Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2005 91 Do. bhAyANInuM madhyakAlIna sAhitya-abhyAsakSetre pradhAna hasu yAjJika DaoN. harivallabha bhAyANInuM pradAna saMskRta, prAkRta, apabhraMza ane jUnI gujarAtI e cAreya bhAratIya AryabhASAonA abhyAsakSetre che. arvAcIna gujarAtIno janma ane tenI sAhitya paramparAno vikAsa A cAra bhASAonA kramamAM thayo che. A bhASAonAM jJAna-parizIlana tathA bhASAzAstra, bolIvijJAna, vyutpatti ane vyAkaraNanA adhikArapUrNa abhyAsa, pUrva ane pazcimanAM mImAMsA ane Adhunika pravAhonI paNa pUrI jANakArI ane AvA prAcIna-madhyakAlIna kRtionI prajAjIvanasaMlagna paramparAnAM paNa pratyakSa jJAna-anubhavane kAraNe, DaoN. bhAyANI A viziSTa zAkhAnA saMzodhana-sampAdanamAM gujarAta uparAMta rASTrIya ane AntararASTrIya kakSAo mUlyavAna pradAna karI zakyA che. ahIM AvA pratibhAzALI rasamarmajJa paNDita ane abhyAsI evA Do. bhAyANInA madhyakAlIna sAhityanA abhyAsanA kSetramAM, amaNe karelAM kAryone tathA viziSTa pradAnane vilokavAno upakrama che. A prakAranA emano abhyAsa kRtisampAdana tathA sampAdita kRtionAM saMzodhana, arthadarzana, bhASAntara ane AsvAdana ema mukhya be vargamAM mUkI zakAya. prAcIna-madhyakAlIna kRtio paranA DaoN. bhAyANInA abhyAsarnu AraMbhabindu emaNe I.sa. 1945 mA prakAzita karelI abdurrahemAnanI apabhraMzamAM lakhAyelI 'sandeza-rAsaka'nA punaHsampAdita pATha paranI abhyAsa-bhUmikA che ane gata sadInA antima varSa sudhI, I. 2000nA upAntya mAsa sudhI amanuM saMzodhanakArya avirata pUrA 56 varSa sudhI cAlyu. 84 varSanA AyuSyakALamAM amanAM 86 pustako pragaTa thayAM ne temAM I. 1996mA pragaTelu 'zodhakhoLanI pagadaMDI para' chellu che teno kramAMka paNa 86mo che. te pachInAM varSomAM I. 1998mAM 'patraM puSpaM' ane 'te hi no divasA...' thayAM te AtmakathanAtmaka pustako paNa temanAM jIvana ane saMzodhananAM mULamAM rahelA zIlasabhara saMskAra ane abhyAsane samajavAmAM cAvIrUpa che. Do. bhAyANInA 86 granthomAM paNa vizeSa saMkhyA to saMskRta, prAkRta, apabhraMza ane jUnI gujarAtIbhASAnAM saMzodhananAM pustakonI ja che. AmAM je bAkI
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 anusandhAna 32 rahe che te paNa che to bhASA, vyAkaraNAdi paranAM ja pustako. e dRSTimAM letAM bhAyANI-sAhitya-samagra saMzodhana-sampAdana ja che. amAM bhASAzAstra ane vyAkaraNaviSayaka 17 ane mImAMsAnAM 8 pustako che. saMzodhana-sampAdananAM amanAM pustakomAM saMskRtanA lIlAvatIsAra (1983), dha losTa saMskRta DrAmAH puSpaduSitaka enDa dha sTorI opha naMdayantI ina jaina TreDizana (1994), ema 2 che. prAkRtabhASAnAM pustakomA saMkhitta taraMgavatI (1979), tArAgaNa (1987), vasudevahiNDI madhyama khaNDa bhAga 1 (Ara. ama. zAha sAthe, 1988) oma 3 ane apabhraMzabhASAnA sandeza-rAsakanI prastAvanA (1945), tenAM punaHsampAdita pATha ane bhASAntara (1999), paumasiricariya (ema.sI. modI sAthe, 1948), paumacariya bhAgaH 1, 2, 3, (1953, 1961), neminAtha-cariya bhAga: 1, 2 (ema. sI. modI sAthe, 1970, 1971), sanatkumAra cariya (ema. sI. modI sAthe, 1972), apabhraMza leMgveja enDa liTarecara (1990), raulA-velA (1994), chandonuzAsananA prAkRta ane apabhraMzanA vibhAgo, bhASAntara (1996), dohAgItikoza enDa cariyAgItikoza (1997), dohAkoza opha kRSNapAda, tilopAda ema 10 che. jUnI gujarAtInAM pustakomA madana mohanA (1955), traNa prAcIna gUrjara kAvyo (1955), rustamano saloko (1956), siMhAsana-batrIsI vArtA 18 thI 22 (1960, punaHmudraNa 1995) dazamaskandha bhAgaH 1, 2 (umAzaMkara jozI sAthe, 1966, 1972), prAcIna gUrjara kAvyasaMcaya (agaracanda nAhaTA sAthe, 1975), rayaNacUDarAsa (1971), zIlopadezamAlA bAlAvabodha (Ara. ema. zAha ane gItAbena sAthe, 1990), nandabatrIsI (kanubhAI zeTha sAthe, 1990), rAsalIlA (1988), pAMDavalA (1991), kRSNabAlacarita (1993) ama 12 che. Ama mukhyatve kRtiniSTha saMzodhana-sampAdananAM pustako 26 che. A uparAMta bhAratIya kathAsAhitya (1981), lokasAhitya sampAdana ane saMzodhana (1985), zodha ane svAdhyAya (1961), anusandhAna (1982), kRSNakAvya ane narasiMha svAdhyAya' (1986), lokakathAnAM kuLa ane mULa (1990), hastapratone AdhAre pAThasampAdana (1987), vagere vividha nimitte thayelAM saMzodhana-svAdhyAya che.' bhAratIyavidyA paranAM saMzodhana-patro inDolojIkala sTaDijha bhAga 1, 2
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2005 ( 1993, 1996) mAM saMgrahastha thayA che. madhyakAlIna kathAkoza bhAga 1, 2 ( 1999, 2000) vividha paramparAgata kathAonAM kathAnaka ane kRtisandarbha pUrAM pADe che to hariveNa vAya che re ho vannamAM (1990), gokuLamAM TahukyA mora ( 1990) ane jharamara meha jhabUke bIja (1991) 90 pada - bhajananA pAThane sampAdita rUpamA upalabdha banAve che ane tenAM chandamApa sAthai paramparAgata gAnanAM svarAMkana Ape che. muktaka makaranda (1998) ane taraMgavatInAM gujarAtI ane hindI anuvAda (1998) prAkRta na jANatA abhyAsIne uttama abhyAsakSama racanAo sulabha ane sugama banAve che. A badhAMne dhyAnamA letAM 46 pustako saMzodhana-sampAdananAM che. A uparAMta bhAratIya vidyAbhavana, bhASAvimarza, saMbodhi anusandhAna ane anuzIlana jevA saMsthAgata zodhapatronAM sampAdana dvArA paNa sAhitya saMzodhananuM kArya karyu. A kArya ane pustakomAM prAcIna madhyakAlIna gadya-padyanI vividha racanAonAM uttama AsvAdya bhASAntaranAM prapA (1968), gAthAmAdhurI (1976, 1991), kamaLanAM taMtu (1979, 1994), jAtakakathA - maMjUSA (1993), kAlidAsavandanA (1986), muktakamAdhurI (1986), RcAmAdhurI (1987), muktakamaMjarI (1989, 1991), tripuTI (1995), muktaka - aMjali (1996), muktaka- makaranda (1998) vagereno tathA vyAkaraNa ane bhASAzAstranA 17 pustako umero to moTAbhAganuM kArya saMzodhana sAthai ja sambandha dharAve che. 93 Ama 84 varSanA AyuSyanAM 56 varSa saMzodhananAM che. A saMzodhaka vidyApuruSanA jIvananA tabakkA ja ovI rIte goThavAyA ke saMsthAnA mAdhyamathI vidyAkArya ja avirata cAlatuM raghuM. AraMbhanAM 20 varSa muMbaImAM bhAratIya vidyAbhavana jevI samRddha saMsthAmAM kArya kartuM ane te pachI be dazakA gujarAta yunivarsiTI ane lA. da. prAcyavidyAmandiramAM rahI saMzodhanakArya karyu. I. 1985 thI 2000 sudhInA doDha dAyakAthI vizeSa kALanA antima tabakkAmAM gujarAta sAhitya akAdamI, gujarAtI sAhitya pariSada, prAkRta TeksTa sosAyaTI, hemacandrAcArya nidhi jevI saMsthAonA mAdhyamathI saMzodhana pUrNa kaLAo vikasyuM. A saMsthAomAM zikSaNa - mArgadarzana dvArA gujarAtanA abhyAsIone tathA videzanA prAcyavidyAnA paNa aneka abhyAsIone mArgadarzana ApyuM ane bhAyANIkuLanA A abhyAsIo dvArA paNa je saMzodhana- sampAdana thayAM, tene paNa Do. bhAyANInAM A kSetranA
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 anusandhAna 32 pradAnamAM gaNatarImA levA joIo. kAraNa e ke AvAM kAryoMmAM paNa Do. bhAyANInuM mArgadarzanathI paNa vizeSa evaM sakriya yogadAna che. kevaLa saMzodhanasampAdanane ja jIvananAM ATalAM varSo ApyAM hoya ane ATa ATalAM mAdhyamothI saMzodhananA jIvanadharmane siddha karyo hoya avuM bIjuM dRSTAnta bhAratamAM ke anyatra bhAgye ja jovA maLaze ! A uparAMta paNa Do. bhAyANIo vividha nimitte vividha rASTrIyaantararASTrIya seminAramA zodhapatro rajU karyAM, vividha saMsthAomAM vyAkhyAno ApyAM, a nimitte paNa saMzodhanakArya thayuM. AvA zodhapatronI ja saMkhyA basothI vadhAre che. AmAMthI mAtra 20 ja saMgrahastha thayAM che. zeSa che tenA saMcayo pragaTa karIo to pAMceka bhAga thaI zake. DaoN. bhAyANInAM zikSaNa- saMzodhananI oka lAkSaNikatA te temanuM patralekhana. deza-videzanA aneka abhyAsIone saMzodhanamAM sahAya karatA A vidyApuruSa koIno zodhapatra ke pustaka vAMce ke tarata ja saMzodhananA koI muddA para patra lakhe. jarUrI hoya evA- aTalA aMzanA jherokSa mokale. AnA anusandhAne je saMzodhanakArya thayuM, a paNa ahIM dhyAnamAM levA jevuM che. AvA patronI nakala Do. bhAyANIo rAkhI nathI, paraMtu enA je pratyuttara maLyA, abhyAsIo potAnAM prakAzanamAM sudhArA karyA ke mahattvanuM keTaluka zodhapatra rUpe ke AnuSaMgika pAThasudhArAnA rUpe pragaTa thayuM te jaLavAyuM che. AvAM traNeka dRSTAntaH bauddha tAntriko, dIkSita na hoya tevA lokothI caryApadonA pAThane surakSita rAkhavA mATe, zabdo ke akSaro vacce azlIla zabdo, gALa lakhatA. AthI koInA hAthamAM hastaprata Ave to te 'pILaM' mAnIne tajI de. paraMtu para kAIne vhAITa nAmanA videzI vidvAne beMgakokathI I. 1986mAM 'ana antholojI opha buddhisTa tAMtrika soMgsa'nuM punaH mudraNa karI DaoN. bhAyANIne mokalyuM. omAM gALanA zabdo kausamAM mUkavAthI caryApadano guptapATha pragaTa thato hato. anI bhASA apabhraMza hatI. Do. bhAyANIo bhraSTa pAThane sudhAryo ane zabdezabdanA artha besADyA ane ene AdhAre 'resTorezana opha dha TeksTa opha dha cariyAgItijha' taiyAra thayuM, a prAkRta TeksTa sosAyaTImAM prakAzita che. AvuM bIjuM rasaprada saMzodhana che te matisAranI kRtimAM virahiNIo karelAM citrAMkananuM che. rAta vahelI gaI. candra madhya AkAze pahoMcyo. lAMbA
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2005 95 kALe virahiNIne priyatamano saMyoga thayelo. o agAzIo gaI ane cAre dizAmAM cAra siMha doratI AvI ! A hastapratanA citranuM rahasya Do. bhAyANIo samajAvyu. candramA mRga che. athI candra jyAre AthamavA jAya tyAre candramA raheluM mRga ja candrane vAre ! tyAM siMha hovAne kAraNe ! Ama mRga candrane akeya dizAmAM javA na de ane agAsIo Avelo candra kyAreya na Athame, madhyamAM ja rahe ane virahiNIne rAta pUrI thatA ja AvI par3anAra viyogamAMthI mukti maLe ! A artha DaoN. bhAyANIo samajAvyo ane virahiNI tathA candra, mRga, siMha, rAhu vagere sAthe saMkaLAyelA AvA sandarbho ApyA ! Aq ja philipsa yuni.nA DaoN. mizela hAnanA KR nA sampAdana-sandarbhe 'jalAyAhA' ke 'jalAyahuvA'nI madanasandarbhe patra carcA che. Do. bhAyANIne emanI kArakirdInA ane saMzodhananA AraMbhanA gALAmA ja bhAratIyavidyAbhavana jevI saMsthA ane anA granthAlayano lAbha maLyo te prANavAyu jevo prabhAvaka banyo. o sAthe ja jinavijayajI jevA samartha gurune kAraNe apabhraMza ane prAkRtanA jJAnarAzino lAbha maLyo. prakRtithI ja vidyAnA ja prema ane tATasthyane varelA A saMzodhakane A gALAmAM ja pUrvanA ane pazcimanA uttama vidvAnonA granthono lAbha maLyo. bhASAzAstra, vyAkaraNa, bolIvijJAna, vyutpatti, prAcIna-madhyakAlIna kRtionAM pAThasampAdananI paddhati, lokavidyA, zailIvijJAna ama aneka jJAnazAkhAnAM pustakono ahIM lAbha maLyo. pUrvakALanI kRtionA mULa pAThane sampAdita karyA pachI bhASAzAstra ja nahIM, paraMtu anya vidyAzAkhAonI madada laIne, inTara DisiplinarI aprocathI AvAM sarjana ane tenAM prakAra, svarUpa, sAmagrIne pAmavAnI dRSTinuM ghaDatara thayu. pAThanirNaya, arthadarzana ane abhyAsamAM pAyAnI vicAraNAnA abhigamano vikAsa thayo. AthI ja DaoN. bhAyANInAM kArya dvArA ja madhyakAlIna sAhityanA adhyayanamAM navAM navAM parimANo umerAyAM... Do. bhAyANI pahelo paNa madhyakAlIna sAhitya-saMzodhanakSetre samartha vidvAnoo zAstrIyakakSAnAM sampAdano karyAM hatAM. o abhyAsamAM zabdArtha, chanda vagere dRSTile paNa vicArAyuM hatuM. paraMtu Do. bhAyANImAM je viziSTa ane vizeSa hatuM te vividha bhASAo ane bhASAzAstranuM jJAna. A kRtionA, te samayanA sAhityanA svarUpane ane AjanA sAhityathI judA pADanArA bhedane bhAyANI ja samajI zakyA, abhyAsamAM utArIne samajAvI zakyA. madhyakAlIna sAhitya
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 anusandhAna 32 AjanA sAhityanI jema koI eka vyakti nijI ekAntamAM paNa AsvAdI zake e heturnu nathI paraMtu te rajUAtanuM ane sAmuhika AsvAdana mATe- che, te pragaTa rUpamAM teo darzAvI zakyA ane saMzodhanamAM navu, vAstavika abhyAsa, ahobhAva ke hInabhAvathI mukta arbu, abhyAsaparimANa umerAyu. mAnavavidyAono inTaraDisiplinarI aproca te pachI ja vikasyo. Do. bhAyANInAM cAra bhASAone viSaya karatA saMzodhana-sampAdana para ATalo dRSTipAta karIne temanAM saMzodhanakAryanI upalabdhi ane viziSTatA tAravIo to amAM AvI siddhi jovA maLe chaH 1. saMskRta, prAkRta ane apabhraMzanAM 15 pustako mukhyatve aMgrejImAM che. temAM lIlAvatIkathA, taraMgavatIkathA, vasudevahiNDI, padmacarita, sanatkumAra carita vagere kathAkRtionAM sampAdana-saMzodhana che. A kathAo ja kALakame madhyakAlIna gujarAtImAM rAsa-prabandhAdi svarUpomAM UtarI AvI che ane kaNThaparamparAmAM paNa o rahI che. gujarAtI lokasAhityanI rAmakathAviSayaka racanAomAM paNa keTalIka ovI che jemAM jainasrotanI rAmakathAnI paNa asara jhilAI che. AthI A saMzodhana-sampAdana madhyakAlIna gujarAtI sAhitya ane lokasAhityanA abhyAsamA prANabhUta rUpamA upayogI che. 2. saMzodhana-patronA saMcayo paNa aMgrejImAM tathA mukhyatve gujarAtImAM che. te paNa madhyakAlIna gujarAtI sAhitya paranA ja abhyAsa che. 3. pAThasampAdana ane abhyAsa banne- aNIzuddha zAstrIyarUpa DaoN. bhAyANInAM kAryathI ja pUrNa ane bahupAza banyuM che. 4. saMskRta, prAkRta, apabhraMza ane jUnI gujarAtI me cAre bhASAo ane anAM vyAkaraNa ane sAhityane paNa jANatA hoya avA prathama saMzodhaka vidvAna che. bhASAzAstra, zailIvijJAna, pUrva ane pazcimanI prAcIna ane Adhunika mImAMsA paNa jANatA hoya avA paNa prathama saMzodhaka vidvAna che. pUrvajANanAra vidvAna pazcima, ochu jANatA hoya che, bhASAzAstra-vyAkaraNAdinA vidvAnane sAhitya, AsvAda ane vivecana sAthe pratyakSa sambandha raheto nathI. sAhityavidyAmAM pAraMgata vidvAna lokaparamparA ane lokavidyA para lakSa rAkhI zakatA nathI. AthI kyAMka saMzodhananuM koI aMka vidvAna- koI eka aMga kyAMka Uj Utare che. DaoN. bhAyANInAM saMzodhana AvI nyUnatAthI mukta
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2005 97 che. paramparA ane vidyAmAtramA temanAM rasaruci ane zakti-dRSTi tathA gatine kAraNe amanAM saMzodhano-sampAdano bahupAI , pUrNa ane taTastha vastuniSTha mUlyAMkana siddha karI zakyAM. prAcIna-madhyakAlIna kRtionA mULabhUta ke Adarza vA AdhArarUpa pAThano nirNaya karavAnI paddhati Do. bhAyANI pUrNa zAstrIya kakSAo siddha karI. pUrvasUriomAM paNa uttama vidvAno ane bhASAvido hatA ja. paraMtu sAmAnya rIte to upalabdha hastapratomA je jUnAmAM jUnI hoya ane pramANamAM zuddha hoya ovI hastapratane mukhya mAnIne tenuM sampAdana karavAmAM AvatuM ane anya hastapratonA mahattvanAM pAThAntaro noMdhavAmAM AvatAM hatAM. DaoN. bhAyANIo paNa A paddhatino ja AdhAra lIdho, paraMtu teo AvAM pAThAntaronAM kAraNonA UMDANamAM gayA ane samaya badalAtAM bhASA ane sAmAjika paristhiti paNa badalAyelI hovAthI pUrvakAlIna kRtionA samayAnusArI navAvataraNa thatuM hoya che te temaNe samajAvyuM ane athI ja bhASAkIya, sAmAjika ane kathAnakagata parivartanono Alekha ApI zakyA. hastapratanA pATha- sampAdana kevI rIte karavU, a dizAmAM vicAratuM prathama pustaka paNa DaoN. bhAyANI 'hastapratone AdhAre pAThasaMpAdana' (1987) o nAme Ape che. amanAM anya sampAdana-saMzodhanamA tathA videzI abhyAsIo sAthenI patracarcAmAM paNa pAThanirNaya aMge mUlyAMkana, carcA ane mArgadarzana che. hastapratonA vAcana aMgenI kAryazibira-nimitte paNa omaNe A aMge vyApaka carcA karI che. A oka ja muddA para koI alaga abhyAsa hAtha dharavAmAM Ave to TeksTonomI ke TeksTolojI, zAstra bAMdhavAno pAyo nAkhI zakIo, eTaluM mAtabara kAma che. kaNThaparamparAnA pAThane 'menTalaTeksa' kahevAmAM Ave che. o kathaka ke gAyakanA manamAM hoya che, akanA oka kathaka/gAyakanI paramparAgata racanAo pATha hetu-sandarbha pramANe badalAto rahe che. o rIte lokavyApta racanAonA pATha paNa pravAhI hoya che. likhita ane kaNThaparamparAmA pAThaparivartana kema thAya che, tenI vividha tabakke dRSTAnta saha carcA karI- 1. maukhika paramparAmAM nirakSara vargamAM pracalana 2. geyarUpamAM zabdonI vadhadhaTa, pheraphAra ane badalavAno pUrato avakAza, 3. zabda karatAM bhAvanuM mahattva, 4. sana
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 anusandhAna 32 racanAono ekabIjA para prabhAva, 5. likhita paramparAmAM lahiyAnuM prAthamika kakSA- akSarajJAna, 6. joDaNInI pravAhitA, 7. maukhika paramparAno likhita paramparA para prabhAva, 8. prAdezika bhASA ke bolIono prabhAva - avAM ATha kAraNo tAravI ApyAM. (juo: zodhakhoLanI pagadaMDI para, hai. bhAyANI, zrI zA.cI. ejyukezanala rIsarca sosAyaTI, amadAvAda, 1997, pR. 98) madhyakAlIna sAhityanAM hetu ane paddhati Adhunika sAhityanA vivecanamUlyAMkanathI tattvata: bhinna che, te prathamavAra DaoN. bhAyANInAM saMzodhanasampAdana dvArA pragaTa thayuM ane AvA abhyAsanaM zAstrIya rUpa baMdhAyaM. madhyakAlIna kRtionI kathAone nATaka-navalakathA jevA Adhunika kathAprakAra ane svarUpane AdhAre mUlavavAmAM AvatI hatI ane kathAvastu, saMkalana, pAtrAlekhana, samAjadarzana jevA rUDha thaI cUkelA abhyAsa-mALakhAmAM mUkIne jovAmAM AvatI hatI. AjanA sAhitya karatAM prAcIna-madhyakAlIna sAhitya pravartane tAttvika rIte bhinna che, o tarapha Do. bhAyANIo dhyAna kheMcya. prAcIna-madhyakAlIna sAhitya bahadhA rajaAtanaM samUhabhogya che. AvI kRtine bhASAkIya sAmAjika, sAMskRtika ane lokatAttvika dRSTile tapAsavI joIo, te pragaTa karyu 'madanamohanA' (i. 1955) dvArA. 8. prAcIna-madhyakAlIna kathAonA kathAnakano pRthakkaraNAtmaka sAmyamUlaka abhyAsa paNa Do. bhAyANIthI AraMbhAyo. prAcInatama bhASAo ane tenI kathAonI jANakArI, adbhuta smRti, Ane-sTItha thompsana jevA vizvanA nAmAMkita lokakathAnA abhyAsIonAM pustako, parizIlana- AvAM kAraNe DaoN. bhAyANInAM saMzodhana-sampAdanamAM kathAghaTaka, kathAbimba, kathAcakranI paddhatino AdhAra leto abhyAsa prAraMbhAyo. saMskRta, prAkRtAdi bhASAonAM jJAnaparizIlanane kAraNe Do. bhAyANI bhAratIya lokakathAonAM prAcInatama mULa sudhI pahoMcI zakyA ane aneka kathAono pRthakkaraNAtmaka sAmyamUlaka abhyAsa ApI zakyA. anya bhAratIya bhASAomAM kyAMya AQ kArya thayu ja na hatuM. zrI nAhaTAjI tathA Do. satyendra jevA vidvAno AthI ja to temanAM pratyeka abhyAsa-saMzodhananAM pustako uparAMta prakAzita lekhanI ophaprinTasa paNa Do. bhAyANIne mokalatA. koI paNa bhAratIya bhASAnI paramparAgata kathAnA abhyAsamAM Do. bhAyANInAM saMzodhano, kuLa-mULa zodhavAmAM upayogI For Pri
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2005 bane, avuM A saMsiddha kArya che. 9. sAhitya ane lokasAhitya abhyAsadRSTi paDelA hetu pravartana dRSTinA bheda che, paraMtu madhyakAlIna sAhityanA abhyAsamAM te paraspara pUraka, upakAraka che te Do. bhAyANInAM saMzodhana dvArA pragaTa thayuM. madhyakAlIna sAhityanA abhyAsamA kyAreka keTalAka prazno janme che, tenA keTalAka samAdhAna ke uttara kaNThaparamparAmAM maLe che, te darzAvyuM. madhyakAlIna kRtionI hastapratomAM paNa kaNThastha paramparAnAM viSaya-vastunuM dastAvejIkaraNa kevI rIte thAya che, thayuM che te darzAvyuM, lokasAhityamALAnA cauda granthonI pAMceka hajAra jeTalI racanAonuM viSayAnusArI punaH sampAdana ane abhyAsa karAvIne omaNe likhita paramparA ane kaNTha paramparAnA anyonyAzrayI omaNe likhitaparamparA ane kaNTha- paramparAnA anyonyAzrayI anubandhane sadRSTAnta darzAvyo ane 'lokasAhitya'nI pracalita vibhAvanA paNa pheravicAraNA mAge che, te dizAmA dhyAna kheMcyuM. 10. madhyakAlIna sAhitya ane lokasAhitya rajUAtanuM samUhabhogya sAhitya che ane amAM ja anuM pUrNa rUpa pragaTa thAya che te para vizeSa dhyAna kheMcyuM. pAThasampAdananimitte vividha zabdo ane senA arthasandarbhanI carcA karI tema prAkRta- apabhraMzAdinA prAcIna chandonI paNa carcA karI ane vividha geyaDhALonI dezIonA chandabaMdhAraNanuM mALakhuM spaSTa karatAM tisra ane catasra mAtrAonAM Avartano kevI rIte geya DhALa bAMdhe che te darzAvyuM. Aje paNa gavAtAM DhALanAM iMgito dastAvejI rUpamAM hastapratomAM kyAM maLe che, tenA para prakAza pADyo. je paramparAgata DhALamAM koI dezI gavAya ke pada-bhajana- dhUna gavAya tyAre anuM gAnasvarUpa paNa akSarabaddha karavuM joIo te dhyAnamAM laIne 'hariveNa vAya che re ho vannamAM' (1990), 'gokuLamAM TahUkyA mora' ( 1990) ane 'jharamara meha jhabUke vIja' (1991) atraNa saMgrahanI 90 padaracanAo chandabaMdhanI carcA ane paramparAgata gAnanAM svarAMkana sAthe ApI. 11. saMzodhaka bhAyANInuM viziSTa arpaNa te A prakAranAM saMzodhana-sampAdana mATe anivArya rIte upayogI ovA koza ane sUcigranthonAM nirmANa, prakAzana. amanAM mArgadarzanamAM madhyakAlIna gujarAtI kathAonA kozanA be bhAga DaoN. kanubhAI zeTha vasaMtabhAI daveo taiyAra karyA. zrI prakAza vegaDa, Do. 99
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 anusandhAna 32 balavaMta jAnI, zrI kirITa zukla, DaoN. niraMjanA vorAo temanAM mArgadarzanamAM saMzodhanamA sandarbha sAmagrIno nirdeza kare ovA sUcigrantho pragaTa karyA. gujarAtanI dezIonA gAnanA DhALa bhaviSyanA abhyAsa mATe jALavI zakAya te mATe dhvanimudraNo karAvyAM ane bhAlaNanI kAdambarIonI dezIonA DhALa pote gAyA ane tenuM dhvanimudraNa karAvyuM. prAcIna-madhyakAlIna gadya-padya kRtionAM Adhunika vAcako-bhAvako mATenAM DaoN. bhAyANInAM anuvAdo ane punaHkathana prakAranI pAlibhASAnI jAtakathAonI vArtAmAM DhaLelI kRtio paNa amanAM saMzodhana- ja aMga che. o dvArA amanuM hetu to paramparAgata prAcIna-madhyakAlIna sAhityanu keTaluMka uttama bhAthu sAmprata pravAhamA rahe ane bhaviSyanA saMzodhakone AkarSe, o ja rahyo che. A prakAramA marmajJa paNDitamA rahelI sarjakatA paNa pragaTa thAya che. Antara rASTrIya kakSAe prati be varSe maLatI bhAratIya bhASAo paranA saMzodhananI konpharansamAM paNa Do, bhAyANI preraNArUpa ane pravRtta hatA. trIjI konpharansathI te AThamI konpharansanA saMzodhana-patromAM aneka sthaLe DaoN. bhAyANInAM mArgadarzananA sandarbha maLe che. omaNe amanA anugAmIo ane vidyArthIrUpa abhyAsIone paNa A prakAranA AntararASTrIya parisaMvAda mATe preryA ane o nimitte gujarAtanI sAhityaparamparA paranA saMzodhana-patrone vizvakakSAle sthAna maLyuM. DaoN. bhAyANIno mukhya hetu to A nimitte bhAratanI sAMskRtika sampadAne zodhIne tene lupta thatI aTakAvavAno hato. ane se sADA pAMca dAyakAnA amanAM saMzodhana-sampAdana dvArA siddha karyo. A dizAmA anekane preryA, gatizIla rAkhyA ane deza-videzanA bhAyANIkuLanA abhyAsImAM sAMskRtika sampadAnI zodhanAM mULa naMkhAyA ane anA mUlyane sAmpratamAM sthApavAnI mathAmaNa janmI. Ama samayaphalaka, viSayavistAra ane vidyopAsanAnA sAtatya-saMvardhanane dRSTimAM rAkhIo to saheje kahI zakAzeH ___ Do. bhAyANI aTale gata sadInA mUrdhanya saMzodhaka. hemacandrAcArya ane yazovijayajI jevI ja ujjvaLa gujarAtI pANDityanI paramparAH mejara inTaranezanala skolara opha inDolojI ! 3, zItala plAjhA, lADa sosAyaTI pAse, vastrApura-boDakadeva, amadAvAda-380054