Atmanand Prakash Pustak 088 Ank 01

Author(s): Pramodkant K Shah, Prafulla R Vora
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531988/1

Page #1

|
|
નો રો] રા મુકે. ખાઇટે, ભાવનગ૨ .
આ પુસ્તક : <<
પ્સને : ૨૯૯૦ - ૯ äાતે: ૨૦૪૭
ભાઠiદ પ્રહ
વામાં ફ્રાઈલ
શ્રી
શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા. ખારગેટિ, ભાવનગર - ૩૬૪૦૦૧,

Page #2

આત્માનંદ પ્રકાશ
નવકારમ'ત્ર શ્રુતજ્ઞાનને સાર છે, તેથી તેને ગુણવાથી તથા તેના સ્વાધ્યાય કરવાથી પણ શ્રતજ્ઞાનની આરાધના થાય છે, તેથી જ્ઞાનાવરણીય કેમ ખપે છે, જ્ઞાનાવરણીય કમ ખપવાથી આપણા આત્માની શુદ્ધ સ્વરૂપનું" જ્ઞાન થાય છે.
પુરતક : ૮૮ અ ક : ૧
નવેમ્બર ૧૯૯૦
ઓમ સંવત ૯૫ વીર સંવત ૨૫૧૬, વિક્રમ સંવત ૨૦૬૭

Page #3

અ નુ ક મ પણ કા
કેમ
લેખ
લેખકે
(૧) (૨) | (૩)
શ્રી હિરાલાલ બી. શાહ - પ. પૂ. પં. શ્રી પ્રદ્યુમ્નવિજયજી મ.સા.
પ. પૂ. પં. શ્રી પ્રદ્યુમ્નવિજ્યજી મ.સા. ૧૦
નૂતન વર્ષના મંગલ પ્રભાતે ધર્મશિક્ષણની અનિવાર્યતા ગિરિરાજ યાત્રા સપ્તપદી સોપાન ત્રીજું વૃત્તિઓ લંડન-બકી‘ગહામ પેલેસમાં પ્રિન્સ ફિલિસના હસ્તે જૈન ધર્મના પુસ્તકનું વિમોચન ઉભયનયની આવશ્યકતા
રતિલાલ માણેકચંદ શાહ
૧૩
પ. પૂ. પં, ભદ્રકરવિજયજી મ. સા.
આ સભાના નવા આજીવન સભ્ય (૧) શ્રી ધર્મેન્દ્રકુમાર નવિનચન્દ્ર શાહ (બારદાનવાળા) ભાવનગર, (૨) શ્રી નગીનદાસ મોહનલાલ સંઘવી ભાવનગર
સુવિચાર | જ
મેક્ષનું મૂળ વિનય છે. વિનય વિના જ્ઞાન નથી. જ્ઞાન વિના દર્શન નથી. દશન વિના ચારિત્ર નથી. ચારિત્ર વિના મોક્ષ નથી. મતલબ કે-એક્ષને માટે ચારિત્રની જરૂર છે. ચારિત્ર માટે શ્રદ્ધાની જરૂર છે. શ્રદ્ધા માટે જ્ઞાનની જરૂર છે. જ્ઞાન માટે વિનયની જરૂર છે.
斑斑斑療麼瘋瘋盛熙源短短
瘋瘋瘋燈燈海環瘋瘋瘋癌療强强强强森
@ada
II
જીવનને ઊંચે લઈ જનારા પગથિંઆ ત્રણ જિનભક્તિ, જીવમૈત્રી, અને જડ વિરક્તિ.

Page #4

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
માનતંત્રી : શ્રી પ્રમોદકાંત ખીમચંદ શાહ એમ. એ., બી. કોમ, એલ. એલ બી.
માનહ સહતંત્રી : કુ. પ્રફુલ્લા રસિકલાલ વોરા એમ.એ., એમ.એડ.
છે નૂતન વર્ષના મંગલ પ્રભાતે $ _
શ્રી હીરાલાલ બી. શાહ
શ્રી જૈન આત્માનદ સભાએ જ્ઞાન પ્રદીપનું એક નાનું સરખું વિદ્યામંદિર છે. શ્રી જૈન આત્માનંદ સભાની સ્થાપના વિ સં. ૧૫રના બીજા જેઠ સુદિ બીજ તા. ૧૩-૬-૧૮૯૬ના પવિત્ર દિવસે કરવામાં આવી હતી. જૈન સમાજના વ્યવહારિક, ધાર્મિક અને શૈક્ષણિક વિકાસ માટે એક માસિક પત્રની આવશ્યકતા જણાતી હતી. આ ભાવનાને મૂર્ત સ્વરૂપ આપવા વિ. સં. ૧૨૯ના અષાઢ સુદિ પાંચમના મંગળ દિવસે શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ નામનું માસિક શરૂ કરવા નિર્ણય લેવામાં આવે. અને વિ. સં. ૧૯૫ત્ના શ્રાવણ માસમાં પ્રથમ અંક પ્રકાશિત કરવામાં આવ્યું. શ્રી આત્માને પ્રકાશ માસિક ૮૭ વર્ષ પૂરા કરીને ૮૮માં વર્ષમાં પ્રવેશ કરે છે. એ આપણે બધાને માટે ખૂબજ ગૌરવને વિષય છે.
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ કેઈપણ પ્રકારની જાહેર ખબર લીધા સીવાય, આત્મદાન પ્રસરાવતું સદ્જીવન અંગે અમૃતપાન કરાવતું, પ્રગતિના પંથે આગળ વધી રહ્યું છે. માસિક દ્વારા જૈનધર્મ જૈન દર્શન અને જૈન સાહિત્યને યથાશક્તિ પ્રચાર થાય છે.
અમો માસિકમાં વિદ્વાન પૂ. ગુરુભગવંતેના લેખે, પૂ૦ સાધ્વીજી મહારાજના લેખ, વિદ્વાન ભાઈઓ અને બહેનના લેખ જૈનધર્મના તત્વજ્ઞાનના લેખો, કર્મ અને ભક્તિના લેખો અને જેના ઇતિહાસના લેખો રજૂ કરીને યથાશક્તિ જૈન શાસનની સેવા કરવા અભિલાષા રાખીએ છીએ. આત્મોન્નતિ અને સમાજેન્નતિ તરફ પ્રેરે એવા સમાચાર પ્રગટ કરીએ છીએ, પૂ. ગુરુબંગવતો, પૂ. સાધ્વીજી મહારાજે, વિદ્વાન ભાઈઓ અને બહેને પિતાના લેખે નિયમિત મોકલતા રહે તે માટે વિનંતી કરીએ છીએ.
આ સભા પિતાના જ મકાનમાં “જાહેર ફ્રી વાંચનાલય ચલાવે છે. ભાવનગર, રાજકેટ, અમદાવાદ અને મુંબઈના દૈનિક છાપાઓ વાંચવા માટે મૂકવામાં આવે છે. તે ઉપરાંત ધાર્મિક અને અન્ય માસિક પણ વાંચવા માટે મૂકવામાં આવે છે. સુંદર, સ્વચ્છ અને આધુનિક સગવડ વાળા આ વાચનાલયને અનેક વ્યક્તિઓ સારો લાભ લે છે.
આ સભા સારી લાઈબ્રેરી ચલાવે છે. જેની અંદર જૈન ધર્મના પ્રતે, જૈનધર્મના પુસ્તકે, સંસ્કૃત-પ્રાકૃત, અંગ્રેજી, હિન્દી અને ગુજરાતી પુસ્તકે છે. જૈન યુવકો ધર્મ પ્રેમી અને સાહિત્ય પ્રેમબને, સારાં સારાં પુસ્તકો વાંચવાની અભિરુચિ તેમનામાં જાગે અને તેમને સારા સંસ્કાર તથા

Page #5

જીવનના ઉચ્ચ ઘતર માટે પ્રેરણા મળે તે ઉદ્દેશથી આ લાઈબ્રેરી ચલાવવામાં આવે છે. આ લાઈબ્રેરીના લાભ પ. પૂ॰ ગુરુભગવ ́તા અને પૂર્વ સાધ્વીજી મહારાજે ચામાસા દરમ્યાન અભ્યાસ કરવા માટે સારા પ્રમાણમાં લાભ લે છે. જૈન અને જૈનેતર ભાઈઓ અને બહેના વર્ષ દરમ્યાન સારા પ્રમાણમાં લાભ લે છે.
અન્ય પ્રવૃત્તિઓ :
૧. સવંત ૨૦૪૬ના કારતક શુદ એકમના રાજ બેસતાં વર્ષની ખુશાલીમાં મગલમય પ્રભાતે સવારના ૯-૩૦થી ૧૧-૦૦ સુધીમાં સભ્યાનુ' સ્નેહ મિલન અને દુધપાટી' રાખવામાં આવી હતી.
૨. સખત ૨૦૪૬ના જ્ઞાનપ ́ચમીના રાજસભાના હાલમાં કલાત્મક રીતે જ્ઞાન ગેાઠવવામાં આવ્યા હતા. સવારના ૬-૦૦થી રાત્રીના ૯-૦૦ વાગ્યા સુધીમાં શ્રી સધના ભાઇઓ અને બહેનાએ સારી સખ્યામાં દર્શન અને જ્ઞાનપૂજાના લાભ લીધા હતા.
૩. ખાચાય* શ્રી વિજયકમળસૂરીશ્વરજી મહારાજ સાહેબની સ્વર્ગારાણ તિથિ અંગે ગુરુ ભક્તિ નિમિત્તે આ સભાના હાલમાં સવ'ત ૨૦૪૬ના આસે શુદિગ્દશમને દિવસે શ્રી પંચકલ્યાણકની પૂજા ભણાવવામાં આવી હતી. પ્રભાવના કરવામાં આવી હતી.
ધાર્મિક પ્રવૃત્તિઓ :
૧. શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા તરફથી સવત ૨૦૪૬ના કારતક વદ તેરસને રવિવારે તા. ૨૬૧૧-૮૯ના રોજ શ્રી તળાજા તિના યાત્રા પ્રવાસ યાજવામાં આવ્યા હતા. સ્નાત્રપૂજા ભણાવવામાં આવી હતી. સવાર-સાંજ ગુરુભક્તિ તેમજ આવેલ સભ્યાની સ્વામી ભક્તિ કરવામાં આવી હતી.
૨, સવંત ૨૦૪૬ના માગસર વદી પાંચમને રવિવારના રાજ શ્રી વાઘા તીર્થ ઉપરના યાત્રા કરવા ગયા હતા. ખૂબજ સારી સખ્યામાં સભ્યા આવેલ હતા. ખૂબજ આનંદ, ઉત્સાહ અને ભક્તિ પૂર્ણાંક શ્રી પંચકલ્યાણકની પૂજા ભણાવવામાં આવી હતી. સવાર-સાંજ આવેલ સભ્યાની સ્વામીભક્તિ કરવામાં આવી હતી.
૩, સવત ૨૦૪૬ના મહાવદ અમાસને રવિવારના રાજ શ્રી સિદ્ધાચલજી તીર્થ ઉપરના યાત્રા પ્રવાસ યાજવામાં આન્યા હતા. સારી સંખ્યામાં સભ્ય આવેલ હતાં. સવાર-સાંજ ગુરુભક્તિ તેમજ આવેલ સભ્યાની ભકિત કરવામાં આવી હતી શ્રી ગિરીરાજ ઉપર દાદાજીના રંગમ ́ડપમાં નવ્વાણુ` પ્રકારી પૂજા ભણાવવાનાં આવી હતી.
૪. પરમ પૂજ્ય ગુરુદેવ શ્રી આત્મારામજી મહારાજના ૧૫૪મા જન્મ જયંતિ મહોત્સવ શ્રી સિદ્ધાચલજી તી પાલીતાણા મુકામે સ', ૨૦૪૬ના ચૈત્ર શુદી ૧ને મગળવારના રોજ આ સભા તરફથી ઉજવવામાં આવ્યેા હતા. શ્રી આદીશ્વર ભગવાનની મેાટી ટૂંકમાં પૂજા ભણાવવામાં આવી હતી. પરમ પૂજ્ય ગુરુદેવ શ્રી આત્મારામજી મહારાજની દેરી છે. ત્યાં મહારાજની મૂર્તિની કુલાની અગરચના કરવામાં આવી હતી. સવાર-સાંજ ગુરુભકિત તેમજ આવેલ સભાસદેાની સ્વામીભકિત કરવામાં આવી હતી,
૫. શ્રી જૈન આત્માનંદ સભાના ૯૪મા વાર્ષિક ઉત્સવ શ્રી તાલધ્વજગિરી ઉપર સંત
૨)
રમાત્માનંદ પ્રકાશ

Page #6

૨૦૦૬ના જેઠ સુદ ૩ને રવીવારના રોજ ઉજવવામાં આવ્યું હતે. આ પ્રસંગે શ્રી તાલધ્વજ ગિરીરાજ ઉપર રાગરાગણી પૂર્વક પૂજા ભણાવવામાં આવી હતી. આ સભાના આવેલ સભ્યની સવાર સાંજ સ્વામીભક્તિ કરવામાં આવી હતી.
૬. આ સભા તફથી તા. ૧૬-૯-૯૦થી તા. ૧૮-૯-૯૦ સુધીને ત્રણ દિવસનો કેસરીયા, ઉદેપુર, રાણકપુરજી, મૂછાળા મહાવીર, બ્રાહ્મણવાડા, જીરાવલા, ભીલડીયાજી, ઉણ, શંખેશ્વર તીર્થ અને ઉપરિયાજી તીર્થના એક લકઝરી બસ દ્વારા યાત્રા પ્રવાસ રાખવામાં આવ્યો હતો.
ધાર્મિક અને અન્ય કેળવણીના ઉરોજન અંગેની પ્રવૃત્તિઓ :
આ સભા તરફથી “શ્રી નમસ્કાર મહામંત્ર”ની લેખિત નિબંધ સ્પર્ધા યોજવામાં આવી હતી. શ્રી ભાવનગર સંઘના ૧૫ થી ૩૫ વર્ષ સુધીના ૨૬ ભાઈઓ અને બહેનોએ ભાગ લીધે હતે. “નમસ્કાર મહામંત્ર” મહિમા પ્રભાવ, વ્યાપકતા અને અલૌકીકતો વિગેરે ઉપર દરેકે પિતાની મૌલિક ભાષામાં આઠ પાનાને નિબંધ લખ્યું હતું. ૫. પૂ૦ આ૦ મ૦ શ્રી વિજયમચંદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજ, ૫. પૂ પન્યાસ શ્રી પ્રદ્યુમ્નવિજયજી મહારાજ અને મુનિ મહારાજ સાહેબની શુભ નિશ્રામાં તા. ૮-૭–૯૦ને રવિવારના રોજ વ્યાખ્યાન સમયે તમામ સ્પર્ધકને ઇનામ આપવાને ભવ્ય સમારંભ નુતન ઉપાશ્રયે જવામાં આવ્યા હતા. પહેલા ત્રણ આવેલા સ્પર્ધકોને આકર્ષક ઇનામ આપવામાં આવ્યા હતા. બાકીના બધાને ઈનામ આપવામાં આવ્યા હતા.
સંસ્કૃત ભાષાના ઉરોજન માટે સને ૧૯૯૦ની સાલની S.S.C. પરીક્ષામાં સંસ્કૃત વિષય લઈને અને સંસ્કૃતમાં ૮૦ ટકા ઉપરના માર્કસ મેળવીને પાસ થયા હોય તેવા શ્રી ભાવનગર સંઘના કુલ ૧૫ વિદ્યાથીભાઈઓ અને બહેનેને કુલ રૂા. ૮૭૫ને પારિતોષીક ઈનામ આપવામાં આવ્યા હતા. શ્રી ભાવનગર જૈન વે. મૂ તપાસ ઘમાંથી જરૂરીયાતવાળા ભણતા વિદ્યાર્થી ભાઈઓને જેઓએ કેલેજમાં ફી ભરી હોય તેવા કુલ ૨૫ વિદ્યાથીભાઈઓને વર્ષ દરમ્યાન રૂા. ૪૨૦૦ અંકે રૂપિયા બેતાલીસની શિષ્યવૃત્તિ આ સભા તરફથી આપવામાં આવી હતી.
કાદશાર નયચક્રમ” ભાગ ૧, ૨, ૩. સંપાદા પૂજ્ય જ્ઞાન તપસ્વી, દર્શન પ્રભાવક અને શ્રતસ્થવિર મુનિપ્રવર શ્રી જબવિજયજી મહારાજ સાહેબ અને અન્ય પુસ્તકે જે ટાઈટલ પેજ ઉપર દર્શાવેલ છે, તે પુસ્તકે પૂજ્ય ગુરુદેવ ભગવંતે, ભારતના અને પરદેશના જૈન અને નેતર વિધાને અભ્યાસ માટે મંગાવે છે. તે બધાને આ સભા નાકલે છે.
પ. પૂ. ગુરુભગવંતે, પૂ. સાધ્વીજી મહારાજે, આ સભામાં કાર્યવાહક, પ્રેટ્રન સાહેબ, આજીવન સભ્ય, વિદ્વાન લેખકે અને લેખિકાઓ અને સભાના હિતેચ્છુઓએ જે સાથ અને સહકાર આપેલ છે તે બધાને ખૂબજ આભાર માનવામાં આવે છે. નુતન વર્ષ આપ સર્વેને આનંદમય, સુખ, શાંતિ–આરોગ્ય, ધર્મવર્ધક, સ્વાધ્યાયલક્ષી અને આત્મ કલ્યાણમય બને તેવી પરમાત્માને પ્રાર્થના છે,
“જે ન મ્ જય તિ શ સ ન મ ”
નવેમ્બર-૯૦

Page #7

日产
* :* કા
ધર્મશિક્ષણની અનિવાર્યતા
અન`ત ઉપકારી શ્રી અરિહંત પરમાત્મા અને તેમના લોકોત્તર શાસન જોડે આપણે એવા સબધ બાધવા છે કે ભવાંતરમાં પણ આપણને આ શાસન ફરીથી મળે. વ્યવહારમાં પણ આપણે એવી કુને હથી જીવીએ છીએ કે, સબધામાં બન્નેની મીઠાશ જળવાઇ રહે, અને ફરીથી તે આપણને એલાવે. આમાં તમે ખીજા માટે જેટલા વધુ ઘસાવ છે, તેટલા સબધ વધુ સારા રહે છે; એકતરફી સ''ધ ટકતા નથી. તમે એક વ્યકિત માટે ક્રામ કર્યાં જ કરે અને સામેથી એના જવાબ ન મળે તા, અંતે થાકીને, તમારે તમારા સબંધની મર્યાદા સંકેલવી પડે છે, ઘટાડવી પડે છે. સામે પક્ષે, તમે કંઇ ન કરેા ને ખીજા તમારા માટે ઘસાતા જ
રહે, તેપણુ એવા સબધ ટકી શકતા નથી. આવા સંબંધા પરસ્પર સાપેક્ષ હાય છે. તે જ રીતે આપણને આ શ્રી જિનેશ્વરદેવના શાસને ઘણુ આપ્યું છે, હવે તેને સબધ જાળવી રાખવું હાય તા તેની ઉપાસના કરવી જોઇએ; જીવનમાં તેને સ્થાન આપવુ. એઇએ.
૪
**
*
પૂર્વ પ’. શ્રી પ્રદ્યુમ્નવિજયજી મહારાજ સાહેબ.
ઋણુને ફેડવાની ઇચ્છા, સમજ અને પ્રયત્ન સજ્જનાને હાવાં જોઇએ. આપણા માથે આ શાસનનુ' મેાટુ' કરજ છે. તે ચૂકવુ તે આપણી ફરજ છે. દુનાને દેવુ' કરવામાં જ રસ, ચૂક· વવાની વાતમાં તેમને રસ પડતા નથી. આપણે સજ્જન બનવું છે. શાસનના આપણી ઉપરના ઋણને સ્વીકારા.
સ'સારને સ'સર્ગ' નિર'તર રાખ્યું અને કોઇ
*********
દિવસ તે સંસ ́ને પુચ્છાપૂર્વક છેાડીને ધર્માંના સસ`માં આવ્યા નહીં, આવ્યા તે। એમાં મનને પાળ્યુ નહી. માટે જ આટલાં વર્ષોંથી નવકારને ગણવા છતાં એ હૃદયમાં સ્થપાયા નહી. નવકાર એ પાયા છે. જો તેના માટે જ આપણે આટલા બધા બેદરકાર છીએ, તેા ચણતર કેશિખર માટેની અપેક્ષા રહેવાની જ નહી. નવકાર એ બિન્દુ છે. આગળ જતાં સમુદ્ર જેવા વિશાળ ગણિતાનુયાગ, દ્રવ્યાનુયાગ, ધ કથાનુયાગ અને ચરણકરણાનુયાગ, જેવા કઠિન વિષયા આવે છે
તમારામાં બુદ્ધિ છે. વેપારમાં સરકાર જેટલા કાયદા ઘડે છે, તેની સામે તેટલાજ અપવાદ તમે શેાધી શકે છે. તેા હવે એ બુદ્ધિને તત્ત્વજ્ઞાનમાં વાપરો. સખ્યાની ઊણપ બધે જ-જિનમૂર્તિ, જિન. મંદિર વગેરે ક્ષેત્રામાં-એછી થતી ગઈ છે. પણ જ્ઞાનક્ષેત્રે આપણે ઘણા પાછળ છીએ; આપણે જ્ઞાનની ઉપેક્ષા કરીએ છીએ. “ ઉપાધ્યાય તે શિષ્યને સુત્ર ભણાવણહાર ”, એમ કહ્યું છે અને આપણે ત્યાં ઉપાધ્યાય અનેક છે, છતાં જ્ઞાનના ક્ષેત્રમાં દરિદ્ર છીએ. બીજા બધાં ક્ષેત્રામાં થાઢા-સમ ખાવા પૂરતા પશુ-આગળ વધ્યા છીએ, અને વિસ્તાર પણ સાધ્યા છે. બીજે વિપુલતા (Quantity) ભલે વધારી, પણ ગુણવત્તા ( Quality) અને ઊંડાણુ નથી આવ્યાં. તપશ્ચર્યાં, ક્રિયા, ઉજમણાની સ`ખ્યા વધારી છે, પણ જ્ઞાનવૃદ્ધિ માટે શુ કર્યુ”? પાઠશાળામાં કેટલાની હાજરી હાય છે? ત્રણસો ઘરમાં ૧૦૦ વિદ્યાથી જેટલી પણ સખ્યા થાય છે ખરી ? અને
આત્માન ́દ પ્રકાશ

Page #8
ઘર કેટલાં? આટલી પણ સંખ્યા નથી થતી તે નવકારશીનું પચ્ચક્ખાણ શું છે, ચૈત્યવંદન, તેના ઉપાયોની ચિંતા-વિચારણા તમે કેટલી કરો ગુરુવંદન કેવી રીતે થાય, તે સમજવું જોઈએ, છે? આજ ને છેક આવતી કાલનો શ્રાવક છે, રેજ મા-બાપને પગે લાગવું. આ વાત તે હવે એ ભુલશો નહીં. શાસનને પામ્યા પછી માત્ર એક સ્વપ્ન જેવી બની ગઈ લાગે છે. અત્યારે અર્થપરાયણ જીવન જીવશે તે શાસનની પ્રાપિત માતા–પિતાના વિનયને આવા સંસ્કારો રહ્યા જ ફળશે નહી. તમને કોઈ પૂછે કે તમે આરોગ્ય નથી, એવું તે નથી; કયાંક કયાંક એવાં અમી ઇચ્છે છે કે અર્થ ? તમે કહેશે, આરેગ્ય. જેમ છાંટણું અત્યારે દેખાય છે, 50 વર્ષને પુત્ર પણ આરોગ્યના ભોગે અર્થ મેળવવા ઈચ્છતા નથી, 80 વર્ષના પિતાને પગે લાગનાર આજેય મળે છે; તેવી રીતે ભવિષ્યની પેઢીની ચિંતા નેવે મૂકીને પણ બહુજ ઓછા. સંસ્કાર મેળવવાનાં આ ત્રણ બીજી બધી બાબતમાં નિશ્ચિત બની જઈશું તે, સ્થાને ગણાયભાવી શી રીતે ઉજજવળ બનશે? તમે સમજે છે (1) ઘર—પચાસ ટકા સંસ્કારનું શિક્ષણ કે શરીર સારું હશે તે જ પૈસા કામના છે, પણ - ઘરમાંથી જ મળતું. 6-7 વર્ષના થાય ત્યારે રોગી હોઈશે તે પૈસાને શું કરવાના છે? તેમ નિશાળે મુક્તા.આજે તો બે-ત્રણ વર્ષની નાની ઉંમરઆ લેકની ચિંતા પાછળ જે દિવસ-રાત વિતાવે - માંજ નિશાળે મૂકી બાળકને એક જાતના બંધનમાં અને પરલોકને વિચાર પણ ન કર, તે અંતે મૂકી દેવામાં આવે છે. બાળક જેટલું વિખૂટું પડતું પસ્તાય છે. આજે એક છોકરા 10 વર્ષના છે, તે જાય છે, તેટલી લાગણ ઘટતી જાય છે. કાલે 20 વર્ષને થશે. ત્યારે કોઈ ક્રિયાની રુચિ, ધર્મને રાગ અને જ્ઞાનની સમજણ તેની પાસે અમેરિકાના પ્રવાસયાત્રાએ નીકળેલા એક સમી. નહીં હોય તો એને વિકાસ શી વતે થશે? કે ત્યાંની પરિસ્થિતિનું બહુ બારીકાઈથી નિરી માતા-પિતાથી અને ઘરના વાતાવરણથી વ્રત, ક્ષણ કર્યા પછી, એનું તારણ શોધવા પ્રયત્ન કર્યો પૂજા વગેરે ધર્મના થોડા સંસ્કારો પડયા હતા, તેના કે ત્યાનાં અને અહીના મા-બાપની લાગણમાં પરિણામે આજે યમ કરવા જે છે એવી ભાવના તફાવત કેમ છે? દીકરે ઓફિસમાં હતું, ટેલીફોન તમારી રહી છે. પણ આજે જેનામાં સંસ્કાર અને આવ્યો કે પિતા બીમાર છે. તમે આવે, તમારી શિક્ષણજ્ઞિાની નથી, તેનું શું થશે? સંસ્કાર એટલે જરૂર છે. શસિવર મુકાઈ ગયું. પછી દીકરાએ કિયા અને જૈન દર્શનની પરિપાટીને પરિચય. આ ઓફિસમાંથી જ ડોકટરને ફોન કર્યો કે તમારી સંસ્કારો આ પ્રમાણે છે: સાધુ મહારાજ આવે તાકીદે જરૂર છે, મારા પિતા માંદા છે. એમને ત્યારે ઉભા થઈ જવું; તેઓ વહરતા હોય ત્યારે તરત દવાખાનામાં દાખલ કરે. અને હોસ્પિટલના ખાવું નહીં; રોજ સવારે જાગતાં નવકાર ગણવા; ત્રીજે માળે ૮માં પીડમા, 23 નંબરની રૂમમાં સાધુને શું ખપે? શું ના ખપે?–તેનું જ્ઞાન એમને દાખલ કરવામાં આવ્યા. પછી પુત્ર તરત જ મેળવવું ભગવાનના દર્શન કરવાનું જિનમદિરનું પિતાના કામમાં પરોવાઈ ગયા. ઇસ્પિતાલમાં શિખર દેખાય એટલે તમે જિણાણું બેલવું; જવાને એને વિચાર હતો, પણ આટલું કામ સાધુ મહારાજ કે સાધ્વીજી મહારાજ દેખાય ત્યારે પતાવીને જઈશ, એવા વિચારથી એ ઓફિસે જ મÖણ વંદામિ કહેવું, ઓછામાં ઓછું નવકારશીનું રહ્યો! એટલામાં હોસ્પિટલમાંથી ફોન આવ્યો કે, પચ્ચખાણ ગુરુ મહારાજ પાસે લેવું–આ બધા એ ભાઈ ગુજરી ગયા છે ! એ સાભળી પુત્ર વિચારે જેને સંસ્કારે કુળાચારની જેમ સહજ બની જવા છે કે, પિતા નથી રહ્યા તે હવે મારે જવાનું પ્રયેાજન શું? તેથી એને શબવાહિની માટે ફેન નવમ્બર- 90 : 'પ For Private And Personal Use Only

Page #9

કર્યો અને જણાવ્યું કે એમના અંતિમ સંસ્કાર એને શાંત રાખવી; કેધ વગેરે કષાય ન કરવા આપ પતાવી દેજે અને જે બિલ આવે તે મોકલી અતિ તીખાં, કડવો, ખારા, ખાટા પદાર્થો ન ખાવા આપજે !
વગેરે સૂચનાઓ ગર્ભવતી માતા માટે આપવામાં આ કઈ કાપનિક કથા નથી. વાસ્તવિક ધટના આવી છે. શરૂમાં કરેલો થોડો પરિશ્રમ મોટું ફળ છે તેઓને આ બાબતને રંજ પણ નથી, આપનાર થશે; પછી જીવન પર્યત સુખ રહેશે. લાગણીના કેઈ તંતુઓ ત્યાં રહ્યા નથી. આને આદર્શ માતા-પિતા બનવા માટે વ્યકિતએ પ્રથમ સંશોધન કરતાં તે ભાઈને જણાયું કે ત્યાં નાન- આદશ” પુત્ર-પુત્રી બનવું પડે છે. શાસ્ત્રમાં કહ્યું પણથી જ બાળકને વાત્સલ્ય મળ્યું નથી હોતું, છે કે, “ગુરુ બનતાં પહેલાં સાચા અર્થમાં શિષ્યએટલે પછી જે મળ્યું હોય તે જ આપી શકે વૃત્તિ કેળવવી જોઈએ.” આપણી અપેક્ષાઓ અને ને? બાળક એક વર્ષનું હાય ત્યારથી જ સૂવા
આચરણ જુદા હોય છે, આપણી અપેક્ષા એવી માટે જુદે બેડરૂમ મળે છે. જે બાળકને નેહ
હોય છે કે કે મારી પાસે જૂઠું બોલે નહીં; પ્રેમ-હૂંફ મળ્યાં નથી, તે બીજાને એ શી રીતે
અને આચરણમાં આપણે પોતે જ જૂઠું બોલતાં આપે? કઈ માંદો પડે એની તેને ખબર પડે એટલે
હાઈએ છીએ ! આનું પરિણામ સારું ક્યાંથી દવાને હમલે કરી દે છે ફૂલના ગુચ્છા આપી
આવે ? જાય, પણ તેટલું બસ નથી થતું. પણ અડધા કલાક
એક જ કુટુંબના બધા સભ્યો સાથે બેસીને બેસે તે ખબર પડે કે માંદા માણસને શું
વાર્તા-વિનાદ કરતાં હોય એવાં કુટુંબે આજે કેટલાં જોઈતું હોય છે? તેને મમતા, નેહ, આશ્વાસન,
મળે? એક-બીજા માટે થોડે પણ ત્યાગ કરવાના ધીરજ અને હિંમતને ખપ હોય છે. તેમાં તમે
ત ભાવના, કૌટુંબિક ફરજેનું ભાન-આ બધું હવે રસ લીધો છેઆ ટેવ સમજણ અને વી એછું થતું જાય છે. આવે છે. અભણ માનવી પણ જે મા-બાપને ચાહે એક સત્ય ઘટના જાણવા જેવી છે. એક તો સમજવું કે તે સંસ્કારમાં આગળ છે. કુટુંબમાં માતા-પિતા ગુજરી ગયાં. પરિવાર (૨) પછી નિશાળમાંથી શિક્ષણ ને સંસ્કાર
ચાર દીકરી અને ત્રણ દીકરા હતા. સૌથી મોટી
દીકરી હતી. તેના માથે જવાબદારી આવી પડી. મળતા.
કા, મામા, માસા, કુઆ બધા ખસી ગયા. તે (૩) સાથે સાથે ધાર્મિક સંસ્થાઓમાંથી પણ દીકરાના પિતા જ્યાં નાકરી કરતા હતા તે શેઠ પણ સંસ્કારો મળતા હતા. આજે આ ત્રણે સંસ્થાએ
અજાણ્યા થઈ ગયા. “બાળાશ્રમમાં મૂકી દે; પૈસા કથળી ગઈ છે. આજે ફરિયાદ બધા કરે છે, પણ તેના જોઇએ તે અમારી પાસેથી લઈ જજે” –આવી ઉપાયની તૈયારી કેદની નથી. બાળકનું ૧૨ વર્ષ
સુંવાળી વાત કરીને બધાં જતાં રહ્યાં. મોટી સુધીનું મન અત્યંત ઉચ્ચ કક્ષાના બ્લેટીગ પેપર
"ર છોકરીએ, મારે લગ્ન નથી કરવા એવો નિર્ણય જવું હોય છે, જે નાંખા તે ચૂસી જ લે જેવું . પાતે ૧૭–૧૮ વર્ષની હતી. તે વખત દેખ તેવું તરત જ કરવા લાગે.
ના ભાઈ ચાર વર્ષનો હતો. પછી તેને તમારે બાળકને યોગ્ય બનાવવો હોય તે, શિવણ કલાસમાં શિક્ષિકાબહેન તરીકે કામ કર્યું, એનું ૧૨ વર્ષ સુધી સતત ધ્યાન રાખવું જોઈએ, અને બાળકમાં સંસ્કારોનું સિંચન કર્યું. બહુ કાળજી રાખવી જોઈએ. આયુર્વેદમાં તે બાળકોની ધાર્મિક વૃત્તિને પણ વિકસાવી. પૈસા બાળક ગર્ભમાં હોય ત્યારથી તેની સંભાળ રાખવી કમાઈને ભાઈ-બહેનોને ભણાવ્યાં, કેળવ્યાં, પરણુજોઈએ એમ કહ્યું છે, અને ધીરે ચાલવું; વાસના- વ્યાં. અણે ખૂબ સારા ભાવથી વાવેતર કર્યું, તે
આમાનંદ પ્રકાશ

Page #10

ભાઈઓએ પણ એનાં સારાં ફળ આપ્યાં. કુટુંબ આપાગું સાચું ધન છે, એ વાત તમારા હૈયામાં માટે ભેગ આપવા એક જણ પણ તૈયાર ન થાય બેઠી જ નથી. તે વાતને તમે બધા મહત્વ આપો તો આખા કુટુંબનું શું થાય? એક બહેને પિતાનાં તે કેવું સારું ! જ્ઞાની ઉપાધ્યાય ભગવાન જ્ઞાનની ભાંડુઓ માટે આવો ભેગ આપે, તો એનું લહાણ કરી રહ્યા છે. એ એમને અનુપમ ઉપકાર પરિણામ કેવું સારું આવ્યું.
છે. તેઓ માને છે કે શ્રુતરૂપી મૂળ સાબૂત હશે - વીસ વર્ષ પહેલાંની આ વાત છે. પણ આ
છે. તે પાંદડાં, મંજરી, ફૂલ-ફળ બંધુય આવશે. બહેનને એના શિક્ષકે સંસ્કારો આપેલા તેથી
નાના-મોટા પર્વ દિવસોમાં પણ જે દેરાસર
ન જઈએ, તે આપણે જેન છીએ એવું લાગે જ આ સુખદ અંત આવ્યું. પણ એણે હું શા માટે ભેગ આપું? મારી જિંદગી શા માટે વેકી નહીં, આવી આપણી દશા છે! ૨૪ કલાકમાં દઉં? –એવા વિચારો ન કર્યા. કર્યા હતા તે
આપણે કેટલા કલાક ધર્મારાધનામાં વીતે છે? આજે
- આપણને સાધુ જેટલા ગમે છે, તેટલે અંશે સાધુતા એનો આખા કુટુંબ માટે કેવો બૂરો અંજામ
ગમતી નથી. ચોમાસામાં સાધુ જોઈએ જ એ આવત! પણ એ સંસ્કારી બહેને બધાના હિતમાં
વિચાર વ્યાપક થતો જાય છે, પણ મારા જીવનમાં પિતાનું હિત વિચાર્યું અને કર્તવ્યબુદ્ધિથી બધું
સાધુતા કેટલી આવી છે તે વિચાર કરે છે સારી રીતે પાર પાડયું.
ખરા ? બીજાના ઘરની ટેપરેક જેવી ચીજો ધામિક શિક્ષણ અને સંસ્કારોની જ્યારે બહુ જોયા પછી જેમ એન વસાવવાનું મન થાય છે, જ જરૂર છે, ત્યારે જ આપણે એની ઉપેક્ષા કરી તેમ સાધુને જોઈને, સાધુતા ગમતી હોય તે, રહ્યા છીએ, એ ઓછી કમનસીબી છે ? સાત તમને પણ સાધુ થવાનું મન થાય જ. પણ સાધુતા ક્ષેત્રોમાં સાતે ક્ષેત્રે ભરપૂર હોવો જોઈએ. બધાં સારી છે, હૈયે વસાવવા જેવી છે, એ અનુરાગ અંગો સુળ હોય તે જ વ્યક્તિ દશનીય બને પ્રગટ થતું નથી; જે પ્રગટ થતું હોય તો તે છે. બધાં અંગ પ્રમાણસર ન હોય તે શરીર બેડોળ મેળવવા માટે તમારા પ્રયત્ન હાય જ. નિત્ય અને રોગિષ્ટ લાગે. પગ ખૂબ જાડા થઈ જાય તે સ્વાધ્યાય કરવાના નિયમ જે એકાદ ગુણ પણ હાથીપગાને રોગ કહેવાય છે. પેટ મોટું હોય તે કેળવાઈ જાય છે, તેની પાછળ પાછળ, બીજા જદરને રેગ નકકી થાય છે. આજે જિનમૂતિ કેટલાય ગુણે આવવા લાગે. એક ગુણ તેના અને જિનમંદિર એ બે ક્ષેત્રો સારી રીતે વિકાસ અનેક સાગરીતને લઈને આવશે. સ્વાધ્યાયથી પામ્યાં છે. સાધુ-સાધ્વી પ્રત્યે પણ ઠીક ઠીક આદર પ્રજ્ઞા નિર્મળ થતાં, વિવેકથી તમારી બધી
તે જોવાય છે. પણ સાતે ક્ષેત્રને સાચવનાર જીવનચર્યા જ બદલાઈ જશે અને વૃત્તિ અને શ્રાવક-શ્રાવિક ક્ષેત્રનું શું છે? તેના વિકાસ અથે પ્રવૃત્તિ બનેમાં પરિવર્તન આવશે. રાત્રિભેજન કઈ ચેકસ દિશામાં પગલાં ભરાતાં દેખાતાં જ ત્યાગ જે એક નિયમ તમે પાળા તે બીજી નથી. અને સાતમું ક્ષેત્ર શ્રુતજ્ઞાન, તેના માટે પણ કેટલીય ધર્મક્રિયાઓ તેની સાથે આવશે એ નિશ્ચિત આપણે કેટલી બધી ઉપેક્ષા છે! જ્ઞાનથી શ્રદ્ધાના વાત છે. અવગુણોની જેમ ગુણેની પણ સાંકળ પાયા સુસ્થિર થાય છે, જે શ્રદ્ધા હચમચી ઊઠશે તે હોય છે. એક ગુણને એકેડે પકડે એટલે અન્ય પછી સાધન નિજીવ બની જશે. જ્ઞાન એક બાજુ ગુણની સાંકળ આવી જ સમજો. તમે પ્રતિક્રમણ શ્રદ્ધાને સ્થિર-દઢ કરે છે, તે બીજી બાજુ આ- કરતા નથી, તમને એમ ને એમ બેસી રહેલા જોઈ રણમાં આનંદ આપે છે. આ શ્રુતની અવગણના કેઈ તમને આમંત્રણ અને સાથ આપે અને એથી, કરવાથી આપણને ઘણું નુકસાન થયું છે. જ્ઞાન સદ્ભાગ્યે, તમને પ્રતિક્રમણ કરવાનું મન થાય,
નવેમ્બર-૯૦)

Page #11

તે ધીમે ધીમે તમારું જીવન જ પલટાઈ જાય. એક અવિરતિ કાઢશે। તે બીજી અવિરતિ પશુ નખળી પડવા લાગશે, અને વિરતિ તરફ્ના તમારે। અનુરાગ વધશે. આામાં તે માત્ર પહેલા ભૂસકે મારવાની જ હિંમત કરવાની છે. થોડા વિશ્વાસ રાખીને કૂદકા મારશે તે નીચે તા સારુ જ છે; વાગવાનો કાઇ ભય નથી. પણ સામાજિક પ્રતિષ્ઠા વગેરેના ખાટા ખ્યાલે!માંથી એક વાર બહાર નીકળશે અને ધ ક્ષેત્રમાં પ્રવેશ કરશે તા જીવન નિકાસની યાત્રા જરૂર વેગવ'તી બનવાની છે. એની ખાતરી રાખશે.
મયણાસુંદરીના જીવનમાં આ જ વાત ખની હતી. જે સુસ'સ્કાર મળ્યા હતા. તેનું ઉત્થાન થયું. તેમાં કાળા કાના હતા ? -તે ઝીણવટથી વિચારીએ તે, મયણાની પાત્રતા તા હતી જ, પણ શિક્ષક અને માતા એ એની દારવણીની ખાદ ખાકી કરીએ તે તેમનુ જીવન જુદું જ નિર્માણ થાત; અને એમની બહેન સુરસુ'દરી જેવુ' જ કંઈક દેખાત. પણ મયણાસુ દરીનાં જીવનની ઉજજવળતાની
મહેક અત્યાર સુધી ટકી રહી છે. તેમાં એની
માતાનો પરિશ્રમ એક નથી; શિક્ષકની પસ ́દગીના યશ પણ તેના ફાળે જાય છે.
પહેલાં બાળકોની સાથે સ જે અડધા-પાણા કલાક વાર્તા-વિનેદ થતા હતા. સતા અને સતી. એના ચરિત્રની વાર્તા એમને સ`ભળાવવામાં આવતી હતી. પ્રેરણામૂ તિ જેવા વ્યક્તિઓના પ્રસગે તમને કાન પડતા હતા. આથી બાળકના મનમાં સારા સ’સ્કારા એવા વણાઇ જતા કે અવસરે તે ખૂબ ઉપયેગી અને સદાચારને ટકાવી રાખનારા બનતા. આજે કાઇને ૧૫ x ૭ કેટલા, એમ પૂછીએ તા ટપ કરી ગણુતરીનુ મશીન ચલાવશે અથવા ગુણાકાર કરીને જવાબ કહેશે,
શ્રી શ્રીપાળરાસના ટખામાં એવી વાત આવે છે કે, એક અંકથી માંડીને ૧૮ સુધીના અંકમાંથી તેને ઘણુ ઘણું જ્ઞાન મળતું. ૧-આત્મા
એક ઇં તેને સંસારનું પરિભ્રમણુ કરાવનારા ૨રાગદ્વેષ એ છે, તેનાથી મુક્તિ માટે જીવે ૩-જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર એ ત્રણની આરાધના કરવી જોઇએ. તે ન થાય તે છેવટે ૪-દાન, શીલ, તપ, ભાવ એ ચાર પ્રકારના ધર્મની ઉપાસના કરવી. ધ મેળવે છે ? તા ૫ પાંચ પરમેષ્ઠીને હૃદયમાં ધારણ કરવા જોઇએ, તે કર્યાં પછી ૬- છ કાયના જીવાની રક્ષાનુ કાર્ય કરવુ જોઇએ. તેનાથી છ ભયનુ નિવારણ થાય છે, અને સાત ક્ષેત્રમાં પ્રીતિ થશે તેને સુદૃઢ બનાવવા માટે ૮-અષ્ટ પ્રવચનમાતાને આદર કરવા જોઇએ. તે માટે બ્રહ્મચર્યની ૯-નવ વડા પાળવી જોઇ એ. આ બધાના સારભૂત ૧૦ પ્રકારને! યતિધમ આદરવા જોઇએ. તે ન થાય શ્રાવકની ૧૧ પશ્ચિમાને વહન કરવી જોઇએ તેમાં શક્તિ માછી પડે તા ૧૨ ત્રતાની પાલના કરવી જોઇએ અને જીવે સમજીને ૧૩ કાઠિયાને ત્યાગ કરવાના છે. અને અંતે ૧૪ ગુણસ્થાનકેામાંથી પસાર થઇ ૧૫ ભેમાંથી કેઈ પણ ભેદ્દે સિદ્ધ થવાનું છે. આ રીતે બાળકને લખતાં પણ ન આવયુ' હેાય ત્યાં જૈનધર્મની આરાધનાના ખ્યાલ આપે એવી પારિભાષિક સ’જ્ઞાએથી તે કેવા વાકે
થઇ શકે છે? ખામાં ગમત સાથે જ્ઞાન મળી રહે છે, પણ આજે આ બધુ... વીસરાઈ ગયું !
ઘર, નિશાળ અને ધ સસ્થ—સસ્કારસિંચ નનાં આ ત્રણે ઝરણાં સુકાઇ રહ્યાં છે, તેથી બાળકની સ્થિતિ કફોડી થઈ ગઈ છે. પાશ્ચાત્ય શિક્ષણ-સસ્કારીએ તેના મન પર અણુબ્રટતા કબજો મેળવી લીધા છે. સુસ'સ્કાર આપવાની – ધાર્મિક શિક્ષણની પ્રવૃત્તિ પ્રત્યે હજી પણ દુક્ષ સેવાતુ રહેશે તે પરિસ્થિતિ વધુ બગડતી જશે. કોઈ શ્રાવકના પુત્ર કષારેક જીનિકાય'’ જેવે શબ્દ સાંભળશે તે આ કાઈ બીજી ભાષાને શબ્દ છે તેમ એને શે. આવુ ના થાય અને પરિ સ્થિતિ હાથથી બહાર ન જાય, એટલા માટે અત્યારથી ચેતે, અને નવી ઊગતી પેઢીને ધનુ’ મહત્ત્વ સમજાવે. આપણે ત્યાં અભ્યાસ કરવા
ગાત્માનદ પ્રશ્ન રાં

Page #12

યોગ્ય સૂવથ બે પ્રકારના છે: એક પંચપતિ છે. અને પાણીની શક્તિને જે યોગ્ય રીતે નાથવામાં કમણનાં સૂત્રે; અને બીજા જનવિચાર, તત્ત્વાર્થ આવે તે તેથી ઉત્તમ ખેતી પણ થાય અને વીજસૂત્ર વગેરે સૂત્રો, એમાં જીવવિચાર વગેરે દ્વારા ળીના ઉત્પાદનથી માઈલે સુધીનાં અંધારા ઉલેચાઈ વિચારમાં જૈન દર્શનનું તત્વજ્ઞાન સ્થિર માય છે. ને ચોમેર પ્રકાશ પણ પથરાઈ જાય છે. તેવી જ અને પંચપ્રતિકમણનાં સૂત્રો દ્વારા ધર્મમાં-આચારમાં રીતે યુવાશક્તિને કેન્દ્રિત અને સંસ્કારિત કરીને સ્થિર થવાય છે. બન્ને સૂત્રો જીવનમાં અતિ ધર્મમાગે જોડવાથી સંધિ, સમાજ અને દેશને ઉપયોગી છે. ક્રિયાકાળ સિવાયના કાળમાં, જીવનની ઘણો જ લાભ થશે. નહીંતર આ બધાંયનું ભાવિ રેજ બરોજની ધટનામાં જીવવિચાર, તત્વાર્થસૂત્ર બહુજ નિરાશાભર્યું થવાનું છે. જેમના હૈયામાં વગેરેનું જ્ઞાન ખૂબ જ હિતકારક પુરવાર થાય છે. ધમને મૂળ રોપાયાં નથી તેવા યુવકે કહેશે કે તેથી એ બન્ને પ્રકારના સૂત્રો ભણાવવાં જોઈએ. આ ઉપાશ્રય ખાલી પડે છે, એમાં કઈ સાધુ આ કર્તવ્ય આપણે ન બનાવીએ અને આપણી નથી, માટે અમને એ મીટીમ માટે આપો. અને ઊછરતી પેઢી ધર્મનું મહત્વ ન સમજે અને આવું ચાલ્યું તે પછી ધર્મસ્થાનક અને સંસાર ધમવિમુખ બને તે તેની જવાબદારી આપણું જ સ્થાનકમાં ફેર જ નહીં લાગે! છે, એવું સ્વીકારવું જ રહ્યું.
સંઘના અગ્રણીને ઘેર લગ્ન હશે, બધીજ ધર્મતત્વને સમજવા માટે જીવ, જગત ને વાડીઓ નોંધાઈ ગયેલી છે, જાનને ઉતારવા માટે જગન્નાથ શું છે? તદૂષિવયક માન્યતા શી છે? બીજું કે સ્થાન મળતું નથી, અને આ ઉપાશ્રય -તે જાણવા પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. ધાર્મિક શિક્ષ. ખાલી છે, તે તે લગ્ન માટે આપો-શરૂઆત કૈએ આ કામ કરવાનું હોય છે. સમજણના બીજને આવી જ રીતે થાય છે. પણ આવું થવા ન પામે વિકસાવવામાં તેઓ પોતાની શક્તિનો સદવ્યય કરે એટલા માટે આ ધર્મસ્થાનમાં કોઈ પાપ–સ્થાનક એ જરૂરી છે. આ શિક્ષણ નહી અપાય તે આપણી સેવાય જ નહીં, એવું પાયાનું જ્ઞાન બાળપણથી જ નવી પેઢી ધર્મવિહીન જીવન જીવશે. એટલે જ આપવું જોઈએ. જે ઉદ્દેશથી જે વસ્તુ બનાવી નહી પણ કયારેક, અણસમજણને કારણે, ધમની હેય તેને ઉપયોગ તે ઉદ્દેશપૂરતો જ થવો જોઈએ; મશ્કરી સુદ્ધાં કરશે, આ બધું હગ છે ઉદ્દે શન ભિન્નતા ચલાવી ના લેવાય. આ વાત એવી ઠેકડી ઉડાવશે. આવું થાય તો તેને વ્યવહારમાં તે તમે ચોક્કસ માને જ છે. ધર્મઅટકાવનાર કેશુ? લાખના ખર્ચે આલિશાન સ્થાનની પવિત્રતાની સમજણ આજે સંસ્કાર અને દેરાસર બંધાવો અને એમાં પરમાત્માની મોટી શિક્ષણ દ્વારા નહીં અપાય તો આવતી કાલ કેવી પ્રતિમા પધરાવે અથવા ઉપાશ્રયની ભવ્ય ઈમારત ઉગશે તેના વિચાર કરો. ખડી કરી ઘ; પણ દેરાસરમાં ભક્તિ-પૂજા કરનાર
કીજ ખાલી પડયું છે માટે કેલસાનો ટોપલે નહીં હોય અને ઉપાશ્રયમાં બેસનારા નહી હોય તેમાં મૂકી દો એમ કાઈ કહે, તે તે તમે ચલાવી તે એ બધાં શા કામના ? શ્રીસંઘે ગંભીરપણે લેશે ખરા? તમે કહેશે કે, અરે, કેલસાને ગમે વિચારવા જેવી આ વાત છે.
ત્યાં મૂકી દે, પણ ફ્રીજમાં તો ન જ મુકાય-આવા નવી પેઢીને સદ્ગુણ તરફી વળાંક આપવામાં ને સમજાતું હોય તેને.
વિચાર ને વિવેક કેને આવે, કે જે ક્રીજના મહત્વ આવશે તે જ આવાં ધર્મસ્થાને સદુપયોગ ચાલુ રહેશે. પાણીની શક્તિને નાથવામાં નથી
એમ જે ધમની ઉપાદેયતા યથાસ્થિત સમજે, આવતી તે પૂરથી ગામનાં ગામ તારીજ થઈ જાય (અનુસંધાન પાના નં. ૧૨ ઉપર) નવેમ્બર-૯૦

Page #13

BE
BREALITY IT IS THERE: Gaga E G H K ગિરિરાજ યાત્રા સપ્તપદી પાન ત્રીજું.
લાવે લાવે મોતિશ શેઠ, હવ જળ લાવે રે પ. પૂ. પં. પ્રદ્યુમ્નવિજયજી મહારાજ સાહેબ
સં. ૨૦ ૪૫ કાર્તિક વદિ ૧૪, ડુંગર જૈન ઉપાશ્રય
પ્રદ્યુમ્નવજય,
દેરાસરની બાંધણી જેવી હોય તે રાણકપુરની, તત્ર શ્રી દેવ-ગુરુ ભક્તિકારક સુશ્રાવક યોગ્ય એના જેવી દેરાસરની સંરચના તમને બીજે જોવા
નહીં મળે. દેરાસરની ઉંચાઈ તારંગા જેવી ક્યાંય ધર્મલાભ.
નથી તે બારીકમાં બારીક કેરણી તે જગપ્રસિદ્ધ પૂજ્યપાદ શાસનસમ્રાટશ્રીની કૃપાથી આનંદ
આબુ- દેલવાડામાં જ મળે એવું આપણે પણ મંગલ વતે છે, ત્યાં પણ તેમ જ છે!
અતિશયોક્તિના રણકાર વિના કહી શકીએ. પણ છેલ્લો પત્ર જેસરથી રવાના કર્યા અને બીજા મહિમા
મહિમા-પ્રભાવ એ તે માત્ર શત્રુંજયને જ. તેની દિવસે તારો પત્ર ખુંટવડા મુકામે મળ્યા. પત્ર તેલે કેઈ ન આવે. ભારતભરના તીર્થોમાં જાવ, વાંચીને તને ગિરિરાજ અંગે નવી સમજ નવી દષ્ટિ તિને પ્રભાવ તે અહીં જ અનુભવવા મળશે મળી તેવું જાણું મારે પણ પત્ર લખવાને ઉત્સાહ એટલે હું જે કાંઈ લખું તે તે શત્રુંજયના મહિ. જળવાઈ રહ્યો કેઈપણ સાદને પ્રતિસાદ અને તે માના સિંધુનું બિંદુ અને તે પણ એકમાત્ર સોયના પણ યોગ્ય જોઈ તે હોય છે.
અગ્રભાગ ઉપર રહે તેવું અને તેટલું બિંદુ જ તે લખ્યું કે “ગિરિરાજ અને આપના સમજજે. ખ્યાલમાં જે કાંઈ હોય તે બધું લખવામાં આપ શ્રી કલ્પસૂત્ર માટે આપણે ત્યાં કહેવાય છે તે કંજૂસ થતા નહીં, અને કચાશ રાખતા નહીં,” આ ગિરિરાજ માટે પણ કહી શકાય.
કીક છે. બાકી તે તેને મહિમા ગાતાં પાર “મમાં જીભ હજારે છે, ને હૈયે નાણ કેવલ આવે તેમ નથી. બીજા બધા તીર્થોમાં બીજુ બધું તથાપિ તીર્થ માહા, માનવ કહી ના શકે” હશે પણ પ્રભાવ તે માત્ર ગિરિરાજનો. આ વાત તે પણ શક્ય છં ટલે હું તને જણાવવા પ્રયત્ન કરીશ. સંવિગ્નશાખાગ્રણે પૂજ્યપાદ પં. શ્રી પદ્મવિજયજી
હાં, તે આપણે કેટલે આવ્યા હતા? રામપળમાં મહારાજે ચેમાસી દેવવંદનમાં બહુ સુંદર શબ્દોમાં
પ્રવેશ થઈ ગયા. ત્યાંથી તમે જેવા આગળ વધશે
એટલે શ્રી મોતીશા શેઠના દેરાસરની આગળના માંડણી રાણકપુરની જાણે,
બગીચામાં ઉભેલા સાનચંપાના વૃક્ષમાં મુમતાં ઉો તારણગિરિરાયે. પીળાં ચટ્ટક નાના-નાના પુપાની મહેક મહેંક કરણી અંબુદગિરિની વખાણે,
થતી સુગધ તમને વીંટળાઈ વળશે, આ સેન. મહિમા શત્રુજ્ય સવાયો.” ચંપાના વૃક્ષ અન્યત્ર બહુ દુર્લભ છે. આખા આ
મૂકી છે.
| આ-માનંદ પ્રકાશ

Page #14

પાલિતાણા પંથકમાં બીજે કયાંય ઉઝરતાં જ નથી. છે. અને સાચે જ એ પ્રતિમાજી જોઈને મન અને આબુ અચલગઢ ઉપર જોયા છે. હા. પાલનપુર નમન કરે છે, હરખાય છે, એ દશન ખાસ કરવા પંથકમાં ઘણું પણ અહીં આ તરફ તે અહીં જ જેવાં છે. મોટાભાગના લેકે દાદાને ભેટવાની છે. એ બગીચાની બાજુમાં જ પાણીનો વિશાળ ઉતાવળમાં આ વચ્ચે વચ્ચે આવતાં જિનમંદિરને કુંડ છે. તે જોઈને કેઈ કવિએ ગાયું છે. કુદાવીને સીધા ત્યાંજ પહોંચી જાય છે! પણ તમે
બધા આ મોતીશા શેઠની ટૂંકમાં જરૂર જજે. શીળું આ કુડ કેરુ સલિલ સ્થિર બની
શાંત એકાંત સેવે, એ પુંડરીકસ્વામીજીની પ્રતિમાજી જ્યાં છે તેને ધીમે રહીને રવિકર રસિલા
ત્યાં જ રંગમંડપના એક ગેખમાં શ્રી મરુદેવામાતા
અને તેમના ખોળામાં નાનકરો રિખ, એવા એક આપી ઉમે જગાવે, પ્રતિમાજી છે એવી તે નાજુક અને મજાની કલા ને પેલો વાયુ વેગે જન વિચિતે કતિ બની છે કે જોયા જ કરીએ. પ્રાય: આ રીતે
ઉગતાને ઉડાવે, મરુદેવામાતા અને ઋષભદેવની પ્રતિમાં અન્યત્ર એ સ્પર્ધા જોઈ મીઠી હસી હસી હળવે જોવા મળતી નથી.
વારિ નાચે વિદે, મૂળ નાયક શ્રી આદીશ્વરદાદાનું બિંબ પણ આ મેતીશા શેઠ એ વર્તમાનકાળમાં જ થઈ એવું જ મનોહર છે. આ બધાં પ્રતિમાજી વિધિગયા ગણાય. શ્રાવક હોય તે આવા હોય એવું પૂર્વક ભરાવેલા. એ બધી વિધિ પણ જાણવા જેવી કહેવાનું મન થાય તેવા એ શ્રાવક હતા. જાજરમાન છે. અને આજે જ્યારે આપણે પ્રતિમાજી બજાર વ્યક્તિત્વથી દીપતાં હતા.
માંથી જ લાવીએ છીએ ત્યારે તે ખાસ. શું પ્રભુભક્તિ શું આગવી પ્રભુશાસનશૈલીની જે શિલ્પ-સોમપુરાઓને પ્રભુજીની પ્રતિમાજી સૂઝ હતી! તે તને ટૂંકમાં જણાવું.
ઘડવા માટે રોક્યા હોય તેઓને એક મહિના મેતીશા શેઠે જ્યાં આ ભવ્ય વિશાળ જિન- અગાઉથી તાલિમ આપે. મેંના ઉચછવાસમાં પણ મંદિરોના શેરા જેવા મહત્વનું નિર્માણ કર્યું. દુર્ગધ ન રહે અને તેથી પ્રભુજીની પ્રતિમાના ત્યા મેટો કુંતાસરને ખાડો હતો. તે પહેલાં પાષાણની પણ આશાતના ન થાય તે માટે શિલ્પી તે પૂર્વે પડે પછી ત્યાં સમથળ ભૂમિ કરીને એના મોંમાં મૂક્યા કેસર-કસ્તુરી અંબર બરાસ ચેયનું નિર્માણ થઈ શકે. મહાપ્રયને એ કાર્ય વગેરે સુમધ ભરપૂર દ્રવ્યોની બનાવરાવીને આપી. કરીને ચૈત્ય અને પ્રતિમાજીના નિર્માણના કાર્યમાં જેથી ઉચ્છવાસ સુધી રહે, જમવાની રસોઈ પણ તએ પવાયા.
અલગ કરાવતા જેમાં પોષ્ટિક દ્રવ્યો હોય અને આ દેરાસર તેઓએ દાદાની કને સામે વાયડા એક પણ પદાર્થ ન હોય જેથી અધોવાયુ રાખી આબેહબ તેના જ અનકતિ , પતિ દ્વારા પણું વાતાવરણ દૂષિત, અશુદ્ધ કે મલિન ન બનાવી છે. જેમ દાદાની ટૂંકમાં દાદાની બરા
બને મુખકેરા બાંધીને, શુદ્ધ વસ્ત્રો પહેરીને જ શિ૯બસ સામે શ્રી પારીસ્વામીજી છે તેથી પીઓ પ્રતિમા ઘડતા. અખંડ ધૂપ-દીપ રખાવતા. એજ રીતે એ સ્થાને શ્રી પુંડરીકસ્વામીજી
આવી કાળજી રાખીને મૂર્તિના નિર્માણનું કાર્ય પધરાવ્યા છે. તેમના ચરિત્રમાં એવું નોંધ્યું છે કરાવેલું હતું. આ સાંભળીને જાણી પ્રતિમા આ કે આ શ્રી પુંડરીકસ્વામીજીની જે મૂર્તિ છે તે વાત કરવા જઇએ વર્ષ ના લાગg : શિલ્પશાસ્ત્ર મુજબના સ્થાપત્યને ઉત્કૃષ્ટ નમૂનો એ જ ચેગાનમાં એકબાજુ મેતીશા શેઠને
નવેમ્બર છે

Page #15

મુનીમે બંધાવેલું વિશાળ જિનાલય છે. આ પણ આ પ્રદેશમાં પહેલીવાર આવ્યા. યાદગાર ઘટના છે.
પત્ર શાંતિથી વાંચજે. અને ફરી-ફરી વિચારજે, મોતીશા શેઠની ટૂંકમાંથી બહાર આવીએ શ્રી મોતીશા શેઠની પણ બીજી જાણવા જેવી એટલે એક રસ્તે ઘેટીની પાજ તરફ જવાનો વાર્તા એમના “શેઠ મોતીશા' નામના પુસ્તકમાં આવે. ત્યાં આમ પગથીએ ચઢીએ એટલે મોટો છે, તે પુસ્તક મેળવીને વાંચજે. આવા આદર્શ દરવાજો આવે, આ પળનું નામ શું? તને ખબર શ્રાવકે તા ઉનાળાની પહેલી રાતે તારાના દર્શન છે? એ પળનું નામ બહ ઓછા લેકેના ખ્યા જેવા વિરલ થઈ ગયા છે. લમાં હોય છે. એ પળનું નામ છે. સગાળપોળ. ઘેર બધાને ધમલાભ.
એથી આગળ વધીએ એટલે સામે પિળ આવે પત્ર હવે તે ઉનાના સરનામે લખવાથી મળી વાઘણપોળ.
રહેશે. અહી થી હવે શિખરોનું નગર શરુ થાય છે. રાજહંસવિજ્યજી શાતામાં છે. ધર્મલાભ
શ્રી શાંતિનાથ ભગવાનના દેરાસરથી શરૂ થતી જણાવ્યા છે, યાત્રા હવે આગળ ઉપર રાખીએ. આજે ડુંગર
એજ આવ્યા છીએ. આવતી કાલે પ્રાય: રાજુલા જઇશું.
( અનુસંધાન પાના નં. ૯ નું ચાલુ) તે સામાજિક કાર્યો માટે ઉપાશ્રય વગેરે વાપરવાને અને શિક્ષણ આપનાર શિક્ષકોને પણ માનની નજરે વિચાર સરખેય ન કરે. ઉપાશ્રય ભલે ને ખાલી જેવા જોઈએ. તેઓની સાથે આપણે વર્તાવ હોય, પણ સંસારના કામ માટે એને દુરુપયોગ વિનય ભર્યો અને મધુર હવે જોઈએ. કેમ કે તે ન જ થાય. માટે કેઈ વિષયને નિણય કરવામાં તેઓ જ્ઞાનનું દાન કરે છે. વિદ્યાથીના ઘડતરમાં તમારી મતિને ઉપયોગ ન કરવો જોઈએ, પણ શિક્ષકનું કેવું મહત્ત્વનું સ્થાન છે. તેને ખ્યાલ શાસ્ત્રમતિથી જ તે કાર્ય કરવું-કરાવવું જોઈએ. આવે તે આપણને લાગે કે શિક્ષકે ખૂબ સન્માનઅને તે માટે ગીતાર્થ ગુરુભગવંતની નિશ્રા સ્વી નીય છે. કારવી જોઈએ.
આ ભવન અમૂલ્ય જીવનને ઉજજવળ કરનાર, આજે શિબિર દ્વારા ધાર્મિક શિક્ષણ અપાય છે પરભવમાં પણ સંસ્કારસંપન્ન માનવભવ અને પરમતે આવકારદાયક તે છે જ, પણ જરૂરત કરતાં કૃપાળુ પરમાત્માનું લકત્તર શાસન વગેરે સામગ્રીને તેમાં લાભ લેનારની સંખ્યા અને સમયની મર્યાદા સુલભ બનાવનાર સમ્યગજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવાનો સતત બને દૃષ્ટિએ તે ઘણું અપૂરતું છે, મતલબ કે ઉદ્યમ કરે-કરાવે, જેથી ઉત્તરોત્તર મંગળમાળા જેમ નિશાળમાં રોજ વિદ્યાથી જાય છે, તેમ તેને પ્રાપ્ત થાય. રાજે ધર્મના સંસ્કાર ને શિક્ષણ મળવા જોઇએ.
૧૨
૬ આત્માનંદ પ્રકાશ

Page #16

18 Balagasata Rai
Sasala. It #
BE
ge 5 MEHTA રતિલાલ માણેકચંદ શાહ
આપણું મનની અંદર જે અલગ અલગ રૌદ્ર પ્રવૃત્તિવાળું હોય, અનેક જીવને ખાત્મ પ્રકારના વિચારો આવિષ્કાર પામે છે. તેનું સહેજ બલવનારૂં હોય તે સમજી લેવું કે, આપણી વિશેષ ગાઢ સ્વરૂપ જામે છે, ત્યારે તેને વૃત્તિ મનોવૃત્તિઓ તામસ ભાવનું પિષણ પામી આવતા કહેવામાં આવે છે, વૃત્તિઓનું ઉગમસ્થાન મન છે. જન્મને દુ:ખરૂપ પેદા કરે છે. ટૂંકાણમાં કહેવામાં આ વૃત્તિઓ બીજ જેવી છે. જેમકે એક બીજ. આવે તે આપણી મને વૃત્તિઓને સાત્વિક. રાજ. માંથી અનેક બીજો પેદા કરી શકાય છે. તે વૃત્તિઓ સિક અને તામસિક એમ ત્રણ પ્રકારમાં સમાવેશ સાથે રાગ કે દ્રષવાળી લાગણીઓ ભળે છે. એટલે થાય છે. આ ત્રણ પ્રકારની વૃત્તિને વિવેક અને તેમાંથી વિવિધ વૃત્તિઓ આવિર્ભાવ પામે છે. વિચારથી ફેરવી શકાય છે. ગમે તેવા વિકટ પ્રસં. આપણો ચોવીસે કલાકનો વ્યવહાર આ વૃત્તિઓને ગોને પણ વિચારશક્તિ વડે અને વિવેકની મદદથી આગળ વધવામાં મદદ કરે છે.
અલગ રૂપમાં આપણે આપણું અંતરમાં બદલાવી નવીન કમના બંધનો અને તેને કારણે અના શકીએ છીએ. તામસી અને રાજસી પ્રકૃતિને ગતમાં કે જન્મ ધારણ કરવો તે પ્રત્યેક આ સાત્વિકના રૂપમાં પરિવૃત્તિત કરીને, આત્માની મનમાં પ્રાદભૂત થતી વૃત્તિઓ પર આધારીત છે. અધોગતિને બદલે ઉત્તમ ગતિમાં લઈ જવાનું જે મનની અંદર સાત્વિક ભાવવાળી વૃત્તિઓનો સામર્થ્ય આપણું બાવડામાં છે. તેવા શ્રેષ્ઠ પ્રસંગને. પ્રાદુર્ભાવ કરીએ અથવા તો આપણે અયd સમય આવતા આપણે ગુમાવીએ નહિ જે આત્મજાગૃતિ રાખી પ્રખર પુરુષાર્થથી પરમાથવાળ' તેમ ન કરીએ તે લાંબા સમયથી પિવાયેલી વર્તન રાખીને સાત્વિક ભાવવાની વૃત્તિઓને જ ઉલ
છે હલકી વૃત્તિઓ પિતાને દુખપ્રદ પ્રભાવ બતાવ્યા વ્યવહારના પ્રત્યેક પ્રસંગોમાં ટકાવી રાખીએ તે વગર રહેશે નહિ. આપણું સાંપ્રત જીવન અને અનાગતને જન્મ વિશ્વમાં મહાન ગણાતા માનવીઓનુ વૃત્તિઓનું ઉત્કૃષ્ટ બનાવી શકીએ તે નિ:શંક છે.
પિષણ પણ મહાન હોય છે, પણ તેને આત્માનું જે આપાનું વર્તન ફક્ત વ્યવહારને અનહી. ભાન હશે અને વૃત્તિઓથી આવિષ્કાર પામતા નજ અને પરમાર્થ પણ વ્યવહારને અનકળ કામ સુખ-દુઃખનું તેમને જ્ઞાન હશે, તે તે હલકી તે રાખીએ તે રાજસ પ્રવૃત્તિને પ્રોત્સાહન ?
- વૃત્તિઓને પોષણ નહીં આપે. જેમ નીચ વૃત્તિ આપણી વૃત્તિઓથી આપણું જીવન મધ્યમ, પ્રકા. 13
* વાળું જીવન તેમ નીચ વૃત્તિઓનુંજ પોષણ થવાનું રનું ઘડાય છે. અને જે આપણું વર્તન કેવળ
અને જેમ ઉત્કૃષ્ટ વૃત્તિવાળું જીવન, તેમ તેની સ્વાથી લાગણીઓવાળું, વાસનાઓને પ્રોત્સાહન વૃત્તિઓ પણ શ્રેષ્ઠ જાતનું જ પિષણ પામવાની. આપનારૂ અને તે પ્રાપ્ત કરવા માટે અનેક પ્રકારની [ અનુસંધાન પાના નંબર ૧૫ પર જેઓ ]
નવેમ્બર-૯૦)
[૧૩

Page #17

、强盛密密密窗密盡密窗寄密窗藻密窗密密密感盘密密密密密密锣密: (લંડન–બકીંગહામ પેલેસમાં પ્રિન્સ ફિલિપ્સના હસ્તે
જૈન ધર્મના પુસ્તકનું વિમોચન tiang M密密迷途斑斑密密密遼遼遼密密密密密密窗密密密變密密/
密窗密密: વર્લ્ડ વાઈડ ફંડ ફેર નેચરના અધ્યક્ષ ડયુક ઓફ એડીનબરો પ્રિન્સ ફિલિપે સમગ્ર વિશ્વનું અને તમામ ફિરકાઓનું પ્રતિનિધિત્વ ધરાવતાં જૈન સમાજના અગ્રણીઓ અને વિદ્વાનોને જણાવ્યું કે તમારા ધર્મના સિદ્ધાંત માં પ્રકૃતિ, પ્રાણજીવન અને પર્યાવરણની જાળવણીના વ્યવહારિક અમલ માટે “વર્લ્ડ વાઈડ ફડ ફેર નેચર” તમામ સહાય કરશે. આ પ્રસંગે ડયુક ઓફ મેડીનબરો પ્રિન્સ ફિલિપે વિશ્વની વસ્તીવધારો, કુદરતી સંપત્તિનો દુરુપયોગ જેવી વર્તમાન સમસ્યાઓ અંગે જૈન ધર્મના દષ્ટિબિંદુ વિશે માહિતી મેળવી હતી અને તમામ જૈનોને એકત્રિત થઈને “જૈન ડેકલેરેશન ઓફ નેચર” રજૂ કરવા માટે ધન્યવાદ આપ્યાં હતાં. ઓશવાળ એશિએશન અને નવનાત વણિક એશએશન ઓફ યુ. કે. ના સંયુક્ત પ્રયાસથી ભારતની બહાર જૈન ધર્મનાં પ્રસારનો આ સર્વ પ્રથમ ભગીરથ પ્રયાસ બની રહ્યો.
તા. ૨૩મી ઓકટોબર ૧૯૯૦ના શુભ દિને બક‘ગહામ પેલેસમાં યોજાયેલા સમારંભમાં જૈન સમાજના અગ્રણી શ્રી દીપચંદ ગાર્ડીએ પુસ્તકની અર્પણવિધિ કરી હતી અને એ દ્વારા ઈન્ટરનેશનલ નેટવર્કમાં પોતાની આધ્યાત્મિક અને નતિક વિકાસસરણી દ્વારા પર્યાવરણ માટે પ્રયત્નશીલ થના ધર્મોમાં જૈન ધર્મ આઠમે ધમ બન્ય. આ પુસ્તક તૈયાર કરવામાં ડો. એન. પી. જૈન, પૂ. આત્માનંદજી જેવા વિશ્વના ૨૫ વિદ્વાનોને સહયોગ લેવામાં આવી હતી અને એને આખરી ઓપ ભારતની સુપ્રિમ કોર્ટના સીનીયર એડવોકેટ ડો. એલ. એમ સીંઘવીએ આપ્યા હતા. તેઓએ આને ખ્યાલ આપતાં જણાવ્યું કે જૈન ધર્મની આધારશિલા જ પ્રકૃતિની જાળવણું છે. આ ધમે દરેક જીવ પ્રત્યે અહિંસાની ભાવના પ્રગટ કરીને “પરસ્પરોપગ્રહો જીવાનામ્”ની ભાવના આપી છે.
જ્યારે ઇંગ્લેન્ડના ઓશવાળ એશિએશનના પ્રમુખ શ્રી રતિભાઈ શાહે ખાતરી આપી હતી કે આ પ્રસંગે અમે જે વિચારો રજૂ કર્યા છે તેને જરૂર અમલમાં મુકીશું, નવનાત વાંક એસોશિએશન ઓફ યુ.કે. ના પ્રમુખ શ્રી વિનોદ ઉદાણીએ ક્ષમાપના દ્વારા જૈનધર્મની ભાવનાને પરિચય કરાવ્યો હતો.
પર્યાવરણની જાળવણી અંગેના આંતરરાષ્ટ્રીય જૈન સમાજના કાર્યક્રમોને ખ્યાલ આ પતા હૈ. કુમારપાળ દેસાઈએ જણાવ્યું હતું કે આ ડેકલેરેશનને જુદી જુદી ભારતીય ભાષાઓમાં અનુવાદ કરીને માત્ર જૈન સમાજ જ નહીં પણ વિશ્વ સમાજ સુધી પહોંચાડવાનો પ્રયત્ન કરાશે. આ ઉપરાંત યુક ઓફ એડીનબરો સાથેની ચર્ચામાં પર્યાવરણ અંગેની સમાચાર સંસ્થા. પર્યાવરણ-વિજ્ઞાનની અભ્યાસ અને સંશોધન માટેની સંસ્થાઓ સ્થાપવા તેમજ વિશ્વભરમાં એક દિવસ “અહિંસા દિવસ” તરીકે રાખવાને અનુરોધ કર્યો હતો. જે દિવસે વિશ્વના તમામ લોકો શાકાહાર કરે અને તે દ્વારા પ્રાણીઓનું મહત્વ સમજે તથા શાકાહારના ફાયદાઓને જાતઅનુભવ મેળવે. એવી જ રીતે ડે. કમારપાળ દેસાઇએ જૈન તીર્થને વધુ હરિયાળા બનાવવા તેમજ જૈન સયાઓ પાસેનું વિશાળ જમીનોનો પ્રકૃતિ માટે યોગ્ય ઉપયોગ કરવાનું સૂચન કર્યું હતું. ઈન્ડીયન મરચન્ટ ચેમ્બરની પ્રથમ મહીલા પ્રમુખ શ્રીમતી સરયુ દફતરીએ કહ્યું હતું કે જૈન ધર્મમાં અહિંસા અને શાકાહાર મહત્વનું
બાન-પ્રકાશ

Page #18

સ્થાન ધરાવે છે. આનો યોગ્ય સ્વીકાર કરવામાં આવે તે જગતમાં પ્રકૃતિની જાળવણી અને સમતેલન સાધી શકાય જેનોનાં રોજિંદા જીવનમાં પણ આ સિદ્ધાંતનો અમલ જોવા મળે છે.
આ સમારંભની પૂર્વે શ્રી નેમુ ચંદરીયાના નિવાસ સ્થાને તમામ ડેલીગેટો અને સમાજનાં અગ્રણીઓ એકત્ર થયાં હતાં આગમસૂત્રો અને ભક્તિગીતાના ગુંજારવ સાથે સહને કુંકુમતિલક કરીને ભાવભીની વિદાય આપવામાં આવી હતી. આને પરિણામે એક અનોખુ ધાર્મિક વાતાવરણ સર્જાયું હતું. એ પછી શ્રી મનુ ચંદરીયાએ “જૈન ડેકલેરેશન ઓફ નેચર”નું વાંચન કર્યું હતું. બકીગહામ પેલેસમાં પહેલી જ વાર નમસ્કાર મહામંત્ર અને ક્ષમાપનાનું ઉચ્ચારણ કરવામાં આવ્યું. આ પ્રસંગે વિશ્વના તમામ જૈન અને જૈનોના તમામ ફિરકા તથા સંપ્રદાય એકત્રિત થયા તે ઘટના ઐતિહાસિક બની ચુકી. બકી"ગહામ પેલેસમાં યોજાયેલ આ મહત્વનાં સમારંભમાં ભારતથી સર્વશ્રી દીપચંદભાઈ ગાડી, સરયુબેન દફતરી, પૂ. આત્માનંદજી, ડે. કુમારપાળ દેસાઈ ગુલાબચંદ ચડલીયા, સી. એન. સંઘવી, મનહરલાલ શાહ (રૂરી મીસ) ડો. એલ, એમ સીંઘવી, ડે. વી. સંઘવે શ્રી મનુભાઈ ચંદરીયા (કેન્યા), શ્રી નગીનભાઈ દોશી (સિંગાપુર), ડે. સુલેખ જૈન (અમેરિકા), મેડમ કાયા (ક્રાસ), વિજ્ય શાહ (બેલજીયમ) તથા બ્રિટનમાંથી સર્વશ્રી અરુણભાઈ દોશી, નેમુભાઈ ચંદરીયા, રતિભાઈ શાહ, વિદભાઈ કપાસી, વિનોદભાઈ ઉદાણી, ઝવેરચંદ હરીયા તથા ડે. નટુભાઈ શાહ ઉપસ્થિત રહ્યા હતાં. હવે પછી જૈન ઈન્ટરનેશનલ સેકેડ લીટરેચર ટ્રસ્ટ દ્વારા વ્યાપક ધોરણે જૈન ધર્મગ્રંથના વિશ્વવ્યાપી પ્રકાશનનું અને પ્રકૃતિ પર્યાવરણના કાર્યોનું આયોજન થઈ રહ્યું છે.
tr +
અ
=
અનુંસંઘાન પાના નંબર ૧૩નું ચાલું. ] સારા નિમિત્તથી અને ખરાબ નિમિત્તથી વૃત્તિઓ બીજવાળી વૃત્તિઓને પાકી શકવાનું બળ પ્રાપ્ત માં ફેરફાર કરાયા સિવાય રહેતો નથી.
કરી શકે,
પ્રભુના પથ પર આગળ ધપવાની ઉત્કંઠા ધરાજેવી જેવી વૃત્તિઓને આપણે અપનાવીએ વન પ્રત્યેક માનવીને, વ્યવહારના પ્રત્યેક પ્રસંગમાં છીએ, તેવાં તેવાં ભાવિ ફળો ભેગવ્યા સિવાય પિતાની વૃત્તિઓનું અવેલેકન કરતા રહેવું જોઈએ. ચાલે તેમ નથી. એટલે પરમાર્થના કે વ્યવહારના સાચું ધર્મનું સ્વરૂપ આ પ્રમાણે વૃત્તિઓને પ્રત્યેક પ્રસંગમાં માનવીઓએ, સ્વવૃત્તિઓને તપા- પિછાની, તે વૃત્તિઓને ઉદર્વગામી બનાવવામાં સતા રહેવું અત્યંત આવશ્યક છે. વૃત્તિઓના મૂળ જ રહેલું છે. એટલે કે, તમો ગુણમાંથી રજોગુણમાં કારણ તરફ પણ દાઝ દોડાવવી, તેના ભવિષ્યના અને રજોગુણમાંથી સત્વગુણમાં આવવું. જ્યાં સુધી ફળ કે સંસ્કાર કેવા પડે છે તે તરફ પણ લક્ષ આવો પ્રયત્ન કરવામાં આવતા નથી. ત્યાં સુધી આપવું જરૂરી છે. એક વૃત્તિમાંથી વિવિધ વૃત્તિ આપણું હૃદય પવિત્ર બનતું નથી. અને અનેક એ કેવી રીતે આવિર્ભાવ પામે છે તે પણ ધ્યાનમાં જન્મ સુધી ધમ આચરવા છતાં પણ તેનું ફળ રાખવું. આ પ્રમાણે તલાસ કર્યા કરવાથી, તેવા જે મળવું જોઈએ તે મલતું નથી માટે વૃત્તિઓને પ્રસંગમાં પોતે મુકાયે હોય, તે તે પ્રસંગે પિતે તપાસતા રહેવું અને તેનું ઉગમન કરવું જેથી કેવી વૃત્તિ રાખે, કેવું આચરણ કરે, તે તે સંદર્ભના આવતા એ દુ:ખપ્રદ ન બને અને તેટલા નિશ્ચયે અચાથી જ કરતો રહે, તે અનામતમાં પ્રમાણમાં પવિત્રતાનું પ્રગટીકરણું થાય. તેત્રા પ્રસંગો સમયે સવિશેષ જાગૃતિ અને નવીન
નવેમ્બર -૯૦ ?
| ૧૫

Page #19

ઉમિયનની આવશ્યકતા
૫ પૂ. પં. ભદ્રકવિજયજી વ્યવહારનયને ન સ્વીકારવાથી તીર્થને વિચ્છેદ થાય છે. તે વ્યવહારનાથનું બીજ “પરસ્પરોપગ્રહો જીવાનામ” છે.
નિશ્ચયનયને ન સ્વીકારવાથી તવન વિલેપ થાય છે. તેનું બીજ “ સૂક્ષણ' સૂત્ર છે.
ઉપગે ધર્મના ટંકશાળી સૂત્ર અનુસાર, તે તત્વજવી છે, જેને ઉપગ આત્મતત્વમાં છે.
આ ઉપગ લક્ષણ કેઈ કાળે નાશ પામતું નથી. તે જાણવા છતાં નાશ પામનારા પદાર્થો કાજે એક્તા કરવાથી આ પગથી ભ્રષ્ટ થાય છે, એટલે માનવી લક્ષ્યષ્ટ થઈને ચારગતિમાં ભટકે છે.
જે કદી પોતાના ઉપયોગથી ભ્રષ્ટ થતું નથી, તેને(તે આત્માને) દુરૂપયોગ કદી ન કરે, તે તત્વમતિવતનું લક્ષણ છે.
અતત્ત્વને ઉપગ હોતે નથી, કારણ કે તે ચેતનારહિત છે.
વ્યવહાર નયના બીજરૂપ “પરસ્પર ઉપગ્રહકારતા અને નિશ્ચયનયના બીજરૂપ “ઉપર”, આ ઉભયને વિવેકપૂર્ણ સમાવતાર કરનારો સાધક મોક્ષમાર્ગમાં સરળતાથી આગળ વધી શકે છે.
બીજા બધા મારા ઉપકારી છે. માટે મારાથી કઈ પર અપકાર ન કરાય એ નિયમને જીવનમાં વણવાથી વ્યવહારધર્મ નિશ્ચયધર્મને પાયે બને છે. પછી આત્મજીવીપણું સુલભ બને છે.
સ્વને અહંકાર રહિત બનાવવામાં “પરની અમાપ ઉમિતા છે.
જ્યાં અહંકાર રહિતતા છે, ત્યાં હૃદયની વ્યાપકતા છે, વિશુદ્ધિ છે, એથી વ્યવહારનય અંત:કરણની વિશુદ્ધિ કરે છે. માટે ઉપાદેય છે. અંતકરણની વિશુદ્ધિ રત્નત્રયીની પુષ્ટિ કરે છે. અને તેના ફળ સ્વરૂપે “આભા' હાથ લાગે છે,
જે કદી પિતાના ઉપયોગને છોડતું નથી, તેના ઉપયોગમાં રહેવામાં જીવનની સાર્થકતા છે.
આત્માનંદ પ્રકાશ

Page #20

斑 નવ સ્મરણ કંઈ
રીતે ગણવા?
(૧) નમસ્કાર–મત્રનું સ્મરણ કરતી વખતે પંચ પરમેષ્ઠિ અથવા નવપદના આકાર ખ આગળ રાખવે.
(૨) ઉત્તસગ્ગહર'ના પાઠ કરવાના સમયે શ્રી ચિંતામણિ પાર્શ્વનાથને યાદ કરવા.
(૩) 'તિકર' ગણુતા શાંતિનાથ ભગવાનનું સ્મરણ કરવુ..
(૪) વિજય મુહૂર્તના સ્મરણુ સમયે એકસે સિત્તેર જિનના યંત્ર આંખ સામે રાખવા. (૫) નમણુના પાઠ વખતે ચિંતામણી-પાર્શ્વનાથને યાદ કરવા
(૬) અજિત શાંતિ ગણતી વખતે શ્રી અજિતનાથ અને શ્રી શાંતિનાથ પ્રભુનું સ્મરણુ
રાખવુ.
(૭) ભક્તામર ગણુતા શ્રી આદિનાથ પ્રભુની પ્રતિમાનુ· ધ્યાન ધરવું,
(૮) કલ્યાણ મદિરના સ્મરણ સમયે પાર્શ્વનાથ–પ્રભુને સ'ભારવા,
(૯) બૃહત્ક્રાંતિના પાઠ સમયે ચાવીશે-ચાવીશ જિનની પ્રભુ-પ્રતિમા નજર સમક્ષ
યાદ કરવી.
ધમ પ્રભાવના કરવા માટે ઉત્તમ પુસ્તિક્રા છે.
—: વધુ વિગત માટે લખા :—
શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા-ખારગેઇટ, ભાવનગર-૩૬૪૦૦૧,
棗
શ્રી નવસ્મરણાદિ સ્તેાત્ર સન્દાહનું પ્રકાશન
શ્રી નવસ્મરણાદિ સ્તેાત્ર સન્દેહનુ' મુનિશ્રી ચરણવિજયજી મહારાજ સાહેમ દ્વારા સપાદન કરાવી વિ. સ'. ૧૯૯૨માં આ સભા તરફથી પ્રકાશન કરવામાં આવ્યુ હતુ.. સુ`દર-સુઘડ સ્પષ્ટ દેવનાગરી લિપિમાં પ્રિન્ટ હેાવાથી સમગ્ર ભારતમાંથી તેની માંગણી આવતા તેનુ' પુનમુ`દ્રણ કરીને પ્રગટ કરેલ છે. મજમુત પ્લાસ્ટીક કવર સહીતની આ સુદર પુસ્તિકા દરેક જૈનના ઘરમાં વસાવવા જેવી છે, કિંમત રૂા. ૭-૦૦ છે, પચાસ કે વધારે પુસ્તિકા ખરીદનારને ૨૦ ટકા કમીશન આપવામાં આવશે.

Page #21
30-00 25 0 0 Atmanand Prakash Regd. No. G. BV. 31 77 દરેક લાયબ્રેરી તથા ઘરમાં વસાવવા જેવા અલભ્ય ગ્રંથ - , તારીખ 1-9-87 થી નીચે મુજબ રહેશે. # , સંસ્કૃત મ થ કી મત ગુજરાતી વથ કીમત ત્રિશકી શલાકા પુરૂષચરિતમ્ શ્રી સુપાર્શ્વનાથ ચરિત્ર ભાગ 2 જે મહાકાવ્યમ્ પર્વ 2-3-4 શ્રી કથારન કોષ ભાગ 1 લા પુસ્તકા (મૂળ સંસ્કૃત) - 50 -00 | શ્રા આત્મકાતિ પ્રકાશ 5-0 0 ત્રિશછી શલાકા પુરુષચરિતમ શ્રી જ્ઞાન પ્રદી પ ભાગ 1-2-3 સાથે મહું કાવ્યમ્ પર્વ 2-3-4 લે. સ્વ. પૂ. આ. શ્રી વિ કરતૂર્વસૂરીશ્વરજી 40-00 પ્રતાકારે (મૂળ સંસ્કૃત) પ૦- 10 | શ્રી સુમતિનાથ ચરિત્ર ભાગ-૧ દ્વાદશાર’ નયચક્રમ ભાગ 1 લે 80-00 I ,, ભાગ-૨ દ્વાદશાર’ નયચક્રમ્ ભાગ 2 જે શ્રી નવમરણાદિ સ્તોત્ર શ્રી શત્રુંજય ગિરિરાજ દશન 10-00 દ્વાદશાર’ નયચક્રમ્ ભાગ 3 જે વૈરાગ્ય ઝરણું સ્ત્રી નિર્માણ કેવલીભુક્તિ પ્રકરણ મૂળ 25-00 ઉપદેશમાળા ભ ષાંતર જિનદત્ત વ્યાખ્યાન ૧પ-૦૦ ધમ કૌશલ્ય શ્રી માધુ સાધ્વી યોગ્ય આવશ્યક ક્રિયાસૂત્ર પ્રતાક રે 50 આગમ પ્રભાકર પુણ્યવિજયજી શ્રદ્ધાંજલિ વિશેષાંક : પાકુ ખાઈન્ડીંગ 10-00 પ્રાકૃત વ્યાકરણમ્ આમવિશુદ્ધિ 8-0 0 | ગુજરાતી યથા જૈન દશ”ન મીમાંસા શ્રી શ્રીપાળરાજાના રાસ 40-0 0 હું અને મારી બા શ્રી જાણ્યું અને જોયું' પ-૦૦ 'બૂસ્વામિ ચરિત્ર 12-00 40-00 80-00 7-0 0 80-00 3-0 0 30-00 5-0 0 20-00 50-0 0 5 0 0 500 લખ :- શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા ખારગેઈટ, ભાવનગર. (સૌરા) 會中中中中中中中中中中中中中中中中中中中中中中中中中中中中中中中中中中中中中中中中中中中中中中中中中中中中中中中中中中心<中中中中中 ત’ત્રી : શ્રી પ્રમોદકાન્ત ખીમચંદ શાહ પ્રકાશ૪ : શ્રી જૈન ખત્માનદ સભા, ભાવનગર. મુક : શેઠ હેમેન્દ્ર હરિલાલ, આનંદ પ્રી. પ્રેસ, સુતારવીઠ, ભાવનગર. For Private And Personal Use Only