Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આ ત્મ સ. ૭૮ ( ચાલુ ), વીર સં. ૨૫૦૦ ' વિ. સં. ૨૦૩૦ આસો
5-7-9-5一步一步一步一步一步一步一步一步
-
દમન અને શમન
5
5
g -E-UF
વૃત્તિઓનું શમન કરવાથી અને ઇન્દ્રિયનું દમન કેક E કરવાથી મગજનું સમતોલપણુ' પ્રાપ્ત થાય છે. મગજમાં :
કોઈપણ કુવાસના ઉત્પન્ન થાય ત્યારે સૌમ્ય માનવી શમ દ્વારા * તેનું' ઉપશમન કરે છે. ઇન્દ્રિયના અશ્વો જ્યારે જીવન-રથને
ખાઇ તરફ ઘસડી રહ્યા હોય છે ત્યારે સૌમ્ય માનવી ક E ઇનિદ્રાનું દમન કરી વિષય વિકાર ઉપર વિજય મેળવે છે, બ
)
"
E
F
-બા. બ્ર. ઉજજવળકુંવરજી. નં. | ( જૈન જગત- જુલાઈ ૧૯૭૪ માંથી )
=
"
H
E
—UT HE H-E-B-B
BE
---
પ્રકાશક : શ્રી જન મામાનંદ સભા-ભાવનગર,
પુસ્તક : ૭૧ ]
એક ભર : ૧૬૭૪
[ અંક : ૧૨,
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
અનુક્રમણિકા
લેખક
પા ને,
*
१४५
૧૪
ક્રમ લેખ ૧ મિચ્છામિ દુક્કડમ્ ૨ પુરુષની પ્રધાનતા ૩ કાગને વાઘ ૪ તીર્થક્ષેત્ર શત્રુ જય ૫ મહાવીરસ્વામીના ભક્ત ભૂપતિએ ૬ શ્રીમદ્ વિજયધર્મ સૂરીશ્વરજીની
વગરોહણ તીથી ૭ જૈન સમાચાર ૮ વાર્ષિક અનુક્રમણિકા ૯ પેટ્રનની નામાવલી
•.. મનસુખલાલ તા. મહેતા
. પન્નાલાલ પટેલ ... મુ. લે હરિહરસિંહ અનુવાદ ૨ાતતેજ
હિરાલાલ ૨ કાપડિયા
૧૬૦
१९४
ચાલુ ઋાલ માં સભા તરફથી પ્રગટ થયેલા પુસ્તકો (૧) સી નિવણુ- કેવલિ ભુક્તિ પ્રકરણે ( સ કૃત ) (૨) શ્રી પુણ વિજયજી શ્રદ્ધાંજલિ વિશેષાંક ( ભારે દળદાર ગ્રંથ )
' હાલ છપાઈ રહેલા પુસ્તકો (૧) શ્રી દ્વાદસાર નયચક્રમ ભાગ ૨ જે (૨) શ્રી સુમતિનાથ ચરિત્ર ગુજરાતી ભાષાંતર
આ સભાના નવા માનવતા પેટ્રના શ્રી નાનચંદભાઈ તારાચંદ શાહ-મુંબઈ શ્રી હીરાલાલ જુઠાભાઈ શાહ-ભાવનગર
આ સભાના નવા આજીવન સત્યે
શ્રી પ્રવિણચંદ્ર તલકચંદ -મુંબઈ
For Private And Personal use only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આ સભાના નવી માનવતા પેટૂન શ્રીમતી ભાનુમતીબહેન વાડીલાલ ગાંધી
જીવનની ટૂંકી રૂપરેખા જેમના જીવનમાં સ્વસ્થતા, સાદાઈ, સ્વચ્છતા અને વિનમ્રતાના ગુણોનો આવિર્ભાવ થયેલો છે, એવી શ્રી, વાડીલાલ ચત્રભુજ ગાંધીના ધર્મ પત્ની શ્રી, ભાનુમતી બહેનને જન્મ મુંબઈમાં જ્ઞાનપંચમીના પવિત્ર દિવસે, સોમવાર તા ૩-૧૧-૧૯૧૩ના દિવસે થયો હતો, શ્રી, ભાનુમતીબહેનના પિતાનું નામ પારેખ જેઠાલાલ વાધજી. મૂળ રહીશ ગોંડલના, માત્ર બે વર્ષનીબાવ્યવયે જ ભાનુમતીબહેનના માતા શ્રી, પ્રેમકુંવર બેનને ૨વર્ગવાસ થયા. એમની માતા કેવા હતા એ ભાનુમતીબેન માટે તે માત્ર છે. ક૬૫નાની જ વસ્તુ રહી, છે પરંતુ જે માતાએ આવી અનેક ગુણ સંપન્ન પુત્રીને જન્મ આયો, તે માતા કેવી મહાન હશે તેની કલ્પના તે જરૂર થઇ શકે.
કોઈ પણ બાળક માટે બાલ્યાવસ્થામાં માતાનું મૃત્યુ થયું એ હવનનું મોટામાં મે હું દુ:ખ છે. સમગ્ર સંસારમાં બાળકને જે વાત્સલ્ય એની જ નેતા તરફથી પ્રાપ્ત થાય છે, તેવું વા ય અન્ય કોઈ પત્ર’ તરફથી પ્રાપ્ત થઈ શકતું નથી. તેથી જ તો આપણે ત્યાં કહેવાય છે કે “ બાપ કદાચ મર છે, પણ રેડીઓ કાંતવાવાળી માતા ન મરજો. જે પ્રેમ, સ્નેહ, લા ગણી અને ભાવે સંતાનોને પોતાની માતા તરફથી પ્રાંત થતાં હોય છે, તેવા પ્રેમ-રહ-લાગણી અને ભાવ અન્ય કે ઈ દયક્તિ પાસેથી પ્રાપ્ત થઈ શકતાં નથી, પિતૃહૃદય અને માતૃહૃદય વચ્ચે ભારે ફરક છે. માતાની કરણતા, કે મળતા, ફતેહ અને સહૃદયતા ને એકાદ્દ અંશ પણ પિતા તરફથી પ્રાપ્ત થઈ શકે છે દુર્લભ છે, માતા વિનાના બાળકને આયવયમાં અનેક સ ધષામાંથી પસાર થવું પડે છે.
જીવનમાં અનેક વિચિત્રતાઓ રહેલી છે. એક સુખ જતાં તેની જગ્યાએ અન્ય સુખ કઈ રીતે મળી રહે છે When one door is shut another opens અર્થાત એક દ્વાર બંધ થતાં બીજુ' દ્વાર ખુલે છે. આ કહેવત મુજબ, ભાનુમતીબેનના માતા જતાં તેમને તેમની નાનીની શીતલ છાયા મળી રહી, મુદ્દલ ક્રરતાં યાજ જે મ વધુ વહાલું હોય છે, એમ પ્રેમકુવરબેનની માતાને ભાનુમતીએન પુત્રી કરતાં પણ વધુ પ્રિય થઈ પડ્યાં. સંધર્ષાના કારણે એ માનવ વધુ સહિષ્ણુ થતા હોય છે અને તેની સમજણ શક્તિ પણ તીવ્ર બને છે. શ્રી. ભાનુમતીબેનને સહિષ્ણુતા અને સમજ શક્તિ નાની ઉ'મરે જ પ્રાપ્ત થઈ ગયા.
આ સ સાર તે એક પ્રકારના કુરુક્ષેત્ર જેવો છે, જયાં સંઘર્ષોની પરંપરા નિરંતર ચાલુ જ રહે છે. નાનપણમાં અનેક સંધર્ષોમાથી પસાર થયેલા એવા ભાનુમતીબહેન અઢાર વર્ષની વયે એટલે કે લન સ. યે
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
A
:
છે
4
વર્ષ : ૭૧ ] વિ. સં. ૨૦૩૦ અ સે
ઈ. . ૧૯૭૬ ઓકટોમ્બર [ અંક ૧૨
मिच्छामि दुक्कडम्
જે સાધક મન, વચન અને કાયાના યોગથી પ્રતિક્રમણ કરે છે, અને પાપને મિચ્છામિ દુક્કડમ્ દે છે અને ફરી પાપ કતે નથી તેનું પાપ મિથ્યા થાય છે.
પાપને જાણીને તેને ખુલ્લા દિલથી એકરાર કરાય છે અને ફરી પાપ ન કરવાને દઢ સંકલ્પ કરવામાં આવે છે ત્યારે સાચી ક્ષમાપના થઈ કહેવાય. કલ્પસૂત્રમાં કહ્યું છે કે “જે ઉપશમે છે, તેને આરાધના પ્રાપ્ત થાય છે, જે ઉપશમ નથી તેને આરાધન પ્રાપ્ત થતી નથી.”
છે નાનાજ -
-
-
-
-
-
-
-
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પુરુષની પ્રધાનતા
મનસુખલાલ તારાચંદ મહેતા કૌશાંબીમાં ધનદત્ત નામે એક સાધન સંપન્ન વેગનુગે, પછી તે ઉંમર લાયક થતાં, રત્નશેઠ રહેતા હતાં. પિતાની પાસે વિપુલ ધન હતું દત્તનું વેવિશાળ સુજાતા સાથે થયું. રત્નદત્ત જે કે અને પ્રૌઢ ઉંમરે થયેલે એક પુત્ર પણ હવે પુત્રનું ધનવાનને પુત્ર હતા, પણ સુજ તા જેવી તીવ્ર બુદ્ધિનામ રત્નદત્ત પાડયું હતું અને તે સુંદર સેહામણે શાળી, ચતુર અને તેજસ્વી નારીના એગ્ય પતિ હતે. એકને એક પુત્ર અને વૈભવમાં ઉછા એટલે બનવાની તેનામાં લાયકાત ન હતી. પરંતુ ધનવાનાં
ડે તરંગી અને જિલે થઈ ગયે હતે. છ સંતાને લગ્નની બાબતમાં બહુ ભાગ્યશાળી હે ય વર્ષની ઉંમરે માતા પિતાએ જ હુ ઠાઠમાઠપૂર્વક છે. જે પાત્રને તેઓ લાયક હોય, તેથી અનેક રીતે તેને નિશાળમાં બેસાડ્યો. રત્નદત્ત સ્કુલમાં તે નિય- ઉત્તમ પાત્ર, લગ્નમાં તેઓને સાંપડી જાય છે પણ, મિત જ, પણ અભ્યાસમાં એકાગ્રતા કેળવવાને કુદરતને કાનુન બહુ ન્યાયી હોય છે. દાંપત્ય બદલે તે ટીખળ કર્યા કરતે ધનવાનને પુત્ર, એટલે જીવનમાં, અધિકાર અને લાયકાત વિના એક પાત્ર, તેના વર્ગના અન્ય બાળકે બાળકાઓ પણ તેને જયારે તેનાથી અધિક શ્રેષ્ઠ અને ઉચ્ચ કેટનું પાત્ર ટીખળને મૂંગા મોઢે સહન કરી લેતા પ્રાપ્ત કરે છે. ત્યારે તેવા પાત્રને યેગ્ય બનવા ણે રતદત્તના વર્ગમાં કૌશાંબીના નગરશેઠ જીનદત્તા
દીર્ઘકાલીન તપ કરવું પડે છે. આમ તપ કર્યા વિના,
પ્રાપ્ત થયેલા ઉત્તમ પાત્રને તે લાભ ઉઠાવવા શેઠની પુત્રી સુજાતા પણ અભ્યાસ કરતી હતી.
પ્રયત્ન કરે છે, તે એવા સહજીવનમાં એક સંવાજનદત્તશેઠના કુટુંબમાં સાત પેઢીથી નગર શેઠ ઈ
દિતા જળવાતી નથી. આવા દાંપત્યજીવનમાં પછી ચાલી આવતી હતી, પણ છેલ્લા કેટલાક સમયથી
અસ તેષની આગ પ્રકળ્યા કરે છે અને વિખવાદનાં આર્થિક દષ્ટિએ તેઓ ઘસાઈ ગયા હતા. તેમ છતાં
વખ પણ ઘ ળાતા હોય છે કુટુંબની ખાનદાની પ્રામાણિકતા અને વ્યવહારના
વેવિશાળ પછી ટ્રક સ યમ, સુજાતાના લગ્ન કારણે તેની ખ્યાતિ ચારે બાજુ પ્રથમની માફક
રત્નદત્ત સાથે થઈ ગયા. સેહગ રાતે અપૂર્વ હતી. જીનદત્ત શેઠને પુત્ર ન હતું, પણ સાત પુત્રની ગરજ સારે એવી તેજરવી પુત્રી સુજાતાથી
આનંદ અને ઉલ્લાસપૂર્વક સુજાતાએ જ્યારે શયન
ગૃહમાં પ્રવેશ કર્યો. ત્યારે રત્નદત્ત કે ઈ ગૂઢ વિચામાબાપને પૂર્ણ સંતોષ હતે
રમાં લીન થયેલે બેઠો હતે મનમાં અગમ્ય ઊંડા સુજાતા અને રત્નદત્ત એક જ વર્ષમાં અભ્યાસ ણમાં ગુપ્ત રહેલી કેટલીક વાતે, કડીબદ્ધ રીતે કરતા અને એ વર્ગમાં શિક્ષકની ગેરહાજરીમાં, સમૃતિટ પર અમુક પ્રસગે સજવે થઈ ઊઠે છે. શિક્ષકનું કામ કરવાનું ભાગ્ય સુજાતાને પ્રાપ્ત થતું માણસ પણ એક દષ્ટિએ પશુનું સાંસ્કારિક સ્વરૂ જ એક પ્રસંગે, સુજાતા જ્યારે વર્ગમાં દેખરેખ રાખતી છે એ પિતાને સ્વભાવ છેડી શકતો નથી. કોઈ હતી, ત્યારે રત્નત્તે કેઈક ઈકને અડપલું કર્યું. પણ પ્રસંગ કે પરિસ્થિતિને પ્રત્યાઘાત, તેનાં મન સુજાતાએ ધનવાનના પુત્રની દરકાર કર્યા સિવાય, પર એના સ્વભાવ પ્રમાણે જ પડતું હોય છે ભૂતશિક્ષારૂપે રનદત્તને વર્ગમાં ઊભો રાખે. કાળમાં સુજાતાના હાથે તેને થયેલી શિક્ષાને પ્રસંગ,
દત્તના મનને આવી શિક્ષો ડંખ તે લાગેલે, એવા વખતે તેનાં સ્મરણ પટ પર તો થ. પણ પછી મોટા થતાં એ વાત બને ભૂલી ગયા. તેણે શરૂઆતથી જ સુજાતા પર વટ બેસાડી દેવાને,
૧૪૬)
[આત્માનંદ પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નિશ્ચય કર્યો બંને વચ્ચે થેડી ઔપચારિક વાતચીત બંધ કરી અઢળક ધન પ્રાપ્ત કર્યું, પણ ત્યાં એક થયા પછી, રદત્તે પત્નીને કહ્યું, “સુજાત ! માઠું ઉસ્તાદ નર્તકી રહેતી હતી. વિપુલ ધનની એ માલિ. ન લગાડતી પણ પત્નીને હમેશાં એક ચંપલને કણ હતી. ધનવાનેને પિતાને ત્યાં પાસાથી જુગાર સ્વાદ ચખાડવાનું મેં વ્રત લીધુ છે મને ખાતરી રમવા આમંત્ર પિતાના રૂપ અને યુક્તિ વડે રમવા છે કે મારા લીધેલા વનપાલનમાં તું નિરંતર મને અવિનારાએ નું ધન લૂટી લઈ, ગુલામ તરીકે તેઓને સાયરૂપ બનીશ!” સહાગરાતે, પતિ સાથેના રાખતી. આવી યુક્તિ વડે અનેકને ફસાવી આ પ્રથમ મિલનમાં. આવી બેહૂદી વાત સાંભળી સુજાતા નકીએ અનેક ગુલામો એકઠાં કર્યા હતાં, તેમાં મનમાં કંપી ઊઠી પતિનું માનસ તેણે સ જી રદત્તે પણ પિતાની ભરતી કરાવી ધન ગુમાવ્યું લીધું. પણ સુજાતે એક ભવ્ય કલાકાર હતી. તેણે અને નર્તકીને ગુલામ તરીકે બેલની ઘાણ પર કામ એજ પળે દઢ નિશ્ચય કર્યો કે શિપી જેમ કાળ- કરવાનું તેના ભાગે આવ્યું. સવારથી સાંજ સુધી મીંઢ પથ્થરમાંથી ભવ્ય મૂર્તિ કંડારે છે, તેમ હું ઘણી ફેરવે અને ગુલામની સાથમાં પેટ ભરે. પણ આ મૂર્ખ માણુમને દેવ જેવું બનાવીને જ જંપીશ તેણે મોહક સ્મિત કરી રત્નદત્તને કહ્યું,
રાજગૃડી જતાં એક શ્રેષ્ઠી સાથે રતનદત્તે પિતાના સ્વામીનાથ! તમારું ચંપલ એ મારા માટે તે
પિતા પર પત્ર લખી જણાવ્યું કે, “અહિં ઉંચા અમૃતની કુપી સમાન છે, પણ એ ચંપલ માર
આસને બેસી સતત કામ કર્યા કરું છું અને તહે વાને અધિકાર તે તમને ત્યારે જ પ્રાપ્ત થાય, કે ન
" નાતમાં બે પહેરેગીર પણ રહે છે” બીજે પત્ર જ્યારે એ ચંપલ તમારી પિતાની કમાઈનું ખરી.
* સુજાતા પર લખીને તેમાં જણાવ્યું કે, “પિતાજી દેલું હેય ! આપણું વર્તમાન ધન તે બાપુજીની
ન પર પત્ર લખે છે, તે વાતને મર્મ પકડી લેજે. કમાણીનું છે. એમનાં ધનનાં બળ વડે તમે તમારા !
* તું તે મારી સહાધ્યાયી છે, એટલે પિતાજી પત્રની
ભાષાને સંકેત કદાચ ન સમજી શકે તે પણ, તું તે વ્રતનું પાલન કરે, એતે મને જરાએ ન રુચે તમે જા" જાતે ધન કમાઈ લાવે અને પછી એક નહિ પણ કરે
જરૂર બધું સમજી શકે એવી ચતુર અને શાણ છે.” હમેશાં ત્રણ ચંપલને સ્વાદ ચખાડો.” '
બન્યું પણ એમજ પિતા તે સમજ્યા કે રત્નત્તે હસીને કહ્યું, “સુજાતા ! હું પરદેશ રત્નદત્ત જાવામાં બધી વાતે સુખી છે પણ સુજાતા ધન કમાવા જઈશ, તે ત્યાં તને સાથે નહિં લઈ મામલે સમજી ગઈ અને સસરાજીને કહ્યું કે, જઈ શકું. આપણે વિયોગ સહે પહશે, પણ મારા પરના પત્રમાં તમારા પુત્ર મને ત્યાં તેડાવે એવા વિયોગ માટે શું તું તૈયાર છે? છે. ધનદ શેઠે પુત્રવધુ માટે બધી વ્યવસ્થા કરી
આપી અને માના તેર વહાણે સાથે સુજાતાએ અંતર્ગત તાપને છૂપાવી, હસતું મેં રાખી જાવા બંદર તરફ પ્રયાણ કર્યું. માર્ગમાં વચ્ચે સુજાતાએ કહ્યું, “નાથ! આપણે સાથે શીખેલા સુજાતાએ વેશ પરિવર્તન કર્યું અને પુરુષના પોશાપલે વિર જામ: વાળે લેક તમે ભૂલી કમાં તે સેહનલાલ નામ ધારણ કરી, સેહામણે ગયા? મન મળેલાં હોય તે પછી વિગ પણ યુવાન બની ગયે- જાવા પહોંચી સેહનલ લે રત્નસાગરૂપ જ લાગે છે, અને મને મળ્યાં વિનાને દત્ત વિષે બધુ જાણી લીધુપેલી નર્તકીની મેલી સવેગ એ પણ વિગ સમાન છે.” બીજે દિવસે રમત અને યુક્તિઓ સમજી લઈ સોહનલાલ તેને સુજાતા તેના પિતાને ત્યાં ગઈ. અને તે પછી થેડા ત્યાં પાસા રમવા પહોંચી ગયે. રમવા જતી વખતે દિવસમાં જ રત્નદત્તે પિતાના વહાણે સામાન ભરી, પિતાની સાથે, ચાવીથી દેડી શકે તે એક રબરને જાવા બંદર તરફ પ્રયાણ કર્યું. રનદત્ત જાવામાં ઉંદરડે છૂપી રીતે તે લઈ યે હતે.
પુરુષની પ્રધાનતા)
૧૪
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મધ્ય રીતે જ્યારે રમત ચગી હતી ત્યારે પિતાનું સેહનલાલે હસીને કહ્યું, “ હે, રતનદત્તજી! સર્વસવ દાવમાં મૂકી, સહનવલે પાસા નાખવા શરૂ તમારું તત્વજ્ઞાન પણ લાંબુ, પહોળું લાગે છે. સ્ત્રીને કર્યા. નકીની હાર થાય છે, તેની તમામ મિલકત નરકની ખાણ કહેનારા મુનિને, તેની યુવાનીમાં એક અને ગુલામની માલિકી સે હનલાલની થાય, એ યુવતીએ ધરાર દાદ ન આપી અને પજવ્યા પછી એ આખરી દાવ હતો, નર્તકી, રમતી વખતે પિતાની તે શિયાળને જેમ દ્રાક્ષ ખાટી લાગી અને છેડી પાળેલી બિલાડી પાસે જ રાખતી અને દાવની દેવી પડી તેમ પલ મુનિએ “નારી નરકની ખે ણ કટોકટી વખતે બિલાડી દો પછાડી દેતી તે દર એવી વાત પ્રસિદ્ધ કરી જે પેલે શિયાળ તે જ મિયાન નર્તકી પાસે ફેરવી દેતી અને પિતે છતી આ મુનિ. હે. તમે અને અન્ય મહામાનવે પણ જતી. બિલાડી ડી ટાંપ જોઈને, બરે બર તે જ સમયે તે તે પછી નરકની ખાણમાંથી જ પેદા થયા સહનલાલ શેઠે ઉંદરડાને દેડતે કર્યો. બિલાડીનું છીએને! પુરુષ પ્રધાનતા અને નારીની ગણતા, ધ્યાન ગયું એટલે ઉંદર પાછળ દોડી અને નર્તકીને એ વિચાર જ પાગલતા ભર્યો છે. સ્ત્રી અને પુરુષ, દાવ ઉધે પડ્યો. સેહનલાલની જીત થઈ અને બંનેને આત્મા સમાન છે, એમાં કઈ ભિન્નતા નથી. નર્તકીના ગુલામ અને સર્વસ્વની માલિકી હવે આત્માને-નર કે નારી જાતિ હે તી જ નથી. પુરુષ સેહનલાલ શેઠની થઈ ગઈ રનદત્ત નર્તકીના અને સ્ત્રીમાં વ્યાપ્ત રહેલા આત્માની શક્તિ પણ બદલે હવે સોહન લ શેઠને ગુલામ બને. એકસમાન છે હા, ભાવન ની દષ્ટિએ, ધર્મશાસ્ત્રો
સેહનલાલના વિશાળ મહાલય માં એક રીતે કહે છે કે, સ્ત્રીનાં મનનાં પરિણામે, પુરુષનાં મનમાં એક ગુલામ તેની vીને ઢીબતે હતે. ચીનું કરુણ પરિણામે જેવા અને જેટલા વિવંતભય હાઈ આકંદ સાંભળી, સોહનલાલ ગુલામ આવાસમાં દોડી શકતાં નથી, અને તેથી જ પુરુષના જીવની માફક, ગયા. બીજા ગુલામેની સાથે નદત્ત પણ ત્યાં હાજર સ્ત્રીનાં જીવને સાતમી નર્કમાં જવાનું પણ હતું હતા. સોહનલાલે પેલા ગુલામને ઠપકો આપી કહ્ય. નથી. પુરુષને રાજી રાખવા સ્ત્રી જાતિએ “ અમારે ત્યાં કહેવત છે કે નબળે માટી ભરી તેને પ્રધાનતા આપી, એ સાચું- પણ આ પર શૂર” કોઈ પણ જીવનું મન દુઃખાવું એ પણ પ્રધાનતા તે નારી જાતનાં સૌજન્યને આભારી છે. પાપ છે. સ્ત્રી, શિક્ષાના ભાગે નહિં. પણ પ્રેમદ્વારા કેટલીક વસ્તુઓ કટાણે નથી સમજી શકાતી, પુરુષને વશ કહે છે. નારી હમેશાં શદ્ધ અને સાચા રત્નદત્તજી! તે સમજવા માટે પણ અમુક સમય પ્રેમની ભૂખી છે. સ્ત્રીને અલંકાર જેઈતા નથી. નિશ્ચિત થયેલ હોય છે” રતનદત્ત પછી તો ચૂપ અલંકારે તે પુરુષે, તેને આકર્ષક દેખાય એ માટે થઈ ગયે. થોડા દિવસો બાદ સેહનલ લ શેઠે પહેરાવ્યાં છે. સીધી અને સારી સ્ત્રી, પુરુષને ગમતી તમામ ગુલામેને મુક્ત કરી દીધાં અને બધી નથી. કુદરતને અબાધિત નિયમ છે કે તમે જે મિલકત રતનદત્તને બક્ષિસ કરી દીધી રત્નદત્ત પાસે પ્રમાણે તમારી પત્ની સાથે વર્તન ૨ ખશે, તેવું જ લખાવી લીધું કે, ભવિષ્યમાં જ્યારે મધ સાધુઓને વલણ એ પણ તમારી પ્રત્યે દાખશે ? નદત્ત વિહાર શરૂ કરવા તે ભારતમાં આવે, ત્યારે એવા વચમાં મમ મૂક્યો “નામદાર! આપની વાત વિહાર અર્થે તેણે સેહનલાલ શેઠને એક લાખ સાચી હશે, પણ માનવજાતમાં પ્રધાનતા તે પુરુષની રૂપિયા આપવા. સહનલાલ તે પછી એકાએક કે છે. પતિ, પત્ની પર દાબ ન રાખે, તે એવી પત્ની, બૌધ વિહારમાં ઉપડી ગયા પતિને ઉંઘતે રાખી તે રાત ચાલી નીકળે છે. આ રીતે, કઈ ન જાણે તેમ એક દિવસે
ષિમુનિઓએ “નારી નરકની ખાણ શું એમને સોહનલાલ તે પાછા કૌશાંબીમાં સુજાતા રૂપે ક્ષેમએમ કહી દીધું હશે ?”
(અનુસંધાન પાના ૧૫૨ ઉપર જુઓ)
૧૪૮]
[આત્માનંદ પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કાગનો વાઘ
શ્રી પન્નાલાલ પટેલ
નારદ પાસેથી કર્ણના જન્મની વાત જાણ્યા પૂર્તિ કરી : “અંધ બનેલા” અવન વષિએ સુ. પછી કુંતી તરફ ભીમને અણગમે તે થયે જ કન્યાના હાથની સેવા પામતાં કહ્યું જ છે કે હું હત ને એવામાં વળી કુરતીએ કરેલી એક ધૃષ્ટતા ધન હોત તો તારા હાથની અમૃતમય સેવા ક્યાં એમના કાને આવી..
મને આમ હરતાફરતા મળવાની હતી?” વાત એમ હતી કે એક વાર પિતાની સાસુ અંબિકા હવે વધુ વાર ન સાંભળી શકી. અંબાલિકાને ત્યાં કુંતી બેઠી હતી એવા માં ધૃતરાષ્ટ્રની ધુંધવાઈ રહેલા અગ્નિમાં જેમ ભડકે થાય એ રીતે માતા અંબિકા પણ આવી ચડી. એ ત્રણ વચ્ચે વાત એ સફળી ઊભી થઈ ગઈ. પીઠ ફેરવતાં બેલી તે આડે વાત નીકળતાં ગાંધારીની વાત નીકળી, અંબિકા પણ એવું કે કુંતી તથા અંબાલક ભડકે બળવાં જ પિતાની પુત્રવધુની પ્રશંસા કરતાં કહેવા લાગીબાકી હતાં: “મને ખબર છે તમે બે સાસુ-વહુ ભીષ્મપિતા પણ કહે છે કે પતિવ્રતા ગાંધારીએ આખો વખત અમારી કુથલી કૂટે છે એ!—” પતિના દુઃખે દુખી રહીને ને છતી આંખે પાટા ધુંવાપૂવાં થઈ ઊઠેલી અંબિકાએ ગાંધારીના બાંધીને કુરકુળને અવનિ ઉપર અસર કરી દીધું છે.” આવાસે પહોંચતામાં જ બડબડ શરૂ કરી દીધી.
કુતીથી અહીં કહેવાઈ ગયું : “વાત તે સાચી બાજુના ઓરડામાં બેઠેલે ધૃતરાષ્ટ્ર પણ એ સાંભળતે છે. પણ મેટીબહેને (ગાંધારીએ) પોતાની આંખે હતા: “ઇર્ષા તે કાંઈ શેર પાશેર છે? એક તે પાટા ન બાંધ્યા હેત ને મોટાભાઈની સેવામાં દાસ- પિતાને દીકરે રાજા થયે ને ઓછું હોય તેમ દાસીએને બદલે પોતે જ પરાયણ રહ્યા હોત તે યદુકુળની વહુ મળી ! અંબાલિકા તે વળી એમ જ પણ કઈ ખેડું નહેતું, માસીબા!”
સમજે છે કે બ્રહ્મણની સેવા કરનાર મારી વહ તે
ચારેય વેદ ભણી ઊતરી ને એ કહે એ વેદવાક્ય જ! ગાંધારીની સાસ અંબિકા તે કુંતીની આ અમારી વહ તે મુખ જ જાણે. સ્વયં ભીમપિતા વાત સાંભળીને એવી ભેઠી પડી ગઈ કે બે પાંચ
પણ જેના પતિવ્રતાપણાની પ્રશંસા કરતાં થાકતા પળ તે એ બેલી પણ ન શકી.
નથી એની આમ ઠેકડી કરતી પાંડુની આ ચિબાવલી અંબાલિકા પણ પિતાની પુત્રવધુએ કરેલી આ પત્ની એના મનમાં સમજે છે શું?! બુદ્ધિગમ્ય વાત પર અનાયાસે ખુશ થતી બોલી ગાંધારીની અકળામણને પાર નહે. ખાંખે પડી ! કુતીની વાત સાચી તે છે જ બહેન ગાંધારી ઉપર પાટા એટલે દેખી પણ નહોતી શકતી ને એમાં પિતે પાટા બાંધીને બેસી ગઈ એના બદલે એ વળી સાસુને આ માથા વગરને બબડાટ! પતિની સેવામાં રહી હતી તે–દાસદાસીઓની સેવા સાસુની દિશામાં હાથ હલાવતા અકળાયેલા સ્વરે
ક્યાં ને પત્નીના હાથની મમતા કયાં? પત્ની અને પૂછવા લાગી : શું થયું માતાજી? કેની તમે વાત દાસીની સેવામાં ફેર તે ખરે જ ને? કુંતીએ વળી કરે છે? કંઈ સમજ પડે એમ તે બેલે”
કાગને વાઘ
શિ૪૯
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પેલી પ થી ધૃતરાષ્ટ્ર પણ માતાના આ તિર- અને આમ ઈર્ષ અને ક્રોધના આવેગમાં અંધ સાર કર્યા વેણ સાં મળીને ધૂંધવાયેલે હવામાં હાથ બનેલી અંબિકા તથા અ ધ પેલાં બે પતિ-પત્નીના ફફળતે બારસાખે અ વીને ઊભે. પછવા લાગે: આંધળા કકળાટે રાજભવનમાં એટલી હદે હે બળે શું છે મા, તે આટલે બધે વેલે પાત કરી રહ્યા છે?” મચાવી મૂક્યો કે ભીમને પણ આ વાતની ખબર છે” આમ કહેતી માં બારણામાં ઊભેલા
પડી. ધૃતરાષ્ટ્રના આવાસે આવી પેલાં ત્રણને શાન્ત
પાડતા કારણ પણ પૂછવા લાગ્યાઃ “આ બધા કલેશનું ધૃતરાષ્ટ્રને હાથ પકડી ગાંધારીની બાજુ હીંચકા ઉપર બેસાડતાં બબડવા લાગી : “અત્યાર સુધી
કારણે અંબિકા?”
' અંબાલક એકલી હતી એટલે કેની આગળ પિતાની મથીને છાની રહેલી ગાંધારીની સાસુ પલાં વડાઈ ગાયા કરે ? પણ હવે તો એને વહુ આવી ! બળી જળી બેલી ઊઠી : “પિતાજી, તમારી નવી પછી બેક જણ મળીને—મારા મોં ઉપર સુદ્ધાં વહ કહે છે. ગાંધારીને અંધ પતિની સેવા કરવી એકમેકની વાતમાં ઠાગે પુરાવતાં આવું ત્યાં ત્યારે પડે એટલે એ. પટ બાધીને પલગ ઉપર બેસી એકલાં આ મારા અંધ દીકરાની ને વહુને વાતે—' ગઈ...' એનાથી ધ્રુસકું નખાઈ ગયું એને અવાજ ગળગળે થઈ ગયે. માંડ માંડ બેલી શકીઃ દીકરાની તો ઠીક પણ આ મારી સતી વહુની
- પછી તે અંબિકાએ અંબાલિકા તથા કુંતીની
વાત ભીષ્મપિતાને કહી સંભળાવી. અંતમાં પિતાના કુથલી કુંટતાં એ બે જણને કેડનીય લાજ' – આ
મા તરફથી ટીકા પણ ઉમેરી : “તમે તે જાણે છે સાથે જ એ થુકું નાખી બેઠી.
પિતાજી, કે કુતી તે પંડિતા છે. એના આવ્યા રડતી ગઈ ને કુંતી તથા અંબાલિકાની વાત પછી મારી નાની બહેન પણ એના જેવી થઈ બેઠી ધૃતરાષ્ટ્ર તથા ગાંધારીને કહેતી ગઈ : યાદવકુળના છે બેઉ જણ આખેય વખત અમારી નિંદા કર્યા અભિમાનમાં ભાંગી પડતી આ મહારાણ સીધેસીધું કરે છે ને અમારાં પાપ અમને નડ્યાં છે એમ તે કેમ કહી શકે! પંડિતા ખરી ને ? એ તે એમજ કહીને' વળી એનાથી ધુમકુ નખાઈ ગયું જાણે છે કે બેલ તે ને એકલીનેજ આવડે છે..... પણ અમેય સમજીએ છીએ અમેય કઇ સંતને બ્રાહ્મણ
ભીષ્મને આમેયકુંતુ તરફ અણગમો તે હતે જ સેવા ઓછી નથી કરી. કુંતીના કહેવાનો મતલબ
ને એમાં એના આ “દોઢડહાપણે” ઉમેરે . તે એ જ હતી કે ગાધરીને અંધ પતિની સેવા કરવી ભીમને હવે ખાતરી થઈ કે કુંતી જેટલી બહાર પડે એટલે જ એ પોતે પાટા બાંધીને બેસી ગઈ છે દેબ ય છે એના કરતાં બમણું બીજી જમીનમાં છે! અને જાણે વન-સુકન્યાની વાત એ જ એકલી આ ત્રણને સાત્વન આપી ભીષ્મ એ જ પગલે જાણતી હોય તેમ મારા માં ઉપર મને દાખલે કે સત્યવતીના મહેલે ગયા. જતાંમાં જ કહ્યું સાંભળ્યું આપવા બેઠી ! સાસુ પણ વહુની વાતમાં મલાવી ને માતાજી, કુંતીએ આવતાંમાં જ કલેશ ઊભે મલાપીને હુંકારો ભણે ને બેઉ જણે ઠાવકું મેં કર્યો છે એ?” રાખી-મીઠી માએ મને શાય કરે છે.'
પાંડુના ગાદીએ બેઠા પછી સત્યવતી ઝાઝે ભાગ પછી તે એ વિલાપે ચડી : “મારા ભાગ્યમાં ઈશ્વરપરાયણ રહેતી હતી. પાંડુ પોતે જેટલો ઉદાર, અંધ દીકરીને એને (અંબાલિકાને) દીકરો રાજા સમજુ અને જ્ઞાની હતું એટલે જ યુદ્ધક્ષેત્રે પણ થયે ! મારા વહુએ પતિનાં દુઃખ માથે એ ઢળ્યાં ને બહાદુર નીવડે તે ઉપરાંત કુંતીએ ભારતભરના એની વહુ થઈ મહારાણી ! પછી સાસુ-વહુ બે મળીને રાજાઓમાંથી પાંડુની પસંદગી કરી એ બાબતથી આ અભાગિયાને–'
પણ સત્યવતીને ખૂબ જ આનંદ થયે હતે. એને
૧૫૦].
[આત્માનંદ પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
હવે ખાતરી થઈ ગઈ કે ભારતમાં અગ્રસ્થાને ગણાતું ભીષ્મ પાસે તે બ્રહ્મ સબકે નારાયણ અસ આવેલું પિતાનું આ કુરૂકુળ ફરી પાછું એના અસલ જે કુતી સામે પુત્રપ્રસવને દાખલ હતે. સત્યસ્થાનમાં આવી ગયું છે
વતી આગળ આ વાત કહી એમના દિલમાં અંકત્યાં તે ભીમે આજે આવતાંમાં જ અમંગળ લ
છ યેલી કુંતીના એ છબીને છિન્ન વછન્ન કરી નાખએવા સમાચાર આપ્યા
વાનું મન પણ થઈ આવ્યું. પણ અહીં આગળ પણ સત્યવતીને ધ્રાસકો પડવાનું ખાસ કારણ એ હતું
ભીમને ખુદ સત્યવતીને ભૂકાળ નડ્યો કે ભીમને એમણે કદી આ રીતે વ્યગ્ર જ નહોતે હોઠ ઉપર જીભ ફેરવતાં ભીમે કહ્યું: “કુંતીને
જ્યારે જ્યારે એ માતાના મહેલે આવતે ત્યારે એના તમે ગભીર થઈને ચેતવી દે તે સારું, નહિ તે મૂળ સ્વભાવ પ્રમાણે ધીર ગંભીર જ જોવા મળતું આ એક નાના સરખા પ્રસંગમાં મને ઇર્ષનાં ને –ભલે ને પછી રાજ્યની સીમા ઉપર પડેશી રાજાએ કુટુંબકેશનાં બીજ પડેલાં દેખાઈ રહ્યાં છે. ” આક્રમણ કર્યું છે. ય યા સેનામાં કે નગરજનેમાં કઈ કતીને ને અંબાલિકાને પણ કહીશ ને બેવાતને અસંતોષ જાગ્યો હોય!
કાને પણ કહેવું પડશે કે મોટું મન રાખે; વાતનું કુંતી માટે સત્યવતીને શરૂઆતથી જ ઘણે સારા વતેસર કરે નહિ.” સદૂભાવ હતે એની વૃત્તિ હમેશાં બ્રાહ્મણે તરફ અંબિકા બિચારી શું કરે?” ભીષ્મને મેં હેઈને પાંડુ સ્વભાવને પણ એ જાણે કે પૂર્તિ સમાન 8
ઉપર ખિન્નતા હતી. બની રહી હતી ને એટલે જ સત્યવતી એ નવાઈ સાથે સવાલ : કુતીએ કલેશ ઊભો કર્યો છે?”
તમારી વાત પરથી તે એમ જ ફલિત થાય
છે ને ભાઈ! કુંતીએ કંઈ એમ નથી કહ્યું કે ગાંધાતે બીજુ કોણ?” અને પછી ભીમે અંબિકા
રીને પતિની સેવા કરવી પડે એટલે— પાસેથી સાંભળેલી વાત આખીય સત્યવતીને કહી સંભળાવી. સાથે અ બિકાની ટીકા પણ, એ તમાં
ભીષ્મને કદાચ પહેલી જ વાર સત્યવતીની સમઉમેયું: “મારા પ્રશ્ન એ છે કે કુતિએ શા માટે
જણ માટે શંકા ઊઠી હસવાના પ્રયત્ન સાથે વચ્ચે નાને મેં એ મોટી વાત કરવી જોઈએ?ને વાત પણ બાલા
બેલી કહેવા લાગ્યાઃ એ અર્થ તો એ થયે ને, પછી કેવા કરી ! આમ જુઓ તે બ્રાહ્મણોની માતાજી?” દુનિયામાં જ એ ઊછરી છે અહીં આવ્યા પછી ‘વારુ ભાઈ ! આવી નાનકડી વાતને મોટું રૂપ પણ રાજ્યભરના અ િથ આશ્રમની કાર્યવાહી ન આપવું જોઈએ. હું તે આને વિચારભેદ ને એણે જ પોતાના હાથમાં લઈ લીધી છે. પણ બીજી દષ્ટિભેદ જ ગણું છું. કુંતી પતે મહારાણી છે પછી બાજુ મને હવે પૂરેપૂરી પ્રતીતિ થઈ ગઈ કે કુતીને એણે શા માટે કે ઈનીય ઈર્ષા કરવી જોઈએ?” મન ત્યાગનું કશું મૂલ્ય જ નથી લાગતું!” હું પણ એ જ માતાજી! કેણ જાણે
અકળાએ નહિ, ભીષ્મ.” આમ કહી માતાએ કેમ પણ ભીષ્મને પણ અહીં લાગતું હતું કે કુતી હસવાને પ્રયત્ન કરતાં ઉમેર્યું: “મને તમારી અક ઉપર દર્ધાનું આરોપણ કરવું બરાબર નથી. સત્યળામણ જઇને નવાઈ લાગે છે. આપણે એક વાર વતીની વિદાય લેતાં પહેલાં આ વાત એમણે સુધારી કુંતીને પણ પૂછી જોઈએ. એક કાનેથી બીજે કાને પણ લીધી. કહ્યું: “ઈષ તે નહિ પણ કુંતીનું આ એમ તમારી પાસે મૂળ વાત આવી પણ ન હોય. દેઢડહાપણ તે ખરુ, માતાજી, તમે એને કહેજો કે બાકી સામાને દૂભવવા જેવું કુતીના સ્વભાવમાં જ હવે પછી એ નાના મઢ મેટી વાત કરવા જેવું મને નથી લાગતુ!”
કરીને કુટુંબ કલેશ ઊભું ન કરે.'
જાગને વાઘ)
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
“એ માટે તમે નચિંત રહે, ભાઈ, કુંતી તે એ જ તે (કુતીની) ખૂબી છે. પાંડુને પણ એણે એવી છે કે અપણે એને મૌનવ્રત લેવાનું કહીશ તે તે આવતાંમાં જ આજ્ઞાધીન બનાવી દીધું છે.' તે તે પણ હસ્ત મેઢે લઈ લેશે ”
વખતે નાદ પાસેથી ઊભી થયેલી કુંતીને જે રીતે કેણ જાણે કેમ, પણ ભીખને સત્યવતીની આ પાંડુ અનુસર્યો હતે એ ભીષ્મના ચિત્તમાં તીરની વાત પણ ન ગમી ! મને મન બબડ્યા પણ ખરાઃ પેઠે ખૂંપી ગયેલું લાગતું હતું *
લેખકના પ્રાર્થને કહો ચડાવે બાણ'નામના પુરાકમાંથી સાભાર ઉદ્ભૂત.
(અનુસ ધાન પાના ૧૪૮ નું ચાલુ) કુશળ પહોંચી ગઈ. સાસુ, સસરાને વાત કરી કે જીવતે પાછો આવ્યો, તે આ સેહનલાલ શેડને રત્નદત્ત થોડા સમયમાં લાખોની મિલકત પ્રાપ્ત કરી આભારી છે. ધૂપપૂજા કરી બધી વાત તને નિરાંતે સુખરૂપ આવી પહોંચશે, પણ પિતે કરેલા કાર્યને સમજાવું છું.” એક હરફ પણ કેઈને ન કહ્યો.
પતિની વાત સાંભળી, સુજાતા મુક્ત મને હસી પરદેશનું કામ સમેટી લઈ લાખની મિલકત પડી અને હળવેકથી પિતા લાઉઝની ખીરસીલઈ રત્નદત્ત થડા દિવસો બાદ કૌશાંબી પાછ માંથી, પેલે લાખ રૂપિયાવાળ રત્નદત્ત પાસે લખા ફર્યો. નગરજનેએ તેને અપૂર સત્કાર કર્યો. રત્ન- વેલે પત્ર તેને પાછા આપતાં કહ્યું, “કે ઈ પણ દત પિતાની સાથે તેના તારણહાર સોનલાલ શેઠનું સુશીલ નારી, એ તને પતિ તેની પૂજા કરે એમ એક તૈલચિત્ર લઈ આવ્યું હતું તે ચિત્રપે તાના કદાપિ ઈ નહી. શયનગૃહમાં રાખી સૌને કહ્યું કે, આ યુવાન શેઠની મહેરબાનીના કારણે, તેને સઘળી રિદ્ધિસિદ્ધિ પ્રાપ્ત સુજાતાના શબ્દો સાંભળી અને પેલે કાગળ થઈ છે. તે શયનગૃહમાં જ્યારે સુજાતાએ પગ જઈ રદ
કે, જોઈ રત્નદત્ત સ્તબ્ધ થઈ ગયા. સુજાતા એ જ મૂળે, ત્યારે રત્નદત્ત, સેહનલાલ શેઠના ચિત્ર સ
છે . સેહનલ લો એ વાત તેને તુરત સમજાઈ ગઈ. રત્નસામે બળતી ધૂપસળી રાખી ઊભે હતો સુજાતા '
* દત્ત મને મન તેને વંદી રહ્યો અને કશું જ ન બોલી મને મન હસી ઊઠી અને પતિની નજીક જઈ કહ્યું,
શકે, એટલે સુજાતાએ હસીને કહ્યું, “નાથ! “હવે ક લથી પૂજા કરજો, આજે તે ઘણા દિવસે મૂ ઝાવાની કશી જરૂર નથી. તે દિવસે મેં આપને મળ્યા એટલે વાર્તાલાપ કરીએ. પણ હવે આપ નહતુ કહ્યું :
નહોતું કહ્યું કે, કેટલીક વસ્તુઓ સમજવા માટે પણ શ્રીમાન મને ચંપલ મારવાને અધિકાર પ્રાપ્ત અમુ
અમુક સમય નિશ્ચિત થયેલું હોય છે” બીજે દિવસે કરી આવ્યા છે, એટલે સૌથી પ્રથમ તે મને
રનદત્ત જ્યારે માતાપિતા અને સ્નેહીઓને સુજાતાના ચંપલને સ્વાદ ચખાડી દે.”
અદ્ભુત કાર્ય અંગે બધે સવિતૃત ઇતિહાસ કહ્યો,
ત્યારે કૌશાંબીમાં ચારે તરફ લે કે એક જ વાત રતનદત્ત આનંદમાં હતું એટલે હસીને તેણે કરતાં હતાં કે “સંસારમાં પુરુષની પ્રધાનતા તે કહ્યું, “સુજાતા ! તને ખબર નથી, પણ હું અહિં નામની, સાચી પ્રધાનતા તો સીની, »
૧૫૨]
[આત્માનંદ પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
na E.==== કા
તી ક્ષેત્ર શત્રુંજય
શ્રમળ મે, ૧૯૭૧માંથી ધૃત
(હિન્દીમાં મૂળ લેખક શ્રી હરિહરસિંહ અનુ. રક્તતેજ”)
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
======
આધુનિક ગુજરાત રાજ્યના કાઠિયાવાડ નામના જૈનાના પાંચ પવિત્ર તીથમાં આ સૌથી વધારે વિભાગમાં આવેલ શત્રુંજયગિરિ જૈનેત્તુ સશ્રેષ્ઠ પવિત્ર મનાય છે. તે અનેક નામથી પ્રસિદ્ધ છે. તીર્થસ્થાન છે. તેની નજીક તળાટીમાં પાલીતાણા ધનેશ્વરસૂરિ રચિત ‘શત્રુજય માહાત્મ્યમાં આ શહેર વસેલુ છે, જે ભાવનગરથી ૩૫ માઇલ અને તીર્થાંના ૧૦૮ નામ ગણાવ્યા છે આ નામે માં અમદાવાદથી ૧૩૪ માઇલ દૂર છે. આ શહેરની આબૂ અને ગિરનાર એ એ નામે પણ છે, જો કે સ્થાપના સંભવતઃ રાજા કુમારપાળના ત્રી અને તે અતિશયાક્તિ લાગે છે કારણ કે તે એ તીર્થાં ઉડ્ડયન મંત્રીના પુત્ર ખડુડે કરી હતી. કારણકે તે શત્રુજયથી ઘણા દૂર આવેલા છે, અને એક મેરૂતુ’ગ રચિત ‘પ્રમ’ધ ચિન્તામણિ’માં ઉલ્લેખ છે. ખીજા સાથે જોડાયેલ પણ નથી. વસ્તુત: એ શત્રુ કે જ્યારે ખાનૢડે (વાગ્ભટ) શત્રુજય ગિરિની યાત્રાજયની પ્રશંસા માત્ર છે. જનપ્રભસૂરિ રચિત કરી ત્યારે તેણે પેતાના નામ પરથી ખાડુડપુર ‘વિવિધ તી’કલ્પ’, જેની રચના ‘શત્રુ’જય માહાત્મ્ય’ નામનું શહેર વસાવ્યું હતું. સમુદ્રની સપાટીથી પછી સૈકાઓ પછી ઇ છે, તેમાં આટલી લાંખી તેની ઊંચાઈ લગભગ ૨૦૦૦ ફીટ છે અને પાલી-સૂચી નથી. તેમાં તે માત્ર પાંચ શિખરેનું વર્ણન છે. તાણા શહેરથી તેની ઊંચાઇ ૧૪૦૦ ફીટ છે.
જો કે તેને તી તરીકેની માન્યતા તીથકર ઋષભદેવની પહેલા ઘણા સમય અગાઉ મળી ચુકી હતી, પરંતુ આદિનાથના સમયથી વિશેષ પ્રકારે જાણીતું થયું. વસ્તુતઃ આદિનાથજ તે તીર્થાંના સ્થાપક મનાય છે અને તેમને કારણે તે તીથ' વધુ લોકપ્રિય બન્યુ છે. કારણ કે બીજા તીથસ્થાનની અપેક્ષાએ ભગવાન ઋષભદેવે તેને પાતાની તપાભૂમિ ખનાવી હતી, તથા મૃત્યુ પહેલા નવ્વાણુ પૂર્વ વાર તે તીથની યાત્રા કરી હતી.
તીર્થ ક્ષેત્ર શત્રુ જય]
આ તી'ની પવિત્રતા સંબધમાં ધનેરસૂરિ લખે છે કે જેટલુ પુણ્ય ખીજા કૃત્રિમ તી ક્ષેત્ર, નગર, પર્યંત, ગુરૂ વગેરેમાં સ્તુતિ, પૂજા, વ્રત, દાન અને અધ્યયનથી પ્રાપ્ત થાય છે, તેનાથી દસગણુ પુણ્ય જૈન તીક્ષેત્રમાં સે। ગણું પુણ્ય જમ્મુ વૃક્ષના ચૈત્યની નીચે, અને હજારગણુ પુણ્ય શાશ્ર્વત ધાતુની વૃક્ષ અને પુષ્કર દ્વીપના અંજનગિરિના મનહર ચૈત્યાની નીચે પૂજા આદિ કરવાથી પ્રાપ્ત થાય છે. તેનાથી પણ હજારગણુ પુન્ય વૈભાર, સમ્મેતશિખર, વૈતાઢ્ય, મેરુ, રૈવત અને અષ્ટાપદ
[૧૫૩
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પર પ્રાપ્ત થાય છે. તેનાથી કેટલાયે શણુ પુણ્ય છે. તેના ગભારામાં ચારે દિશા તરફ મુખવાળા કેવળ શોના દર્શનથી પ્રાપ્ત થાય છે. ફાર્બસે આદીશ્વર ભગવાનની મૂર્તિ પ્રાંત છત કરેલી છે. પિતાને રસ માળમાં ઉલ્લેખ કર્યો છે કે શત્રુ ચૌમુખજીના મંદિરની પાછળ પાંચ પાંડવનું જયગિરિ જેને સૌથી પ્રાચીન તીર્થ છે અને ભવત્ર મંદિર છે પાંચ પાંડવ જૈ હતા અને આ દેવરથાનેરાંનું એક છે તથા તીર્થ છે કે તીર્થ ઉwજ ક્ષે ગયા. મધુસૂદન ઢાંકી આ માટે હું જે દરનું સૂચક છે કે જેઓ નિવૃત્તિમાર્ગ મંદિરને તેની સરી માને છે, જે બરાબર અપનાવી મુમુક્ષુ બન્યા છે. દલા તીન તલના જણાતું નથી. કમનસીબે આ મંદિરમાં કઈ તેઓએ ઈસાઈ ધના “આઈઓના સાથે કરી છે શિલાલેખ પ્રાપ્ત થતું નથી. જેને નાશ કદી થ નથી,
ઘાટીમાં બે ટંક છે, એક મોતીશાહની ટુંક સિદ્ધક્ષેત્ર હોવાથી તેને સિદ્ધાચળ એવું નામ અને બીજી બાલાભાઈની ટૂંક આ બને ટૂંક પણ માપવા માં આવ્યું છે, સિદ્ધક્ષેત્ર એટલે એ ૧૯મી સદીમાં બંધાયેલ છે. કળાની દષ્ટિએ એ સ્થાન કે જેમાં ષિ-મુને કે તપસ્વીએ નિવણ બહુ મહત્ત્વપૂર્ણ નથી. પદ પ્રાપ્ત કર્યું હોય. પ્રાકૃત “ વણકાંડ અનુસાર શત્રુંજય ગિરિતું દક્ષિણનું શિખર જે દાદા આ પર્વત પર પડું ત્રણ પુત્ર અને આઠ કરોડ છ ટક એ નામથી પ્રસિદ્ધ છે, તે બધાથી દ્રવિડ રાજાઓએ નવપદ પ્રાપ્ત કર્યું છે તેનાથી વધારે પવિત્ર અને મહત્ત્વપૂર્ણ છે. દાદાજી એ આગળ “વિવિધતીર્થકલ્પમાં પાંડુના પાંચ પુત્રએ ભગવાન આદીશ્વરનું બીજું નામ છે. આ શિખરની નિર્વાણપદ પ્રાપ્ત ર્યાને ઉલેખ છે. પુરીક પાશ્ચમ બાજુએ આદીશ્વરજીની ટુંક છે. અહીં એ સ્વામી અહીં જ તપ કરી સિદ્ધ થયા છે. આ પર્વત કહી દેવું ઉચિત ગણાશે કે મંદિરનું નિર્માણ, એટલે પવિત્ર છે કે રાષભસેન જેવા વિનાશ અને પુનનિર્માણ આ ટુંકમાં જેટલા થયા શ્રેષ્ઠ સુનિઓ, અને નેમિનાથ સિવાય ત્રેવીસ છે એટલા બીજી એકે ટૂંકમાં થયા નથી પુનઃ તીર્થકરોએ આ તીર્થભૂમિના દર્શન કર્યા હતા. નિર્માણનું કાર્ય અહીં કદાચ કદી બંધ રહ્યું નથી. ખા ગૌતમકુમારે નેમિનાથ પાસે દિક્ષા ગ્રહણ કરી અને આજે પણ એ ચાલી રહ્યું છે. અહીં આવી નિર્વાણ પદ પ્રાપ્ત કર્યું હતું. (જુઓ આગમ સાહિત્યમાં ગુજરાત –લે. સંડેસરા)
આ ટુંકના મુખ્ય મંદિરમાં આદિનાથની
પ્રતિમા સ્થાપન કરવામાં આવી છે, કે જેને વિષે શહેરના મુખ્ય બજારથી આ ગિરિરાજ લગભગ “પ્રબંધ ચિન્તામણિમાં એ ઉલ્લેખ છે કે એક માઈલ દૂર છે, શિખર પર ચઢવા માટે પત્થર જ્યારે સૌરાષ્ટ્રના ઠાકરે કુમારપાળની સત્તા કેરા પગથીયા બનાવેલા છે, જેની સંખ્યા લગ. સ્વીકારવા ઈન્કાર કરી દીધો ત્યારે વિયન મંત્રીને ભગ અઢી હજાર છે તલાટીથી શિખર સુધીનું સેનાના નાયક બનાવીને યુદ્ધ કરવા માટે મેલવામાં અંતર લગભગ અઢી માઈલ છે. ચઢ ણ ધીરે ધીરે આવ્યા. તેઓ વર્ધમાનપુર (અત્યારનું વઢવાણ)માં શરૂ થાય છે અને અંતમાં આ પર્વત બે શિખરમાં પહોંચીને નજીકમાં આવેલ રાત્રે જય પર બિરાજવિભક્ત થાય છે. અહીં એકથી પણ વધારે માન યુગાદિ દેવને નમસ્કાર કરવાની ઈચ્છાથી મંદિર છે, જે ટૂંકમાં આવેલા છે. ઉત્તરની ટુંક સમસ્ત મંડલેશ્વરેને આગળ ચાલી રહી નવટુંક એ નામથી પ્રખ્યાત છે. નવટુંકમાં ચૌમુ કરીને વિમલગિરિ (શત્રુંજય) કાવ્યા વિશુદ્ધ ખજીનું મંદિર સર્વથી વધારે મહત્વપૂર્ણ અને શ્રદ્ધા સાથે દેવચરણની પૂજા કરી વિધિપૂર્વક વિશાળ છે. તેને નિમણ સમય ઈ. સ. ૧૫૩ રમૈત્યવંદન કરવા લાગ્યા કે તરતજ એક ઉંદર
૧૫૪]
[આત્માનંદ પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નક્ષત્રમાળા જેવી પ્રદીપ્ત દીપમાળામાંથી એક વાટ ત્યારે જવાબ મળે કે ભમતીવાળા પ્રાસાદમાંથી લઈને લાકડાના બનાવેલા એ મંદિરના એક દર માં પ્રવેશેલ પવન બહાર નીકળતા નથી, તેથી મંદિર પ્રવેશ કરશે લાગી, તે દેવના અંગરક્ષકોએ તેને ફાટી જાય છે. પણ જે ભતી વગર મંદિર છેડાગે તેને જોઈને ઉદયન મંત્રીની સમાધિમાં બનાવવામાં સ્થાને તે બંધાવનાર નિર્વ શ થાય ભંગ પડ્યો અને તેમાં પ્રકારે આ લાકડાના સંદરને એવું શાસ્ત્રવિધાન છે. મંત્રીએ આ સાંભળી એ કઈવાર નાશ થઈ જાય એમ વિચાર કરીને તેમણે વિચાર કર્યો નિર્વશ થવું વધારે ઠીક છે અને આ તે મંદિરનો જીર્ણોદ્ધાર કરવાનું વિચાર્યું. આ રીતે ધર્મકાર્ય એજ અમારે વંશ બનશે અને વિચારથી તેમણે એ દેવની સામેજ એકાસણુ અગાઉ જીર્ણોદ્ધાર કરાવનાર ભરત વગેરેની પંક્તિમાં કરવાને નિયમ લીધે. પછી ત્યાંથી પ્રયાણ કરીને અમારું નામ લખાશે. આ રીતે પિતાની દીર્ધદષ્ટિથી પિતાની છાવણી પર આવ્યા. જેકે યુદ્ધમાં તેમને વિચાર કરી મત્રીઓ વચ્ચે પથર ભરાવ્યા અને વિજ્ય થયે પણ શત્રુના પ્રહારથી તેમને દેહ માંદર ભમતી વગરનું બની ગયું. ત્રણ વર્ષે મંદિર જજરિત થઈ ગયેલ હતા અને તેમને પોતાના પૂર્ણ થયું. સન ૧૧૫૪માં વાગભટ્ટે તેના ઉપર નિવાસ સ્થાને લાવવામાં આવ્યા. મૃત્યુ નજીક ધ્વજનું આરોપણ કર્યું. પાષાણુમય મૂર્તિના પરિ જાણીને તે કરુણ સ્વરમાં રડવા લાગ્યા. સ્વજનોએ કરની અમ્માણની ખાણના કીમતી પત્થરથી બના તેનું કારણ પૂછ્યું તેમણે કહ્યું કે મૃત્યુ નજીક વરાવી સ્થાપના કરવામાં આવી. મંદિરના બાંધ આવી ગયું છે અને શત્રુંજય અને શકુનિકા કામમાં એક કરેડ ૬૦ લાખ રૂપિયાનો ખર્ચ જીર્ણોદ્ધારની ઈચ્છાનું દેવજણ મારા ઉપર લાગેલુંજ થયા હતા. છે. આ સાંભળી સ્વજનેએ કહ્યું કે આપના ઉપરની વાતથી એ સ્પષ્ટ થાય છે કે આ વાડ્મટ અને આમ્રભટ નામના બને પુત્ર અભિ- જીર્ણોદ્ધારની પહેલા આદીશ્વર ભગવાનનું મંદિર ગ્રહ લઈને તીર્થોદ્ધાર કરશે અમે તે માટે સાક્ષી લાકડાનું બનાવેલું હતું. લાકડું એક નાશ પામે બનીએ છીએ. તે વાત આ પ્રમાણે સ્વીકારાઈ એવો પદાર્થ હેવાથી મંદિરને પ્રાચીનતમ ભાગ તેથી પોતે પોતાની જાતને ધન્ય સમજીને ધમાં. લગભગ નાશ પામે છે. વામેટે કરાવેલે આ રાધના કરીને ઉદયન મંત્રી પરલેક સીધાવ્યા. ૧૪ દ્વાર હતે. આની પહેલા તેર બીજા ત્યારપછી અણહિલપુર પહોંચીને તે સ્વજનેએ એ ઉદ્ધાર થઈ ગયા હતા. સૌથી પહેલા અહીંયા વાત વાડ્મટ અને આમ્રભટને કહી. પુત્રએ પણ આદિનાથની મૂર્તિ ભગવાન આદીનાથના પુત્ર ભરત એ જ નિયમ ગ્રહણ કરીને જીર્ણોદ્ધારના કાર્યને ચકવર્તીએ સ્થાપન કરાવી હતી. આર્દીનાથના જ આરંભ કર્યો. બે વર્ષમાં તે જિનપ્રાસાદ તૈયાર પુત્ર બાહુબલિએ મરુદેવના નામથી અહીં એક થઈ ગયો એટલે તે સમાચાર લાવનાર વ્યક્તિને મંદિર બંધાવ્યું હતું. પરંતુ તેના કઈ પણ અવશેષ વધાઈ આપી, પછી બીજી વ્યક્તિ આવી જેણે આજે ઉપલબ્ધ નથી એટલે સુધી કે વાટે સમાચાર આપ્યા કે પ્રાસાદ ફાટી ગયેલ છે તેની બંધાવેલા નવનિર્મિત જનપ્રાસાદને નીચે દુઃખદાયક વાણી સાંભળીને શ્રી કુમારપાળની ભાગજ મૌલિકરૂપે બચી ગયું છે. તેનું શિખર ઘણા આજ્ઞા લઈને વાડ્મટ પતે ત્યાં જવા તૈયાર થયા. સમય પછીનું હોય એમ માલુમ પડે છે. શિલ્પિઓ પાસેથી પ્રાસાદ ફાટવાનું કારણ પૂછ્યું.
(વધુ આવતાં અંકે)
તીર્થક્ષેત્ર શવુંજય
[૧૫૫
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
YYYYYYYYYYYYYYY
મહાવીર સ્વામીના ભક્ત ભૂપતિઓ : મહત્વાકાંક્ષી કણિક
(લે. પ્રે, હીરાલાલ ર. કાપડિયા એમ. એ )
શ્રેણિક પતિની પત્ની ચેલાએ એક પુત્રને પુત્ર-કણિકની પત્ની પદ્માવતીના એક પુત્રનું જન્મ આપી તેને અશકવનિકામાં નંખાવી દીધા નામ ઉઠાઈ (ઉં, ડાનિ, ગુજ, ઉદાયી) છે. હતે. આનું કારણ એમ દર્શાવાય છે કે એ ગર્ભમાં હતું ત્યારે ચેલાને પિતાના પતિનાં કેણિકે પિતાના પિતા શ્રેણિકને ભાઈઓની આંતરડાં (હદયનું માંસ) ખાવાનું મન થયું મદદ લઈ કેદ કર્યો હતો અને એ પિતે રાજા હતું. એની તૃપ્ત અભયકુમારે બુદ્ધિબળથી કરી બન્યા હતા અને શ્રેણકને ખૂબ દુઃખ દેતે હતે. હતી. આવા દુષ્ટ દેહદને લક્ષ્યમાં રાખી ચેલાએ એણે “રાજગૃહ' રાજધાનીને બદલે ચંપાને પુત્રને જન્મ થતાં બાદ ત્યજી દેવાને વિચાર રાજધાની બનાવી હતી. કર્યો હતો કેમકે એ દેહદ ઉપરથી એને એમ
પુત્રપ્રેમ-ઉદાયી નામના પુત્ર ઉપર કેણિકને લાગ્યું હતું કે એ એના પિતાને હેરાન કરશે.
' ખૂબ પ્રેમ હતું. એક વેળા પિતાના ડાબા સાથળ નામે-એ પુત્રને અવનિકામાં નાખી દેવા ઉપર એને બેસાડી એ જમતે હતું તેવામાં હોવાથી એનું “અશશ્ચન્દ્ર” નામ પાડયું હતું ઉદાયીના પેશાબની ધારા એની થાળીમાં પડી એની આંગળીમાં “કુથિયા’ નામનો રોગ થતાં પરંતુ પુત્ર વાત્સલ્યને લઈને કોણકે એ ઉદાયીને એને હાથ પૂર્ણ વિકસિત ન બનવાથી એનું અટકાવ્યા નહિ અને પિતાના જે પુત્ર પ્રત્યે “કેણિક” નામ પડ્યું હતું. એને “કૃણિક પણ કોઈને પ્રેમ નથી એમ માની એણે પોતાની માતા કહે છે.
ચેતવણુ આગળ પિતાના આ અજોડ પ્રેમની વાત
કરી, ત્યારે ચેતલપુએ કહ્યું કે તારા પિતા શ્રેણિક ભાઈઓ-કાલ, સુકલ, મહાકાલ ઈત્યાદિ નામ
- તારા કરતાં ચડે. કેમકે તારો જન્મ થતાં મેં તને વાળા કેણિકને દસ સાવકા ભાઈઓ હતા. જયારે ત્યજી દીધો. ત્યારે એક કુકડાએ તારી ટચલી હાલ અને વિહુલ એના બે સગા ભાઈએ થાય આંગળી કરડી ખાધી. તેની તારા પિતાને ખબર છે. અરવિવાઈયમાં હલને બદલે વેહાયનું પડતાં એ પર વહેતી આંગળી તને સુખ થાય નામ છે અને હલને ધારિણીને પુત્ર કહ્યો છે. માટે એમણે પોતાના મુખમાં રાખી ચૂસ્યા કરી
આઠ પત્નીઓ-કેણિકને પદ્માવતી, ધારિણી, અને તેને આરામ થયા પછીજ દરબારનાં કામે સુભદ્રા ઈત્યાદિ આઠ પત્નીઓ હતી એમ અવસ- એમણે સંભાળ્યાં. આ સાંભળી કેણિક શ્રેણિકને શયની ગુણિ વગેરે ઉલેખમાં છે.
મુક્ત કરવા દેડ. શ્રેણિકને એમ લાગ્યું કે એ
૧૫૬]
[આત્માનંદ પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મને મારી નાંખવા આવે છે એટલે એ “તાલપુટ કર્યો. એને હલ અને વિહલ તરફથી ઈન્કાર વિષ ખાઈ મરી ગયા કેણિકને ઘણું દુઃખ થયું થતાં એ ગુસ્સે થયે. હલ અને વિહલ ચંપા અને એથી એણે રાજધાની બદલી.
છેડી વૈશાલીમાં ચેટક પાસે ચાલ્યા ગયા ત્યારે વન્દન-યાત્રા અને ધર્મશ્રવણ-આ બાબતે કશુંકે ચેટકને હાથી વગેરે આપી દેવા કહ્યું. એલવાઈમાં નીચે મુજબ દશવ ઈ છે –
એણે ના પાડી એટલે કોણિકે પિતાના દસ સાવકા
ભાઈઓને સમસ્ત સેના સાથે ચેટક સાથેના યુદ્ધ મહાવીરસ્વામી ચંપા નગરીમાંના ‘પૂર્ણભદ્ર માટે તૈયાર થઈ આવવા કહ્યું, ! તરફ ચેટકે ચૈત્યમાં પધાર્યાના સમાચાર કેણિકને મળતાં એને પણ કાશી દેશના નવ મકિ અને કેશa દેશના બલવ્યાપત (સેનાધિકારી)ને બેલાવી કહ્યું કે નવ લિછોક(વિ) એમ ૧૮ ગણ-રાજાઓને સૈન્ય હસ્તિરાજ અને ચતુરંગી સૈન્ય અને સુભદ્રાદિ સહિત ૪હાય કરવા બોલાવ્યા, રાણીઓ માટે રથ તૈયાર કરો. “ચંપા નગરીને બહારથી તેમજ અંદરથી સ્વચ્છ ક, ગલીઓ
મહાશિલા કંટક' સંઘમ-૨૫ સંગ્રામમાં અને રાજમાર્ગો સજા અને દશકે માટે સ્થાન ગ હાર્યા, ચેટને હાથે કેણિકના સ્થાન ઉપર મંચ (માચા) તૈયાર કરે બધી દસે દસ સાવકા ભાઈએ દસ દિવસમાં એકેક તૈયારીઓ થતાં શ્રેણિક હસ્તિન ઉપર અને એની
કરી એમ મરાયા ૧૧ મે દિવસે શકે કટિકનું રક્ષણ પત્નીઓ-રાણીએ રથ ઉપર આરૂઢ થયા.
2 થી કર્યું. આ સંગ્રામમાં કેણિકની જીત થઈ. એ પણ ભદ્ર રોય સમીપ સવારી પહોંચતાં કેગ કે સંગ્રામમાં જે જે કાંકરા વડે હણાયા તે સર્વ એમ પાંચે રાજચિહ્નો છેડી દીધાં અને મહાવીરવાની માનતા હતા કે અમે મહાશિલાથી હણાયા છીએ. પાસે જઈ તેમને વંદન કર્યું. એમને ઉપદેશ
આથી આ સંગ્રામને “મહાશિલા કંટક કહે છે. સાંભળી એણે એમના નિર્ગથ પ્રવચનની ભૂરિ
એમાં ૮૪ લાખ મનુષ્ય મરાયા. ભૂરિ પ્રશંસા કરી અને કહ્યું કે આપે ધર્મ કહેતી “રથમુશલ' સંગ્રામમા સંગ્રામમાં કેણિકને વેળા ઉપશમને નિર્દેશ કર્યો અને એ કહેતાં અસુરેન્દ્ર ચમરે સહાય કરી હતી એ સંગ્રામમાં વિવેકને, વિવેક કહેતાં વિરમણને અને વિરમણ પણ ૧૮ ગરીજા હાથ મને કેણિક જ. કહેતાં પાપકર્મો નહિ કરવા જે કથન કર્યો તે આ સંગ્રામમાં અશ્વ, સારથિ અને દ્ધા વિનાને અન્ય કઈ શ્રમણ કે બ્રાહ્મણ એવા નથી કે જે પરંતુ મુશલ સહિતને એક રથ જ સંહાર કરતે આ ધર્મ કહે,
ચારે બાજુ દેડ હેવાથી આ સંગ્રામને સેચનક હાથી અને ૧૮ સેરના દેવપ્રદત્ત દ્વારની ‘થમુશલ’ કહે છે. આ સંગ્રામમાં ૯૬ લાખ માંગ –આ હાથી અને હાર શ્રેણિકે વિહાલને મનુષ્યનું મરણ થયું હતું. અને મતાંતર પ્રમાણે હલ અને વિહરલ એ બંને સંગ્રામમાં ચેટક અને એના સાથી બંનેને આપ્યાં હતાં. એ બેનું મૂલ્ય શ્રેણિકના ગણરાજાઓને પરાજય થતાં ચેટક તેમજ હલ અડધા રાજ્ય જેટલું થાય એમ આવાસયની અને વિહરલ વૈશાલીમાં ચાલ્યા ગયા અને એના ચુણિ (ભા. ૨, પત્ર ૧૬૭)માં ઉલ્લેખ છે, વિહલ પ્રકારના દ્વાર બંધ કરી દીધાં. એ પ્રકારને કેમ સેચનક ઉપર બેસી અંતઃપુરની સાથે જળક્રીડાએ કરીને ભંગ ન થતાં નીચે મુજયની આકાશવાણી જતે હતે એ વાત કેણિકની પત્ની પદ્માવતીને થઈ તેને ઉપવેબ કેણિકે કર્યો અને પ્રાકારને જાણવામાં આવતાં એ હાથી અને હાર વિહલ ભંગ – પાસેથી લઈ લેવા એણે કેણિકને પૂબ આગ્રહ (અનુસૂયાન પાના ૧૫૮ ઉપર જમા )
મહાવીરસ્વામીના ભકત ભૂપતિઓઃ મહત્ત્વાકાંક્ષી કણિક
[૧૫૭
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રીમદ્ વિજયધર્મસૂરીશ્વરજીની સ્વર્ગારોહણ તિથિ
શાવિશારદ જૈનાચાર્ય શ્રીમદ્ વિજયયધર્મ વિટંબણાઓને સામને કર્યો હતો તેનું વર્ણન સૂરીશ્વરજી મહારાજશ્રીની બાવનમી સ્વર્ગારોહણ કર્યું હતું. તિથિ પૂજ્યપાદ આચાર્ય મહારાજ શ્રી વિજયકસ્તૂરસૂરીશ્વરજી મહારાજ વગેરેની સાનિધ્યમાં
જ્યારે પૂ. મુનિ મહારાજ શ્રી નંદનવિજ્યજી નૂતન ઉપાશ્રયે તા. ૩૦-૮-૭૪ના રોજ થશે.
મહારાજે ગુરુદેવના જીવનની વિસ્તૃત રૂપરેખા વિજયજી જૈન ગ્રંથમાળા ભાવનગરના ઉપક્રમે ?
witી વગ જલ અર્પણ કરી હતી. ઉજવવામાં આવી હતી,
પૂજય આ. શ્રી રૂચકચંદ્રસૂરીશ્વરજીએ સવ.
ગુરુદેવની ગુરુ પ્રત્યેને ભક્તિભાવ ભણવા ભણાવપ્રથમ બાળાઓએ અને પછી શ્રી ધનુણાઈ શાહે વાની અભિરૂચિ ધર્મને દેશપરદેશમાં પ્રચાર સ્તુતિ ગાયા બાદ બંથમાળાના પ્રમુખ શ્રી વિગેરે બાબતોની સ્પષ્ટતા કરી હતી ગુલાબચંદ લલુભાઈ શાહે વ આચાર્ય મહા
છેવટે ૫. આ, મહારાજ શ્રી ચંદ્રોદયસૂરીરાજશ્રીની જીવનરેખા આપી હતી.
શ્વરજીએ વિશિષ્ટ શૈલીમાં સ્વ. પૂ. ગુરુદેવની ત્યારબાદ શ્રી વી. કે. મહેતા સાહેબ ગુરૂદેવને ધાતિની ઉત ભાવના અને હાલની પરિ શ્રદ્ધાંજલિ અર્પણ કરતા તેઓના જીવનને લક્ષ સ્થિતિની વાતૃત સ્પષ્ટતા કરી જૈન ધર્મ અને બિંદુઓની વિદ્વતાપૂર્ણ છણાવટ કરી આજે જૈન સાહિત્યનું સંશોધન કરી શકે તેવા વિદ્વાને આપણે શું કરવું જોઈએ તેને નિર્દેશ કર્યો હતો. તૈયાર થાય તે માટે સક્રિય કાર્ય કરવા માટે ભારપૂર્વક બાદ શ્રી શામજીભાઈએ જેશીલી ભાષામાં પૂ. અનુરોધ કર્યો હતે બાદ શ્રી બેચરભાઈ નાનચંદ ગુરુદેવે તે સમયે જૈન ધર્મના પ્રચારમાં જે શાહે આભાર વિધિ કરી હતી.
(અનુસંધાન પાના ૧૫૭ નું શરૂ) શ્રમણ કુલવાલક મામયિકા શ્યામાં અનુરક્ત વિતત્ર્ય પર્વતે ગયો. ત્યાં “તિ ગુણ' નામની ગુફા બનશે ત્યારે પ્રાકાર તૂટશે.”
હતી અને કૃત લક ને અધિનાયક દેવ હ. આ ઉપરથી એ વેશ્યાએ કપટ શ્રાવિકા બની એ ગુફામાં પ્રવેશ કરવા માટે કોણિ કે તૈયારી કરી. કલવાલકને પોતાને રાગી બનાવ્યું. એ શ્રમણને એ ગુફાના દ્વાર ઉપર દંડ વડે પ્રહાર કર્યો એટલે ખબર પડી કે વૈશાલીમાં મુનિસુવ્રતસ્વામીને
આ કૃતમાલકે એને મારી નાંખે. એ મરીને છઠ્ઠી નરકે
પાલક
• ગયે. આ બી આવસ્મયની ગુણિ તૂપ હોવાથી કાર્ય સિદ્ધ થતું નથી. એ ઉપરથી
(ભા ૨. પૃ.
* ૧૬-૧૭૬) ઇત્યાદિમાં વર્ણવાઈ છે. કેણિકના એણે લેકેને ઊંધું સમજાવી પ્રાકાર ભંગાવ્યા.
મૃત્યુ બાદ એની પત્ની પાવતીને પુત્ર ઉદાયી આમ ઉત્તરઝયણની લક્ષ્મીવાભ કૃત વૃત્તિ
રાજા બને. એણે “ચંપા” જધાનીને ત્યાગ (પત્ર ૧૧)માં ઉલેખ છે.
કરી પાટલિપુત્રને રાજધાની બનાવી. એને વિશેષ બૌદ્ધ પરંપરામાં પણ કેણિકના-અજાતશત્રુના વત્તાન મેં વિરાગ્યરસમંજરીના મારા સ્પષ્ટીકરણ વિજય અને વૈશાલીભંગની વાત છે, જે કે જો કેટ
(પૃ ૪૩૬-૪૩૮)માં આપે છે. આથી અહીં તો લેક અંશે જૈન પરંપરાથી ભિન્ન છે.
હું એટલું જ કહીશ કે એ પૌષધમાં હતું ત્યારે કણિકનું મૃત્યુ અને નરકગમન-મહત્ત્વાકાંક્ષી વિનયન નામના દંભી મુનિને હાથે એને કેણિકને ચકવર્તી થવાથી ઈચ્છા થઈ અને એ વધ થયે હતું
૧૫૮]
[આત્માનંદ પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
જન સમાચાર
秘卐
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ભાવનગરમાં ભવ્ય આરાધના
આચાર્યશ્રી કસ્તૂરસૂરીશ્વરજી મ. ની શુભ નિશ્રામાં પ્રવચનકાર મહુાત્મા અાચાર્ય શ્રી ચંદ્રોદયસૂરીશ્વરજીની પ્રેરણાથી શ્રી સંઘના હજારોની સંખ્યામાં વ્યાખલ વૃદ્ધોએ દીપકવ્રત, પ્રવચનપ, અરિહ'તપદ, ચેવીશજીનતપ, પચર’ગીતપ, શ્રી વર્કીંમાન વપનું થડું તેમ જ ૨૫૦૦માં નિર્વાણુ કલ્યાણક વર્ષીમાં તેઓશ્રીની ભક્તિ નિમિત્તે ૨૭૦૦ મારાધોની ઉપવાસની ખારાધના, તે અંગે પાંચ દિવસનાં જિનભક્તિ તેમ સકૃતિક જિનશાસનને ઉદ્યોત કરનાર કાર્યક્રમ, ભવ્ય રથયાત્રા, વકતૃત્ય, લેખન હરીફાઇ, તેમ તીથંકર પદ્મની મઢુત્તા ખતાવતી ચીરેડી રંગોળી પ્રદર્શન તથા આચાર લક્ષ્મી ૪૫૦૦ સામુદાયિક સામાયિક, પૌષધવ1,દેશાવનાશિક તેમ હજારો ભાવિકોએ જુદાજુદા ૧૧ નિયમ એક વર્ષી માટે ગ્રહણ કર્યાં હતા. વમાન તપના આરાધકાએ શ્રી શખેશ્વર તીથની યાત્રા તેમજ ત્યાં અઠમ તપની આરાધના વિગેરે પ્રત્યેક આરાધના પ્રસગોએ પ્રભાવનાઓ થતી. માજની પરીસ્થિતિને અનુલક્ષીને સામિêક શક્તિ અંગે પ્રેરણા થતાં દોઢ લાખથીએ અધિક રકમનું ફંડ એકત્રિત થયું. તેમ જીવદયા 'ગે પણ ઘણી સારી રકમ એકત્રિત થઈ છે અને થશે આમ સ્વાધ્યાય, સાધના અને શાસન પ્રભાવનાના અદમ્ય ઉમંગ, ઉત્સાહમય વાતાવરણથી ભાવનગર આજ આરાધનામય બની રહ્યું છે.
ગણિવર અજીતચંદ્રવિજયજીએ ૧૬ ઉપવાસ, મુનિશ્રી પ્રદિપચંદ્રવિજયજીએ વર્ષોંમાન તપની ચાલુ એળીએમાં શ્રી સિદ્ધતપ તથા પર્યુષણુ પ્રસંગે ૧૬ ઉપવાસ મુનીશ્રી કૈલાસ ચ‘દ્રવિજયજીએ ૧૬, મુનિશ્રી રાજચ'દ્રવિજયજી ૧૦, સાધ્વીજી મધુલતાશ્રીજી સાધ્વીજી ઉજજવલયાશ્રીજી, શા લીલાચંદ જગજીવનદાસ, બાબુભાઈ હરજીવનદાસ, તથા થા કાંતિલાલ પ્રેમચંદ એ પાંચે મહાનુભાવાએ માસક્ષમણુની મહાન આરાધના કરી હતી.
તેમ દાદાસાહેબના ઉપ શ્રયે ચાતુર્માંસ બીરાજમાન આચાર્ય શ્રી રૂચકચ'દ્રસૂરીશ્વરજીની તથા ક્રુષ્ણુનગર ઉપાશ્રયે તપસ્વી મુનિશ્રી દનવિજયજી, વડવા ઉપાશ્રયે મુનિશ્રી નરચ'દ્રવિજયજી તથા વરતેજમાં મુનિશ્રી કુશળચંદ્રવિજયજીની એમ ભાવનગર શહેર તેમજ ઉપનગરામાં બીરાજમાન સ' પૂજ્યેની નિશ્રામાં અભૂતપૂર્વ આરાધનાદી થયેલ આ આરાધનાના ઉદ્યાપન કરવા સ્વરૂપ શ્રી સિદ્ધચક્ર મહાપૂજન સહિત શ્રી શાંતિસ્નાત્ર પૂર્વક અઠ્ઠઈ મહેાત્સવ તા. ૨૨-૪-૭૪ થી ૨૯-૯-૭૪ સુધીના ઉલ્લાસભેર ઉજવવામાં આવ્યા.
જૈનસમાચાર)
[૧૫
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી જન્મશતાબ્દિ શિક્ષણ ટ્રસ્ટ ૧૯૭૪-૭૫માં લાન સહાય
સુગર આચાર્યશ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી મહારાજની જન્મશતાબ્દી ચાર વર્ષ પહેલા ઉજવર્ષ, તે પ્રપ ંગે ઉપરક્ત ટ્રસ્ટની રચના થઈ હતી. આ ટ્રસ્ટમાંથી અખિલ ભારતીય ધેારણે ઉચ્ચ અભ્યાસ કરનાર વિદ્યાર્થી ભાઈએ બડૅનાને નિયત લેન સ્કે'લશિપ ાપવામાં આવે છે. અત્યાર સુધીમાં ૩૫૨ વિદ્યાર્થી ભાઈ-હેનાને કુલ રૂા. ૨૫૧૦૦૦) ઉચ્ચ અભ્યાસ માટે આપેલ છે સને ૧૯૭૪-૭૬માં ૮૯ ચાલુ વિદ્યાર્થી તથા ૧૦૨ નવા વિદ્યાર્થીઓને કુલ ૨કમ રૂા ૧,૪૩,૨૫૦) આપવાનું મંજૂર કરેલ છે,
શ્રી આત્મવલ્લભશીલસૌરભ ટ્રસ્ટ સ્કાલરશિપ મજુર
શ્રી આલસશીલ સૌરભ ટ્રસ્ટની સ્થાપના માજથી છ વર્ષ પહેલા સ્વ. પૂ. સાધ્વીજી શ્રી શીલવતીશ્રીજી મહારાજના મરણ નિમિત્તે પ્રાકૃત અધમાગધીના અભ્યાસને પ્રોત્સાહિત કર વાના શુભ આશયથી થયેલ છે. આ ટ્રસ્ટમાંથી પૂ. સાધ્વીજી મહારાજોને તથા પ્રાકૃત અધમાગધી ભાષા સાહૃિત્યના શ્વભ્યાસ કરવા ઇચ્છતી કન્યાઓને જરૂરી સહાય આપવાનું ચાલુ કરેલ છે. સને ૧૯૭૪ ૭૫ના વર્ષીમાં ૧૦૧ કન્યાઓને અધ માગધીના અભ્યાસ માટે રૂા. ૫૯૨૫)ની રકમ આપવાનું નક્કી કરવામાં આવેલ છે, તેમજ પૂ સાધ્વીજી મહારાજના અભ્યાસ અંગે રૂા. ૨૦૦૦) અને શ્રી પ્રાકૃત વિદ્યામંડળ અમદાવાદને રૂા. ૧૦૦૦)ની રકમ મંજૂર કરેલ છે.
૧૩ મી નવેમ્બરથી ભગવાન મહાવીર નિર્વાણદિનની ઉજવણી શરૂ થશે. ( પી. ટી. આઈ. )
ઇન્દ્રાર તા. ૧૩
ભગવાન મહાવીરના ૨૫૦૦મા નિર્વાણુદિનની એક વર્ષ સુધી ચાલનારી ઉજવણીના પ્રારંભ નવેમ્બરની ૧૩મીના રાજ વડાપ્રધાન શ્રીમતી ઇન્દીરા ગાંધીના વાયુપ્રવચન સાથે થશે. આ પ્રસંગની ઉજવણી માટે ચર્ચાએલી રષ્ટ્રીય સમિતિના મંત્રી શ્રી ચીમનભાઇ સી. શાહે આ માહિતી આજે પત્રકારને આપતાં જણાવ્યું હતું કે આ ઉજવણી દરમિયાનના કાર્યક્રમમાં ભગવાન મહાવીરના ઉપદેશને જુદી જુદી ભાષાઓમાં વર્ષભર આકાશવાણી દ્વારા પ્રસારણ કરવાનો સમાવેશ થાય છે. શ્રી શાહે જણાવ્યું હતું કે મા ઉજવણીમાં મહાવીર જનકલ્યાણ કેન્દ્ર દ્વારા વિશષ્ટ કલ્યાણ કા પર ભાર મુકવામાં આવશે
સ્વગ વાસ નોંધ
ભાવનગર નિવાસી શાહ પભુદાસ મૂળચ'દ ( ઉં. વ ૭૪ ) તા. ૧૦-૧૦-૭૪ ગુરૂવારના રાજ ભાવનગર ગુડામે સ્વર્ગવાસી થયેલ છે તે જાણી અમે ઘણા દિલ્લગીર થપા છીએ. તેએ આ સભાની સાચી કિટીના સભ્ય હતા અને સભાના કાર્યોંમાં સારા રસ ધરાવતા હતા. તે ધર્મપ્રેમી, નમ્ર અને મળતાવડા સ્વભાવના હતા. સભાના આજીવન સભ્ય હતા. તેમના આત્માને પરમ શાંતિ મળે !
૧૦]
For Private And Personal Use Only
[ાત્માનંદ પ્રકાશ
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
ક્રમ
લેખ
૧ નુતન વર્ષના મંગળ પ્રવેશે ૨ સાધના અને વાસના
શ્રી જૈન આત્માનંદ પ્રકાશની
વાર્ષિક અનુક્રમણિકા: સંવત ૨૦૨૯
ગદ્ય વિભાગ
૩ શ્રાદ્ધ પ્રતિક્રમણના સૂત્ર
૪ નિમિત્તની પ્રખલતા
પ ગૃહદ્દીપ-નારી
૬ નિમિતની પ્રખલતા
૭ ભગવાન શ્રી મહાવીરદેવની વાણીના અદૂભૂત પ્રભાવ
૮ શ્રી મુક્તિ એક યથાથ
૯ શ્રાદ્ધ પ્રતિકના સૂત્ર ૧૦ આત્માની સુરક્ષા
www.kobatirth.org
૧૧ ભગવાન મહાવીર અને તેના સિદ્ધતિ ૧૨ આત્માવલ’ખને ઊત્કૃષ્ટ આદર્શ પ્રભુ હાવીર ૧૩ પ્રિય દશના
૧૪ વીર ચરિત્ર અ’ગેની માગમિક સામગ્રી ૧૫ સુખ કાં ?
૧૬ હિસાખી અહેવાલ સ. ૨૦૨૮ ૧૭ એક મહત્વના પત્ર ૧૮ મુંગા જીવાના શ્રાપ
૧૯ પાપના ડંખ
૨૦ જૈન સમાચાર
૨૧ પીપળ પાન ખરતા
૨૨ જીવનનું અમૃત મૃત્યુ ૨૩ સન્માન સભાના અહેવાલ
૨૪ જૈન સમાચાર
વા. અનુક્રમણિકા : ૨૦૨૯]
...
....
....
...
....
...
--
30
....
2020
....
993
...
200
...
...
..
---
...
200
મનસુખલાલ તારાચંદ મહેતા
..
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
લેખક
૨
૮
33
હીરાલાલ ૨. કાપડિયા
૧૧
માચાય શ્રી વિજયદેવસૂરીશ્વરજી મહારાજ ૧૪
૧૮
મનસુખલાલ તારાચંદ મહેતા આચાર્યશ્રી વિજયદેવસૂરીશ્વરજી મહારાજ ૨૨
શ્રી દેસાઈ શૈલેશ એસ
૨૪
ર.
ઉત્ક્રય જૈન ધમ શાસ્ત્રી હિશલાલ ૨. કાપડિયા ઉપેન્દ્રરાય જ. સાડેસરા શ્રી દેવેન્દ્ર મુનિ શાસ્રી ભાનુમતિ દલાલ
મનસુખલાલ તારાચંદ મહેતા હીરાલાલ ૨. કાપડીયા અમરચંદ માવજી શાહ
મનસુખલાલ તા. મહેતા અમરચંદ માવજી શાહે
મનસુખલાલ તા. મહેતા
For Private And Personal Use Only
પૃષ્ઠ
ધનસુખલાલ મહેતા
મનસુખલાલ તા. મહેતા
૨૬
૩૧
३७
૩૮
v x
૪૪
૭૩ *
૪૯
७२
७७
૮૧
૮૫
૮૯
૧૦૧
[૧૬!
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
લેખ
લેખક
પૃષ્ઠ
૧૨૩
૨૫ મહાદેવીએ અને મહાસતી ૨૬ નિર્ભર ૨૭ શ્રાદ્ધ પ્રતિક્રમણના સૂત્ર ૨૮ સેવાને મહ. ૨૯ જૈન સમાચાર ૩૦ ગ્રંથાવલોકન ૩૧ સંવત્સરી પર્વને આરાધક બનાવીએ ૩૨ પડિક મણ ૩૩ પરિમિત કરીએ પરિગ્રહને ૩૪ પર્યુષણ પર્વ ૩૫ તૃષ્ણ અને તૃપ્તિ ૩૬ ત્યાગ ૩૭ સંયમ સાધના ૩૮ ગ્રંથાવલોકન દ૯ પુરુષની પ્રધાનતા ૪૦કાગને વાઘ ૪૧ તીર્થક્ષેત્ર શત્રુંજય ૪૨ મહાવીર સ્વામીના ભકત ભૂપતિઓ ૪૩ શ્રીમદ્ વિજયધર્મસૂરીશ્વરજીની
સ્વગહણ તીથી ૪૪ જૈન સમાચાર ૪૫ વાર્ષિક અનુક્રમણિકા ૪૬ પેટ્રનની નામાવલી
... મનસુખલાલ તા. મહેતા ... રતિલાલ માણેકચંદ શાહ ૧૧૦ . હિરાલાલ ૨. કાપડયા
૧૧૩ ચીમનલાલ ચકુભાઈ શાહ ૧૧૮
૧૨૦ ... અતરાય જાદવજી શાહ ટા, ૫. ૨-૩ ... ભાનુમતિ દલાલ
૧૨૨ ... મનસુખલાલ તા, મહેતા ડે ભાઈલાલ બાવીશી
૧૨૭ - વલભકાસ મહેતા
૧૩૧ કારશ્રીજી ... ઝવેરભાઈ બી શેઠ
૧૩૭ - અમરચંદ માવજી શાહ
૧૩૯ . અનંતરાય જાદવજી શાહ ૧૪૩ ... મનસુખલાલ તા મહેતા
૧૪૬ ... પન્નાલાલ પટેલ » મુ લે હરિહરસિંહ અનુ. રક્ત જ ૧૫૩ હરલાલ ૨ કાપડિયા
૧૫૬
૧૩૩
૧૪૯
૧૫૯
૧૬૨ ૧૧૪
પદ્ય વિભાગ
ક્રમ
લેખ
લેખક
પૃષ્ઠ
... જગજીવનદા જે જૈન
૧ નૂતન વર્ષ ભવાદન ૨ વીર નિર્વાણ ૩ નિશ્ચય હૈ અપના આધાર
૧૬૨).
[આત્માનંદ પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ક્રમ
લેખ
લેખક
૩૪
૩૫
-- લાઈલાલ એમ. બાવીશી - બી. જે. કાપડી • લબ્લિવિજયજી મ.
૫૫
૪ વીર વચનામૃત ૫ મંગલ પ્લેક ૬ પ્રભુ ચરણ ૭ દયા ખાજે એ દેશની ૮ ગાંગાણિતીર્થને સંક્ષપ્ત પરિચય ૯ મહાવીર વાણી ૧૦ મત ત્યાગ ૧૧ જિનવાણી ૧૨ જગતકર્તા વિવિધ મતે ૧૩ શરણે છે એકજ ડરે ૧૪ મચ્છામિ દુક્કડમ
૬૫
... રતિલાલ માણેકચંદ શાહ ૨૦. જગજીવતદાસ જે. જૈન
૧૦૫ ૧૧૨ ૧૨૧ ૧૪૫
૫. આ. પ્રભાકર શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજ સાહેબના
શ્રદ્ધાંજલિ વિશેષાંકની અનુક્રમણિકા
૫
|
૩-૪૪
જ્ઞાન જતિની જીવન રેખા વર્તમાન પત્રો અને સામયની અંજલી સંઘ તથા સંસ્થાઓના ઠરાવે સંસ્થાઓ સંઘ તથા વ્યક્તિઓના પત્ર અને તારે માંથી કેટલાક લેખે અને ડાંક કાળે પુરવણી
૯૭-૧૨૨ ૧૨૩-૧૪૬ ૧૨૪-૨૦૦ ૨૦૧-૨૦૨
આ સભામાં અત્યાર સુધીમાં થયેલાં માનવંતા પેટ્રન સાહેબોની નામાવલી ૧ શ્રી બાબુસાહેબોય સીતારાચંદ જી બહુ દુર ૮ શ્રી ચંદુલાલ સારાભાઇ ૨ , હઠીસંગ ઝવેરચંદ
૯ ) . બ. કાંતિલાલ ઈશ્વરલાલ ૩ , રાયબહાદુર બાબુ હેબ વિજયસિંહજી ૧૦ , માણેકચંદ જેચંદભાઈ ૪ , સૌભાગ્યચંદ નગીનદાસ ઝવેરચંદ ૧૧ ) નાગરદાસ પુરૂતમ ૫ , બાલચંદજી છાજેડ
૧૨ , રતિલાલ વાડીલાલ ૬ , જીવણલાલ ધરમચંદ
૧૩ , માણેકલાલ ચુનીલાલ ૭ , બાબુયાહેબ બહાદુરસિંહજી સીધી
( ૧૪ નાનાલાલ હરીચંદ
વા. અનુક્રમણિકા ઃ ૨૦૨૯]
[૧૬૩
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૫ શ્રી કાંતિલાલ બકેરદાસ ૧૬ રા. બ. નાનજીભાઈ લધાભાઈ ૧૭ ભેગીલાલ મગનલાલ ૧૮ , રતિલાલ વર્ધમાન ૧૯ , પદમશી પ્રેમજીભાઈ
, રમણીકલાલ જોગીલાલ , મેહનલાલ તાશચદ , જાદવજી નરશીદાસ , ત્રિભુવનદાસ દુર્લભદાય , ચંદુલાલ ટી. શાહ
રમણીકલાલ નાનચંદ ૨૬ , દુર્લભદાસ ઝવેરચંદ ૨૭ , દલીચંદ પરશોત્તમદાસ
, ખાંતીલાલ મરચંદ
, લા. બ. જીવતલાલ પ્રતાપશી ૩૦ અમૃતલાલ કાળીદાસ ૩૧ , ખુશાલદાસ ખેંગારભાઈ ૩ર , કાંતિલાલ જેસંગભાઈ ૩૩ , બબલદ કેશવલાલ
, ચંદ્રકાન્ત ઉજમશી , પુંજાભાઈ દીપચંદ , લક્ષમીચંદ દુલભદાસ , કેશવલાલ લલુભાઈ » ઓધવજી ધનજીભાઈ સેલીસીટર , મણલાલ વનમાળીદાસ
સારાભાઈ હઠીસંગ રમણલાલ દલસુખભાઈ કેશવલાલ વજેચંદ , જમનાદાસ મનજી વીરચંદ પાનાચંદ હીરાલાલ અમૃતલાલા , ગીરધરલાલ દીપચંદ
ઇ પરમાણંદ નરશીદાર ૪૮ , લવજીભાઈ રાયચંદ ૪૯ , પાનાચંદ લલુભાઈ ૫૦ , કરતુરભાઈ લાલભાઈ ૫૧ પરશોતમદાસ મનસુખલાલ
પર શ્રી મનસુખલાલ દીપચંદ ૫૩ , ઇટાલાલ મગનલાલ
, માણેકચંદ ૫ પટલાલ , નગીનદાસ કરમચંદ , ડે. વલભદાસ નેણશીભાઈ , સાકરચંદ મેતીલાલ
પ્રાગજીભાઈ ઝવેરચંદ , ખીમચંદ લલુભાઈ , પરશોતમદાસ સુચંદ , દેશવજીભાઈ નેમચંદ , હાથીભાઈ ગુલાલચંદ , અમૃનલાલ ફુલચંદ
, પોપટલાલ કેવળદાસ ૬૫ , ભગુભાઈ ચુનીલાલ
વનમાળીદાસ ઝવેરચંદ ૬૭ , બકુભાઈ મણીલાલ ૬૮ , ખીમચંદ મેતીચંદ ૬૯ ) ચીમનલાલ ડાયામ ઈ
» રમણલાલ જેશીંગભાઈ , મગનલાલ મૂળચંદ , નરોત્તમદાસ શામજીભાઈ ,, કેશવલાલ બુલાખીદાસ ,, મેહેલાલ મગનલાલ , ચીમનલાલ મગનલાલ ,, રતિલાલ ચત્રભુજ - પિપટલાલ ગીરધરલાલ - કાંતિલાલ હીરાલાલ કુસુમગર , લાલભાઈ ભેગીલાલ , સાકરલાલ ગાંડાલાલ
છે હરખચંદ વીરચંદ ૮૨ ) ચંદુલાલ વર્ધમાન
, ટાલાલ ભાઈચંદ શ્રીમતી પ્રભાવતીબેન હરખચંદ
શ્રી મનમેહનદાસ ગુલાબચંદ ૮૬ , કાંતિલાલ રતિલાલ ૮૭ , નૌતમલાલ અમૃતલાલ ૮૮ છે જયંતિલાલ રતનચંદ
[આત્માનંદ પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૮૯ ) ભાણજીભાઈ ધરમશી ૯૦ , પાનાચ'દ ડુંગરશી ૯૧ , નાનકચંદ રી ખલચંદ્ર ૯ ૨ શ્રી મતી કમળાબેન કાંતિલાલ ૯૩ શ્રી રમણલાલ નગીનદાસ ૯૪ , કપુરચંદ નેમચંદ ૯૫ , મંગળદાસ ગોપાળદાસ ૯૬ , રાયચંદ લલભાઈ ૯૭ , છોટુભાઈ રતનચ'દ ૯૮ ,, હરગોવનદાસ રામજીભાઈ ૯૯ ,, નવીનચંદ્ર છગનલાલ ૧૦૦ , નવીનચંદ્ર જયંતિલાલ ૧૦૧ , શરદભાઈ જયંતિલાલ ૧૦૨ , તુલશીદાસ જગજીવનદાસ ૧૦૩ by નાનચંદ જેઠાભાઈ ૧૦૪ , ચ દુડાલ પુનમચ દ ૧૦૫ ,, સૌભાગ્યચંદ નવલચંદ ૧૦૬ , ચંપા લાલ કરશનદાસ
અમૃતલ લ ડાહ્યાભાઈ ૧૦૮ ,, મહીપતરાય વૃજલાલ ૧૦૯ ,, પોપટલાલ નરોત્તમદાસ ૧૧૦ ,, ગુલાબચંદ લાલચ દ ૧૧૧ ,, મનુ ભાઈ વીરજીભાઈ ૧૧૨ ) ચ દુલાલ નગીનદાસ ૧૧૩ , મુળજીભાઈ જગજીવનદાસ ૧૧૪ , ચુનીલાલ ઝવેરચંદ ૧૧૫ શ્રીમતી લાછખાઈ મેઘજીભાઈ ૧૧૬ શ્રી સુખલાલ રાજપાળ ૧૧૭ ,, હું દલાલ મૂળચંદ ૧૧૮ ,, પ્રાણજીવન શમચંદ ૧૧૯ ઇ શાંતિલાલ સુદરજી ૧૨૦ , પ્રાણુલાલ કે. દોશી
૧૨૧ શ્રી ખાંન્તીલાલ લાલચક્ર ૧૨૨ , ચીમનલાલ ખીમચંદ ૧૨૩ , ભેગીલાલભાઈ જેઠાલ લ ૧૨૪ શ્રીમતિ કંચનબેન ભેગીલાલ ૧૨૫ શ્રી જયંતભાઈ માવજીભાઈ ૧૨૬ ,, ખુમચંદભાઈ રતનચંદ ૧૨૭ , સવાઈલાલ કેશવલાલ ૧૨૮ 5 ન દલાલભાઈ રૂપચંt ૧૨૯ , જાવજીભાઈ લખમશી ૧૩૦ , બાવચંદભાઈ મંગળજી ૧૩૧ , પોપટલાલ નરશીદાસ ૧૩૨ , કુલદભાઈ લીલાધર ૧૩૩ , જીવરાજભાઈ નઃ ભેરામ ૧૩૪ by મ ણેકલાલ ઝવેરચંદ્ર ૧૩૫ ,, પ્રાણલાલભાઈ મોહનલ લ ૧૩ ૬ ) હરસુખલાલ ભાઈચંદ્ર ૧૩૭ , ચંદુલાલભાઈ વનેચંદ ૧૩૮ ,, મનસુખલ લ હેમચંદ્ર ૧૩૯ , પોપટ 1લ મગનલ લ ૧૪૦ , કાંન્તિલાલ હરગોવન
, અમૃતલાલ કાળીદાસ
કાંન્તીલાલ ભગવાનદાસ ૧૪૩ ,, નગીનદાસ અમૃતલાલ ૧૪૪ ,, પોપટલાલ નગીનદાસ ૧૪૫ ,, ચીમન લાલ નગીનદાસ ૧૪ ૬ ,, દી પચદભાઇ એસ. ગાડી ૧૪૭ ,, વાડીલાલભાઈ ચત્રભુજ ૧૪૮ ,, પન્નાલાલભાઈ લલ્લુભાઈ ૧૪૯ ,, તલકચંદભાઈ દામોદરદાસ ૧૫૦ શ્રીમતિ ભાનુમતીબેન વાડીલાલ ૧૫૧ શ્રી નાનચંદભાઈ તારાચ'દ ૧૫૨ ,, હીરાલાલ જુઠાભાઈ
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ATMANAND PRAKASH Regd. B. V. 31 ખાસ વસાવવા જેવા કેટલાક અલભ્ય ગ્રન્થો संस्कृत ग्रंथों તા ગુજરાતી પ્રથા રૂા. ન. પૈ. 20 - 10 -0 0 - 250 ૧૨-છે છે 1 - ? શgવ gિણી-ક્રિતીક 'જ્ઞ 20-00 2 वृहत्कल्पसूत्र भा. 6 हो / 20-70 1 શ્રી પાર્શ્વનાથ ચરિત્ર 2 શ્રી તીર્થકર ચરિત્ર 3 त्रिष्ठिशलाकापुरुषचरित 3 શ્રી સુપાર્શ્વનાથ ચરિત્ર ભા. 2 4-00 महाकाव्यम् भा. 2, 4 કાવ્ય સુધાકર , પર 2, 2, 4 (બૂઢ સંભાત) પ આદર્શ જૈન સ્ત્રીરના ભા. 2 2 - 0 પુત વારે 6-00 હું કયારત્ન કોષ ભા. 1 પ્રતાપરા 26-00 7 કથારન કોષ ભા. 2 1 પ્રાIિTS નવમાંશું 40-00 8 આમ વલ્લભ પૂજા સ હું 3-00 6 सम्मतितकं महार्णवावतारिका 15-00 9 આત્મ કાન્તિ પ્રકાશ 1-50 7 तत्वार्थाधिगमसूत्रम् 2-00 10 જ્ઞાન પ્રદીપ ભા. (1 થી 3 સાથે) 10-00 8 प्रबंधपंचशती સ્વ. આ. વિજયકરસૂરિજી રચિત 9 श्रीनिर्वाणकेवलिभुक्तिप्रकरणे 11 ધમ કૌ હયુ 10 श्री शान्तिनाथ महाकाव्यम् -00 12 અનેકાન્તવાદ आ. श्री भद्रसूरी विरचितम्. 13 નમસ્કાર મહામ ત્રા 2- ના 14 ચાર સાધન 2-0 0 15 ભગવાન મહાવીર યુગના ઉપાસકો 2-00 16 જાણ્યું અને જોયુ" R. Np, | 'P | 17 સ્યાદ્વાદમજરી 15-00 1 Anekantvada 18 ભ. મહાવીર યુગનાં ઉપાસિકાએ ર-૦૦ by, H. Bhattacharya 3-00 19 પૂજ્ય આગ + પ્રભાકર પુણ્યવિજયજી 2 Shree Mahavir Jain Vidyalaya શ્રદ્ધાંજલિ વિશેષાંક પાકુ બાઈન્ડીંગ 2 5 Suvarna Mahotsava Granth 35-00 કાચુ બાઈડીંગ પ-૨૫ - - શ્રી પેટ ખચ અલગ, આ અમલ્ય ગ્ર'થા થમાવા ખામ ભલામણ છે કોઈ પણ પ્રકારનું વેપારી કમીશન આપવામાં આવતું નથી. ! લખે ! જે ન આ ત્મા ન દ સ ભા : ભા વ ન ગ 2 ત'ની : ખીમચંદ ચાંપશી શાહ, શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ તંત્રી મંડળ વતી - પ્રકાશક : શ્રી જૈન આeમાનંદ સભા, ભાવનગર મુદ્રક : હરિહાલ દેવચંદ શેઠ આનંદ પ્રિન્ટીંગ પ્રેસ, ભાવનગ૨. For Private And Personal Use Only