Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-35
હનામાનદ પ્રકા,
Shri Atmanand Prakash
પુસ્તક પ૧ મું..
સંવત ૨૦૧૦.
આમ સ'. ૫૮
પ્રકાશન તા. ૧૫-૪-૫૪
અંક ૯ મે,
શત્ર
ITUTUNnin
Edited by Shri Jain Atmanand Sabha
Bhavnagar વાર્ષિક લવાજમ રૂા. ૩-૦-૦ પાસ્ટેજ સહિત.
પ્રકાશક:
IIT
શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા,
ભાવનગ૨ .
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
...
૧. અજારાપાર્શ્વનાથ સ્તવન
...
૨. સતરમા શ્રી અનીલજિન સ્તવન સાથે... ૩. સેાળ સતીના છંદ.....
...
૪. નવમા સુવિધિનાથ જિન સ્તવન સાથે... ૫. ધમ કૌશલ્ય
૬. સુભાષિત સંગ્રહ
600
www.kobatirth.org
અનુક્રમણિકા.
૭. વ્યાપાર નીતિ શતક
૮. શ્રીમદ્ રાજચંદ્રની પવિત્ર વિચારશ્રેણી ૯. સાનેરી સુવાકયે
૧૦. વર્તમાન સમાચાર ...
૯. સ્વીકાર સમાલાચના
...
930
...
( લે. મુનિરાજશ્રી સુશીલવિજયજી ) ૧૨૯ ( લે. ડા. વલ્લભદાસ નેસીભાઇ ) ૧૩૦ (લે. પ્રા. હીરાલાલ રસિકદાસ એમ. એ. ) (લે. ૫. શ્રી રામવિજયજી ગણિવય') ( લે. સ્વ. મૌક્તિક )
GOD
900
...
( સુધાકર )
www
(લે. અમરચંદ માવજી શાહ )
( લે. જિજ્ઞાસુ )
000
...( લે. અચ્છાબામા )
...
000
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
www
000
For Private And Personal Use Only
૧૩૧
૧૩૩
૧૪૬
૧૪૭
www
૧૩૮
૧૪૦
૧૪૧
( સભા )
૧૪૨
- ( સભા ) ૧૪૩
નમ્ર સૂચના.
આત્માનદ પ્રકાશ માટે લેખકેાએ મેકલેલ ઘણી કવિતા અમારી પાસે પડી છે, તેથી કાઇ પણ લેખક્રાએ કવિતાએ હાલ મેાકલવી નહિ; કેટલીક કવિતાઓ તથા લેખે મેળ વગરના નીરસ આવે છે, તેવા દાખલ કરવામાં આવતા નથી, તેમજ કઇ કવિતા કે લેખ લેવા અને ક્રયા ન લેવા તે તંત્રી મડલ નિણૅય કરે છે. તેમજ લેખ કે કવિતા પાછી મેાકલવામાં આવતી નથી. તંત્રી મડલ
(શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ )
નમ્ર સુચના.
બૃહતકલ્પસૂત્ર છઠ્ઠો ભાગ હાલમાં પ્રસિદ્ધ થયા છે, પરંતુ આગલા કેટલા ભાગેાનુ` વેચાણુ ધણા વખત પહેલાં થયેલું હેાવાથી, છ ભાગે તૂટક થયા છે, અને છએ ભાગ પૂરતા નહિ' મેળવનાર અને ખીલકુલ નહિં મેળવનારા અનેક મુનિરાજો, જ્ઞાન ભંડારા, ખપી આત્માઓના પૂરતા ભાગ મેળવવા માટે સભા ઉપર અનેક પત્ર આવવાથી, અમેએ અન્ય સ્થળેથી મૂઢતા આગલા ૩-૪-૫ ભાગા મેળવીને હાલમાં થાડા ભાગા એકઠા કર્યા છે, અને તેની નકલ પણ ઘણી થોડી છે; જેથી જોવે તેમણે મગાવવા નમ્ર સૂચના છે. કિ ંમત ૩-૪-૫ દરેક ભાગના દશ દશ રૂપીયા સારી અને છઠ્ઠા ભાગના સાળ રૂપીયા (પાસ્ટેજ જુદું)
તૈયાર છે.
જલદી મંગાવા
અનેકાન્તવાદ (અંગ્રેજી ભાષામાં)
HO
લેખકઃ હરિસત્ય ભટ્ટાચાર્ય એમ. એ.
ઉપરોક્ત ગ્રંથ ઊંચા પેપર, અંગ્રેજી સુંદર ટાઈપ તેમજ પાકા બાઇડીંગ સાથે તૈયાર છે. કિંમત રૂા. ૨-૦-૦ પેસ્ટેજ જુદું..
શ્રી સસ્તુ સાહિત્ય કૅમીટી
અતર્ગત શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા—ભાવનગર.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આ સભાના માનવતા પેટ્રના
રા. ૨. શેઠ ચંદુલાલભાઈ વ માન શાહ જે. પી.
| સુરેન્દ્રનગર-હાલ મુંબઈ
શ્રી મદ્રાદય પ્રવાહનમાં
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
પ્રકાશક:--શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગર ...
વીર સં,
૪૮૦૦
પુસ્તક પર ,
ચૈત્ર–એપ્રીલ
વિક્રમ સં. ૨૦૧૦.
અંક ૯ મા,
શ્રી રાજારા પાર્શ્વનાથનું સ્તવન
(રાગ-ગઝલ )
અારા પાર્શ્વ પ્રભુ પ્યારા, અમારા પ્રાણ આધાર; ભાષ પાર કરનારા, મુક્તિના સુખ દેનારા. અજારા (1) અજાા તોયના સ્વામી, વળી સિદ્ધિગતિગામી જગત અંતરજામી, અનતગુણ-ગણધામી. અારા વામાદેવીતા નંદા, અશ્વસેન કુલચંદા; સેવે સુર નર ઈજા, હે લાંછન નાગિંદા. મારા૦ (8) સેળ લાખ વર્ષ પૂર્વેની, મનોહર મૂરતિ જેની; જોતાં નવી ખસે પ્રાણું, કરે કમ્તણું કાન. અજાર (૪) પૂછ લાખ વર્ષ પરણે, વળી જો વર્ષ કુબેર, સાત લાખ વર્ષ પત, પૂછ વરુણદેવે ૨. અજીરા (૫) દેવી પાવતી મુખથી, મગન વાણી સુણીને; સયાત્રિક વણિકે એ, સાગરમાંથી લાવીને. અજારા ચમત્કારી પ્રતિમા એ, સમર્પી રોગી તૃપને રે; વિકરથ તન મન તેનાં, નીરખી અન્ય બિંબને છે. અનરા અરાજા પીડાતા'તા, શતપરિ સાત રગે રે; થયા નિરગી એ તે એ, અજીરા પાશ્વાગે રે, અજરાક (૮) અજપુર ગામ વસાવી, સુંદર મંદિર બંધાવી; પ્રતિમા પા પધરાવી, મારા નામ ધરાવી, અજરા. (૯) થી હાર ચોદ વારે, શિવાલેખ જશુએ; સંવત ઠાર ચોદન, પુરાણે ઘંટ દીખાએ. અજાર (૧૦) અજારા પાર્શ્વનો ગુણે, અતર ક્તિ ભાવે રે; નેમિ-લાવણ્યસૂરિવરને, દક્ષ સુશીલ ગાવે રે. અજરા૦ (૧૧)
મુનિરાજ શ્રી સુશીલ વિજ્યજી મ...
: ૨ : ? ? ? ? ? ? ? ?
0
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
編號纷纷纷纷纷纷纷纷纷纷
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રીમદ્ દેવચંદ્રકૃત અતીત ચાવીથી મધ્યે સત્તરમા શ્રી અનીલજિન સ્તવન સાથે
KRUFIRROR URDU BTLT LRY R ( સ ડૅાકટર વલ્લભદાસ ને સીભાઈ-મામી !
સ્વારથ વિષ્ણુ ઉપગારતા કે, અદ્ભૂત અતિશય રિદ્ધિ, આત્મસ્વરૂપ પ્રકાશતા હૈ, પૂરણ સહેજ સમૃદ્ધિ, અનીલજિન સેવીએ રે, નાથ તુમારી જોડી ન કો ત્રિતુ લાક મેં હૈ, પ્રભુજી પરમ આધાર અ શિવ થાને છે.
॥ ૧ ॥
સ્પાથ:--હું અનીલનાથ-સ્વામી! સત્તરમાં તીતિ। તમે પોતાના સ્વયં તા સિદ્ધ કર્યો છે, હવે અમારાથી તમારે કાંઇ પણ સ્વાર્થ નથી તે છતાં પણ તમે અમારા સરખા ભગ જીવે ઉપર પરોપકાર કરે છે, વળી અદ્ભૂત અતિક્ષયત્રત છે. એટલે તમારા અપાયાપગમન તરાયવરે અમારાં પાપ દુરિત, દુ:ખ નાશ થાય છે. વળી તમારા વનાતિશયવડે અમે અમારી ભાષામાં તમારાં વચન સ્હેજે સમજીએ છીએ. વળી તમારા જ્ઞાનતિશયા અમેતે અનામની ભિન્ન શુદ્દામના સ્વરૂપનું જ્ઞાન થાય છે. વળી તમારા પૂજાતિય પસાથે અમે અમારા પૂજ્ય પરમપદને પામીએ એવી તમારી અતિશયાદિક તથા અમૃ મહાપ્રાતિહાયદિ તથા અનંતરજ્ઞાત કેવળજ્ઞાન દર્શનાદિકની ભાવ સક્ષ્મી છે. વળી તમે શુદ્ધાતમસ્વરૂપના પ્રકાશ કરવાવાળા પૂછ્યું મુહુજ સમૃદ્ધિવત ા માટે હું અનીલ પ્રભુ! તમાને અમે સેવીએ. તમે માને સસારદુ: ખથી છેડાવવાવાળા મારા નાથ છે. ત્રિલેકમાં ત્રણ ફાળે તમારી જોડીને કાઇ અન્ય હેતુ કહેતાં ઉપગારી નથી તેથી પ્રભુજી તમે લેક ધ વિદ્ધવાને પરમ આધાર છે, ( ૧ )
પર કારજ કરતા નહી રે, સેગ્મા પાર ન હેત;
જે ક્ષેત્રે તતમય થઈ ૐ, તે લહે શિષ સંકેત # અઃ ॥ ૩ ॥
સ્પષ્ટા ; પ્રભુજી ! તમે પર જીવ તથા પરપુદ્ગલ કાર્યના કર્તા ના. અને તમને સેવનાર ભૂવિને નિશ્ચયથી તમે પાળાવાળા કે રાખવાવાળા કે પાર કમાડવાવાળા નથી. પણ તમને જે તન્મય થઇ સેવે છે, તેને તમે જાણે સમશ્યાબંધ સાબંધ શિવ આપે એમ જજ્જુાય છે, પણુ તેની સેવાનું તા પુરુષ શિવસુખ ફળ પામે છે એમાં કાંઇ શંકા નથી. ( ૨ )
કરતા નિજ ગુણ વૃત્તિતાને, ગુણ રિતિ ઉપભાગ નિ:પ્રયાસ ગુણ વત્તા ૐ, નિત્ય સ્પા—પ્રભુજી | તમે તે સકળ સમય વિના તમારે સ્વગુણુ પરિતા જ સકળ સમય ઉપગ છે. નિ:પ્રયાસે સહેજે ઉપચાર પણ તમારું સફળ સમય અખંડ *. { & )
સફળ ઉપયોગ. પ્રયાસે નિજ ગુજી
For Private And Personal Use Only
॥ અ ા ૩ ! પ્રવૃત્તિ
કર્તા છે. અને ગુણુ વર્તે છે, અને તેને
સેવ ક્તિ ભેગી નહીં રે, ન કરે પરના સહાય,
તેજ ગુણર્ગી ભક્તના રે, સહજે કારજ થાય. ॥ અ ॥ ૪ ॥
સ્પાથ—તમારી ખાન! સેવવાવાળા તમારી સેવા-ભક્તિ કરે તેના તમે ભેગી ના. અને તમે
[ ૧૩૦ ]9
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સેળ સતીને ઈદ
ની
(લેખક:-શ્રી હીરાલાલ ૨કાપડિયા એમ. એ.) :
( અનુસંધાન ૧૧૮ પુકથી). પદ્ય સંખ્યા કરતુત કૃતિ ગુજરાતમાં સત્તર કડીમાં રચાયેલી છે.
વિષય–આ કૃતિનું નામ જ કહી આપે છે તેમ આમાં આ મહાસતીઓના પ્રશંસા કરાઈ છે. ખાસ કરીને એમના શીયલની તારીફ કરાઈ છે. પહેલી કડીમાં કહ્યું છે કે સવારે ઉઠીને સોળ સતીના નામ યાદ કરવા. આમ કહી એક પછી એક સસ્તીને ઉલેખ એના સંક્ષિપ્ત પરિચયપૂર્વક અપાવે છે. એકંદર સાળ સતીઓ ગણાવવી જોઈતી હતી તેને બદલે અહીં સત્તર ગણાવાઈ છે. જો કે સોળમી કડીના અંતમાં અંતિમ સતી ગણાવતી વેળા “સોળમી સતી પદ્માવતીએ ” એમ કહ્યું છે. આ એક વિલક્ષણું ધટના ગણાય. એ સંબંધમાં આગળ ઉપર વિચાર કરાશે એટલે અહીં તો આ મહાસતીઓનાં નામ, એમને અંગે અપાયેલા સંક્ષિપ્ત પરિચયપૂર્વક હું કર્તાએ આપેલા અમે રજૂ કરું છું –
બ્રાહ્મી–આ બાલકુમારી છે, એ ભરતની બેન છે અને એ સેળ સતીમાં મેટી છે. સંદી-આ બાહુબલિની બેન અને બહાદેવની પુત્રી થાય છે.
ચંદનબાલા...આ સતી બાળપણથી શીલવતી હતી; એણે શ્રમણ ભગવાન મહાવીરને બકુલ વહેરાવ્યા હતા. એ સર્વજ્ઞ બની હતી.
રાજીમતી–આ ઉગ્રસેન રાજા ના અને ધારિણીની પુત્રી અને નેમિનાથની પત્ની થાય છે. એણે યુવાવસ્થામાં કામ ઉપર વિજય મેળવી દીક્ષા લીધી હતી.
પરની સહાય કરવાવાળા પણ નથી, પશુ તમારા નાનાદિક ગુણેમાં રંગી થઇ તમારી આજ્ઞા સેવે તે ભકતનાં સહજે કાર્ય સિદ્ધ થાય. (૪)
કિરિયા કારણ કાર્યતા રે, એક સમય સ્વાધીન;
વતે પ્રતિગુણ સર્વદા રે, તસુ અનુભવ લયલીન. મા અ . પ સ્પષ્ટાર્થનમારે અનેક ગુણના કાર્યના ક્લિા-કાર અને કાર્યપણું પ્રતિ મુશનું દરેક સમયમાં સમકાલે તમારે પિતાને સ્વાધીન છે, તે અનુભવ રસ સ્વાદમાં તમે લયલીન છે )
જ્ઞાયક કલેકના રે, અનીલમભુ જિનશાય;
નિત્યાન મચી સદા રે, દેવચંદ્ર સુખદાય. . અને ૬ પાર્થ––દેવચંદ્ર મુનિ કહે છે કે અનીશ પ્રભુ અગિયારમા, બારમા અને તેરમા ગુણઠાણાના સામાન્ય-જિનેમાં રાજા અને લોક અલેકના સકલ રૂપી : અરૂપી દ્રવ્યગુગુપર્યાયના ઉત્પાદ-યય—પત ત્રિકામાં પ્રવૃત્તિના ખાતા દ્વારા નિત્ય અખંડ પૂર્ણ સ્વતંત્ર અનંત આનંદમયી તથા સંકલ જીવોને સુખના. દાતાર છે. ( ૧ ).
૧૩
૭
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૩૨
શ્રી આત્માના પ્રકાર
ૌપદી આ પાંચ પાંડવની પત્ની અને દ્રપદની પુત્રી થાય છે. એના શીયલના પ્રભાવથી ૧૦૮ ચીર પૂરાયાં હતાં.
કૌશલ્યા-મા દશરથ રાજાની પત્ની અને રામની માતા થાય છે,
મૃગાવતી–આ “શાંબિકના રાજ શતાનિફની પત્ની થાય છે. એની કીર્તિ સુરકમાં ગવાય છે.
સુલસાએ શિયલ પાળવામાં અભ્યાસ રાખી ન હતી-એને વિષયરસમાં રસ ન હતો.
સીતા–આ રામચન્દ્રની પત્ની અને જનકની પુત્રી થાય છે. એના શાયલના પ્રતાપે અગ્નિ શીતળ થશે હ.
સુભદ્રા–આ યતીને ઉપર ( ચારિત્ર્ય સંબંધી) કલંક આવતાં એણે કાયા તાતણે ચાળણ બાંધી એ વડે કુવામાંથી પાણી કાઢયું હતું, અને એ પછી છઠી “ચંપાનું દ્વાર એણે ઉધાયું હતું.
શિવા–આ અખંડિત શીયળ પળનારી સન્નારી મેણે સિધાવી છે.
કુંતા--આ હસ્તિનાપુરના પાંડુરાજાની પત્ની, પાંડવોની માતા અને દશે દક્ષાના મેન થાય છે. એને પતિવત પદ્મિની કહી છે.
શીલવતી આ શીલ પાળનારી સન્નારી તે કોણ એ જાણી શકાય એ કશે પરિચય અપાયે નથી. બાકી એના નામથી અને દર્શનથી પવિત્ર થવાય એ વાત અહીં કહેવાઈ છે.
દમયંતી–આ “નિધા' નગરીન (પુષઓક) નળની પાની થાય છે. એ સંકટ સમયે પણ શયળ સાચવ્યું હતું.
પુષ્પચલા-એ કામદેવ ઉપર વિજય મેળવી એ જગતને પૂજય બની હતી. આ સમારીને પશુ વિંશિષ્ટ પરિચય અપાયો નથી.
પ્રભાવતી–આ સન્નારી માટે કશું વિશેષ કહેવાયું નથી,
પદ્માવતી–આને માટે પણ કોઇ વિક્ષિણ વિધાન કરાયું નથી. એને સોળમી સતી તરીકે અહીં નિર્દેશ છે, જો કે ઉપર પ્રમાણેની તમામ સતાઓ વિચારતાં તે એ સત્તરમી ગણાય.
ફમ અને સંતુલન–અહીં જે સતીઓનાં નામ ગણાવાયાં છે તે સતીએ કંઈ સમકાલીન નથી, એ ભિન્ન ભિન્ન તીર્થંકરના સમયમાં થયેલી છે. જેમકે બ્રાહ્મી અને સુંદરી ગામદેવના સમયમાં, શિયા અને સીતા મુનિસુવ્રતસ્વામીના તીર્થમાં, શમતી અને તપદી નેમિનાથના સમયમાં અને ચનકલા મહાવીર સ્વામીના સમયમાં થયેલી છે. આ ઉપરથી જોઈ શકાશે કે અહીં કાલક્રમને લક્ષીને સતીઓને નિર્દેશ કરાયા નથી. વળો શીયળની-સહાયની તરતમતા કે અન્ય કોઈ ગુણની તરતમતાને ધ્યાનમાં રાખીને પલ્સ કમ મે હોય એમ જણાતું નથી, જે એમ જ હોય તે આ કમ શાને આભારી છે તે વિચારવું ઘટે. આને ઉતર હું અત્યારે તે એ આપીશ કે એ ધર્મસૂરિના મંગલતેત્રના નિમ્નલિખિત તેરમા પક્ષને બેટે ભાગે અનુસરે છે –
૧ આની વિ. સં. ૧૮૩૯ માં લખાયેલી હાથથી ઉપથી આ જેમ સ્તોત્રસમુચ્ચય (પૃ. ૧-) માં છપાયું છે.
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
- કવિ શ્રી મોહનલાલજી લટકાળાકૃતછે શ્રી નવમા સુવિધિનાથ જિન સ્તવન-સાર્થ છે সুসাসুফাসসসসসসসসুসতাসেসসেক্স
લેખક–પં. શ્રી રામવિજયજી ગણિવર્ય અરજ સુણે એક સુવિધિ જિનેશ્વર, પરમ કૃપાનિધિ તુમે પરમેસર, સાહિબા સુકાની જેવા તે, વાત છે માન્યાની, કહેવાએ પંચમ ચરભુના ધારી, કીમ આકરી મગર સ્વારી? સાહિબા, ૧
ભાવાર્થ શો સુવિધ જિનેશ્વર : એક મારી અરજી સાંકળે, હે પરમ કૃપાનિધિ પરમેશ્વર, હે સાહિબા સુવાની પ્રભુ! આપ વહુએ તે, એક વાત માનવા જેવી છે. તે એ જ કે–આપ પાંચમા ચારિત્રવાળા કહેવા છે, તે છતાં મગરમણ્યની સવારી કેમ કરી?
વિદોષાર્થહે પ્રભુ સુવિધ જિનેશ્વર ! હે વિજ્ઞાન ધારક પ્રભુ! આપ જુઓ તે એક વાત માનવા જેવી છે. તે એ જ કે આપ પાંચમા થયાખ્યાત ચારિત્રના રસિક છે. સવ પરિગ્રહથી રહિત છે. આ૫ નિરાલંબી છો. તે ક્તાં મગરમણ્યની અસવારી કેમ કરે છે ? તે વિરોધ રૂ૫ ભાસે છે. તાત્પર્ય એ છે -કવિ નરરત્ન કલ્પના કરી છે. તેમાં વિચારતાં પ્રભુ સુવિધિનાથ મગનને મગરનું લંછનછે અને તે પ્રવાસન માં હેય છે તેથી આ કા૫ને સુસ્થાનમાં યુસર છે. i
છે ત્યાગી શિવવાસ વસે છે, સુમીવસુત રથ કેમ બેસે છે ? સાહિબા આંગી પ્રમુખ પરિમહુમાં પડશે, હરી હરાદિકને કિવિધ નડશે? સહિબાય છે રે
"प्राली चन्दनबालिका भगवती राजीमती द्रौपदी, कौशल्या च मृगावती व सुलसा सीता सुभद्रा शिवा। कुन्ती शीलवती मलस्य दयिता धुला प्रभावत्यपि,
पद्मावत्यपि सुन्दरी दिनमुखे कुर्वन्तु यो मङ्गलम् ॥१३॥" અહીં “શીલવતી અને વિશેષનામ ગણીએ તે સત્તર સતીને નિર્દેશ છે અને જે એને વિશેષણ ગણીયે તે સેળને ઉલ્લેખ ગણાય, પ્રથમ વિકલ્પ અનુસાર ૧૭ સતીનાં નામ નીચે મુજબ છે---
(૧) , (૨) ચંદનબાલા, (૩) શમતી, (૪) કૈાપદી, (૫) કોશલ્પા, (૬) મૃગાવતી, (9) સુલસા, (૮) સીતા, (૯) સુભદ્રા, (૧૦) શિવા, (૧૫) કુતી, (૧૨) શીલવતી, (૧૭) દમયંતી, (૧૪) (૫)ચૂલા, (૧૫ પ્રભાવતી, (૧૬) પદ્માવતી અને (૧) સુંદરી.
ઉપર્યુકત મંગલસ્તંત્રનું આઠમું પદ્ય, જે સલાહંત સામાન્ય રીતે તેનો પશ્વનું ગણાય છે તેના તેત્રીસમા અંતિમ પર્વ સાથે અક્ષરશ: મળે છે. આ મંગલસ્તાવના કર્તાને વિશેષ પરિચય કોઇ
ને અપાયે હોય એમ જબુત નથી, પણ એ “ સેાળ સનીને ઈદ ” રચનાર ઉદયરાનથી તે પ્રાચીન હશે એમ લાગે છે, કે જાણે કેમ મને એ ભાસ થાય છે કે એઓ વિક્રમની પંદરમી કે સોળમી સદીમાં થયા હશે,
ભરોંસર-અહુબલિની સઝાય પણે સતીઓનાં નામ પૂરા પાડે છે. એ નામે અહીં આપણે મૂળ અમે નાધીશું જેથી પ્રસ્તુત છંદ વગેરેના કમ સાથે એનું સંતુલન થઇ શકે. (ચાલુ)
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૭૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકા.
ભાવાર્થ-હે પ્રભુ! આપ મેક્ષ પુરીમાં વસે છે. તે છતાં હે સુગ્રીવ નરપતિપુત્ર રથનું વાહન કેમ સ્વીકારે છે? વળી આંગી પ્રમુખ પરિગ્રહમાં પડશે તો હરહર દિ દવેની સાથે ગુણ દિલની પર્ધા કેવી રીતે કરી શકશો ? ૨ |
વિશેષાર્થ-આપ મુક્તિ પુરીમાં વસે છે તે છતાં રથમાં બેસે, એ વાત વિધિદર્શક અછાતી કહેવાય. તેનું સમાધાન છે કે-રથ બે પ્રકારના છે. દ્રવ્યથી રય કાછ( લાકડા) વિગેરેને હૈય છે. ભાવથી આમાં અઢાર હજાર શીલાંગ રથરૂષ ગુણને હોય છે. તેથી પ્રભુ પાવરથમ બેસે છે. તે વાત યથાર્થ છે. આ વાતની સિદ્ધિ માટે “ શ્રી અક્રાઈજેસુ દીવસમુદેસર સૂત્ર અર્ય પૂર્વક વિચારવું તે સમાધાન સુલભ્ય થશે. વળી હે પ્રભુ! આપ અમીરૂપ પરિગ્રહમાં પણ તે નિરોગી અને સરગી દેવામાં બેદ નહિ રહે. કુદેવની સાથે સ્પર્ધા કરી ગુરુદેવનું પ્રથકરણ કેવી રીતે કરી શકશે? આ વાતનું પણ સમાધાન યુકિતસર કરાય છે. તે આ પ્રમાણે–પ્રભુની આંગી કરવી વિગેરે કરણી થાવાની છે. દિલ્મ કરશું તે ભાવ કરણીનું કારણ છે. તેમાં પ્રભુને કાંઈ લેવાદેવા નથી, જે એમ ન હોય તે પ્રભુની ભકિતને અથે સમવસર-અષ્ટ મહાપ્રાતિહાર્મ-સામરનું વીંઝવું વિગેરૂ દેવ મનુષ્ય દેમ કરે? આ બધી કરણી સેવક જનને લાભપ્રદ છે સ્વામીને કાંઈ પ્રયોજન નથી.
ઘરથી સકલ સંસાર નિવાર્યો, કિમ કરી દેવકળ્યાદિક ધાર્યો? તજી સંયમને થાશે ભ્રહવાસી, કુણ આશાતના તજ ચારશી? સાહિબા. ૩
ભાવાર્થ-અધમ આપે સંસારને છોડી દીધો છે, તે દેવદ્રવ્યાદિ કિંમતી વસ્તુ કેમ ધારણ કરી ? વળા સંયમ તજીને ઘરવાપસી થશે તે આપની ચેરાશ આશાતના કે કેવી રીતે તજશે? આ બધે વિરોધ વિચાર,
વિષાર્થ. –હે પ્રભુ! આ સંસારને નિવાર્યો તે છતાં દેવદ્રવ્ય જિન-મંદિરમાં અનેક જાતનાં રમ્ય ચિત્રપટોદ્વાર તિરા-વિગેરે કેમ ધારણ કરાય છે? વળી એવી રીતે પશ્ચિક રાખી સંયમ તજી વરવારની થશે તો ચોરાશી આશાતને આપની કાષ્ઠ જશે? એ બધી વાતનું સમાધાન પણ ઉપર કહેલી યુતિથી કરવું સુલભ છે. દેવ-વ્યાદિ સાચવણી શ્રાવ કરે છે -ભાવભક્તિનું સાધન છે, તેમાં પણ વીતરાગદેવને લેવાદેવા નથી, રાગ દેશ નથી. એ કરણને સંબંધ સેવાભાવી શ્રાવક જનને છે. એવા વાતાવરથી શ્રાવકેની દ્રવ્ય તથા ભાવ સેવાથી આપનું સંયમ સચવાય છે અને આપની ચોરાસી આશાતન સમકિતની શુદ્ધિને માટે શ્રાવકે તજે છે, તે યુક્તિસર છે. ૩
સમકિત મિથ્યામતમાં નિરંતર, ઇમ કિમ ભાંજરો પ્રભુજી અંતર? લોક તે દેખાશે તેવું કહેશે, ઈમ જિનતા તુમ કિણુવિધ રહેશે? સાહિબા. ૪
ભાવાર્થ –આવા વાતાવરણથી મિથ્યાત્વ અને સમતિમાં અંતર કેમ ભાંગશે? વળી લેક તે દેખશે તેવું જ કહેશે. એવું થતાં તમારી જિનતા કેવી રીતે ટકી કાકરશે એ વિચારણીય છે. ૪,
વિશેષાર્થ – હે પ્રભુ! આવા વાતાવરણવાળી દ્રવ્ય તથા ભાવથી સેવા કરતાં વીકિ દ્રષ્ટિએ મિયાન અને સમકિતમાં અંતર કેમ ભાંગશે! વળી કાર પ્રવાહ કરતાં લૌકિક પ્રવાહનું ખેંચાણ ઘણું જ અનિવાર્ય છે. વળી લો કે તે દેખશે તેવું કહેશે. જગતની જીમને આપણે અટકાવી શકીએ નહિ, તેથી આપની જિનતા (રાગદ્વેષ રહિતપણાની અવસ્થા) કેમ કરી જળવાશે? તેનું પણ સમાધાન ઉપરની કડીઓના ભાવાર્થ માં બતાવેલું છે. યુકતસર વિચારાશે તે સમકિત અને સ્થિતિનું ૫ અંતર સમજ અને કિક સમજણ તજ લેર સમજણ હાથમાં ધરવામાં આવશે, તે પ્રભુની
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
બી સવિધિનાથ જિન સ્તવન-સાથે.
૧૩પ
રાગઢષપણાની રહિત અવસ્થા જળવાઈ રહેશે. આ બધી દ્રવ્ય કરણી શ્રાવની ભાવવધ કહેવાથી સુસ્થાનમાં છે. ૪.
પણ હવે શાસ્ત્રમતિ મતિ પહેાંચી, તેથી મેં જોયું ઊંડું આલેચી;
ઈમ કીધે તુમ પ્રભુતાઈ ન ઘટે, સાહસે ઈમ અનુભવ ગુણ પ્રગટે. ૫
બાવાઈ હવે મને ફાઅદ્રષ્ટિથી પતિ પહુંચી, તેથી મેં ઊંડું વિચારપૂર્વક જોયું, એવી રીતે કરવાથી પ્રભુની પ્રભુતાઈ ઘટતી નથી અને દિનપ્રિતિદિન ગુણ પ્રગટે છે. ૫,
વિશેષાઈ. –હે પ્રભુ! હવે મારી રા મતે બુદ્ધિ પહેચી, વળી મેં ઊંડા તકે કરી વરતુસ્વરૂપ થથાર્થ મેળવવા માટે “અમાપ” પ્રયત્ન કર્યો. તેથી દેવદ્રવ્ય વિગેરેને સંચય શ્રાવક ઉચિત કરણીરૂપ હોવાથી પ્રભુની પ્રભુતામાં વિરોધ દર્શક થતું નથી. અને આવા પ્રકારની જળ ચંદનાદિ દધ્ય પૂજ અગા--આરતિ-મંગળ દીપક-સ્કૃતિક-ધાદિ પૂજા સામગ્રી દેવદ્રવ્ય, લક્ષ્મી વિગેરે ભાવપૂજામાં આત્મગુગુમાં દ્ધિ કરવા અને સાધુ કામ કરવામાં મદદગાર હોવાથી સેવક જનને અનુભવ મુ પ્રગટાવે છે. પરિમે મોક્ષદાતા બને છે. આ ૫
હય ગય યદ્યપિ તું આપાયે, તે પણ સિદ્ધપણું ન લાપાએ; જિમ મુગટાદિક ભૂષણ કહેવાએ, પણ કંચનની કચનતા ન જાઓ. ૬
વાર્થ-હે પ્રભુ! આપ ધેડા અને હાથી ઉપર વાર કરે છે, તે પણ તમારું સિદ્ધપારું લોપાતું નથી. દષ્ટાંત આપી કહે છે કે-જેમ સુવર્ણના મુકટ આદિ અનેક અલંકારો કરાવવામાં આવે તે પણ સુવર્ણની સુવર્ણતા જતી નથી.
વિશેષાર્થ-હે પ્રભુ ! આપ ઘડા અને હાચી ઉપર સવારી કરે છે, તે તો આપનું મુક્તિપદ પાતું નથી. આ વાત વિરોધદક છે, છતાં સમાધાન આ પ્રમાણે કરવામાં આવે છે. “અશ્વ અને હાથી” પશુ જાતિના છે. તેના ઉપર બેસી સંસારી જી ગમન કરે છે. પરંતુ જ્ઞાનરૂપી અશ્વ અને હાથીરૂપી શુધ્યાન વિગેરે ઉપર પ્રભુ આમરમતારૂપી પ્રગતિ કરે છે તેથી વિરોધ નષ્ટ થાય છે અને પ્રભુનું પ્રતિષદ ત્રિકાન્ન સ્થાયી–સ્થિર રહે છે. વળી એક બીજું દ્રષ્ટાંત આપી આ જ વિચારને પ્રછ અનાવે છે. જેમ કે; એનું હોય તેના કડા, વીટી, કદર કડી સાંકળા, સાંકળી અલ કારે બનાવવામાં આવે તે છતાં સેનામાંથી નાપાકું નષ્ટ થતું નથી એવી રીતે તેને ઉપનય ધટાવવો. 1 ૬
ભત કરણ દેવ ન તુમને, અઘટિત કહેવું અયુક્ત તે અમને
લેપાએ નહિ તું કેઈથી સ્વામી, મેહનવિજય કહે રિર નામી. છે ૭. વિશેષાર્થ –ઉપર કહેલા પ્રશસ્ત સાવધ કરણી ભક્તજનની કહેવાય છે, તેથી પ્રભુને તેમાં કોઈ લેવાદેવા નહિ હોવાથી દેશ નથી; કારણ કે પ્રભુ તે નિષ્ક્રિય છે તેમજ અયોગી અવસ્થા છે. આરંભ બે પ્રકારના છે. એક શુભ આરંભ અને બીજો અશુભ પ્રારંભ, આ શુભ આરંભ પુન્ય પ્રકૃતિ બંધક છે. સાચા સાધમાં સાધનરૂપ છે. સાચા કાર્યમાં કારણુતારૂપ છે. પરિણામે મેક્ષની પ્રાપ્તિમાં બાય ટેકારૂપે બને છે. હવે સેવક કહે છે કે- એટિત કહેવું તે અમને ઉચિત નથી. કદાચ શબ્દમાં બરાબર ઉચિતતા ન જળવાય, તે પણ પ્રભુની ભકિત પ્રત્યેના અનુરાગથી એમા પે કહેવાય છે. વળી તે પ્રભુ ! આપ કેઈનાથી લે પાતા નથી, આવા ભકિતરસના ઉડ્યા કાઢી મસ્તક નમાવી સ્તવન રચયિતા . કવિનરન મેહનવિજયજી વિરમે છે, પ ક |
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
LeucULSURUCU2ug12 TITUrlf li
ful Tી
. ધર્મ-કોશલ્ય છે
પિષRTISTURBRRRERYBERS
(લેખક–સ્વર મૌતિક) આપણે સ્વર્ગ-મક્ષ નજીક તેટલા જ છીએ જેટલા આપણે સ્વથી દૂર હોઈએ
મને પાપી દુનિયાના સ્વીકારથી દૂર હાઇએ એ વાત કરી છે. આપણે ઈરાદે અવ્યવસ્થિત રીતે સ્વર્ગ કે મેક્ષ મેળવવાનું છે. સ્વર્ગ કે મેક્ષ કેને મળે તેને અહીં વિચાર થાય છે તે બહુ ઉપયોગી છે અને તેને અનુસરતે આપણે પાલ કરવાનું છે. એક તે પિતાને વિચાર ન આવે તેને સ્વર્ગ કે મેક્ષ નજીક છે, એટલે એના મનમાં જનતા માટેના જ વિચાર આવે, અને લવ કે આયના વિચારથી પ્રાણી અળગે રહે, વના વિચારમાં
ન હોઉં ત્યારે આ મારા સ્વીચ માનેલા છોકરા છોકરીનું શું થશે એવી વિચાર આવે છે, અને જાહો મારી વગર હનિયા કેમ ચાલશે? એમ તેને લાગે છે. તેણે અણુવું ધટે કે તે નહે તે દિવસ દુનિયા ચાલતી હતી અને તે નહિ હોય તે દિવસ પણ ચાલવાની છે. અને ગાડા નીચેના કુતરા માફક આ દુનિયાને ભાર ઉપાડવાને દ કર તેની ફઈ પ્રકારની અક્કલ નથી. આવી રીતે તે પણ ભૂલી જાય અને સ્વયને પણ ભૂલે તે તેનું નિર્મળ આરિચા દર્શન પસંદ કરવા લાયક બને છે. પછી તેની નજરે પિતાનાં કે પારકાં રહેતાં નથી અને જયાં દુનિયા સાથે સગપણ જોડાઈ જાય તેવા એને કઈ પરાયું લાગતું નથી. એ વિચાર અતિ આવકારદાયક અને ઇષ્ટ છે એમાં જરાએ 'કા જેવું નથી. અને ગૂંચવણ જેવું પણ કોઈ નથી.
અને પાપી દુનિયાના વિચારથી દૂર થાય તેને વર્ગ કે મેક્ષ નજીક છે. એમાં પ્રાણી વાર દુનિયાને જુએ છે ત્યારે તેની પગલિક ભેગપભેગવૃત્તિ જાગે છે અને પછી તે તેની પરંપરા ચા છે. એની નજરમાં ધૂળ દુનિયા જ રહે છે અને દુન્યવી ચીજો જ રહે છે. એ જાગતો હોય છતાં નાકે કસધસાટ ઊંધે છે એમ જ્ઞાનીને લાગે છે નવાઈ નહિ ! કારણ કે ક્ષખિક વસ્તુને એ ચિરસ્થાયી માને છે અને દુનિયાના રંગમાં એ પલટાઈ જાય છે અને પછી તે એ અનેક નાચે નાચે છે અને ચેનચાળા કરે છે તે સમજની નજરે હાસ્યકર બની જાય છે. આવી પાપી દુનિયાને એ તરમાળો નાટકકાર બને છે અને વિના કારણ હેરાન થાય છે. એની દુનિયા તે આ રીતે પાપી છે, અને તેનાથી એટલે તે દર છે તેટલે સ્વર્ગ કે મેની તે નજીક છે. કારણું માન્યતાની દુનિયામાં એની કાંઇ કરી લાગતી નથી, ધા” થતું નથી અને લીલી તકલીફ માથે પડે છે. એથી દૂર જવાય તેટલા જાઓ અને ખરી વસ્તુ ધર્મ એળ, એ આખા વિચારને ચાર છે.
ધમષ્ઠ માણસ તેટલા માટે સ્વ કે સ્વયથી દૂર રહે અને અમાને એળખી આ પાપી દુનિયાથી દૂર રહે અને જાતને તારે. બાકી બીજાનું શું થશે એવા વિચારમાં રહે નહિ અને બાફીને કંદ્રાક્રટ લીધે નથી એમ જાણે.
We are as near to heaven as we are far from golf, and far from the low of a sinful world,
-- Ruthar ford. ૭ ૧૩૬ ]€
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કા
URUMENBERGARMENIAN SHREE
રે સુભાષિત સંગ્રહ UTS : લેખક–સુધાકર. અHિTERNE
(ગતાંક પૃ ૧૨૮ થી દારૂ) * દેવાધિદેવ શ્રી તીર્થકર ભગવંતના ચરકમલોની ઉપાસના કર્યા છતાં પદિ મારા કાર્યની ભટ્ટ સિદ્ધિ ન થઇ તે પછી બીજ દેવના આરાધનથી મારું કાર્ય શી રીતે સિદ્ધ થાય? ન જ થાય. તેથી હું શ્રી તીર્થંકરદેવ સિવાય બીજ દેવના આપના નહિ જ કરું આ પ્રમાણે વચનથી દઇ પ્રતિજ્ઞા કરવી એ વચનશુદ્ધિ છે.
જે છેદો, બેદા, પી કે બળો હોય છતયે શ્રી જિનેશ્વરદેવ સિવાય બીજા દેવને કાયાથીશરીરથી નમે નહિં તે કાયશુદ્ધિ કહેવાયું છે,
આઠ પ્રકાર મહામાએ નિશ્ચય અને વ્યવહારથી સમકની પ્રાપ્તિ અને શઢિ સરલ-સુલભ માગ ચિંધો છે. જેના મનમાં જિનમતના ભય લાગી છે. જેના મનમાં શ્રી જિનેશ્વર ભગવંતના મતઆતા પ્રતિ દર શ્રદ્ધા છે આજ્ઞા પાલન પ્રતિ અખંડ રમતા લાગી છે તેના મનની શુદ્ધિ પવિત્રતા થાય જ એમાં સંદેહ નથી. સાચી માનસિક શુદ્ધિ જ એ છે કે જેને જિનેશ્વરભગવંતને મત દર્શન ધર્મ સિવાય બધું અસાર-ક્ષણિક-અનિત્ય અને નશ્વરમાન છે. આવું જાણુમાર મંગલમય આત્મધર્મનો પ્રકાશ પામે તે સહજ જ છે. આવું જાણનાર મુમુક્ષને જડ અને ચેતનને ભેદ સમજાય જ છે, આત્માની વિભાવ દશાનું સ્વરૂપ સમજી તેને હેક ગણ ત્યાગ કરે અને સ્વભાવદશા આમસ્વરૂપ યથાર્થ રીતે સમજી મનથી સત્ય સ્વીકારે એ ખરેખરી મનઃશુદ્ધિ છે.
આવી જ રીતે વચનશુદ્ધિનું પણ સમજવાનું. જેના મનમાં જિનમતનું રમણ છે તે વચનથી પણ દેવાધિદેવ શ્રી તીર્થકર ભગવંત સિવાય બીજાનું શરણુ નહિં જ સ્વીકારે, અરે ! તીર્થકર ભગવતની આજ્ઞાનુસાર જ સત્ય હિત મિત પથ્ય જ બેસશે. કદીયે અસત્ય અહિત-કે અપગ્ય નહિં જ ઉચ્ચારે. આત્મસ્વરૂપી દશાને પ્રાપ્તિના સાધનરૂપ જ વાણું વાપરશે. એ વાણીને પરરપ જરૂ૫ જા ભુવા છતાં તેને સાધનરૂપે જરૂર ઉપયોગ કરશે અને જિનેશ્વરની વાણીથી આત્મસ્વરૂ૫ સમજી હું શું કર્યું અને જાપ ઉચ્ચારતે વચનમાં શ્રી તીર્થકર ભગવંત સિવાય બીજું કે મારે સારભૂત નથી એ જ ઉચ્ચારશે,
કાયશહિ પણ એ તે રીતે જ કરશે. આ દેહને ક્ષણિક-વિનશ્વર અને નાશવંત માનતે હું તે નથી, આવું દઢપણે માનતે શરીરની ગમે તેવા અવસ્થામાં પણ છેદન-એન-તાઠન-પાન-વલન અવસ્થામાં પણ આ શરીર શ્રીદેવાધિદેવ સિવાય બીજાને નહિં જ નમે આ છે સાચી કાયશુદ્ધિ. આવી કાયશુદ્ધિવાળે અમક્ષ આત્માનંદ-નિજાનંનું સ્વરૂપ સમજી કાયાથી કદીયે અકાર્ય–અધર્મ-અસદાચરણ નહિ જ કરે, એ પવિત્ર થયેલી કાયાથી-કાયશુદ્ધિથી-વીતરાગ ભગવતે પ્રરૂપેલી સમેત શુદ્ધિની સાધનરૂપ ક્રિયાનું જ આરાધન કરશે. શ્રીજિનદર્શન-પૂજન-સામાયિક–સદગુરુસેવન-સદાચરણ-પ્રતિક્રમણાદિ આવશ્યક ક્રિયાએ જ કરશે અને એ જ કાયશુદ્ધિ કરતે આત્મિકશુદ્ધનાં સાધને મેળવો પરમાત્મસ્વરૂપ મેળવવા મથશે,
એટલે દરેક મુમુક્ષ ભવ્યપ્રાણુ માનસિક-નાયિક-અને કાયિકશુદ્ધિ પ્રાપ્ત કરે એ બનવાજોગ જ છે અને આ બધાં સમ્યફવશુદ્ધિનાં અધિvમાટુ વા-સમ્યફવઝાપ્તિનાં સાધન ગણી સામ્પમાર્ગે આગળ ને આગળ પ્રગતિ કરતે વિકાસ સાધતે એયની સિદ્ધિ-ધ્યાતાય અને માનના ભેદ ટાળી અભેદ દશા પામશે જ,
# ૧૭૭ ૩
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
2] વ્યાપારનીતિશતક |||||||||| લેખક:—શ્રી અમચંદ આવજી શાહુ
૭૬ સ્વાર્થી મનાભાવનામાં જ અનાતિના કુરે છુપાયેલા પડ્યા છે. નિસ્વાર્થ ભાવે નિષ્કામ ક્રમ કરનારાઓને ઐકિક સુખ તો મળે છે પણ અલૌકિક સુખી પશુ પ્રાપ્તિ થાય છે, પરંતુ તૃષ્ણામાં ફસાયેલા આત્માએતે એ રાદ્ધ ગમતો નથી અને દુ:ખી થાય છે,
૭૭ દિ'સા, અસત્ન, ચેરી, કુશીલતા અને પરિચંદ્ર એ પાંચે ખાપ દુતિના કારણું છે, સ’સાર વધારનાર છે અને તે આધ્યાત્મિક દૃષ્ટિએ અનીતિ જ છે. કાઇ પણ જીવને દુ:ખ દેવું, મન પહુ દુ:ખવવું, મારવુ વગેરે દિ'સા કરી તે અનીતિ જ છે,
છે. પરંતુ
૭૮ જા હું ખેલવું પે। તે અત્યરૂપ છતાં અસત્યમય થવુ તે પન્નુ અનીતિ જ પત્તા) મિત્ર છે તે આત્માને મે પમાડી ગ્રહણું કરવાની વૃદ્ધિ કરવી તે પશુ નીતિ જ છે તે જ મુજબ કુશળતા સેવવી, એ પણ અક્ષમ્ય અનીતિ છે,
૭૯ પરિઝ્રહથી જ આ આત્માને બંધન છે. ભેવા પરિન ગ્રહણ કરવા તે પશુ અતિ છે. સંસારમાં આવશ્યક સાધનનો ઉપયેગ નિષ્કામભાવે કરવાથી સૌને જરૂર પૂરતા મળી રહે પશુ તૃષ્ણાથી વધુ ને વધુ માએ કરવાથી દુ:ખદાયક થાય છે,
૮૦ અનીતિમાંથી આ નીકળી જાય ને હિંસાને લાગી ય તે અહિંસા અને નીતિનુ સામ્રાજ્ય સારા સુંસારને માનદ, પ્રેમ ને શાંતિમાં રાખી સુખપૂર્વક જીવન વ્યતીત કરાવે છે.
૮૧ જ્યાં આધ્યાત્મિકતા છે, નૈતિકતા છે, ત્યાં સમાજ ગારવવામ . એ સમાજ અરસપરસ ચાહનાવાળે, સત્રને સુખદાયક, ધર્મ, ય, કામ ને મેક્ષ ચારે પુરુષને સાધવાવાળો છે. ત્યાથી જેનાં નેત્રા સમભાવભર્યાં છે તેની નીતિનું તિલક સભધા પ્રકાશી રહે છે.
૮૨ આપણા દેશ આપણી સંસ્કૃતિ આધ્યાત્મિક છે; માત્ર ભૌતિક સુખાપભેગમાં જ જીવનની સાયકતા છે એમ આપણે માનતા નથી પરંતુ પાશ્ચાત્ય સંસ્કૃતિન! જડવાદી ઝંઝાવાતમાં આપણ આધ્યાત્મિક અધઃપતન થયુ છે. આપણી નીતિને ઝાંખી કરી છે.
૮૩ આપણા વ્યવહાર અને ભાષાર આપણી આંઢ ઉપર ચાલત. મૂછતાં વાળની કીંમત હતી, આગનાં અશ્રુતા બિંદુની કીંમત હતી અને તેની ઉપર લાખે રૂા. ની આપલે કરી શકત્તા અને પોતાતે મેળે સાચવી શકતા એવી નીતિ હતી.
૮૪ અત્યારે આપણે પાધડી ફેરવતાં શરમાતાં નથી, લેશુરને નવરાવી નાંખતા વાર લગાડતાં નથી. આવા દુષ્ટ માનસમાં વ્યાપારી અઢ માંથી જળવાઈ રહે અને અરસપરસ વિશ્વાસ ક્યાંથી ટકી રહે ? વધુમાં કાયદાના પણ તેને ટેકા છે.
૮૫ ખીજાની આબરુ લેવી એ પણ નીતિ છે. સામાની પરિસ્થિતિ અને સોગ જોઇ તે માસની મુશીબતમાં હીંમત આપવી તે દૂર રહી પણ તેને દીાળાને માગે ધડી જવે અને પછાડી દે એ પુષ્ણ એમાં જવાબદાર છે.
૮૬ આપણા બાળાને કુટુંબનું ભરણુપણુ ચાલવામાં પણુ મુશ્કેલી હોય અને આપણે મોજ
[ ૧૮ ]
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વ્યાપારનીતિકાતક.
શાખમાં ચા-બીડી-પાન-નાટક-સિનેમા વિગેરેમાં પૈસા ખરચતા પાછું વાળીને ન જોઇએ અને કુટુંબ ભૂખમરે છે તે પણ મહાઅન્યાય છે.
૮૭ આપણે આપણું કર્તવ્યપાલન કરવું એ જ ધર્મ છે. કેાઇને દુઃખ દેવું, મારવું, રીબાવવું, વચનના બાણથી ઘાયલ કરવું, જ ઇર્ષા કરવી, અદેખાઈ કરવી, બીજાનું સાસ' જે પિતે બળવું અને તેને દઝાડવા પ્રયત્નશીલ રહેવું એ પણ પાપ છે. ૮૮ સૌ સૌનાં કર્મ અનુસાર સુખ-
દુખ પ્રાપ્ત કરે છે, ધન-વૈભવ મેળવે છે. જેને આ વૈભવ મો હેય તેણે દુખી જીવો પ્રત્યે અનુકંપા રાખી તેઓનું દુઃખ દૂર થાય તેમ ધનને વ્યય કર જોઈએ. આ ધનવાનોની નીતિ ગણાય.
૯ જે શકિતને છુપાવે છે, મનને સમ કરે છે, તે પણ વાપરતું નથી અને દયાદાન પણ કરતે નથી તે માત્ર ધનને પિતા છે, ધનને પતિ નથી, ભાગ્યવંત ભિખારી છે, ઉડાઉપણું એ ઉદાસ્તા નથી, કંજુસાઇ એ કરકસર નથી.
૯૦ ધનવાને જે મૂડીવાદના પંજામાં સપડાઈ જાય તે માજમાં અંધાધુંધી ફેલાય, અને એ અંધાધુંધીમાં ઘનવાને પણ સપડાઈ જાય. ધનને કહેતાં ઝરણાં માફક રહેતું સખવું જોઈએ, નહિતર જેમ ખાચિયું ગધાઈ જાય તેમ ધનનું થાય.
૯૧ દેશહિતનાં સામુદાયિક કાર્યોમાં, સમાજહિતનાં સામુદાયિક કાર્યોમાં વ્યક્તિહિતમાં, દુઃખીઓની સેવામાં અનેક શુભ કાર્યોમાં શક્તિ મુજબ ધન આપવાથી પિતે પુન્ય કમાય છે અને પુનું ચક ગતિમાન રહે છે.
૯૨ અત્યારે વ્યાપારને નામે, વિજ્ઞાનના નામે ક્રુરતાભરી કતલ ચાલે છે, ચામડાના વ્યાપાર માટે જીવતી ગાયો ને બકરીઓનો ગર્ભ પાડીને તે ચામાને ભારતમાંથી વ્યાપાર થાય છે. આ હિંસાની પરાકાષ્ટા છે.
૯. આવા ધિક્કાર યુકત કતલનાં વ્યાપારને વ્યાપાર કહેતાં પણ પાપ લાગે છે. આ સંસ્કૃતિમાં આવી ક્રૂરતા ક્યાંથી આવી ? આવા પાપમય વ્યાપારને અને વ્યાપારીઓને લાખે ધિક્કાર છે.
૬૪ ભારતની ઉન્નતિ નીતિના પાયા ઉપર નિર્ભર છે. આમ નિતિક અધઃપતન થયું છે. સમાજમાં નીતિનું રણ તળીયે બેઠું છે. વાતવાતમાં અસત્ય, અનીતિ અને અન્યાયનાં દર્શન થાય છે. અગતિ !
૯૫ આપણા સમાજજીવનની જરૂરીયાત-ભાવ વધારાનો લાભ પહદમાં પહોંચાડી દેવી અને અછતને વાવટો ફરકાવી, પ્રજાને મુશ્કેલીમાં ગરકાવ કરવી અને ભાવોને પરાકાષ્ઠાએ પહોંચાડી પ્રજાને નિવવી એ કઈ જતની નીતિ ?
૯૬ જે દેશમાં સમભાવના હશે, સત્ય હશે, ન્યાય હશે, નીતિ હશે, ભાતૃwાવ હશે, સેવાવૃત્તિ હશે, જેઓ પા૫ પુન્યમાં માનનારા હશે, આત્મવાદી હશે, એ દેશ જ દુનિયા ઉપર પ્રકાશિત કૃષ્ણાશે.
૯૭ માં ઉપરની વસ્તુઓ નહિ હોય ત્યાં સદાય અંધકાર ( black out) છવા હશે. દેશને ઊચો લાવવા અમે તેટલા બાળ પ્રયાસ કરવામાં આવે જનાઓ કરવામાં આવે પણ જયાં સુધી નીતિ નથી ત્યાં સુધી વિજય નથી.
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સ્થિતપ્રજ્ઞ પુરૂષ શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજીની પવિત્ર વિચારશ્રેણિ
પરિગ્રહ
પરિહની મુછ પાપનું મળે છે. જે પ્રાર્થને પરિગ્રહની મર્યાદા નથી, તે પ્રાણી સુખી નથી. તેને જે મળ્યું તે ઓછું છે. પરિગ્રહની પ્રબળતામાં જે કંઈ મળ્યું તેનું સુખ તે ભગવાતું નથી, પરંતુ હોય તે પણ વખતે જાય છે.
પરિગ્રહથી નિરંતર ચળવિચળ અને પાપભાવના રહે છે. અકસ્માત યોગથી એવી પાપભાવનામાં આયુષ્ય પૂર્ણ થાય તે બહુધા અધોગતિનું કારણે થઈ પડે.
કેવળ પરિમ તે મનિઓ વાગી શકે. પણ ગ્રહ એની અમક મર્યાદા કરી શકે. મર્યાદા થવાથી વિશેષ પરિમઠની ઉત્પત્તિ નથી અને એથી કરીને વિશેષ ભાવને પણ બહુધા થતી નથી. અને વળી જે મળ્યું છે, તેમાં સતિષ રાખવાની પ્રથા પડે છે. એથી સુખમાં કાળ જાય છે,
ધર્મ સંબંધી કેટલુંક જ્ઞાન છતાં, ધર્મની દતા છતાં પણ પરિગ્રહના પાશમાં પડેલે પુરુષ કોઇક જ છૂટી ઢકે છે, વૃત્તિ એમાં જ લટકી રહે છે; પરંતુ એ વૃતિ કેઈ કાળે સુખદાયક કે આત્મહિતી થઈ નથી,
આરંભ અને પરિગ્રહને જેમ જેમ મેહ મટે છે. જેમ જેમ તેને વિષેયી પિતાપણાનું અભિમાન મંદ પરિણામને પામે છે, તેમ તેમ મુમુક્ષતા વર્ધમાન થયા કરે છે. અનંતકાળના પરિચયવાળું એ અભિમાન પ્રાચે એકદમ નિવૃત્ત થતું નથી એટલા માટે તન, મન, ધનાદિ જે કંઈ પિતાપણે વર્તતા હોય છે. તે નાની મથે અપણ કરવામાં આવે છે. શાની કંઇ તેને ગ્રહણ કરતાં નથી, પણ તેમાંથી પોતાપણું મટાડવાનું ઉપદેશ છે અને કરવા ૫ પણ તેમ જ છે કે, આરંભ પરિમહને પિતાનાં થતાં અટકાવવાં.
લોભથી તને પણ સ્પર્શ કરે નહિ. સંચમની રક્ષા અથે જે કાંઈ રાખવા પડે છે, તેને પરિગ્રહ ન કહે; પણ મૂર્છાને પરિગ્રહ કહે, એમ પૂર્વ મહર્ષિએ કહે છે. તત્વજ્ઞાનને પામેલા મનુષ્ય તેટલે પરિમલ માત્ર રાખે, બાકી પોતાના દેહમાં પણ મમત આચરે નહિ.
૯૮ દરેક પ્રજાજનની નસેનસમાં દેશહિત, સમાજહિત વહેતું નહિ થાય, બીજાનું નુકશાન તે. પિતાનું જ નકથાને એ સમજવામાં નહિ આવે ત્યાં સુધી માં અંધાધુધીનો અંત આવવાનો નથી. નીતિનું શિક્ષણ આપે.
- ૯૯ વ્યાપારી બંધુઓ તમો તે સમાજની સાંકળ છે. તમારી સેવાથી જ સમાજ ઊંચે આવશે, તમારા હૃદયમાં નીતિને સૂર્ય જે દિવસે પ્રકાશિત થશે તે જ દિવસે ભારતવર્ષમાંથી અંધાધુંધારૂપ અંધકારનો અંત આવશે.
૧૦૦ આ વ્યાપાર નીતિસર્જક સમસ્ત સમાજને નીતિને પૂલ બધિવા અને ન્યાયની સાક બાંધવા સત્યની પાળે પ્રગટાવવા માર્ગદર્શક બની સમાજ જીવનને એ પ્રકાશ દ્વારા આધ્યાત્મિક શાંતિ મળે,
નીતિ ધર્મ જગમાં વડે, નીતિ નાવ સંસાર; નીતિથી, ચાલે બધે, જગત વ્યવહાર,
૭ ૧૪૦ ]e,
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સેનેરી સુવાક્યો
0
-
-
-
-
-
હે જિનેન્દ્ર ! આપનું દર્શન થવાથી આજે મારા મોહપાસ છેદાઈ ગયા છે. મારા રાગાદિ શત્રુઓ જિતાઈ ગયા છે. અને મને મેક્ષનું સુખ પ્રાપ્ત થયું છે.
હે નાથ ! આપના દર્શન થવાથી આજે મારા શરીરમાં રહેલે મિથ્યા અંધકાર હણાઈ ગયો છે અને શાન સૂર્ય ઉદય પામે છે.
શ્રી જિનેશ્વર દેવના દર્શનથી પાપનો નાશ થાય છે. વન્દનથી વાત ફળ મળે છે અને પૂજવાથી સર્વ સમુક્તિ મળે છે.
છે કૃપાળુ. માપના દર્શનથી આજે મારા કર્મને સમૂહ નાશ પામે છે અને હું દુનિયા નિવૃત્ત થયેલ છું.
વિષત્તિએ સાચી વિપત્તિ નથી. અને સંપત્તિઓ સાચી સંપત્તિ નથી, શ્રી વીતરાગ દેવનું વિસ્મરણ એ જ વિપત્તિ છે અને વિતરાગ દેવનું સ્મરણ એ જ સંપત્તિ છે.
તપવડે કરી કમળને બાળીને ભરમીભૂત કરી નખાય છે, તપના બાર પ્રકારમાં અનશન, કાદરી, રસપરિત્યાગ, કાયકલેશ વિગેરે બાહા તપ છે; અને પ્રાયશ્ચિત્ત, વિનય, સાઅપઠન, ધ્યાન એ અમ્મતર તપ છે.
કોઈ સ્ત્રી ગમે તેટલા કષ્ટથી તપશ્ચર્યા કરી પોતાના પતિને રીઝવવા ઈચ્છે તે પણ જ્યાં સુધી તે સ્ત્રી પોતાની પ્રકૃતિ પતિની પ્રકૃતિના સ્વભાવનુસાર કરી ન શકે, ત્યાં સુધી પ્રકૃતિનું પ્રતિકૂલપણાને લીધે તે પતિ પ્રસન્ન ન જ ચાય અને તે સ્ત્રીને માત્ર શરીર સુધારિ તાપની પ્રાપ્તિ થાય. તેમ કે મુમુક્ષુ ભગવાનના સ્વરૂપાનુસાર વૃત્તિ ન કરે અને અન્ય સ્વરૂપમાં રુચિમાન છતાં અનેક પ્રકારના તપ તપીને કષ્ટ સેવે, તે પણ તે ભગવાનને પામે નહિ, ભગવાનરૂપ પતિની સેવાના પ્રકાર પણ છે. પણ તેમાં સહછ પૂજા તે ચિતપ્રસન્નતા એટલે તે ભગવાનમાં ચેતન્યવૃત્તિ પરમ હર્ષ થી એકવને પ્રાપ્ત કરવી તે જ છે, તેમાં જ સર્વ સાધન સમાય છે. જ્યાં સુધી ચિત્તમાં અને ભાવ હોય ત્યાં સુધી કપટ છે અને કહે છે ત્યાં સુધી ભગવાનના ચરણમાં અમાનું અર્પણ કયાંથી થાય ?
ગમે તે ક્રિયા જ૫ તપ કે શાસ્ત્રવચન કરીને પ એક જ કાર્ય સિદ્ધ કરવાનું છે; તે એ કે જગતની વિરકૃતિ કરવી અને સત્તા ચરણમાં રહેવું અને એ એક જ લક્ષ ઉપર પ્રવૃત્તિ કરવાથી જીવને પિતાને શું કરવું એગ્ય છે અને શું કરવું અથાગ્ય છે તે સમજાય છે–સમજાતું જાય છે. એ લક્ષ અચળ થયા વિના જપ, તપ, ધ્યાન કે દાન કેઈની યથાયોગ્ય સિદ્ધિ નથી; અને ત્યાં સુધી ધ્યાનાદિક નહિ જેવા કામનાં છે.
આમચારિત્ર અવધારણ કરતાં તષ પરિવહાદિકનાં બહિદુઃખને દુઃખ માન્યું છે અને મહા અગતિમાં પરિભ્રમણરૂપ અનંત દુઃખને બહિસ્સવ મહિનથી સુખ માન્યું છે. એ કેવી ભમવિચિત્રતા છે!
વિશ્વની નિ ન હોય તેને સંયમ પાળવે કંઈ દુષ્કર નથી. આત્મચારિત્રનું દુઃખ તે દુખ નહિ, પણ પરમ સુખ છે અને પરિણામે અનંત સખતરનમામિનું કારણ છે. તેમજ ભેગવિલાસાદિકનું સુખ તે ક્ષણૂક અને પરિણામે અનંત દુઃખનું કારણ છે.
જિજ્ઞાસુ મુનિરાજ # ૧૪૧ ]e.
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૪૨
શ્રી માત્માનંદ પ્રકામ,
હે વીતરાગ દેવ! આપ કહપતના પ કહપત છે, ચિન્તામણિથી પણ અધિક છે તથા દેવોને પશુ પૂજ્ય છે.
શ્રી જિનપૂજા વખતે કરેલે ધૂપ પાપને બાળે છે, દીપક મૃત્યુનો નાશ કરે છે તથા પ્રદક્ષિણા મેક્ષને આપે છે.
હે જિનેશ્વર આપના દરનથી વિમુખ હું સાવ એમ ચાવત પણ ન થા કિ તુ આપના દર્શનમાં તત્પર મનવા આપના ચયમાં એક પક્ષી થાઉં તે પણ મારે કબૂલ છે,
જે જીભ પરમાત્માના ગુણ ગાનમાં તપુર નથી તે છમ સંગી હોય તે સારી છે. શ્રી જિનભકિત એ મુકિતની દૂતી અને શાશ્વત સુખનું લેહચુંબક છે.
તે જ સાચું અને કાવિનાનું છે કે જે શ્રી વીતરાગદેવે પ્રરૂપેલું છે એવી પાકી શ્રદ્ધા એ જ સલ સુખનું મૂળ સમગૂ દર્શન છે.
શું નવકાર એ મહાન છે ? ચિન્તા મણિ છે અથવા પક્ષ છે? નહિ, નહિ, તેનાથી પણું અધિક છે. ચિત્તામણિ આદિ એક જમના સુખને માટે થાય છે, જ્યારે પ્રવર એ નવકાર સ્વર્ગ અને અપવાને આપે છે. - જ્યાં સુધી ઈન્દ્રિ ક્ષીણ થઈ નથી, જરા રાક્ષસી આવીને ઉભી રહી નથી, રોગોના વિકારે પ્રાદુભવ પામ્યા નથી તથા મૃત્યુ નિકટ આવી પહોંચ્યું નથી, ત્યાં સુધી બને તેટલું આમહિત સાધી .
આગ લાગે ત્યારે કૂવે ખેદવો અશકય છે, તેમ મરણ પ્રાપ્ત થયે ધર્મ યા અય છે. - આત્માનું હિત કે અહિત અન્ય કેદ કરતું નથી. પોતે જ પોતાના કર્મથી ઉત્પન્ન થયેલા સુખ દુઃખ ભોગવે છે.
માને જાણે તેને કઈ જાણવાનું બાકી રહેતું નથી. આખી દુનિયા જાણું પણ માને જાથે નથી તેણે કઈ જાયું નથી,
જ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્રરૂપ રત્નત્રયના ભાજન સ્વરૂપ મનુષ્યપણુમાં કેવળ અર્થ અને કામની આરાધનામાં જ મશગૂલ રહેવું એ સુવર્ણના પાત્રમાં મદિરા ભરવા જેવું છે.
સંપાદકઃ મચ્છામામા ામનગર
વર્તમાન સમાચાર, પ્રાત:સ્મરણ્ય પૂજયપાદ શ્રી વિજયાનંદસૂરીશ્વરજી ( આત્મારામજી મહારાજની ચૈત્ર શુદ ૧ રવિવાર જન્મ જયંતિ ઉજવવા માટે આ સભાના ધણું સભાસદે શ્રી શત્રુંજય તી’ આવ્યા હતા. દરવર્ષ મુજબ મોટી ટુંકના ચેકમાં પરમાતમાં અને ગુરુદેવ સમ્મુખ શ્રી નવાણું પ્રકારની પૂજા વાજિંત્ર સાથે ભણાવવામાં આવી હતી. અાંગી રચના કરવા વગેરવડે દેવગુરુભકિત કરી જયંતિ ઉજવવામાં આવી હતી. બપોરના અઢી વાગે સભાસદોનું સ્વામીવાસય સાધુ સાથી મહારાજને લાભ લેવા સાથે કરવામાં અાવ્યું હતું. શેઠ સાકરચંદભાઈ મેતીલાલભાઈ રાંધનપુરી-નવાસી શ્રેવિયેની તે માટેની આર્થિક સહાય વડે સારો લાભ લેવામાં આવશે હતે.
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સ્વીકાર અને સમાયાચના.
૧ આરંતધર્મપ્રકાશ (જેનધર્મ) પ્રકાશક પૂર આચાર્ય દેવ દક્ષિદીપક શ્રી વિજયલક્ષ્મણસૂરીશ્વરજી મહારાજના સુશિષ્ય કવિકુલતિલક પૂજ્ય કીર્તિવિજયજી મહારાજ, આ પુસ્તકમાં ૧૬ પ્રકરણમાં જૈનધર્મનું સુંદર વર્ણન આપવામાં આવ્યું છે અને તે ચિંતન-મનન માટે નિરંતર ઉપગી લઘુમ થ છે, તે લોકપ્રિય થઈ પડવાથી તેની જુદા જુદા જૈનબંધુઓ તરફથી ચાર ભાષાઓમાં વીસ હજાર નકલે છપાયેલી છે. આ ઉપગી જૈન ધર્મના સ્વરૂપને જણાવનાર અંય અમારા લાઈફ મેમ્બર અને અરમાનંદ પ્રકાશના ગ્રાહકેને ભેટ આપવાની જરૂરીયાત જણાતાં પૂજ્ય આચાર્ય ભગવાન શ્રી વિજયલક્ષમણુસૂરીશ્વરજી મહારાજ તથા કવિરત્ન પૂજ્ય મનરાજ શ્રી કીર્તિવિજયજી મહારાજને વિનંતિ કરતાં આચાર્ય મહારાજની આજ્ઞાથી પૂજ્ય શ્રી કીર્તિવિજયજી મહારાજે એક હજર કેપ સભાને ભેટ આપી છે જે માટે બંને યુએને આભાર માનવામાં આવે છે,
૨ નવસ્મરણસ્તોત્ર સંપ્ર-પ્રકાશક મહેતા નાગરદાસ પ્રાગઇ. આમ વધુ પુસ્તિકામાં સ્તો, શ્રી શત્રુંજયક૫, ગૌતમસ્વામીને રાસ, મુખ્યપ્રકાશનું રતવન, અષ્ટક, કષિમંડલ સ્તોત્ર વગેરે ૨૮ ઉપયોગી બાબતે શુદ્ધ ગુજરાતી ટાઈપમાં છપાવી પ્રશ્ન કરેલ છે. નિત્ય સ્મરણ માટે ઉપયોગી સંગ્રહ છે. કિંમત પાકા બાઈડીંગનું મૂલ્ય એક રૂપિયા છે. મળવાનું થળ-પતાજ્ઞાની પળના ઢાળમાં અમદાવાદ પ્રકટ કરનારને ત્યાંથી મળશે.
૩ અવધાનની કળા-લેખક શતાવધાની જયંતમુનિજી અવધાનની કળા ધણુ જનાકાળથી છે. અવધાનની કળામાં મુખ્યત્વે બાદશકિત જ હોય છે. મરણશકિતને અવધાને શ્રેતાઓને આશ્ચર્ય ઉપજાવે છે. અવધાનની કળામાં ણતના દાખલાઓના જવાબે કાઢવાની ચાવીઓ પણ સમાયેલી છે, પરંતુ સમૂહમાં એક સાથે સે અવધાન હોય ત્યારે ગણૂિત ખાસ યાદ રાખવું પડે છે. બુદ્ધિના વિકાસ સાથે મનની એકાગ્રતા હોય તે જ તેવા પગા સફળતાપૂર્વક થઈ શકે છે. લેખક મુનિરાજ જણાવે છે કે અવધાન શીખનારે પોતાનામાં રહેલી રાષ્ટ્ર, ધારણા ને રમણકિતઓને વિકાસ કરવા પ્રયત્નશીલ થવું પડે છે અને શિખવા ઈચ્છતા હોય તેને પ્રત્યક્ષ સૂચના આપવા પોતે કરેછા ધરાવે છે. આ મધમાં અવશ્વાનને લગતા ૬૨ વિષચ મહારાજશ્રી જશુબા છે. પુસ્તક વાંચતા મહારાજશ્રી અવધાનની કળા અને તેનું જ્ઞાન સા ધરાવતા હોય તેમ જણાય છે. પ્રાપ્તિસ્થાન લીચંદ લહેરાભાઈ વસાશી. જનતા હિતવર્ધક પ્રેસ-નાણુપુર. (ર ) કિંમત .-૧--૦
૪ દીપમાળનું બહુ નિબંધસંગ્રહ) લેખક વિદ્વાન પૂજ્યપાદ શાંતમૂર્તિ પન્યાસ મહારાજ શ્રી કનકવિજયજી ગણિવર, મકાશક શ્રી જૈન સાહિત્ય પ્રચારિણી સમા-જુનાગઢ મૂલ્ય સવા રૂપિ. - પૂજ્ય વિદ્વાન પન્યાસજી મહારાજ શ્રી કનકવિજયજી ગરિ મંગલદીપ, સંસકારદીપ આ બે દીપકે લખ્યા પછી આ દીપમાળ ત્રીજા કે થમાં મનુષ્યના અંધકારમય જીવનમાં પ્રકાશ વેરતા દીવડાઓમાં અનભવમ્ય ચિંતન, મનન અને અભ્યાસ પૂર્ણ રીતે આ ગ્રંથમાં ( મનુષ્યને માર્ગદર્શક કરાવે તેવી) સુંદર દીપમાળાઓ રજૂ કરી છે, જયારે મંગલદીપમાં પૂનમ પયાસજી મહારાજ
મ ૧૪૩ ]
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
=
==
--
-
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
ભવ્યાત્માઓને માનવતાને પાઠ શીખવે છે ત્યારે સંસ્કાર દીપમાં મનુષ્યના આગામાં સંસ્કારનો સંચય કરાવે છે, જયારે આ ત્રીજા ગ્રંથરત્ન દીપમાળામાં ૧ જીવન અને ચિંતન, ૨ સાહિત્ય અને સંસ્કાર, ૩ ભક્તિ અને આરાધના ૪ સુવર્ણરજ અને મનન માધુરી ચાર પ્રકરણમાં ય વસ્તુઓ મનના, હૃદયના, આત્માના અંધકારને ઉલેચી નિર્મળ પ્રકાશ આપવા જ્ઞાન પ્રકટાવવા આ હીવડાઓ ચેતાવ્યા છે. વળી સાથે જ્ઞાનના પરિપાક અને નિરંતરના અભ્યાસ. માનપૂર્વક વાંચવા !' તૈયાર કરેલા વિષયો કે જે ભાદરવા જેવા છે તે આ દીપમાળાઓમાં ગુલ છે.
જીવન અને ચિંતન પ્રથમ પ્રકરણમાં જીવન કેમ જીવું? જીવનની મીઠાશ શેમાં છે? મનુષ્ય વિપત્તિમાં પૈવ, સંપત્તિમાં સમભાવ રાખે તે જ મહા છે વગેરે ભાનની મહત્તાને બોધપાઠ આપેલ છે, તે દરેકે મનનપૂર્વક વાંચી આકરવા જેવું છે. માનવના કયા બે પાથી સર્વનગ્ન થઈ રહ્યો છે? પ્રારબ્ધ અને પુરુષાર્થના પ્રકરણમાં કર્મનું પ્રાધાન્યપણું જ મુખ્ય છે તે માટે સુંદર વિવેચન કર્યું છે. બીજા પ્રકામાં મૃત્યુથી કેમ ન ડરવું? તેના ઉપર કેમ વિજય મેળો વગેરે મનુએ જીવતા કેમ શીખવું એ આને પંન્યાસજી મહારાજે સરસ રીતે સમજ છે.
રાષ્ટ્રની સ્વતંત્રતાનું નર કેમ નથી? હિંદની પ્રજા મુવામીના જાળામાં કેમ ફસાયેલી છે તેના કારમાં તપ, ત્યાગ અને સંયમ ગયા, તૃષ્ણા વધી, દંભ દુરાચાર તથા સ્વાર્થ વષા તેનું અને તે જાળામાંથી પ્રજા કેમ છૂટે તેના વિશિષ્ટ પ્રકાર એ દીપમાળમાં જણાવેલ છે, સેવા અને સત્તા, જેમાં સના કરતા સેવાની જરૂર રવીકારી સેવામાં કયા ગુણે સમાયેલા છે તે સમજાય છે.
એક દીવડામાં મૃત્યુ પર વિજય કેમ મેળવ? સાચી રીતે જીવન જીવી જવા માટે શુભ પ્રવૃત્તિ એમાં શ્રદ્ધાબળ શું કામ કરે છે અને તેની પ્રથમ જફર સ્વીકારી, નહિં ભૂલવા બોધપાઠ આપે છે. રસિકતાને પૂરી કવિને વસ્તુસ્વરૂપને જ્ઞાતા અને સાચે આર્ષદણા બની કાવ્ય રચવાની તથા મહામુનિએને પોતાની કવિતામાં આલેખવા, તેમજ કાર રચવામાં કલ્યાણકર સુંદરતાના સત્ય માર્ગ વાળવા. જરૂરી શિખામણ આપી છે. એક દીપમાળામાં હાજમાં ભારતમાં અનેકવાદોનું વેકાન કેમ ચાલી રહેલું તે જબ્બાવી કર્મવાદ, યાદવાદ અને અધ્યાત્મવાદ સાધનારા મહામાએ લે, કકયાને જે રાહ ચિંધી ગયા છે તે માર્ગે ચાલવા પૂજય પંન્યાસજી મહારાજે જે વિવેચન કર્યું છે તે જરૂર મનન કરવા જેવું છે. આ આવા ૩૩ દીવડાઓમાં મનુષ્ય જીવનનું સાર્થક કેમ થાય? દેશમાં સાચી શાંતિ કેમ પ્રસરે વગેરે ચિંતન મનન કરી આદરવા જેવા બધપાઠ આપેલા છે.
આ લઘુગ્રંથમાં નિબંધનકાએ વધુ હોવા છતાં ચિકર અને લેકબેગ બની છે, જેમાં અનેક મહત્વની બાબતો સમાયેલી છે, એટલું જ નહિં પરંતુ શાળાઓમાં તે માંહેના એક એક નિબંધ ઉપર વિદ્વાન વડે વિવેચન કરાવવા જેવી છે, વિશ્વવિનાશને દિવસનુદિવસ જે જાણકાર સંભળાઈ રહેલા છે તેનું આબેહૂબ વધ્યું પણ વિષયમાં રપષ્ટ જણાવેલ છે. પૂજ્ય પંન્યાસજી મહારાજે આ દીપમાળમાં માસુસાઈના દીવડા પેટાવ્યા છે અને દરેક વિષય મનુષ્યમાત્ર માટે ઉપકારક અને સાચી શાંતિ આપે તેવા છે. કપાળ પચાસજી મહારાજ આવી રીતે અનેક સુંદર, મહાવ અને અનુભવપૂર્ણ છતએ
ચી જનસમાજ ઉપર વિશેષ ઉપકાર કરી, સુંદર સાહિત્યની વૃદ્ધિ કરવા સુખશાતા પૂર્વક દીર્ધાયુ ભેગ તેવી પ્રાર્થના સાથે સમાલોચના પૂર્ણ કરવામાં આવે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ફરી નહીં છપાવવામાં આવતા બે અમૂલ્ય પ્રથા મળી શકરો માટે મંગાવે.
| ૧ શ્રી કલ્પસૂત્ર (બારસો) મૂળ પાઠ, | દર વર્ષે પર્યુષણ પર્વમાં અને સંવત્સરી દિને પૂજ્ય મુનિ મહારાજાએ વાંચી ચતુવિધ સંધને સંભળાવે છે જેને અપૂર્વ મહિમા છે, તે શાસ્ત્રી મેટા ટાઈપમાં પ્રતાકારે સુંદર અક્ષરેથી અને સુશોભિત પાટલીસહિત પ્રથમ શ્રાવક ભીમસિંહ માણેકે છપાવેલ તે મળતો નહતો, જેની માત્ર પચીશ કોપી અમારી પાસે રહેલ છે, જેથી પૂજ્ય મુનિમહારાજા કે જ્ઞાનભંડાર, લાઈબ્રેરી કે જૈન બંધુઓને જોઈએ તેમણે મંગાવી લેવા. નમ્ર સુચના છે, કિં. રૂ. ૩-૦-૦ પાસ્ટેજ જુદું.
૨ સજઝાયમાળા-શાસ્ત્રી શુદ્ધ રીતે મોટા અક્ષરોથી છપાયેલ, શ્રી પૂર્વાચાર્ય—અનેક જૈન પંડિત વિરચિત, વિવિધ વિષયક વૈરાગ્યાદિ રસેપાદક, આત્માને આનંદ આપનાર ૧૩ મા સૈકાથી અઢારમા સૈકા સુધીમાં થઈ ગયેલા પૂજ્ય આચાર્ય અને પંડિત મુનિમહારાજાએ રચેલ સઝાયને સંગ્રહ આ ગ્રંથમાં આવેલા છે, કે જે વાંચતા મહાપુરુષોના ચારિત્રની ધટના મા૫ણી પૂર્વની જાહોજલાલી, અને વાચકને વૈરાગ્યવૃત્તિ તરફ દંરે છે. (પ્રથમ ભીમસીંદુ માણેકે છપાવેલી તે જ) હાલમાં તે મળી શક્તિ નહોતી અમારી પાસે માત્ર પચીશ કોપી આવી છે. પચાસ ફેમ' ૪૦૮ પાનાને સુંદર કાગળે શાસ્ત્રી મેટા ટાઈપે, અને પાકા બાઈડીંગથી અલંકૃત કરેલ છે કિંમત રૂા. ૪-૮-૦ પટેજ જુદુ મૂળ કિં. આપવાની છે. )
etc ખાઃ-શ્રી જૈન આત્માન સભા-ભાવનગર,
૧, શ્રી શ્રેયાંસનાથ જિનેશ્વરનું સચિત્ર ચરિત્ર, અનેક રંગના વિવિધ અવસ્થાના ફોટાઓ, સુંદર બાઈકીંગ કવર કેટ સાથે પર્યાવત મનુષ્યનું ઉચ્ચ કોટીનું જીવન કેવું સુંદર હોય છે, તેને સુંદર નમુનો આ ચરિત્રમાં છે.
શ્રી શ્રેયાંસનાથ ભગવાનના ભાગલા ત્રીજા ભવમાં તેઓશ્રી ભુવનભાનુ રાજાના સુપુત્ર શ્રી નલિનીગુલમ નામે રાજપુત્ર હતા. ધ્રુવનભાનુ રાજા અને નલિનીગુમ રાજપુત્ર બને ત્યારે કોઈ અવનવા આશ્ચય' સાથે આનંદ ઉત્પન્ન કરે તેવા પ્રસંગે રાજધાની છોડી અનેક શહેરો, જંગલે, ઉઘાને–વને ઉપવનમાં પરિભ્રમણું કરતાં તે બંને મહાન પુણ્યની ધમ" ભાવના, પરોપકારપણું, દેવ ભક્તિ, નમસ્કાર મહામત્રની અખૂટ શ્રદ્ધા અને પૂર્વના પુણ્યોદયવડે વૈભવ, સંપત્તિ, સુખે, સુંદર માદશ" રત્નોની પ્રાપ્તિ વિડ્યો, અને સંકટ વખતની વૈર્યતા, અને રાજનીતિ તે વખતની સામાજિક નીતિ ન્યાયનીતિ, શહેર, ઉદ્યાનના વર્ણના, ધર્મગુરુઓની દેશનાઓના લાભ વગેરે આ ચરિત્ર સંપૂર્ણ વાંચતા આત્મિક આનંદ, અનુકરણીય સંદરપ્રસંગે પ્રાપ્ત થાય છે.
૨. “ જ્ઞાનપ્રદીપ ગ્રંથ 27 ( ભાગ ત્રીજો ), દરેક મનુષ્યને–અ૯પજ્ઞને પણ સરળ રીતે સમજી શકાય અને ઉચ્ચ જીવન કેમ છવાય, જીવનમાં આવતાં સુખ દુઃખના પ્રસંગોએ કેવી પ્રવૃત્તિ આદરવી, તેનું દિશાસૂચન કરાવનાર, અનંતકાળથી સંસારમાં રઝળતા આત્માને સાચો રાહ બતાવનાર, સમાગ", સ્વર્ગ અને મોક્ષ મેળવવા માટે ભોમીયારૂપ આ ગ્રંથમાં આવેલા વિવિધ તેર વિષય છે. જે ગ્રંથ માટે જૈન જૈનેતર મનુષ્યએ પ્રશંસા કરેલ છે. પુષ્પમાળારૂપે વિદ્વાન આચાર્ય મહારાજ વિજયકરસૂરિમહારાજે સાદી અને સરલ ભાષામાં રચેલે છે. કિંમત છે રૂપીયા પોસ્ટેજ જુદુ', થેડી નકલે સિલિકે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Reg. No. B. 314 સભાના મેમ્બર થવાથી થતે અપૂર્વ લાભ, રૂ. 501) રૂા. પાંચસે એક આપનાર ગૃહસ્થ સભાના પેટ્રન થઈ શકે છે. તેમને છેલ્લા પાંચ વર્ષમાં પ્રગટ થયેલા ગુજરાતી પ્રકાશનો ભેટ તરીકે મળી શકે છે. રૂા. 101) પહેલા વર્ગના લાઈફ મેમ્બર થનારને ચાલુ વર્ષના બધા ગુજરાતી પ્રકાશને ભેટ મળી શકે છે અને અગાઉના વર્ષના પુસ્તકે પાણી કિંમતે મળી શકે છે. - - રૂા. 51) બીજા વર્ગના લાઈફ મેમ્બર. તેમને પુસ્તકની જે કિંમત હશે તેમાંથી ત્રણ રૂપિયા કમી કરી બાકીની કિંમતે આ વરસના પુસ્તક ભેટ મળી શકશે; પણ રૂ. 50) વધુ ભરી પહેલા વર્ગ માં આવનારને પહેલા વર્ગને મળતો લાભ મળશે. બીજા વર્ગ માં જ રહેનારને ત્રણે રૂપીઆની કીંમતના ભેટ મળશે. ફા. 101) ભરનાર પહેલા વર્ગના લાઈફ મેમ્બરોને નીચેના સાત વર્ષોમાં જે પુસ્તકૅ ભેટ આપવામાં આવ્યા છે તે નીચે મુજબ છે. સાત વર્ષ પહેલાં થયેલા પર્સ સાહેબ અને લાઈફ મેમ્બરોને ભેટ આપવામાં આવેલા પ્રથાની કિંમત ધણી હેટી છે. જેમાંથી પેટ્રન થનારને છેલ્લા પાંચ વર્ષના પુસ્તકૅ ભેટ મળશે. સં. ૨૦૦૩માં શ્રી સંધપતિ ચરિત્ર-(સચિત્ર ) | શ્રી મહાવીર ભગવાનનાં યુગની મહાદેવીઓ ( ( 55 3-9-0 સ. ૨૦૦૪માં શ્રી વસુદેવ હિંઠી ભાષાંતરે 9; 95 15-0-0 શ્રી શાંતિનાથ પ્રભુ ચરિત્ર (સચિત્ર ) 95 >> 7-6-0 સં. ૨૦૦૫માં શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુ ચરિત્ર ( સચિત્ર ) 9; 95 13-0-0 સં૨૦૦૬માં શ્રી દમયતી ચરિત્ર ( સચિત્ર ) 99 55 6--0 જ્ઞાન પ્રદીપ ભાગ 2 આદર્શ સી ૨ના ભાગ 2 જૈન મતકા સ્વરૂપ સં. 207 શ્રી કથારત્નકોષ ભાષાન્તર ગુજરાતી ભાગ 1 ) 5 10-0-0 | 2008 શ્રી તીર્થકર ચરિત્ર ( સચિત્ર ) 6-0-0 શ્રી અનેકાન્તવાદ >> ઝ 1-0-0 ભક્તિ ભાવના નૂતન સ્તવનાવની 9 02-9 [21] સં. ૨૦૦૯માં શ્રી શ્રેયાંસનાથ ચરિત્ર-સચિત્ર 9 બ 7-80 જ્ઞાન-પ્રદીપ ભાગ ત્રીજો ! is at 9 ) 2-0-00 નમસ્કાર મહામંત્રી 9 ) -0-0 , 86--6 સં. 2010 માં આપવાના બેટના પુસ્તકો તૈયાર થશે ત્યાં સુધી નવા થનાર લાઈક્ર મેમ્બરને ઉપરોક્ત સં. 2009 ના ભેટના પુસ્તકે ભેટ મળશે. [ પહેલા વર્ગના લાઈ મેમ્બરની ફી aa. 101) ભર્યેથી રૂા. ૧૭)નું શ્રી પાર્શ્વનાથ ચરિત્ર રૂા. 7) વધુ ભયેથી આપવામાં આવશે. માટે પ્રથમ વર્ગના લાઈફ મેમ્બર થઈ મળતા ભેટના પુસ્તકનો લાભ મેળવે. રન બંધુઓ અને બહેનોને પેટનપદ અને લાઈક મેમર થઈ નવા નવા સુંદર પ્રથા ભેટ મેળવવા નમ્ર સૂચના છે. એકાવન વરસથી પ્રગટ થતું આત્માનંદ પ્રકાશ માસિક દર માસે જિંદગી સુધી ભેટ મળશે. મેમ્બર થવામાં જેટલો વિલંબ થશે તે વરસના બેટના પુસ્તકો ગુમાવવાના રહેશે; અત્યારસુધીમાં આશરે 70 0 સંખ્યા લાઈફ મેમ્બરની થઈ છે. ઠરાવ તા. 1 -૧-પા શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા, 2009 પાસ વદ 17 ભાવનગર. 5 }} 4-0-00 -0-0 } શ્રા ; ચાહ ગુલાબયt હજાઇ ? મiણ પ્રિન્ટિંગ પ્રેસ : (પીડ-ભાવનગર, For Private And Personal Use Only