Book Title: Dharm ki Triveni Ahimsa Sanyam aur Tap Author(s): Prabhakumarishreeji Publisher: Z_Jayantsensuri_Abhinandan_Granth_012046.pdf Catalog link: https://jainqq.org/explore/211199/1 JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLYPage #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma kI triveNI - ahiMsA, saMyama aura tapa (jainasAdhvI DaoN. prabhAkumArIjI 'kusuma' ema.e, pIeca.DI.) dharma jIvana kA mUla aura prANa vAya hai| dharma itanA vyApaka, hai| jo vyakti saMyamazIla hai, vahI sacce vizAla aura caitanya hai ki hama ise vizva kI eka naitika suvyavasthA arthoM meM dhanika mAnA jAtA hai, kyoMki mAnate haiN| dharma kA AbhUSaNa vairAgya hai, vaibhava nahIM / puSpa aura sugandha saMyama hI hamAre dharma kA stambha hai| kI bhA~ti samAja aura dharma kA avicchinna sambandha hai| dharma saMkucita Atma-saMyamI banakara satata prayala karate sampradAya nahIM hai, vaha kevala bAhyAcAra bhI nahIM, balki jIvana ko gati hue aparigraha ke siddhAnta kA akSaraza: pradAna kara lakSya taka pahu~cAne meM arthAt puruSArtha prApti meM dharma sahAyaka pAlana karanA hI saccA jaina dharma hai, banatA hai| dayAmaya dharma jIvana kA sAdhya hai, dharma kI triveNI meM dharma- sAdhanA ke liye saMyama prathama avagAhanA karane ke liye hameM tIna sUtroM se sambandha jor3anA pdd'egaa| sopAna hai| ve tIna sUtra haiM- ahiMsA, saMyama aura tp| tapaahiMsA jaina sAdhvI DaoN. prabhAkumArI tapasyA jIvana kI sabase bar3I ahiMsA dharma kI AtmA aura usakA merudaNDa hai| ahiMsA prema 'kusuma' kalA aura mahatvapUrNa sAdhanA hai| kI parAkASThA hai| jahA~ ahiMsA hai vahA~ apAra dhIraja, vinaya, jisake binA jIvana adhUrA hI banA rahatA hai| tapa se hI hamArI kAyA tyAga Atmika zAMti aura Deya-jeya-upAdeya kA jJAna hai jo hameM kaMcanamaya banakara nikharatI hai / tapa AtmA kI zuddhi kA mUla sAdhana nirantara prerita karate hue jIvana ke divya patha meM Age bar3hAte rahate haiN| hai / tapaka dvArA hI mukti ke icchuka sAdhaka AtmasaMyama aura Atmazuddhi isa duHkha jagata kI pIr3A yA Adhi-vyAdhi dUra karane kA eka hI sIdhA ___ kI ora bar3hate haiM aura anta meM siddhi ko prApta ho jAte haiN| aura saccA mArga hai, aura vaha hai- 'ahiNsaa'| ahiMsA ke dvArA hI tapa ke dvArA vizva kI bar3I se bar3I siddhiyA~ upalabdha ho jAtI mAnava satya se sAkSAtkAra kara sakatA hai| ahiMsA nirbala aura kAyaroM haiN| prAcIna kAla meM tapa kA bar3A mahatva thA, isI tapa ke prabhAva se kA hathiyAra nahIM, vIroM kA bhUSaNa hai, vIroM kA dharma hai| saMsAra meM satya RSi-muni-tapasviyoM ne sukhI aura zAnta jIvana vyatIta karake jagata meM anekoM camatkAra dikhAye, parantu Aja tapa ke abhAva meM vyakti jIvana ke bAda ahiMsA hI bar3I se bar3I sakriya zakti siddha ho cukI hai| jo patha aura dharma patha se bhaTaka gaye haiN| mAnava tapa se abhISTa siddhi prApta sampUrNa ahiMsA ke sAtha anantakAla taka isa para DaTA rahA, vaha avazya kara sakatA hai kintu tapasyA karane vAloM ko apanI sAdhanA aura caritra hI vijayI hokara gauravazAlI banA hai| para pUrNa vizvAsa honA caahie| ahiMsA munivrata kA sarvaprathama eka mahAvata hai / zrAvaka dharma kA jaina darzana ke nava-tatva meM tIna tattva jo upAdeya arthAt grahaNa bhI sabase pahalA vrata hai- 'ahiMsA' / eka pUrva sthiti hai| ahiMsA karane yogya haiM, ve haiM - saMvara, nirjarA, mokSa / isameM nirjarA tatva tapa kI kI samApti hI mAnava jAti kA patana hai| Aja saMsAra meM ajJAna ke ora agrasara karatA hai| karma baMdhanoM kA kSaya isI nirjarA yA tapasyA aMdhakAra meM bhaTakanevAle logoM kI saMkhyA meM vRddhi kA mUla kAraNa se hI saMbhava hai| tapa se AtmA kI svAbhAvika zAMti kA vikAsa ahiMsA kA abhAva hai| jaina darzana kI nIMva isI ahiMsA para sudRr3ha hotA hai| jyoM-jyoM karmoM kA AvaraNa kamajora hotA jAtA hai, tyoM-tyoM hai, jo jIvana kA paryAyavAcI bana gaI hai| ahiMsA pracaNDa zAstra hai| Atmika jyoti kA prakAza vikasita hone lagatA hai, tapa hameM gatizIla ahiMsA parama puruSArtha hai| banAtA hai| saMyama jaina dharma meM jinakI AsthA, niSThA evaM zraddhA hai, jaina siddhAntoM yadi hama nirantara karmazIla rahakara karma bandhanoM kA kSaya karake tathA AdarzoM meM jinakA vizvAsa hai tathA jaina AgamoM meM jinakI mokSa pAnA cAhate haiM to hameM saMyamI bananA hogaa| binA saMyama ke saMsAra avicala aura aTUTa mAnyatA hai unheM isa triveNI meM snAna karane kA meM koI bhI sAdhanA saMbhava nahIM hai| amaryAdita jIvana jInevAloM kI alaukika adbhuta aura anupama Ananda prApta hotA hai| ahiMsA, tapa sthiti karNadhAra hIna nAva ke samAna hai| jo pahalI hI caTTAna se aura saMyamamaya triveNI meM saMyama hI dharma kA mUla hai ata: kabhI mUla TakarAkara cUra-cUra ho jAtI hai| ata: saMyamI banakara sAdhya kI sAdhanA meM bhUla na ho, yaha dhyAna pratyeka ke mana meM, mastiSka meM sadA tarotAjA meM lIna ho jAnA hI mAnava kA nija-guNa hai| yadi mAnavazakti saMyamI banA rahanA caahie| sevAbhAva se apane - apane karttavya kI pahacAna karaleM to vizva kI jala hI hamArA jIvana hai| jala bhI triveNI kA ho, aura triveNI sabhI samasyAe~ Aja hI samApta ho jAye aura yaha dharatI svarga bana bhI dharma kI ho| dharma kI triveNI meM ahiMsA gaMgA hai, saMyama yamunA hai, jaae| to tapa sarasvatI hai| jo AtmA isa ahiMsA-tapa-saMyama maya triveNI saMyama hamAre jIvana kA svarNima sUtra hai - yaha sUtra hameM jIvana meM snAna karegI vahI sacce zAzvata sakhoM kI adhikArI hogii| to ke cAra paruSArtha dharma-artha-kAma-mokSa kI prApti meM sahAyaka siddha hotA Adae isa triveNI meM Atma-Ananda heta avagAhana kreN| zrImad jayaMvasenasUri abhinaMdana metha/vAcanA, 52 mAna kare apamAna ho, mAna hare sammAna / jayantasena ahaM taje, vaha nara deva samAna //