbhanuM, madhyanuM ane aMtanuM ema traNa tabakkAmAM ApaNe vaheMcI nAMkhIe te ema kahI zakAya ke AraMbhakALamAM gAMdhIjI AryAvartanI saMskRtinA puraskartA hatA; eTaluM ja nahi paraMtu enAM gauravonI rajUAtamAM ane e saMskRtine khatama karavA mATe kammara kasatA sudhArake sAme nIDarapaNe jaMge caDyA hatA. A vAtanI yathArthatA emanuM "hiMda-svarAja' pustaka vAMcavAthI samajAI jaze. A pustakamAM temaNe ApaNI prAcIna paraMparAone khUba vakhANI che; jANe ke tene mAthe laIne teo namratA hoya evo AbhAsa e vAcanamAMthI udbhave che. AthI emanA jIvananA A prathama tabakakAne mahadaMze huM samajaNane" tabakko kahuM chuM. paraMtu bIjo tabakko to AryAvartanI saMskRtine mATe khUba ja gaMbhIra ane jIvaleNa phaTake mAranAra ajANapaNe banyuM hoya tema lAge che. bhAre kuTilanIti dharAvatA aMgrejo mATe mArI evI samaja che ke vizvamAtramAM a-gaura varNonI prajAone ane a-IsAI dhamene teo rahevA ja devA mAMgatA nathI. kyAMka ati ghAtakI yuddho karIne temaNe te dezanI prajA ane tenA dharmone nAza karyo che te kayAMka saMskRtine nAza karavA dvArA prajAne nAza karyo che. hindustAnamAM saMskRtinA dvArA prajAnAzane kAryakrama amalamAM mUkavo che. I. sa. 1857 sudhI khUnarejI bolAvIne hindustAnanI baLavAna prajAne kaccaraghANa vALe ane tyAra bAda pAzcAtya saMskRtinuM zikSaNa phelAvIne saMskRtinAthane aghera kAryakrama zarU karyo. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM I. sa. 1857 thI 1957nA se varSanA gALAmAM temaNe bhAratanI prajAnA aneka lokone zikSaNa dvArA dezI-aMgreja banAvyA che. jyAre emane lAgyuM ke hindustAnI prajAnI je baddhamUlA -saMskRtine ApaNe UkheDI zakyA nathI te saMskRtine have A dezIaMgrejo dvArA mULamAMthI ukheDI zakAze, tyAre temaNe A dezamAMthI vidAya lIdhI ane svarAja ApavAne bhavyathI paNa bhavya dekhAva karyo. hindustAnI prajAmAM I. sa. 1857 pachI paNa hajI eTaluM badhuM baLa hatuM ke te dhArata to laDIne aMgrejone TheTha emanI dharatI sudhI bhagADI mUkta ane A dharatI upara pharI kadI na DokAya evI sthitimAM mUkI deta, paraMtu aMgrejoe e khamIrane pitAnI sAme thavA ja na dIdhuM, bhAre kAbeliyatathI temaNe e jaga UbhuM thavA ja na dIdho. AmAM mane ema lAge che ke gAMdhIjI aMgrejone ajANatAM ya khUba upakAraka banI gayA hovA joIe. dharma ane adhyAtmanA sthAnamAM je ahiMsA dIpatI hoya che te ahiMsAne saMskRtighAtanA kSetramAM biradAvAI ane tethI ja carcA-vicAraNAnAM Tebalo upara svarAjane prazna goThavAyo. Iti-hAsanA jANakArone khabara che ke e prazna keTalo cuMthAyo ? keTalAM kamizane beThAM ? keTalAM risAmaNAM-manAmaNAM kenAM kenAM thayAM ? gAMdhIjIe paNa joLe dahADe kevA tArA dekhyA ? A pustakanuM lakhANa I. sa. 1908mAM thayuM. tenI pahelI AvRtti I. sa. 1922mAM pragaTa thaI ane chellI I. sa. 1969mAM. I. sa. 1908mAM A pustaka lakhAyA pachI I.sa. 1939mAM gAMdhIjIe kakyAMka bhASAkIya sUkSma pheraphAra karyo hato. te sivAya tevuM ne tevuM ja e vakhate thayuM hatuM. gAMdhIjIe 1921mAM A pustaka viSe kahyuM che ke, "te I. sa. 1908mAM lakhAyuM che, mArI Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM pANipatathI Tebala upara khaseDAyela prazna aMte aMgrejonA hitonI surakSApUrvaka ja ukelAya. akhaMDa hindustAnanA pUrve te TukaDAo thayA ja hatA; have bIjA be TukaDAmAM te vaheMcAyuM. ane te pachI paNa baMgalA vagerenA TukaDe TukaDAmAM te Aje paNa naSTapranaSTa thatuM ja cAlyuM che, chatAM kaI hitoSInI AMkha UghaDatI nathI. kSAtravaTa sivAya A AMkha UghaDe tevI sthiti paNa nathI. Tebala upara je "svarAja' maLyuM e hakIkatamAM maLyuM nathI paNa "apAyeluM che. jenA dvArA hindustAna TukaDe TukaDA thaIne khatama thAya tevA sANasAo goThavavAnI sAthe ja aMgrejoe "svarAja'nI khUba premathI bheTa ApI che. Ama chatAM dekhAva kaI judo ja upasAvAyo che ane sahu te gobelsa-pracAramAM phasAyA che e bhAre khedanI bInA che. gAMdhIjIe rAjakAraNanA kSetramAM dAkhavelI ahiMsA sthAnabhraSTa. hatI eTale ja enA pariNAme hitazatruo khUba khATI gayA ane hindu-muslima bhAIo paraspara laDI maryA, paraspara sadA laDatAmaratA rahe tevI sthitimAM kAyama mATe goThavI devAmAM AvyA. vyavasthA mATe je vargabheda AryAvartamAM hatA te bhedane bhedabhAvamAM khatavIne tenuM saghaLuM AMdolana gAMdhIjI jevAne seMpAyuM. enA pariNAme maMda paNa zAzvata AMtaravigrahanI sthitimAM AkhI prajA mukAI gaI. navA bhayaMkara bhedabhAvavALA vargabheda thatA cAlyA, chatAM temanI avagaNanA karAI ane sahunA hitanI vyavasthA mATenAbhedabhAva vinAnA evA keTalAka bhedane carcAne dhakake caDAvIne eka khUba moTo phaTake Arya prajAne aMgrejoe mArI dIdhA. Aje paNa e kaLaNamAMthI prajA bahAra nIkaLavAne badale emAM UMDI ne UMDI. garakAva thatI cAlI che. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM 79 gAMdhIjInI AsapAsanI svArthasAdhuoe paNa emanA nAme khUba khUba carI khAdhuM che. e lekee to prajA ke saMskRtinuM hita kadI vicAryuM paNa nathI. svArtha sAdhuonAM A TeLAMnI pAchaLa te vyavasthita rIte aMgrejInejAM pahelethI ja goThavAyAM hatAM. AthI ja avasara AvatAM e lekee gAMdhIjIne paNa pAgala Doso" kahevAmAM vilaMba karyo nathI. e te sahelAIthI samajAya tevI vAta che ke badhI rIte taiyAra thaIne cophera goThavAI jatA dezI ke paradezI aMgrejo phasAvI mAravAnI ke potAnAM kAma kaDhAvI levAnI badhI kalAthI catura hoya ane sAme mANasa teTale ja pakko rAjakAraNa na hoya to enI asAvadhatAnA. kAraNe e vAraMvAra gothuM khAI paNa jato heya. gAMdhIjI paNa A rIte anekazaH gothuM khAI gayA haze evuM mAruM anumAna che. vAcharaDA prakaraNa, zeSa jIvanamAM brahmacaryanA prayogo. vagerene A bAbatamAM TAMcI zakAya. TUMkamAM ema kahI zakAya ke gAMdhIjInA jIvananA "bheLapaNanA tabakkAmAM aMgrejoe [ dezI ane paradezI] pitAnAM puSkaLa hite. sAdhI lIdhAM hovAM joIe, jenAM ati krUra duSpariNAmo hindustAnanI. prajA Ajeya bhegavI rahI che. gAMdhIjInA jIvanano chello tabakko Ave che, lAcArIne. A tabakkAmAM pote lAcAra banIne nistabdhabhAve, meM vakAsIne badhI paristhiti joI rahyA. bhAratanuM vibhAjana, naherU-saradArane saMgharSa, aMgrejonI cAlabAjIo, baMdhAraNanuM paradezI svarUpa emaNe lAcArIthI joyA karyuM. AthI ja jIvananA chellA kALamAM 120 varSanuM dIrgha AyuSya jIvavAnI IcchA emaNe pAchI kheMcI lIdhI. svArtha khAtara laDatA-jhaghaDatA kegresIone joIne emaNe e saMsthAnuM lokasevaka daLamAM rUpAntara karI devAnI apIla' taiyAra karI. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 ItihAsanuM bhedI pAnuM paNa aphasa! have A "DAsA' (A)ne kaI paNa sAMbhaLavA paNa mAgatuM na hatuM eTaluM ja nahi paNa keIne enI kazI jarUra ja na hatI. svarAja ApIne aMgrejone je rIte ragadoLI nAMkhavuM hatuM : bhArata-bhAratIya saMskRti ane bhAratIya prajA-e rIte e ragadoLAI gayAM. aMgrejo; savAI aMgreja banIne A dezanI prajAnA upara badhI bAjuthI tUTI paDyA. pelA aMgrejo karatAM ya vadhu hiMsA, jUTha, cerI, ruzvatakhorI, bhraSTAcAra, dArU vagere tamAma pApone A dezI - aMgrejoe sarvatra prasarAvI dIdhAM. gAMdhIjI lAcAra banIne e badhuM joyA kare eTaluM ja emanA adhikAramAM hatuM. bAkInuM badhuM adhikAra bahAra. ane aMte e AtmAe deha choDI dIdhe. muslimonuM ja vAraMvAra hita vicAranArA tarIke paMkAyelA gAMdhIjImAM keIe hindu prajAjane taraphanI dhikkAravRtti joI. ene AtmA uzkerAyo ane eNe gAMdhIjInuM khUna karyuM. enuM nAma hatuM nAthurAma goDase. A che; gAMdhIjI aMgenI mArI samaja. khera, je banyuM te banI gayuM. paNa have aMgrejonI Aje paNa cAlu rahelI kuTilatAbharI rAjaramatanAM pyAdAone na samajavA jeTalA vadhu paDatA bheLapaNanA bhega na banAya ane sahu saphALA jAgrata banI jAya to enA tamAma dAvapecane niSphaLa banAvIne AryAvartanI ekSalakSI cAra puruSArthanI saMskRtinI punaH pratiSThA karIne sarva rIte samRddhinI Toce AryAvartanI prajAne mUkI devAnuM kAma jarA ya kaThaNa nathI, kemake gauravathI khIcakhIca bharelAM prAcIna mUlya hajI nAmazeSa nathI thayAM. enA avazeSe paNa Thera Thera paDelA ja che. have prastutamAM AvI jaIe. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM je pratIti emAM pragaTa karI che te Aje agAunA karatAM vadhAre daDha thayelI che." Ane artha e thayo ke I. sa. 1908nA gAMdhIjInA vicAro TheTha 1938 sudhI ane tyAra pachI paNa evA ja; ethI paNa vadhu daDha banIne rahyA che. ane AthI ja A pustakanA vicAranuM mahatva vizeSa vadhI jAya che. kAIka mane pUchaze ke jaina sAdhu thaIne paNa tamane gAMdhIjInA hiMda-svarAjanI samIkSA karavA mATe evuM te kayuM prabaLa kAraNa maLyuM ? AnuM samAdhAna gAMdhIjInA e pustakanA ja be vicAro che, jeno bhAvArtha ja ahIM rajU karuM chuM kemake tenuM zabdazaHavataraNa AgaLa karavAnuM ja che. | [1] jyAM nIti ane indriyane nigraha nathI tevo koI paNa sudhAro e kudhAre che. AvA sudhArAoe ja A dezanI hoLI saLagAvI che. [2] mArA mananuM je svarAja che te bhAratanI prajAne ApavA mATe huM samartha nathI kemake bhAratanI prajAne te briTizaronuM pArlAmenTarI paddhatinuM svarAja joIe che. have mAre paNa na chUTake te ja svarAja ApavuM paDaze, paNa sahu eTaluM cokkasa yAda rAkhe ke pArlAmenTarI DhabanA svarAjane pAmIne hindustAna gheDA ja samayamAM pAyamAla thaI jaze." A be vicAramAM prathama vicAra mane adhyAtmanA jAgaraNavALe jaNAyo ane bIjA vicAramAM sAcA darzananI sabhAnatA mane jaNAI. AthI ja huM A pustakane abhyAsa karavA prerAyo. abhyAsa karyA bAda mane lAgyuM ke gAMdhIjInA ja keTalAka vicAre gAMdhIjInA nAme carI khAnArA gAMdhIbhaktonI sAme jo mUkavAmAM Ave ane je. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanuM bhedI pAnuM teo te bhaktithI prerAIne paNa potAnI kuTilatamAM cAla badale te paNa khoTuM te nahi ja. je pANIe maga caDatA hoya te pANIe bhale caDatA. ApaNe temAM koI pUrvagrahaprayukta kadAgraha zA mATe - rAkhave? vaLI je navI peDhI mAtra gAMdhIjInuM nAma ja jANe che tenI sAme paNa mAre e vAta pragaTa karIne mUkavI che ke gAMdhIjInA vicAranuM "ravarAja' ane AjanuM "svarAja' e be vacce te AsamAna-jamInanuM aMtara che. AjanA "svarAja'nuM svarAja mAnI levAnI jIvaleNa bhUla koI na karI bese. aneka gAMdhIbhaktonuM evuM mAnavuM che ke gAMdhIjInA saghaLA vicAranAM bIja' A eka ja pustakamAM samAI jAya che. AthI ja meM paNa A eka ja pustakanI samIkSA karavAnuM pasaMda karyuM che. AryAvartanA mokSapradAyaka saghaLA sAMskRtika vicAronA mULamAM jAmagarI cAMpatA pravAho jyAre pUrajozamAM vahI rahyA hatA tevA samaye lakhAyelA eka pustakanI samIkSA karavI e keTaluM kaThina sAhasa che e to kadAca keka virale ja samajI zakaze. AvuM sAhasa karavA jatAM bhagavAna jinezvaradevanI AjJA-viruddha kyAMya mArAthI lakhAI gayuM hoya te tenI aMtaHkaraNathI kSamA yAcuM chuM. AvI koI paNa kSati mane keAI vAcaka batADaze te huM tene RNI thaIza. li. vi. saM. 2031, phA. va. sAtama. gurupAdapaghareNu nagInadAsa maMDapa, pATaNa (u. gu) muni candrazekharavijaya Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamala prakAzana [pablika] TrasTa TrasTa raji. naMbara I. 1541 (tA. 4-11-17] ophisaH 5082/3, bIje mALe, yAjJika insTITayuTa sAme, ratanapoLanA nAke, gAMdhIroDa, amadAvAda-380 001 PHONE : 30081 munizrI candrazekharavijayajInI jJAnavANI vahAvatAM AdhyAtmika pustaka [ gujarAtI, hindI tathA aMgrejI ] muktidUta mAsika cintaka munizrI candrazekharavijatrajI saMpAdaka... hasamukha sI.zAha : lavAjama : vArSika rU. 5=00 : trivArSika rU. 15=00 AjIvana sabhya che. 100=00 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TrasTImaMDaLanuM nivedana kamala prakAzana TrasTa [ amadAvAda ] mukhyatve be vibhAgamAM kAma karI rahyuM che : 1, pustaka vibhAga 2. mAsika vibhAga [1] pustaka vibhAga : Aja sudhImAM pUjyapAda munizrI candrazekharavijayajInAM keDIbaMdha pustake ame bahAra pADI cUkyA chIe. keTalAMka pustakanI to cArathI pAMca AvRttio paNa ame pragaTa karI che. gujarAtI bhASAmAM pragaTa thaI cUkelAM pustakone have hindI ane aMgrejImAM anuvAdita karIne pragaTa karavAnuM kArya paNa cAlI rahyuM che. A pustake mukhyatve jainadarzanane yAvata gauravaMvatI Arya saMskRtine jagatanI samakSa arvAcIna bhASAmAM rajU kare che. kramabaddha rIte navAM navAM pustake ame bahAra pADI rahyA hatA. temAM amane suMdara Arthika sahakAra maLI jatAM jAMbUvAlA graMthamALAnuM navuM kSitija khulluM mUkayuM. 1971nI sAlathI dara varSe pAMca pustakone eka seTa ame A graMthamALAnA anvaye cAra varSa sudhI pragaTa karyo hato. paNa amane ATalAthI ja saMtoSa na hatuM, eTale navI peDhInA yuvAne ane yuvatIo mATe jIvana-dhaDatara vAMcanamALAnuM bIjuM kSitija paNa khulluM mUkavuM. enA anvaye ame vIsa nAnI pustikAo (pokeTa-busa) bahAra pADI che. amArAM badhAMya kAryo sArI rIte cAlatAM ja rahe ane vega pakaDatAM rahe e mATe amane ghaNuM moTA Arthika sahakAranI AvazyakatA che. dAnavIro taraphathI amane suMdara sahakAra maLI rahe te mATe ame kamala prakAzana TrasTane pablika TrasTa banAvyuM che; vaLI ame e mATe suMdara yojanA paNa karI che, je nIce mujaba che : Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImatI jayAlakSmI kapUracaMda sutarIyA. madrAsa zrI kapUracaMdabhAI narabherAma sutarIyA. madrAsa ** ****** ** je kamala prakAzana TrasTe pragaTa karelA "gurUmAtA" nAmanA pustake amArA uparokta upakArI mAtapitAnA jIvanamAM camatkAra sajaryo te TrasTanI RNamukti athe ame temanA suputro (ramezacaMdra-dilIpakumAra tathA bharatakumAra) TrasTane rUA. 11001 arpaNa karIe chIe. **** e *** sva. dAnavIra, dharmAnurAgI zeThazrI rAmajIbhAI virANIe sthApela "zrI rAmajI zAmajI virANI ane zrImatI samaratabahena rAmajI virANI TrasTa rAjakeTa" taraphathI sva. zeThazrI rAmajIbhAInI puNyatithi prasaMge rUA. 11001 'kamala prakAzana TrasTane arpaNa thayela che. ' hA. menejIMga TrasTI, zrI nagInabhAI rAmajIbhAI virANI ** e * K AR) **** e ja Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * sva. kAntilAla pratApazI muMbaI sva. subhadrAbena kAntilAla muMbaI zrI lAlajIbhAI padamazIbhAI jhaverI-cUDA zrImatI jayAbena lAlajIbhAI jhaverI-cUDA * * * * * * * * * * * * jemaNe potAnA be putra-putrI (hAla munizrI candrazekharavijayajI tathA sAdhavIzrI mahAnaMdAzrI) ne cAritradharmanA saMskAronuM gaLathUthImAM ja pAna karAvIne vizvakalyANakara zrIjinazAsanane samarpita karyA temanI puNyasmRtimAM...... hA. praphula kAntilAla pratApazI-muMbaI pUjyapAda munirAjazrI candrazekharavijayajInA satata sAniye jemanA jIvananI aMtima paLA dhanyatAne pAmI, ane jeo potAnA dharma saMskArane aNamola vAra mane ApIne A jagatamAMthI vidAya thayA te pUjanIya mAta-pitAjInA smaraNamAM A nAnakaDA sukRtane bhAgI banIne dhanyatA anubhavuM chuM. - sureza lAlajIbhAI jhaverI ** Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAna . pada . . . . . lAbha rU. 2001 : zrutabhakta ke saMsthAnAM bhUta-bhAMvI tamAma prApya pustaka bheTa maLaze. rU. 1001 : zrutAnurAgI saMsthAnAM bhUta-bhAvI tamAma - prApya pustaka bheTa maLaze. rU. 501 : zrutasabhya ke saMsthAnAM tamAma bhAvI pustake bheTa maLaze. uparokta tamAma dAtAonI nAmAvali saMsthA taraphathI pragaTa thanArA [ sirIjha sivAyanAM] pustakamAM saMsthAnA kuTuMbIjana tarIke Avaze. dAnavIre ! kamala prakAzana TrasTanA nAmathI ApanI rakama Aje ja ceka, DrAphaTa ke manIorDarathI mekalIne amane Apano amUlya sahakAra Apaze evI AzA rAkhIe chIe. 0 pustaka vibhAgamAM jJAna khAtAnI rakama levAmAM Ave che. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pustaka vibhAgamAM amArA kuTuMbIjane tasamudvAraka: 1. zrI zAntidAsa khetasI cerITebala TrasTa-muMbaI 2. sva. kapUracaMda narabherAma sutarIA-madrAsa 3. zrI rAmajI zAmajI virANI ane samarata rAmajI virANI TrasTa-rAjakoTa 4. , pravINakumAra dalIcaMdabhAI muMbaI zrutarakSaka: 1. zrI vizAzrImALI tapAgacchIya jJAnAdi dhArmika phaMDa khAtuM-jAmanagara 2. pUjya sAdhIzrI kaMcanazrIjI ma. sA.nA upadezathI navasArImAM zrAvikAbenenA upAzrayanA jJAnakhAtAmAMthI-navasArI mRtabhakta : 1. zrI gujarAtI jaina zvetAmbara tapAgaccha saMdha-kalakattA 2. , tAmbara mUtipUjaka jaina saMdha-lIMbaDI 3. zrImatI lIlamabena maNilAla-muMbaI 4. zrI jhaverI bradharsa-guDA 5. , kAntilAla cImanalAla kesAvALA-amadAvAda 6. rUbI kAca bilDarsa prA. li.-muMbaI 7. zrI sudAmaDA ve. mUrtipUjaka jaina saMdha-sudAmaDA 8. , nayanamala bhuramalajI jena-muMbaI , jaina ve. mU. pU. tagAgaccha saMdha-bhuja 10. , jamanAdAsa khuzAladAsa vorA sahAyaka nidhi ha. lAladAsa jamanAdAsa-muMbaI 11. , pArzvanAtha bhagavAnanI peDhI-navasArI ha. munizrI kIti senavijayajI ma.nI preraNAthI 12, zrI zItalanAtha bhagavAna saMsthAna. dhulIA. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratAnurAgI : 1. zrI mAMDalikabhAI jayaMtilAla jhaverI-muMbaI 2. , subodhacaMdra lAlabhAI-amadAvAda che. A kavaralAla hIrAlAla pArekha-amadAvAda , acalagaDha jaina peDhI-acalagaDha , dharamadAsa trIkamalAla kapUravAlA-muMbaI 6. , jaina . mUrtipUjaka sudhArA khAtAnI peDhI-mahesANA 7. , bhanIbena dhIrajalAla pAnAcaMda zepha-amadAvAda 8. zrImatI piTabena bhUramalajI-dahebaMdara 9. zrI zAntinagara jaina ve. mUrtipUjaka saMgha-amadAvAda 10. , bArejA-bephaLI jaina saMgha-bArejA 11. ,, pArzvanAtha jaina zvetAmbara peDhI-rohIDA (rAjasthAna) 12. eka saspRhastha taraphathI ha. praphulacaMdra kAntilAla dalAla-muMbaI 13. sva. maphatalAla mohanalAlanA smaraNArthe temanA suputro taraphathI navA DIsA (hAla muMbaI) 15. zrI dAdara ArAdhanA bhavana jaina-pauSadhazALA, dAdara-muMbaI 16. bena sarojanA smaraNArthe ha.jesIMgabhAI pethApuravALA-amadAvAda 17. zrI viThThaladAsa dhanajIbhAI bAradAnavALA-jAmanagara 18. , jhaverI motIcaMda hemarAja jaina dharmazALAnA jJAnakhAtA taraphathI-jAmanagara >> sumanabhAI mULacaMda vADIlAla zAha-muMbaI 20. , vArA amulakhabhAI kezavajI (rAjaparavALA) bhuja 21. i lAlagara mAdhavagara konTrAkaTara-bhuja 22. , pATI jena saMdha-muMbaI Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23. zrI caMdrAlaya jJAna TrasTa-amadAvAda ha. sA. caMdrodayAjInI preraNAthI. 24. , bhavAnIpura mUrtipUjaka jaina zvetAmbara saMdha-kalakattA 25. zrImatI suzIlAbena bAbubhAI bhagubhAI (pethApuravALA)amadAvAda 26. zrI navaraMgapurA . mUrtipUjaka saMgha-amadAvAda 27. , zAmajI velajI vIrANI ane kaDavIbAI vIrANI smAraka TrasTa rAjakoTa 28. ,, raNachoDabhAI zeSakaraNabhAI zeTha-muMbaI 29. rasikabhAI trikamalAla lodarAvALA-muMbaI , dhanarAja gAjI-navA DIsA 31. , surajabena DI. verA-merabI 32. , kevalacaMda khoDa (tAraNavALA)-madrAsa 33, i bI. pI. mahAjana-madrAsa 34. i nAnAlAla bhaTTa-madrAsa 35. , pI. bI. zAha enDa ku-madrAsa 36. ajamera bradharsa cerITebala TrasTa C/o. bombe sAyakala ImpoTIMga kumadrAsa 37. ema. DI. TALiyA korporezana-madrAsa 38. zrImatI vasumati rAjendrakumAra zAha C/ rameza enDa ku. surata 39. zrI keThADiyA gaNapati malakacaMda jatrATakara-nipANI. 40. ,, dezI mAnacaMda khetazIbhAI cerITebala TrasTa-navA DIsA 41. , zAha mAvajIbhAI ladhAbhAI-berAjA (kaccha) 42. , navajIvana jaina zvetAmbara saMgha C/o jIvaNalAla kezavalAla | mahetA-muMbaI 43. , siddhapura jaina che. saMdha. siddhapura, ha. pU. paM. zrI caraNa | vijayajI ma. nI preraNAthI, Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44. zrI navInacaMdra caMdulAla zAha. muMbaI zrutasalya : 1. zrI mahuvA vizAzrImALI tapAgacchIya che. mUrtipUjaka saMdha mahuvA-baMdara 2, , sva. chabIladAsa sukhalAla kAlIdAsa-lIbaDI 3. , rasikalAla zIvalAla gAMdhI-muMbaI 4. e hiMmatalAla zAmaLabhAI zAha-amadAvAda zrImatI jyAlakSamI kapUracaMda sutarIA-madrAsa 6. zrI hAlArI vizA osavALa ve. mUrtipUjaka jaina jJAti samasta derAsara drasTa-paDANA (jAmanagara) 7. , vijyasabhA jaina jJAna maMdira-DAI 8. , jAmavaNathalI che. mUrtipUjaka jaina saMdha-jAmavaNathalI >> bhegIlAla maganalAla zAha-bhAvanagara, , ramezacaMdra kapUracaMda sutarIA-madrAsa dilIpakumAra kapUracaMda sutarIA-madrAsa >> bharatakumAra kapUracaMda sutarIo-madrAsa 13. sva. mahetA dalIcaMda mANekacaMda (khIlesavALA)-jAmanagara 14. zrI coTIlA jena ve. mUrtipUjaka saMdha-ceTIlA 15. , jena ve. mUrtipUjaka saMdha-dAvaNagIrI 16. , saMghavI bhavAnajI hIrAcaMdanA samAdhipUrvakanA svargavAsa nimitte temanA suputro taraphathI-bhuja 17. / jayaMtilAla valamajI cheDA-gaDhasIsA 18. e patrI jaina saMgha-patrI (kaccha). , pravINakumAra dalIcaMdabhAI muMbaI zrI jaina zvetAmbara tIrtha peDhI-acalagaDha 21. , raMbhAbAI DosAbhAI-kalakattA Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka0 22, , caMdrakAMtabhAI kAMtilAla zAha-amadAvAda 23. , sutarIA cImanabhAI jhaverabhAI (nANAM dhIranAra)-naDiyAda che jhIMjhuvADA jaina saMgha-jhIMjhuvADA , kIraNabena upendrakumAranA smaraNArthe ha. naTavaralAla amulakhabhAI godharA , zAha caturabhAI nagInadAsa-belagAMva 27. / kaThArI mizrI lAla gulAbacaMda-makalasara che sAdhvIjI caraNazrIjI mahArAja (vAgaDavALA) ha. kezavalAla premacaMda amadAvAda 29, i narapatalAla nAgaradAsa amadAvAda ha. munizrI guNasenavijayajI mahArAjanI preraNAthI 30. zA. zAMtilAla bhuramala enDa ku-dharmAvarama (e. pI.) 31. zrI araviMda jezIMgalAla zAha-muMbaI , prakAzacaMdra maNilAla zAha-surata >> zAha DuMgarazI dharamazI enDa kAM-sIrasI (karNATaka) 34. , mesarsa kAtilAla maNilAla enDa ku-muMbaI cunIlAla amaracaMda jhaverI-navasArI , vAsupUjya bhagavAna gujarAtI jena vetAmbara mUrtipUjaka saMgha-icalakaraMjI (ema. esa.) , vArA jasarAja dhanajI (kaccha muMdrAvALA) navasArI 5. sA. nipuNazrIjInI preraNAthI pIparaDInI poLa bahenanA upAzraya jJAnakhAtA taraphathI ha. lIlAvatIbena mohanalAla -amadAvAda 39. zrI akhila bhAratIya saMskRtirakSaka daLa-navA DIsA 40. zrI nAMdeja che. mUrtipUjaka jaina saMgha, ha. pU. sA. jinendrazrIjI mahArAjanI preraNAthI-nAMdeja Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44, 41. , tAmbara mUrtipUjaka jana saMdha, ha. sAdhvIzrI mahAnaMdA zrIjInI preraNAthI-dela dara (rAjasthAna) 42. e savitAbena bhagavAnadAsa paTela-navasArI - 43, ,, gheTI jena vetAmbara mUrtipUjaka saMgha-ghaTI (mahArASTra) - kezavalAla cunIlAla mahetA-muMbaI 45 , vikramakumAra cImanalAla zAha- muMbaI zrI ajitanAtha bhagavAnanI pratiSThA nimitte 46. , muLibena aMbAlAla-muMbaI 47. , javerIlAla harazI cheDA-muMbaI 48. zrImatI nInAbena hIrAlAla zAha, navasArI 49. zrI munisuvaMtasvAmI jaina peDhI. kIma. [2] mAsika vibhAga : kamala prakAzana pablika TrasTa taraphathI muktidUta' nAmanuM saLa peIjhanuM eka mAsika jUna thI ame zarU karyuM che. A mAsika bahu ja TUMkA samayamAM sADA cauda hajAra nakalane lakSyAMka AMbI gayuM che. muktidUta nAmanuM A mAsika satyane saMpUrNa rIte vaphAdAra rahIne Arya saMskRtinAM e jAjaramAna gauravonI ghaTaghaTamAM punaH prANapratiSThA karavA talape che. AgaLa vadhIne pratyeka mAnavamAM adhyAtmabhAvanA tejalisoTA prasarAvavA Icche che. jUna 72 sudhI muktidUtanI peTI yojanA dvArA agiyAra hajAra baMdhuone [ reja 10 paisAnuM dAna karavAnI zarata maMjUra rAkhe tyAM sudhI] to A mAsika kAyama mATe lavAjamamukta banI raheze. jUna"72 pachI thanArA grAhakane lavAjama rU. 15=oo bharavA sAthe peTI yojanA baMdha karavAmAM AvI hatI. paraMtu jUna, 1975nA muktidUtanA chaThThA varSanA AraMbhathI kammaratoDa moMghavArInA kAraNe ame paMcavarSIya lavAjama yojanA paNa baMdha karIne navA thanAra grAhake mATe vArSika lavAjama pAMca rUpiyAnI yojanA tathA trivArSika lavAjama rUpiyA paMdaranI yojanA amalamAM mUkI che. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agiyAra hajAra baMdhuone kAyama mATe lavAjamamuktine lAbha cAlu rAkhe e nAnIsUnI bAbata nathI. dAnavIrenA Arthika sahakAra vinA ame A kArya haMmeza mATe cAlu rAkhI zakIe nahi. Apane suMdara Arthika sahakAra amane maLI rahe te mATe ame nIce mujabanI eka yojanA karI che. A yojanAno lAbha lenAra dAtAonAM nAma mAsikanA eka ke vadhu aMkamAM pragaTa karavAmAM Avaze. rU. 3ooo saMskRti-samuddhAraka rU. 2ooo saMskRti-rakSaka rU. 1ooo saMskRti-bhakata rU. 500 saMskRti-anurAgI rU. 250 saMskRti-sabhya rU. 100 AjIvana sabhya rU. 25 ke tethI vadhu rakamanuM dAna karanAranuM nAma mAsikanA eka aMkamAM ApavAmAM Avaze. uparokta koI paNa pada prApta karanAra puNyavAna vyakti sUrya te anukrame paMdara, dasa, pAMca, be ane eka ThekANe-(. 250 tathA rU. 10nA dAtAne) muktidUta mAsika kAyama mATe lavAjama vinA mokalavAmAM Avaze. rU. 25thI uparanA dAtAonI nAmAvali TrasTa taraphathI bahAra paDatAM tamAma pustakamAM ApavAmAM Avaze, - mAsika vibhAgamAM jJAnakhAtAnI rakama levAmAM AvatI nathI. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAsika vibhAgamAM amArAM kuTuMbIjane saMskRti-samuddhAraka : 1. paTamena bhUramalajI C/o zA. nathamala namala enDa ku-muMbaI saMskRti-rakSaka : 1. zrI rajanIkAnta lakSmIcaMda jAMbuvALA-lIMbaDI 2. >> jIvatalAla paratApasI-muMbaI 3. , nayanamala bhuramalajI jaina-muMbaI 4. , popaTabena bhuramalajI jaina-delaMdara saMskRti-bhakta : 1. zrI uSAkAnta ramaNalAla zAha-amadAvAda 2. , vrajalAla tribhovanadAsa (ela. TI. vALA) surendranagara 3. zrImatI gajarAbena manasukhalAla zAha-amadAvAda (e. bI. sI. saIkalavALA) 4. zrI bhIkhAbhAI motIcaMda pablika TrasTa taraphathI - ha. zeTha popaTabhAI bhIkhAbhAI-muMbaI 5. eka sahastha taraphathI, ha. zeTha zAMtibhAI kapAsI-muMbaI 6. rUbI keca bilDarsa prA. li.-muMbaI 7. zrI ramaNikalAla kezavalAla-surendranagara 8. , jhaverI bradharsa-cUDA 9. eka sahastha taraphathI ha. vasaMtalAla jIvatalAla-muMbaI 10. zrI ravicaMda mANekacaMda zAha-thAnagaDha 11. , ladhubhAI mANekacaMda-jAmanagara 12. , kAntilAla cImanalAla kelasAvALA-amadAvAda 13. , maNilAla maganalAla kaMDhavALA-dhrAMgadhrA Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. zrImatI kusumabena jayaMtilAla Ara. zAha-muMbaI 15. zrI zaradacaMdra jeThAlAla pATalIA-jAmanagara 16. , viThThaladAsa dhanajIbhAI bAradAnavALA-jAmanagara 17. , kaMDha jena tapagaccha saMdha taraphathI [ jinAlayanI zatAbdI nimitte |-Dha 18. , bipInacaMdra ratilAla nAnajIbhAI-dhrAMgadhrA 19. sva. vasanajI nAnacaMdanA kuTuMbIjane taraphathI-jAmanagara 20. eka sadhdhahastha taraphathI 21. zrImatI kamaLAbena zAnitalAla kapAsI-muMbaI 22. zrI dezI chabIladAsa jIvaNalAla (meTI mAraDavALA)-muMbaI 23. >> jasavaMtalAla cImanalAla zAha-muMbaI 24. , ramaNalAla cImanalAla zAha (lisAvALA)-amadAvAda 25. , eskavAyara-haH zrImatI varSA praphullacaMdra dalAla-muMbaI 26. , pratApa cerITebala TrasTa-muMbaI, ha. zeTha jIvaNalAla paratApazI 27. , sva. mahetA dalIcaMda mANekacaMda (khilesavALA)-jAmanagara saMskRti-anurAgI : 1. zrI caMpAbena maNilAla nAgaradAsa-muMbaI 2. , saMdhavI maNilAla sAkaracaMda-jAmanagara 3. , mahetA caMdulAla rAmajIbhAI celAvALA-jAmanagara 4. , zAha aMbAlAla amRtalAla-berasada 5. , suracaMda hIrAcaMda jhaverInA baMgalAnI bahena taraphathI ha. ratanabena caMpakalAla jhaverI-surata saMskRti-sabhya 1. zrI zivalAla bhUdaradAsa-rAjakoTa 2. , amRtalAla harakIzanadAsa (haiTala embeseDaravALA) bhUja Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . zrI rajanIkAnta aMbAlAla zAha-muMbaI : 4. sva. cAMpazI pAlaNa tathA sva. pAlaNa vIrajI tathA temanAM putravadhU sau. sva. hIrAbena suMdarajInI puNyasmRti prasaMge, ha. kezavajI pAlaNa-muMbaI 6. , zAMtilAla rAyacaMda-muMbaI che eka saMgrahastha taraphathI-muMbaI che zeTha nAnAlAla lallubhAI, ha. lakSmI prinTiMga presa-surendranagara - a. sau. mInAkSI ramezacaMdra sutarIA-madrAsa , a. sau. ginI dilIpakumAra sutarIA-madrAsa , jecaMdabhAI amulakha C/o vivAthI vikAsAha-beraDI 12. , sAbarabAga sosAyaTInA jaina bhAIo taraphathI-sAbaramatI 13. , bacubhAI cImanalAla jhaverI-muMbaI 14. * kezavalAla gIradharalAla enDa kAM.-amadAvAda 15. zAha kuMvarajI tulasIdAsa-dhrAMgadhrA 16. zrImatI tArA kizora dezI C/o kizora enDa ku. eDakeTa rAjakeTa 17. zrI sutharI jaina saMgha C/o zA. bhavAnajI hIrajI-muMbaI 18. a.sau. harSadA bharatakumAra sutarIA-madrAsa 19. zrI parezakumAra ramezacaMdra sutarIA-madrAsa che che ke je je je Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2-00 X X X kamala prakAzana TrasTa taraphathI prakAzita thayelAM pustaka ghera beThA vI. pI. thI meLavo. pisTeja-kharca alaga lekhakaH munizrI candrazekharavijayajI 4 1. sAdhanAnI pagadaMDIe 2-00 2. zaraNAgati 2-00 3. virAganI mastI 4. UMDA aMdhArethI 5, adhyAtmasIra 12-00 x 6. gurumAtA 4 7, vaMdanA * 8. virATa jAge che tyAre 4 9. mahApaMthanAM ajavALAM 2-00 * 10. jainadarzanamAM karmavAda 2-50 411. sacitra jIvanadarzana 3-00 412, kAnajIbhAI mata-pratikAra 413. timira gayuM ne jyoti prakAzI 2-00 14. tribhuvanaprakAza mahAvIradeva (anantanAM pAtra) 15. vijJAna ane dharma 12-00 * 16, muktidUta mAsika phAIla varSa-1 4 17. cha cha varSa-2 18. jAgatA reje 19. soLa bhAvanAo 20. jUnI peDhIne I ! niM. 18 thI 23] 21. bodha kathAo jAMbuvAlA granthamALA 1971 22, UTha jAga, musAphira ! seTanuM mUlya 5-00 23. jena jayati zAsanam 0 0 0 0 0 0 0 0 0 . 0 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24. vIra ! madhurI vANI tArI 25. nahi aisA janama bArabAra 12-00 26. mUMjhavatA prazno 2, cakravatI brahmadatta | [ naM. 26 thI 30 28. AcAraH prathamo dharmaH ? jAMbuvAlA granthamALA 1972 29, ApaNI saMskRti seTanuM mUlya 5-00 30, vikAsanuM mahAbhiyAna | 31, selaha bhAvanAe 32. purAnI pIDhIke 33. bodha kathAe niM. 31 thI 35] . jAMbuvAlA graMthamALA 34. UTha, jAga, musAphira | 35. jaina jayati zAsanama ( hiMdImAM) 1971 j seTanuM mUlya 2-50 36. muktidUta mAsika phAIla varSa-3 5-00 37, sinemAne tyAga kare che 38. sAdagI apanAvo 39, ApaNe kayAM jaI rahyA chIe ? niM. 37 thI 46] 40. sukha ja bhayAnaka che jIvanaghaDatara vAMcanamALA 4. vAMce vicAre pAmo } 42. jayavaMtu jinazAsana seTa pahelo 43. vijJAna ! eka samasyA seTanuM mUlya 7-50 44. dayALu bane 5. paraloka-daSTi 46. keThAsUjha bane Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47. aMdhabhakti pazcimanI ] 48. traNa vArtAo 49, daMbha-1 | niM. 47 thI 21] 50. daMbha-2 ? jAMbuvAlA granthamALA 1973 51. jarA kAna daIne mane sAMbhaLe! seTanuM mUlya 5-00 0 0 0. para, muktidUta mAsika phAIla varSa-4 53. AMdhI AvI rahI che. 10-00 54. brahmacarya 55. cAle, jIvana palaTIe ] 56. saMsAra [naM. 55 thI 59]. 57 nizcaya vyavahAra jAMbuvAlA granthamALA 1974 58. A mAsane zloka seTanuM mUlya pa-00 59. mInI kathAo 60. rAmAyaNanA preraka prasaMge 5-00 61. cAra puruSArtha 62. muktidUta mAsika phAIla varSa-5 63. vIrasainika daLa 64. dharmayuddha ke pakSayuddha 65. vIrasainikanI pharajo 66. saMskRtimAM strInuM sthAna 67. dharmaguruo ! have to jAgo ! [naM. 63 thI 72] 68. ciMtananI cinagArIo ? jIvanaghaDatara vAMcanamALA 69. Adhunika zikSaNa seTa bIje 70, dharmanAzanI bhedI cAla seTanuM mUlya 7-50 71. lokApavAda-tyAga 72. yuvakanI mane vyathA Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ m 1-00 m 0 m 5-0 0 m 0 0 m ` 0 m y 3-50 0 0 m 0 0 473. siMhanAda - 0 474. svarAjanuM lokhaMDI cokaThuM - 3-00 75. ceta machaMdara gorakha AyA 1ra-00 76. trilokagurU mahAvIradeva [ hindI ] 77. trilokagurU mahAvIradeva [gujarAtI] 1-00 78. ApaNe phera vicArIe 89. trilokagurU mahAvIradeva [ aMgrejI) 80. varasainika [gujarAtI] 81. muktidUta mAsika phAIla varSa-6 82, vIrasonika [ hindI | 1-50 83. saLagatI samasyAo 84, AmAM 485. jinazAsanarakSA 86. gAMdhIvicAra-samIkSA 87. ItihAsanuM bhedI pAnuM 2-50 88. apUrva svAdhyAya 10-00 489. mahAmAra 2-0 0 90. jaina dharmanA marmo 91. virAga velaDI 92. aSTAphrikA pravacano [ pratAkAre ] 93. ka9pasUtra pravacane [ ] 10-00 94. muktidUta mAsika phAIla varSa-7 5-00 95. TacUkaDI kathAo 96. svarakSAthI sAvarakSA 97. Call For_Vigilance [jAgatA re'je-aMgrejI] 1298. muktidUta mAsika phAIla varSa-8 m ra 0 m ra 0 0 0 h 0 0 4-0 0 h 0 0 h 0 0 h 0 0 0 0 0 0 h 0 0 h 3-0 0 0 0 0 0 m 5-0 0 0 0 100. A nizAnavALAM pustake aprApya che. 0 eka sAthe eka jAtanAM se rUpiyAnAM pustake kharIdanAra koI paNa vyaktine 25 TakA kamizana mAMgaze te ApavAmAM Avaze. rU. 501nuM dAna karIne bhAvI tamAma pustaka gherabeThAM bheTa meLavI, Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1eo - munizrI candrazekharavijayajInI kemaLa ane kaThora kalame kaMDArAtuM mAsika Biules. hasamukhasI.zAha lavAjama vArSika rU. 5=00 trivArSika rU. 15=00 muktidUtanuM varSa julAIthI zarU thAya che. cAlu varSamAM thatA grAhakone jUnA aMke sTokamAM haze te apAze. rU. 100 bharIne AjIvana sabhya bane, kAyama mATe mAsika bheTa maLaze. : lavAjama bharavAnuM sthaLa : kamala prakAzana TrasTa 5082/3, bIje mALe, yAjJika InsTITayuTa sAme, ratanapoLanA nAke, gadhIreDa, amadAvAda-380001 Phone : 30081 hajAre baMdhuone kAyama mATe kazAya lavAjama vinA mokalAtA mukitadUtane Apa sahakAra Apa sahunA audAryabharyA sahakAra upara ja A mAsika haraNaphALe AgekUca karI rahyuM che. kamala prakAzana e pablika TrasTa che. "kamala prakAzana TrasTa"nA nAmane ceka ke DrAphaTa-Aje ja kAryAlaya upara mokalIne Apane amUlya sahakAra Ape. ApanA koI paNa prasaMgamAM muktidUtane bhUlazo nahi Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5797 7 deza (rASTranI dharatI ne AbAda banAvavAnI bhayaMkara ghelachAnA kAraNe bhAratanA buddhijIvI (dezI aMgreja] lAke e prajAnA sukha ane zAntinI kabara khodI che. prajAne hitakara evI mokSapradha na cAra purUSArthanI saMskRtinA gaLe TUMpo daI dIdho che. dezanA hita mATe ja ghaDAeluM baMdhAraNu je prajAnA hitanA lakSapUrvaka nahi ja sudhArAya to amane A paNuM bhAvI ati bhayAnaka jaNAya che. pAzcAtya paddhatinA zikSaNe mAnavane svArthodha banAvIne zetAna banAvyA che. izvaraprIti ane pApabhItinA pATha gaLathU thImAM ja je nahi apAya to zetAna banelA keTalAka zikSita, buddhijIvI mAnava dezanAM cAvIrUpa tha na upara caDI jaine samagra prajAne bhraSTAcAra, anAcAra ane mAMsAhAranI aganajavALAemAM hajI vadhu dhakelI mUkaze. aphasa ! I. sa. 2050 nI sAla sudhImAM hindustAna eka virATa samazAna banI jaze. ceto ! hajI e gaurAMga prajAnI cAlabAjImAM phasAtA aTake. 'vikAsa'nA suMvALA AdarzavALI emanI yojanAenI rAkha se ! I. sa. 20 50 nI sAlainAzanA jIvaleNa aMgArA vikAsa manu,.wnI 'vika e. 9- | 24 pa0 nI ne ! have to - kAsa'nA suMvALA AdezavALI, A 5 zIdhra " ? ja AryaprajAne ugArI leze. sa . I. sa. 210 nI sAlena - dhAsa che. AvaraNa : naTavara smRti prinTarsa * rAyapura * amadAvAda mUlya 2-50