Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ ||shrii haMsarAjaposAladhulabandha / (gandhAranI prAcInatA) saM. munisuyazacandra-sujasacandravijayau bharUcathI 26 ki.mI. dUra samudranA kinAre gandhAra gAma pAse gandhAra tIrtha AveluM che. eka kALe A nagaranI baMdara tarIke sArI khyAti hatI. dezaparadezano mAla ahIMnA bajAromAM ThalavAto tethI ahIM vepArIonI bhIDa rahetI. nagaranI AvI samRddhinA kAraNe sahukoinI najara ahIM rahetI. A nagara keTaluM prAcIna haze te to zodhano viSaya che. chatAM "saM. 769-70 mAM sindhano gavarnara hAsama bina amaru taghalakhI naukA vATe gandhAra Avyo, teNe mUtiono nAza karyo, temaja mandiro toDI masjhida banAvI" A mujabanI noMdha A nagarI mATe maLe che. pa.pU. jagadguru hIravijayasUrijIe paNa A nagaramA potAnA vizAla samudAya sAthe cAturmAsa karyAnI noMdha maLe che. vaLI A nagarInI prAcInatAnA purAvA rUpe Aje paNa AsapAsanA vistAramAthI purAtattvAvazeSo maLI rahe che. mandiro : __ ahiM prAcIna be-cAra(?) jinamandiro hatA. 1. zrImahAvIrasvAmI bhagavAnanuM ane 2. amIjharA pArzvanAtha bhagavAna-. temAM mahAvIrasvAmI bhagavAna, mandira pUrve lAkaDAnuM hatuM te saM. 1500 mAM banyAno ullekha maLe che. te mandirano jIrNoddhAra saM. 1810mAM haThIsiMga kesarIsiMganA dharmapatnI harakoibAIe karAvyo hato. bIjuM pArzvanAtha prabhujI, jinAlaya koNe karyu teno vizeSa ullekha maLato nathI. 3. vijayadevamAhAtmya nAmanA kAvyamAM saM. 1643nA jeTha suda 10nA indrajI nAmanA zrAvake zrIvIraprabhunA caityanI pratiSThA pU. vijayadevasUrijInA hAthe karyAnI noMdha che. 4. to bIjI bAju khaMbhAtanA rAjiyA ane vAjiyA zrAvake karelA vIraprabhunA caityanI Aje noMdha sarakhI paNa maLatI nathI. gandhAra caityaparipATI : saM. 1919mAM bharUca nagarathI gandhAra baMdarano pU. hukumamunijIe saMgha kADhyo hato. te vakhate temaNe gandhAranagara-caityaparipATI nAmanI kRtinI racanA
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 50 (2) karI hatI temAM gAmanA mULanAyaka tarIke zrIvIraprabhunA jinAlayanI noMdha karatA mUlagabhArAmAM ArasanA 36 jinabimbane, tathA 7 dhAtunI pratimAne, temaja raMgamaNDapamAM 6 ane 7 ema kula 52 bimbane juhAryAnuM lakhe che. tyArabAda gAmanI bahAra rahelA amIjharA pArzvanAthanA jinAlayane bheTyAnuM lakhe che. AnA uparathI eTaluM kahI zakAya ke 1919 sudhI gAmamAM vIraprabhunuM jinAlaya madhyamAM haze. pachI gAmano vistAra amIjharA pArzvanAthanA jinAlayanI AgaLa vadhato gayo haze. ema karatA AluM gAma amIjharA pArzvanAthanA jinAlaya tarapha thai jatA vIraprabhunuM derAsara nirjana vistAramA thatA te derAsaranI pratimA ahIM lavAi haze. bAkI A vigato para purato prakAza pADavo ghaTe. upAzraya : gandhAragAmathI lagabhaga thoDe dUra rahelA khAlI jinAlayanI bAjumAM eka bhIta che. je hIrasUri ma.sA.nA upAzrayanI bhItanA nAmathI oLakhAya che. hIrasUri ma.sA. e ahIM comAsuM karyAnI noMdha maLe che. eTale eTaluM cokkasa ke A gAmamAM prAcIna upAzraya haze. paraMtu kALanA prabhAve teno nAza thatA ATalo bhAga zeSa rahyo hoya evaM bane. kRtino paricaya : prastuta kRtimAM kavie gandhAra zrIsaMghanA upAzraya aMgenI eka aitihAsika mAhitI pUrI pADI che. upAzraya koNe karAvyo ? prathama cAturmAsa koNe karyu ? ityAdi bAbato para kavie ApaNuM dhyAna doryu che. kRtino sArAMza : vIra prabhunA caraNakamalamAM namaskAra karIne gandhAra nagaranA zrAvakonuM kavie zarUAtanI 3 gAthAmAM varNana karyu che. tyAra pachInI gAthAthI pauSadhazALA karAvavA mATe saMghanA manorathanuM temaja haMsarAja saMghapatinA guNonuM varNana karyu che. pauSadhazAlA karAvavA mATenI taiyArInuM tathA kAdI (kAjI)na samajatA pauSadhazAlA mATe prANanI paravA karyA vinA khAna kSitipatine bheTI haMsarAje kAryane pUruM karAvyu e vAtanI noMdha karI 11mI gAthAthI pauSadhazAlAnI nakazI, koraNInuM varNana kavi kare che. antyanI gAthAomAM upAzraya taiyAra thayA pachI prathama
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArca 2010 cAturmAsane mATe vRddhatapAgacchIya zrIratnasiMhasUrinA ziSya udayadharmane teDAvI cAturmAsa karAvyAnI ane antya gAthAmAM pharI vIraprabhune praNamI potAnA gurubhagavantone yAda karI bodhibIja pAmavAnI kavi vAta kare che. kartAno paricaya : ___ kartA mukunda vRddhatapAgacchanI zAkhAmAM thayela ratnasiMhasUrijInA (hasta dIkSita) ziSya udayadharma gaNinA ziSya che. udayadharmajI pote samartha vidvAna hatA. temaNe saM. 1507mAM vAkyaprakAza auktikanI, tathA upadezamALAnI 51mI gAthAnuM zatArthI vivaraNa banAvyuM hatuM. bIjA paNa mahAvIrasvAmI stotra, upadezamAlAkathAnakachappai Adi granthonI racanA karI hatI. temanA ziSya kavi mukunda viSe anya koi paricaya prApta thato nathI, paraMtu temanI anya eka racanA "sA. bhAvalakSmI dhula" nAmanI prApta thAya che. je AgaLa prakAzIta karI che. kAvyamA prayukta be zabdo : kAvyaracanAmAM kartAe dhula - dhavala nAmanA kAvya prakArano Azaro lIdho che. sAthe rAga tarIke desAkha, kukubhI [dhula], raktahaMsA [dhula], dhanAsI (dhanyAsI) ne pasaMda karyA che. ahIM khAsa to kukubhI [dhula], raktahaMsA [dhula] A banne rAganA bandhAraNa zuM haze ? te kema gavAtA haze ? te zodhavA lAyaka vastu che. pAMca paMktinuM kAvya : kavie kAvya 11mAM pAMca caraNa racyA che. to zuM te pAMca caraNa- ja geya kAvya che ? ke eka paMkti rahI gai haze ? jo ke kartAe anya eka racanAmAM Aja rIte 5 paMktio racI kAvya racyu che. tethI 5 caraNa- kAvya mAnavU yogya jaNAya che. prata paricaya : prastuta prata amone pAlItANA sthita zrIsAhityamandira upAzrayanA hastalikhita saMgrahamAMthI prApta thaI che. prata ApavA badala munirAjazrI jayabhadravijayajI ma.sA. tathA sAhityamandiranA vyavasthApakono khUba-khUba AbhAra.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 arhaM namaH / zrI // haMsarAjaposAla dhulabandha // anusandhAna 50 (2) desAkha // dUhA bandha // ||e 60 // rAga vIra jiNesara paya namI, gurUu' guNabhaNDAra, nayara nirupama dIpatuM, jagi jANIi' gandhAra 1 vAsi vasaI vivahArIyA, purUSarayaNa paradhAna, dhana sampatti dhanada kiri5, lIlAM indra samAna 2 tihAM jinazAsana gahagahai, utsava karaI apAra, sugurUvayaNa nitu saMbhalaI, bharaiM sukRtabhaNDAra. 3 gurU upadesa hIi dharaI, karai vimAsaNa ciMti', pauSadhazAla karAvIiM, mani ati ANaI khaMti 4 // rAga - desAkha // dhula' bandha | khaMti karI saMdhi mAMDIyAM kAja, pauSadhazAla bahu nIpajaI 10 e, samaratha saMghapati haMsarAja citavai, ThAkurasiMgha kulamaNDaNu e 5 jANa siromaNi mAni durayodhana, dAni karaNa kiri avatariu e, haThi caDiu jANi ki rAvaNa rAu, santa sarisu sasi abhinavu e 6 // trUTaka // abhinavu sasi amirattadhArI ", aMgi sArI budhi vasaI, pauSaddhazAla karAvivA, guNavanta aNudiNa12 ullasai, paNa kAja je mani citavai te avara koi na jANae zrIsaMgha kahai saMghapati je paNa aMgi Alasa ANae ANae ya Alasa aMgi jai eu kAja kavaNa samuddharai, zrIsaMgha mani Ananda karavA haMsa saMghapati khaMti karai 7 e~ namaH / - // havaM rAga kabhI dhu|| nAma pramANi caDAvivA kAji, posAlapAyuo14 paraThIu 15 e, teDyA kabADIya16 anai silATa 15, nizcala kAma maMDAvIuM e 8 dhasamasa18 paNaIM baisArIiM I ( iM ) Ta, pIDhanaI 19 kATha kapAvIiM e, sihara kAdI 20 yadi vArae ANa, prANa 21 karai ya posAlasiuM e 9
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArca 2010 43 // trUTaka // posAlasiuM karai prANa, saMghapattinaI hUuM jANa, kAdI na mAnai jAma, haThi caDiu saMghapati tAma, haThi caDiu saMghapati jaIya bheTiu, khAna kSitipati tAma, posAla caupaTapaNi22 karAvI, jagi rahAvyUM23 nAma 10 // havaM - dhanAsI rAga dhula // maMDIu khapa tihAM atighaNu e, muMkIu e nija bandhava kAmi, nAmi mInAgara saMghavaI e, pIDha baisArIya vicitra visAla, sAra24 paTasAla karAvIiM e 11 khaDakIya25 joyaMtA lAgae khaMti26, ciMti causAla27 e oraDA e, thaMbhakuMbhIsirAM28 koraNI caMga, aMga UlaTa karaiM AlIyA29 e 12 // trUTaka // AlIyA e UlaTa karaiM, dhavalita30 bhajaI bhIti29 apAra, oraDA paTasAla32 sohai, cauka sIhadUyAra33, khaDakI kamADasu34 koraNI, chAjAsu35 chAjaiM bAri, citrAma26 cihupakhi27 joyatAM, AnaMda ridaya majhAri, AnaMda ridaya majhAri mani, vyApAra bIju chaMDIu, bandhava beTAsiuM rahI, posAla khapa bahu maMDIu 13 // havaM rAga - raktahaMsA dhula / dhana dhana tapAgaccha vaDIya posAla, zrIratnasiMghasUri gaNadharU e, uttama zrAvaka anai sujANa, suhagurUvAsa hIi vasai e 14 zrIudayadharma ujjhAya teDAvIya, caturmAsi rahAvIya raMga karai e, bhagatihiM vecae vitta apAra, sujasa rahAvae38 ApaNu29 e 15 jasa rahAvai ApaNu, vecaiya vitta apAra, zrI zrIyamAlazRMgAra, ........... darisaNahaM dAtAra, saMghapati haMsihiM nighuTa karaNI40 karAvyuM bahu raMgi, joyatAM bhavIyaNa taNai mani UlaTTa mAi na aMgi 16 UlaTTa mAi na aMgi jina zrIvardhamAna praNAmIi, guru [udayadharma ziSa mukunda bolai, bodhibIja supAmIi 17 // iti saM. haMsarAja posAla dhula bandha //
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 50 (2) zabdakoza 1. gurUu = moTuM 21. prANa karai = niyama kare 2. jANIi = jANe ke 22. caupaTapaNi = cAre bAjuthI, sampUrNa 3. vivahArIyA = vepArI paNe 4. dhanada = kubera 23. rahAvyUM = rAkhyu 5. kiri = jANe ke 24. sAra = zreSTha, sundara 6. gahagahai = vRddhi-vistAra pAme che 25. khaDakIya = DelI 7. hIi = hRdayamAM 26. khaMti = cIvaTa, kALajI (?) 8. ciMti = cittamAM 27. causAla = vistRta, moTuM 9. dhula = dhavala 28. sirAM = (thaMbhI-kuMbhI)nA mastake, 10. nIpajai = bane, pharate 11. amirattadhArI = amRtane dhAraNa 29. AlIyA = gokha karanAra 30. dhavalita = zvetapaNuM 12. aNudiNa = dararoja 31. bhIti = dIvAla 13. khaMti = hoMza, umaMga 14. pAyuo = pAyo parasALa 15. paraThIu = mukyuM, nAkhyu 33. sIhadUyAra = siMhadvAra 16. kabADIya = ktthiyaaro| 34. kamADa = bAra| 17. silATa = salATa, kaDiyo 35. chAjAsu = chAparAthI 18. dhasamasapaNai = jhaDapathI, 36. citrAma = citarAmaNa, citro utAvaLathI 37. cihupakhi = cAre bAju 19. pIDha = jenA upara meDAnA pATiyA 38. rahAvae = rAkhe jaDavAmAM Ave te lAMbu lAkaDaM 39. ApaNu = potAnuM 20. kAdI = kAjI 40. nighuTakaraNI = nighuTa (?) udAra karaNI - kArya C/o. azvina saMghavI gopIpurA, kAyastha mahollo sUrata-1