Atmanand Prakash Pustak 049 Ank 03

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531573/1

Page #1

-
શ્રી આત્માનંદ
મક
IMUNITIHUMI
ક
પ
ક
પુસ્તક ૪૯ મુ.
સંવત ૨૦૦૭.
આત્મ સં. ૫૫
છે El||
અંક ૩ જે.
તા. ૧૫-૧૦-૫૧
આશ્વન.
\ se
-
Iક
25
ULTRAVIDIL
-
વાર્ષિક લવાજમ રે ૩-૦-૦ પટેજ સહિત.
યા
કાર
-III
IHUJIIIIIIIIIII
પ્ર કાશક:એ શ્રી જન આત્માનંદ સભા, તા.
'ભાવનગર.

Page #2

9
૭૦ %) , છ છ છછછછછછ
. 96. ) શેઠ નરોત્તમદાસ શામજીભાઇનું સંક્ષિપ્ત જીવનવૃત્તાંત, શિ
ayor . સૌરાષ્ટ્ર દેશમાં ભાવનગર વ્યાપાર, વાણિજ્ય, હેન્નર-ઉદ્યોગ માટેનું કેન્દ્ર ગણાય
છે. તેની રામરાજ્ય તરીકે ઉત્તરોત્તર ગણના થતી આવેલી હતી. ભાવનગર શહેર સ્થાપનાની લગભગ સાથે જ જૈન સમાજનું મુખ્ય જિનમદિર થયેલું છે. તેમાં બિરાજમાન પરમાત્મા શ્રી ત્રઋષભદેવ પ્રભુની તેમજ સ્વર્ગવાસી શાંતમૂર્તિ કૃપાળુ ગુરુદેવશ્રી વૃદ્ધિચંદ્રજી મહારાજની શીતલ છાંયા નીચે, તેમજ અનેક વિદ્વાન આચાર્ય ભગવતો અને મુનિપુંગવેના આવાગમનથી, ધર્મભાવના, ક્રિયાકાંડ, આરાધના વગેરેને સતત્ પ્રવાહ ચાલુ જ છે. - ભૂતકાલમાં થઈ ગયેલા જૈન સંઘના આગેવાનોએ મૂકેલો વારસે, જે કે સચવાચેલી જૈન સંઘની ચાલી આવતી સંસ્કૃતિ, પ્રણાલિકા હજી સુધી તે માગે જ જતી. હોવાથી, સ્ફોટો અને વધતા જતા સમુદાય છતાં, સં'ઘ' મળતાં અનેક મતભેદ પડતા છતાં જૈન સંઘનું સંગઠ્ઠન-એકમ અત્યાર સુધી જળવાઈ રહેલ છે તે એક, ભાવનગર જૈન સંઘની વિશિષ્ટતા છે, જે અન્ય શહેર ગામમાં ભાગ્યે જ જોવાય છે. આ બધુ" દેવ, ગુરુની કૃપા અને ભૂતપૂર્વ આગેવાનોને આભારી છે.
આવા સંગફિત જૈન સંઘમાંના શ્રદ્ધાળુ શેશ્રી શામજીભાઈ જસરાજને ત્યાં માતુશ્રી દિવાળીબાઇની કુક્ષિમાં સંવત ૧૯૫૪ ના માગશર સુદિ ૧ નાં રોજ શ્રીયત નરોત્તમદાસનો જન્મ થયેલ હતો. | શેઠ શામજીભાઈ જે ગુરુદેવના નામની આ સં'સ્થા છે, તેમના અહીંના આઠ પરમ ભક્તો પૈકીના એક હાઈ આ સભાનું સ્થાપન કરવામાં મુખ્ય હતા. ભાઈશ્રી નરોત્તમદાસે ગુજરાતી સાથે ઈંગ્રેજી જોઈએ તેટલી કેળવણી પ્રાપ્ત કરી, પૂર્વના પુણ્યચાગે વ્યાપારાર્થે મુંબઈ ગયા. અને ત્યાં શેર અને ચાંદીના વ્યાપારને અનુભવ મેળવી સ્વતંત્ર ધધ કરતાં લમી સારી પ્રાપ્ત કરી. સંસકાર હતા અને લક્ષ્મીને ચંચળ માની યથાશક્તિ આત્મકલ્યાણ માટે ધાર્મિક કાર્યોમાં સુચય કરવા લાગ્યા. મે ક્રમે સમેત્તશિખર તીથ વગેરેની યાત્રા કરતા હતા. | ખુશી થવા જેવું’ એ છે કે-છેલલા દશ વર્ષથી મુંબઈમાં દરરોજ પાંચ રૂપીયા ગરીબ-નિરાધારને ખાવાનું આપ્યા પછી જમવાના નિયમ ભાઈશ્રી નરોત્તમદાસે ગ્રહણ કરેલ ચાલુ છે. સ્વભાવે માયાળુ, મિલનસાર છે. પોતાનાં પૂજ્ય પિતાશ્રીના ગુરુભક્તિનો વારસો લઈ આ સભાના તેઓ માનવતા પેટ્રન થયા છે જે માટે આ સભા આભાર માને
છે. શ્રીયુત્ નરોત્તમદાસ દીઘાયુ થઈ આધ્યાત્મિક, શારીરિક, આર્થિક લક્ષમી વિશેષ છે વિશેષ પ્રાપ્ત કરે એમ પરમાત્માની પ્રાર્થના કરીએ છીએ. 06 - 6 -.00mm mmmm... 6 do
S

Page #3

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
... પ્રકાશક:–શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગર ..
વીર સં. ૨૪૭૭.
પુસ્તક ૪૯ મું,
આશ્વિન. :: તા. ૧૫ મી એકબર ૧૯૫૧ ::
વિક્રમ સં. ૨૦૦૭.
અંક ૩
જે.
U
CULUCUCUCULUCULULUCU
ו אווו הלהבהבהבהבהבהבהבהבהבהב
સામાન્ય જિન સ્તવન.
–– – (રાગ - કોડ બાબુલ કે ધર ફિલ્મ-બાબુલ ) છોડ દાદા કે ઘર, મેહે મેરે વતન આજ જાના પડા. એ... ખૂબ ભક્તિકા રંગ જમાતા થા મેં (૨) દિન ધાર્મિક સાથ બીતાતા થા મેં. છોડ. ૧ દેખ નવ નવી અગીયાં રઝાતા થા છે (૨) ગીત ગાકર ખુશીયાં મનાતા થા. છોડ. ૨ પ્રભુ જાપ જપી પોકર હોતા થા મેં (૨). પાપ ધોકર આનંદ પાતા થા મેં. છોડ. ૩. પ્રભુ દર્શન ગં ગમે નાહતા થા છે (૨) ઔર કર્મકા મેલ મિટાતા થા મેં છોડ ૪ આભ કમલ લધિ સુહાતા થા મેં (૨) શિવવધૂકે નિકટ જાતા થા મેં. છોડ. ૫
આ. શ્રા વિજ્યલબ્ધિસૂરીશ્વરજી મહારાજ.
૧ જિનેશ્વરના દર્શન-વંદન કરી પોતાના ઘેર જતી વખતે નીકળેલ ભક્તના હદયે- ગાર. ૨. પવિત્ર
ને
LEEVELELUSUGLELEEUE EIDDEN JETITUરોnયDETનનનન
compet.EUSLEUPLEUSESUPLE નનનન નિrlierribleifiE Fli

Page #4

સુબોધમાળા' (લેખક–આ. ભ. શ્રી વિજયકસ્તૂરસૂરિ મહારાજ )
(ગતાંક પૃષ્ઠ ૧૮૨ થી શરૂ ) ૭૯ માનવી મનથી તથા કાયાથી તે બીજાનું અકલ્યાણ થતું હોય તે બીજાને પિતાનું જ હિતાહિત કરી શકે છે પણ વાણીથી મનાવવાને આગ્રહ રાખશે નહિ. તે સમગ્ર સંસારનું પણ હિતાહિત કરી શકે છે; માટે જ સ્વ-પરનું શ્રેય સાધવા વાણીના ૮૬ બીજા બધાય વિષય છોડવા છતાં સંયમની અત્યંત આવશ્યકતા છે.
માત્ર કાન તથા આંખના વિષયની આસક્તિ ૮૦ ત્યાગ અમૂલ્ય વસ્તુ છે. નરપતિ તથા , પામરતાને છોડી શકતી નથી. સુરપતિ જેવા પણ તેની કિંમત આપી શકતા
૮૭ દેહ–સમાનનો આદર કરનાર આત્મનથી, છતાં મનગમતાં ખાન-પાન તથા માન-સન્માનનો અનાદર કરે છે. સન્માન મેળવીને જે ત્યાગી સંતોષ માનતા ૮૮ ક્ષમા-નમ્રતા-સરળતા-સંતેષ તથા હોય તે તે ત્યાગને ઓળખીને તેની કદર કરી વિષય વિરક્તિને આદર કર્યા સિવાય સંસારમાં શક્ય નથી. પારસમણુને તો ઝવેરી જ ઓળ- કેઈ પણ સુખે જીવી શકે જ નહિ. ખીને તેને આદર કરે છે અને તેનાથી ઉચિત લાભ મેળવી શકે છે પણે અજાણના હાથમાં
૮૯ લાખપતિ-કોડપતિ-રાજા કે ચકવતી આવેલું મણિ પોતાની કિંમત ઘટાડીને અના
કેમ ન હ પણ જ્યાં સુધી કષાય તથા વિષયના
આશ્રયે જીવ દરનું પાત્ર થાય છે.
હોય ત્યાં સુધી ફરજીયાત
દુઃખને સુખ માનવું જ પડે છે. ( ૮૧ ભેગ તો જડાસક્તિને પિષક હોઈ શકે છે પરંતુ ત્યાગ પણ જે પોષક થાય તે ૯૦ માત્ર આંખથી આંધળો પિતાનું જ બનેમાં કોઈ પણ અંતર રહેતું નથી. માત્ર અહિત કરી શકે છે, તેમાં પણ ખાસ કરીને નામને ભેદ છે, અર્થ નથી.'
" તે શરીરનું પણ જ્ઞાનથી આંધળે તે સ્વ૮૨ વૃત્તિમાં વકતા રાખી પ્રવૃત્તિમાં પરના આત્માનું અહિત કરીને ઉભય લેકમાં
દુઃખને ભેગી બને છે. સરળતા દેખાડનારમાં ધર્મભાવના હોઈ અને શકતી નથી.
૯૧ ક્ષણિક અને તુચ્છ વૈષયિક આનંદ ૮૩ પુદગલાનંદિ જીવ ભલે રાગ-દ્વેષને માટે સાચું સુખ-શાંતિ તથા આનંદને અનાતાબેદાર હોય છતાં તેને સાચું જાણવામાં દર કરનાર આત્મદ્રોહ કરી પ્રભુનું અપમાન અને વર્તવામાં રાગ-દ્વેષનો ભય રાખવાની કરે છે. જરૂરત નથી.
૨ મેટાઈની લાલસા ઈષ્ય તથા દ્રોહને ૮૪ સારું સાંભળવું સહુ કેઈને ગમે છે પેદા કરનારી છે. પણ સાચું સાંભળવું તે કેઈકને જ ગમે છે. ૯૩ આંખ તથા કાનના વિષયની આસક્તિને
૮૫“તમે ગમે તેમ માને પણ તેથી જે આદરનાર મિથ્યાભિમાનને આદર કરે જ છે.

Page #5

સુબોધમાળા.
૩૯
૯૪ પારકાના અવગુણ સાંભળીને રાજી ભાવ રોગવાળાને આત્મગુણપષક ધાર્મિક થનારમાં એકેય ગુણ હોતું નથી.
પ્રવૃત્તિઓથી પણ નુકશાન થાય છે. - ૫ ગુણવાનના અવગુણ સાંભળીને પ્રસન્ન ૧૦૨ સમ્યકત્વ-સાચી સમજણ સિવાય થનાર અસાધુતાન દાસ હોય છે. ધર્મની સાચી રુચિ થાય નહિ અને મુનિનું
૯૬ બીજામાં દોષ જોવા-જાણવા છતાં પણ સાચું સુખ જાણી શકાય નહિ, મન તથા વાણને દેથી દૂષિત ન કરનાર ૧૦૩ કષાય વિષયને અનાદર કર્યા સિવાય ઉત્તમ કેટીને પવિત્ર પુરુષ છે.
સાચે માર્ગ જડવાને નથી. ૯૭ અણસમજુ-અજ્ઞાનની પ્રશંસાથી ૧૦૪ મેહનીયનું દબાણ હોય ત્યાં સુધી પ્રસન્ન થઈને જ્ઞાનની પ્રશંસાને અનાદર કર્મથી છૂટવાની ઈચ્છા થતી નથી. કરનારમાં માણસાઈ હોતી નથી.
૧૦૫ રેગી માણસને અન્નની રુચિ થાય ૯૮ માત્ર વર્તમાન દેહના માન-સન્માન નહિ, તેમ દર્શન મેહનું દબાણ હોય ત્યાં સુધી માટે ધાર્મિક પ્રવૃત્તિઓ આદરી કથાનુષ્ઠાન કર. તાવિક વસ્તુને ઉપદેશ અને છૂટવાની વાતો નાર ભાવી જીવનનું ભલું કરી શક્તા નથી. ગમે નહિ.
૯ રાગ દ્વેષનો અનાદર કરીને માત્ર આત્મ- ૧૦૬ અનાદિ કાળથી જીવ પિંગલિક સુખ શુદ્ધિ માટે જ તપ-ત્યાગ આદિ ધાર્મિક પ્રવૃત્તિ ભેગવવાને ટેવાઈ ગયેલ હોવાથી તેને તાવિક કરનારમાં સાચી ધર્મભાવના હોય છે, તેથી સુખ ગમતું નથી. તેનામાં વેર-વિરોધ કે ઈર્ષ્યાને સ્થાન હોતું નથી. ૧૦૭ કષાયને આધીન થઈને જડની સેવા
૧૦૦ જેના હૃદયમાં સરળતા હોતી નથી કરનાર ભલેને ચક્રવર્તી જ કેમ ન હોય તે પણ તેનાથી સત્ય વેગળું જ રહે છે.
તે તાત્વિક દષ્ટિથી સુખ ન જ કહી શકાય. ૧૦૧ ક્ષય તથા પ્રમેહ આદિ રોગવાળાને ૧૦૮ પ્રતિકૂળ સંગમાં રહેવા છતાં પણ ઘી, દહીં, દૂધ આદિ પિષ્ટિક પદાર્થો પણ નુકશાન કષાયની અસર ન થાય તે સમભાવ પ્રગટ કરે છે તેમ રાગ-દ્વેષ-ઈર્ષ્યા-મિથ્યાભિમાન આદિ કહી શકાય.
તારે કરવામાં આવ્યા. નાણી (મારવાડ) ગામમાં પૂજ્ય મુનિવર હીર મુનિજી મહારાજને અમાનુષીપણે માર મારનાર અને ત્યાંના જૈનબંધુઓ પર અત્યાચાર ગુજારનારાઓની તપાસ કરી તે માટે જેનસમાજને યોગ્ય ન્યાય આપવા તેમજ ગુન્હેગારને સખ નસીયતે પહેચાડવા આ સભા તરફથી રાજસ્થાનના વડા પ્રધાનને (જયપુર) એક તાર અને પૂજ્ય મુનિરાજ શ્રી હીર મુનિશ્રીજીની સુખશાતા અને તબીયતના સમાચાર પુછાવવા માટે બીજો તાર એમ બે તાર તા. ૧-૧૦-૫૧ના રોજ આ સભા તરફથી કરવામાં આવ્યા છે.

Page #6

સુભાષિત સંગ્રહ : લેખક-સુધાકર, ક્ષણિક અને અણુિક શું છે ?
આ સ ́સારમાં દેખાતા પદાર્થાં નાશવંત છે; ક્ષણિક છે. જ્યારે ધર્મરૂપી ધન શાશ્વત છે, ચિર’જીવ છે. જુએ. -
ज्ञात्वा बुबुद्धंगुरं धनमिदं, दीपप्रकंपं वपु -
रे रे जीव !
स्वारुण्यं तरलेक्षणाक्षितरलं, विद्युच्च दोर्बलम् | गुरुप्रसादवशतः किंचिद्विधेहि द्रुतम्, दान ध्यानतपोविधानविषयं, पुण्यं पवित्रोचितम् ॥
ભાવાર્થ –એક વાર એક મુમુક્ષુ જીવ જ્ઞાની, ધ્યાની, તપસ્વી ગુરુમહારાજ પાસે આવ્યા અને જિજ્ઞાસુવૃત્તિથી પૂછ્યુ –ડે ભગવાન ! મારે સુખી થવુ છે, પણ એ સુખ શાશ્વત સ્થાયી અજર અમર હાય. એ સુખ સેળભેળવાળુ નહિં, કદાપિ જાય નહિ' અને ચિરકાલ મને મળે એવું થાય. કડા ગુરુદેવ કહા, એવું સુખ કઇ રીતે મળે?
ગુરુદેવ ઉત્તર આપે છે—
હે જિજ્ઞાસુ જીવડા ! આ ધન-લક્ષ્મી તા પાણીના પરપોટા જેવી ક્ષણિક અસ્થિર ચપલ નાશવંત છે, શરીર ગમે તેવું ત ંદુરસ્ત-૧ અને નિરાગી હાય છતાંયે આ શરીર દીવાની જ્યોતિની માફક ચપલ છે અર્થાત્ દીવાને જેમ પવનના જોરદાર એક જ ઝપાટામાં બુઝાઇ જતાં વાર નથી લાગતી તેમ આ સુંદર સ્વરૂપવાન
શરીર રાગી બનતાં, પીડાતાં કે નાશ પામતાં એને વાર નથી લાગતી. અને આ જીવાની, ચાર દનની ચાંદની જેવી આ જીવાની ચપળ નેત્રાવાળી સ્ત્રીના નેત્રા જેવી ચપળ છે; અસ્થિર છે. અને આ ભુજાબળ, મદોન્મત્ત ભુજામળ, વાંકડી મૂછે। રાખી નાર ભટાની મર્દાનગી; મૂછના આંકડા ઉપર લીંબુ રાખનાર મેટા માંધાતાઓ કે ચમરબધીઓનાં ભુજબળ પણ વિજળીના ચમકારાની જેમ ચંચળ છે, ચપળ છે, અસ્થિર છે.
ત્યારે હું ચેતન ! આત્મારામ ! સ’સારમાં કાઈ સ્થિર હાય, શાશ્વત હાય તા એક ધર્મ છે માટે ગુરુદેવની કૃપાથી પ્રાપ્ત થયેલ આત્માને પવિત્ર કરનાર દાન, ધ્યાન, તપરૂપ પુણ્ય કર્મ ઉપાર્જન કરી, પુણ્ય કરૂપ ધર્મનું આરાધન કરી યે.
અર્થાત્ હૈ જીવ ! હું ચેતન ! લક્ષ્મી, તારી
ઢાલત, શરીર, યુવાની અને ભુજબળ બધું ક્ષણિક, અસ્થિર, અતિત્ય અને નાશવંત છે. ધર્મ દાન–શીયલ–તપ અને ભાવરૂપ ધર્મ માત્ર ગુરુમહારાજની કૃપાથી પ્રાપ્ત થયેલે પવિત્ર સદાયે શાશ્વત સુખ આપનાર છે. જીવની સાથે જ સદા રહેનાર છે; જીવના સાચા હિતસ્વી મિત્ર છે અને આખરે જીવને નિજ સ્વભાવનુ દર્શન કરાવી સિદ્ધપદ–મુક્તિપદ અપાવનાર છે; માટે શાશ્વત સુખ આપનાર શાશ્વત જિનધર્મ નુ આરાધન કરે.
આ સંસારરૂપી કેદખાનામાં માયાની– માહની મેડીથી બંધાયેલા આ આત્મા કઈ રીતે છૂટે ?

Page #7

-
-
ક્ષણિક અને અક્ષણિક શું છે?
૪૧
मिथ्यात्वानुचरैर्विचित्रगतिभिः સંયમ–સદાચાર–શીલ-સંતેષરૂપ ધન છે તે ___संचारितस्योद्मटै
જરૂર સંસારરૂપી કેદખાનામાંથી છૂટી શકે છે.
અને માયારૂપી બેકનાં બંધન તેડી સદरत्युग्रभ्रममुद्गराहतिवशात्,
ગતિ યાવત સિદ્ધ, બુદ્ધ અને મુક્ત થઈ શકે છે संमूर्छितस्यानिशम् ॥
- આ જીવને સંસારમાં દુઃખનું મૂળ શું છે? संसारेऽत्र नियंत्रितस्य निगडे- તે કહે છે અને સાથે જ તે દુઃખ કેમ મટે તે
વામગીરવત, પણ કહે છે. मुक्तिः स्यान्मम सत्वरं कथमतः मूलं संसारदुःखस्य, સાવિત્ત વિના ?
देह एवात्मधीस्ततः। ભાવાર્થ-આ સંસારની વિચિત્ર વિચિત્ર વર્ધનાં કવિતત્તપરિસ્થિતિઓમાં સપડાયેલે, રીબાતે, પીડા, बहिातेन्द्रियः॥ ક્ટોતે પણ એક મુમુક્ષુ જીવ પિતાની દુઃખ કથા
ભાવાર્થ–શિષ્ય ગુરુમહારાજને પૂછે છે-હે ગુરુદેવને કહે છે-હે ગુરુદેવ! મને-આ ચેતનને મિથ્યાત્વ મહારાજાના વિવિધ અનુચર-ક્રોધાદિ '
ભગવાન્ ! આ જીવને દુઃખનું કારણ શું છે? કષાએ જુદી જુદી ગતિઓમાં મોકલ્યા અને ઉત્તર–ગુરુમહારાજ શિષ્યને કહે છે- હે ત્યાં પણ સદસવિક રહિત બનાવી એ વત્સ ! જીવને આ સંસારમાં દુઃખનું મૂલ કારણ ભ્રમિત બનાવ્યું કે તેમના શંકા અને સંશયના હોય તો આ જીવ દેહ ઉપર જે આત્મબુદ્ધિ રાખે મુદગરના મારથી હું મછિત-બેભાન થઈ ગયો. છે તે જ છે. શરીર ઉપરની આત્મબુદ્ધિ છોડીને વળી અધૂરામાં પૂરું કરવા માટે હોય તેમ સંસા. ઈન્દ્રિયાના વિષયોને રોધ કરે અને અંતરંગ. રરૂપી વિશાલ જેલખાનામાં માયા-મોહની વૃત્તિને જાણે આત્મસ્વભાવમાં રમણ કરે તે ભયંકર બેડીઓ પહેરાવી, મારું ઘર, મારી સ્ત્રી, જ સાચું સુખ આ જીવ અનુભવી શકે છે. મારું કુટુમ્બ, મારું ધન, મારી જમીન, આ અર્થાત્ આ આત્મા સિવાયની દરેક વસ્તુ બાહા મારું, તે મારું, પેલું મારું, અ અને મમની છે, મારી નથી, હું તે નથી અને તે હું નથી. બેડીયાના ભયંકર બંધન નાંખ્યાં છે કે જેમાંથી “તિ નેતિ નેતિ ”હું પુદ્ગલ નથી, હું યુગલ કઈ રીતે છૂટી શકાતું નથી-છૂટવું છે, છૂટવાની નથી,હું પુદ્ગલ નથી આ ભાવના યથાર્થ રીતે જાણે ઈચ્છા થઈ છે. હવે જેલથી-એડીથી કંટાળે અને સાથે જ પાંચ ઇંદ્રિયાના સ્થલ વિષાને છું માટે છૂટવાને રસ્તો બતાવે.
ત્યાગી બને, ઇદ્રિને વિજેતા થાય, ઇદ્રિને
દાસ નહિં; પરંતુ ઈન્દ્રિયોને નાથ બને; આમાં ગુરુદેવ કહે છે-હે વત્સ! તારે છુટવું હોય
- મનને પણ સમાવેશ થાય છે. “મન સાધ્યું તો ચારિત્ર-સદાચાર-સંયમશીલ-સંતાષરૂપ તે સઘળ સાધ્યું ”એ અહીં ખાસ બંધધન એકઠું કર, તો જરૂર છૂટી શકશે. બેસતું થાય છે ઈન્દ્રિયોના વિષયોને જીતે. હવે
મુમુક્ષુ-હે ભગવાન! શું કહું? મારી અહીં જ્યારે શરીરને પણ પર માન્યું છે ત્યારે પાસે ચારિત્રરૂપી ધન નથી, પરંતુ આપના માતા પિતા પુત્ર ધન શ્રી કુટુંબ પરિવાર બધાંય ઉપદેશથી સમજી શક્યો કે જેની પાસે ચારિત્ર- પર છે; આત્માના સાચા સ્વજન નથી સાચા

Page #8

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
સ્વજન તે આત્માના અપૂર્વ ગુણે અને શારીરિક અને ઇઢિયજન્ય વિષયવાસના ચાલી સંસારના દરેક જીવો પ્રતિ મૈત્રી-પ્રમોદ-કારુણ્ય- જાય છે. એની વિષયાભિલાષાને જ લેપ થાય છે. માધ્યસ્થવૃત્તિ વગેરે છે. માટે જ અહીં કહ્યું છેહે ચેતન! આ શરીર તારું નથી, ઇંદ્રિયાના એના શરીર ઉપરથી પ્રીતિ ઊઠી જાય છે. વિષને જીત અને આત્મસ્વરૂપ-નિજાનંદ. શરીર ઉપરનું મમત્વ ચાલ્યું જાય છે. આ
સ્વરૂપમાં રમતો થા તો જ સાચી શાંતિ અને મારું શરીર બગડે નહિં, ઘસાય નહિં, દુબળું સાચું સુખ પ્રાપ્ત થશે. આમવરૂપ સમજ ન થાય, એને આ સારું લાગે તે સારું લાગે, નારની સ્થિતિ કેવી થાય છે તે વાંચ- એ આનાથી શેભે અને તેનાથી શેભે વગેરે
વૃત્તિ જ ઊઠી જાય છે. વાણી પણ મન ધારણ ગાયને વિસા સા વિષદો,
કરે છે અર્થાત વાચા પણ વ્યર્થ જેમ આવે गोष्ठीकथा कौतुकं ।
તેમ બેલી નાંખવાને બદલે મિન રહેવું જ शीर्यन्ते विषयास्तथा विरमति, પસંદ કરે છે. અને આ ઉત્તમ સ્થિતિમાં બીતિ શરીરડી II
આત્મા સ્વભાવરૂપ શાંતરસમાં લીન બની જાય जोषं वागपि धारयंत्यविरता,
છે તથા મનના બધા દેશે અને ચિન્તાએ
પણ જતી રહે છે. અર્થાત્ મનશુદ્ધ અને नंदात्मनः स्वात्मन
આર્તધ્યાન, રૌદ્રધ્યાન રહિત બની-સંક૯૫વિકચિંતામપિ ગામછતિ મનો, ને ત્યજી દઈ આત્મા સ્વભાવદશામાં પરમ दोषैः समं पंचताम् ॥"
શાંતિ પરમ આનંદ પામે છે. ભાવાર્થી—ગુરુમહારાજ સાચા આત્મદશી અર્થાત સાચા મુમુક્ષુ આત્મદશ જીવનું મુમુક્ષુનું સ્વરૂપ વર્ણવે છે. જે વખતે આ એ લક્ષણ થઈ જાય છે કે તે ઈનિા રસેથી ચેતનને-આત્મારામને યથાર્થ આત્મસ્વરૂપ પર થઈ જાય છે, તેનામાંથી કુતુહલ, ચપળતા, સમજાય છે ત્યારે ઇધેિના રસો વિરસ-રસ ચંચળતા, અસ્થિરતા ચાલી જાય છે, સાંસારિક વિનાના બની જાય છે-આત્મદશી મુમુક્ષુને રસવૃત્તિ, તેની કથા અને તે વાર્તાની ભાવના ઇદ્રિયજન્ય રસો ઉપરથી આસક્તિ ઊઠી જાય છે. ચાલી જાય છે, સાંસારિક આસક્તિ ચાલી જાય ગોષ્ઠી કથા અને કૌતુક-કુતૂહલવૃત્તિ સાંસારિક છે, શરીર ઉપરથી મમત્વ ચાલ્યું જાય છે, વાતે; વિકથા સાંસારિક વિષાવાળી રસપૂર્ણ વાણી મન થાય છે, મન શુદ્ધ શાંત અને સ્થિર કથાઓ અને તેનું કુતૂહલ બધું ટળી જાય છે. એ બને છે તેમ જ બધી ચિંતાઓ-આધિ વ્યાધિ વિષયની વૃત્તિ જ ઊડી જાય છે, વિષય-સાંસા- ઉપાધિ ટળી જાય છે અને આત્માનંદને મંગલરિક ભાગોપગ વૃત્તિઓ નાશ પામે છે. મય ધર્મ પામી નિજાનંદમાં મસ્ત બને છે.

Page #9

लोगविरुद्धच्चाओ ।
( લેખકઃ—પ્રે. હીરાલાલ ૨. કાપડિયા એમ. એ. ) વીયરાય ' સુત્ત યાને આ સુત્તમાં મૂળે પ્રારંભ “ લેગઆ શબ્દ-ગુચ્છ
"
આ
ચૈત્યવંદન કરનારથી જય. પ્રાર્થના સૂત્ર અજાણ્યું નથી. ગાથા છે. તેમાં બીજી ગાથાના વિરુચ્ચાએ થી થાય છે. (phrase ) એ લાગ, વિરુદ્ધ અને ચાય એમ ત્રણ પાય( પ્રાકૃત શબ્દના બનેલા સમાસ છે. ત્રણના અર્થ અનુક્રમે લેાક, વિપરીત અને ત્યાગ છે. સમાસને અથ લેાકથી વિપરીત( આચરણ )ને ત્યાગ છે. શ્રી હરિભદ્રસૂરિએ ચૈત્યવંદનનાં સૂત્રાને અંગે લલિતવિસ્તરા નામની માનનીય વૃત્તિ સંસ્કૃતમાં રચી છે. એમાં લગભગ અંતમાં પ્રાથનાસૂત્ર વિષે સ્પષ્ટીકરણ છે. એમાં પ્રસ્તુત શબ્દગુચ્છને અંગે નીચે મુજબ ઉલ્લેખ છેઃ—
ti
'लोकविरुद्धत्यागः 'लोकसंक्लेशकरणेन तदनर्थयोजनया महदेतदपायस्थानम् '
,,
આના અર્થ એ છે કે——લાકવિરુદ્ધનું કાર્યાં. લેકામાં 'કલેશ ઉત્પન્ન કરે છે, એમની સ્વાભાવિક સ્વસ્થતાને હ્રાનિ પહાંચાડે છે અને એ દ્વારા એમને અનય સાથે જોડે છે-એમને હાથે અનય કરાવે છે. આને લઇને લાકવિરુદ્ધનુ કાર્ય મહાસંકટનું મૂળ છે. કલિકાલસર્વાં 'હેમચન્દ્રસૂરિએ યાગશાસ્ત્ર
૧ આ સંબંધમાં “જૈન સત્ય પ્રકાશ ” ( વ. ૩, અ. ૨-૩)માં “ પ્રાથના સૂત્ર યાને જય વીયરાય' સૂત્ર નામને મારા લેખ છપાયે છે.
""
૨ હરિભદ્રસૂરિએ “ સકલેશ ’' શબ્દ મહાદેવા છુક ( શ્વે. ૧ )માં વાપર્યાં છે. એને અચારે ખાજીથી વિખાધા યાને પીડા છે.
ઉપર સ્વાપન વૃત્તિ રચી છે. પ્ર. ૩, શ્લો. ૧૨૪ ઉપરની આ વૃત્તિ( પત્ર ૨૩૩ આ )માં ઉપયુક્ત શબ્દ—ગુચ્છક વિષે સમજણ આપતાં આ સૂરિએ નીચે પ્રમાણે કહ્યું છેઃ—
**
'लोकविरुद्धत्यागः सर्वजननिन्दादिलोकવિસ્તસ્રાનુષ્ઠાનવર્ઝનમ્'
અર્થાત્ ‘ લાક-વિરુદ્ધયાગ ’ એટલે સર્વે જનાની નિન્દા ઇત્યાદિ લેકવિરુદ્ધનાં અનુષ્ઠાનના ત્યાગ.
..
આ અર્થના સમર્થનમાં આ સૂરિએ નીચે મુજબની ત્રણ ગાથાઓ રજૂ કરી છે:~~
66
सव्वस्त चैव निंदा, विसेसओ तह य गुणसमिद्धाणं । उजुधभ्मकरणहसणं, रीढा जणपूयणिजाणां ॥ ફુનન(ળ)વિસંો, ફેફ્સાચારરત હંચળ ચેવ(૫) roaणभोओ अ तहा, दाणाइवियमन्नेओ | साहुवसणंमि तोसो, सह सामत्थंमि अपडियारो अ । माइयाई इत्थं, लोगविरुद्धाई आई ॥
આ ગાથા હરિભદ્રસૂરિષ્કૃત પ ́ચાસગના બીજા પંચાસકની ગા. ૮-૧૦ છે. પચાસગમાં એ છપાઈ છે, તેમાં મહત્ત્વને એક પાઠભેદ છે. એ નીચે મુજબ છેઃ— विपगडमणे तु दाणाइ
46
??
પંચાસગ ઉપર અભયદેવસૂરિની ટીકા છે, એ
૩ અપાયના હાનિ, આપત્તિ અને મૃત્યુ એમ જોતાં તેમજ અય વિચારતાં પાઠાંતર સુસંગત જણાય પણ બીજા અય છે. છે, વળી સ્વાપન ટીકાથી અલકૃત યોગશાસ્ત્રની

Page #10

૪૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
( ૭ ) ઉત્કટ ભાગ એટલે કે દુરાચારી-ઇસ્ક્રી જનાએ પસ ંદ કરેલ વસ્ત્ર, પુષ્પ ઇત્યાદિવડે શરી છે. અનેઓ ને બદલે “ અનેવ ” એ પાઠ પસદરના સત્કાર એ લાવિરુદ્ધ કાર્યો છે, કેમકે એ દેશ,
આવૃત્તિમાં અનેળો એ માટે અન્યસ્માત એવી સંસ્કૃત છાયા જે અપાઈ છે તે વિચારણીય જાય
કરવા લાયક છે. અન્નામો પાઠ હોય તો હજી ચાલે. પાઠભેદ વિષે આટલી ચર્ચા કરી, હવે ઉપર્યુક્ત ગાથાઓનું અભયદેવસૂરિકૃત ટીકાને આધાર લઇ હું સ્પષ્ટીકરણ કરું છુંઃ—
(૧) કાઇક જ વ્યક્તિની નહિ, પરંતુ સર્વે લેાકાની નિન્દા એ લેાકવિરુદ્ધ કાય છે. આનુ કારણ એ છે કેજે લેાકની નિંદા કરાય તે લેાકનિંદા કરનારની વિરુદ્ધ થઈ જાય છે. આમ આ નિંદા લાકવિરુદ્ધ કાર્ય છે.
(ર) નાનાદિ ગુણવડે સમૃદ્ધ સ્માચાર્યો વગેરેની નિંદા કરાય એ તા વિશેષે કરીને લાર્કાવરુદ્ધ કાય છે, કારણ કે ગુણીજનાના ઘણા લાક પક્ષપાતી યાર્ન રાગી હેાય છે. એટલે એમની નિંદા ખાસ કરીને લાકવિરુદ્ધ કાય છે.
(૪) જનાને પૂજ્ય એવા રાજા, પ્રધાન, શ્રેષ્ઠી કે એના ગુરુ વગેરેની હીલના ( ડેલના ) યાને તિરસ્કાર એ લેાકવિરુદ્દનું કાય છે.
કાળ, વૈભવ અને વયની અવસ્થાની અનુચિતતા સૂચવે છે દેશાદિને એ છાજે નહિ એમ એ સૂચવે છે.
( ૬ ) દેશાચાર વગેરેના અર્થાત્ દેશ, ગામ, કુળ વગેરના જે રૂડા આચાર હોય તેનું ઉલ્લંધન કરવુ એ લાકવિરુદ્ધ કાર્ય છે.
( ૮ ) પોતે ગભીર હિંદુ હોવાને લઈને દાન, તપ વગેરેની જાહેરાત કરે, લાકામાં એનુ નિવેદન કરે એ લાકવિરુદ્ધ કાર્યો છે, કેમકે એવા દેખાવવાળા દાન મૅનાર ને તપ કરનારની લાકા હાંસી કરે છે,
( ૯ ) દુષ્ટ રાજા વગેરેને હાથે શિષ્ટ જનાની સતામણી થતાં–સાધુજનોને આપત્તિમાં સપડાયેલા જોઇને રાજી થવું એ લેાકવિરુદ્ધ કાર્ય છે, કેમકે એથી સાધુએ અને એના રાગીજના વિરોધી બને છે,
( ૧૦ ) સજ્જનને કષ્ટ આવી પહેાંચતાં તેનુ રક્ષણ કરવાની શક્તિ હાવા છતાં પ્રતીકાર ન કરાય એ લાકવિરુદ્ધનુ કાર્ય છે.
(૩) સરળ જને ની-અવ્યુત્પન્ન બુદ્ધિવાળાની ધકરણીની મશ્કરી યાને એમના પાતાની બુદ્ધિ મુજબના કુશળ અનુષ્ઠાનની હાંસી-ધૂર્તાએ ખરેખર આ લોકાને જૈન શાસ્ત્રો જ લાકવિરુદ્ધનાં કાર્યાના યાગ ભમાવ્યા છે—બનાવ્યા છે. એ પ્રકારની હાંસી એ લોક-કરવાની ભલામણ કરે છે એમ નહિ પરંતુ શ’કરાવિરુદ્ધ ા છે, કેમકે શુાખરા લોકાની ત્રુદ્ધિ અન્યુ-ચાય જેવા વેદાંતીએ પણ એવા જ ઉપદેશ આપ્યા પન્ન હાય છે એટલે એમના ધર્માચરણની મશ્કરી છે એમ એમને નામે સુપ્રસિદ્ધ બનેલી નિમ્નલિખિત થતાં તેઓ વિરાધી બની જાય છે. પતિ જોતાં જણાય છે:
આ ઉપરાંત ચાઢીચૂગલી ઇયાદિ પણ લાકવિરુદ્ધનાં કાર્યો છે.
" यद्यपि शुद्धं लोकविरुद्धं नाचरणीयं નાચળીયમ્
અર્થાત્ કા જો કે શુદ્ધ હૅાય પરંતુ જો એ એનું પાચરણ ન કરવું–ન કરવું.
( ૫ ) ધણા લઢ્ઢા ઉપર અપકાર કરનાર તેમલાવિરુદ્ધ હોય તો કરવાથી એ બધાને વિધી બનાવે છે. એવાને સ'પર્ક એ લેવિરુદ્ધ કાય છે.
},
૧ “ આ પણ એક ત્યાગ છે '' એ નામના મારો લેખ અહીંથી (સુરતથી) પ્રસિદ્ધ થનાર “જૈન મિત્ર ” ના વિશેષાંકરૂપ “ સામ નામના અંકમાં છપાવાના છે, એમાં મે' આ ત્યાગના આ પ્રકાર ઉપરાંતના બીજા અનેક પ્રકારા વિચાર્યા છે.

Page #11

વિકારથી મુક્તિ એ જ મુકિત.”
(રાગ–કસૂરી તાલ છે) હરિ નામ સુમર સુખધામ, જગતમેં જીવન દો દિનકા ટેક. પાપ કપટ કર માયા જેડી ગર્વ કરે ધનકા સબી છોડ કર ચલા મુસાફિર વાસ હુયા બનકાલ સુંદર કાયા દેખ લુભાયા લાડ કરે તનકા છૂટા શ્વાસ બિખર ગઈ દેહી જ માલા મનકા....૨ જોબન નારી લાગે પિયારી મા જ કરે મનકા કાલ બલીકા લગે તમાચા ભૂલ જાય ઠનકા. ૩ યહ સંસાર સ્વપનકી માયા મેલા પલ છિનકા
બ્રહ્માનંદ ભજન કર બંદે નાથે નિરંજનકા...૪ જેના હૃદયને વિકારો સ્પર્શતા નથી, એ જ જીવનમુક્ત છે, તે જીવનમાં બધાં કાર્યો કરતો હોવા છતાં અલિપ્ત છે, તેને માટે સુખ નથી, દુઃખ નથી, સર્વત્ર સર્વ કાળ આનંદ જ છે. - મુક્તિ ક૯પના નથી પણ પ્રત્યેક ક્ષણે તેને અનુભવ થઈ શકે છે. મને કોઈ મુક્ત કરવાને શક્તિમાન નથી, કારણ કે “હું” ને બાંધનાર હું જ છું.
જે શાંતિ તમો ઝંખો છે, તે તમારી અંદર જ છે. કામથી આસક્ત થઈ, ક્રોધથી વિહ્વળ બની, તમે ક્ષણિક સુખની આશામાં પારાવાર શાંતિને નાશ કરો છો.
શાંતિ વસ્તુના ઉપભેગમાં હતા તે તે તમને મળી હોત, પણ તે તેમાં નથી, ચિત્તની નિવિકાર અવસ્થામાં છે.
હું પ્રકાશને ઢંઢું છું, કારણ કે અંધકારમાં છું. હું થાકું છું, કારણ કે મારા બળનો મને ગર્વ છે. હું નીચે પડું છું, કારણ કે મેહથી સુશોભિત બનેલે પગથાર લપસણે છે. હું વાસનામાં રાચું છું, કારણ કે મને સાચા સુખની ઝાંખ નથી. હું પરિગ્રહી છું, કારણ કે મને પ્રભુમાં વિશ્વાસ નથી. હું ચાહું છું, તેય હું છું. હું ધિક્કારું છું, તેય હું છું. હું મારી નાની મૂડી ઉપર ગર્વ લઉં છું, કારણ કે મને મારી અનંતતાનું ભાન નથી.
સંગ્રહિત. કુકમળા સુતરિયા, એમ. એ.બી. ટી.

Page #12

શ્રીમદ્દ દેવચંદ્રછકૃત વીશ વિહરમાન સ્તવન મળે નવમ શ્રી સૂરપ્રભ જિન સ્તવન.
સ્પષ્ટાર્થ સાથે. (સં. ડોકટર વલભદાસ નેણસીભાઈ-મરબી.). સૂર જગદીશની તીક્ષણ અતિશુરતા,
સ્પષ્ટાર્થ-હવે શ્રી સૂર સ્વામીએ પરમ તેણે ચિરકાલને મેહ છત્યે પૂજ્ય પરમાત્મપદ જે રીતે સિદ્ધ કર્યું તે ભાવ સ્યાદ્વાદતા શુદ્ધ પરગાસ કરી, સાધના ક્રમ સહિત વખાણે છે. નીપજ્ય પરમપદ જગ વદીતે. સૂર (૧) પ્રથમ તે, જેના ઉદયવડે આત્મા શુદ્ધ
સ્પાર્થ-અનાદિ કાલથી લાગેલો મેહ- દેવને અદેવ, અદેવને શુદ્ધ દેવ, સુગુરુને કુગુરુ, રૂપ મડ઼ાન શત્રુ કે જે દર્શન-મેહનીય પ્રકૃતિ- કુગુરુને સુગુરુ, ધર્મને અધર્મ, અધર્મને ધર્મ, વડે આત્માના સમ્યગ દર્શન ગુણને, તથા ક્રોધ- જીવને અજીવ, અજીવને જીવ, મોક્ષને અમેક્ષ, વડે આત્માના ક્ષમા ગુણને, માનવડે આત્માના અમોક્ષને મેક્ષ, માને છે, જીવાદિ તત્વમાં માર્દવ ગુણને, માયાવડે આત્માના આર્જવ વિપરીત શ્રદ્ધાન કરે છે તથા ઉત્કૃષ્ટ સીતેર કેડાગુણને તથા ભવડે આત્માના–નિર્લોભ- કડી સાગરોપમની સ્થિતિનો બંધ કરે છે તેવી નિસ્પૃહ ગુણને, એમ અનેક ગુણેને ઘાત કરી મિથ્યાત્વ મોહની પ્રકૃતિ તથા મિશ્ર મેહનીય, આત્માની શુદ્ધ સહજ અપરિમિત આત્મીય તથા સમ્યકત્વમેહનીયને નાશ કરે. ચિંતાસમાધિનો નાશ કરી ભવરૂપ જેલખાનામાં મણ રન સમાન અત્યંત દુર્લભ શુદ્ધ નિર્મલ ત્રિલોકપૂજ્ય આત્માને કેદ કરી રાખે છે. તેને સમ્યગદર્શન સંપ્રાપ્ત કર્યું, કે જે ઇંદ્ધત્વ, ચદ્ધિત્વ, (મોહના) જગતત્રયના ઈશ્વર, જગશિરામણી ચિંતામણી તથા ક૯પવૃક્ષથી પણ અધિક દુપ્રાપ્ય શ્રી સૂર પ્રભુએ અત્યંત તીણ સભ્યપરાક્રમથી છે, તથા જે વિના નવ પૂર્વ સુધીનું જ્ઞાન પણ સમ્યગજ્ઞાન, ચારિત્રરૂપ અત્યંત તીક્ષણ મર્મભેદક અજ્ઞાન કહેવાય છે તથા જે વિના દશમાં પૂર્વનું શસ્ત્રોવડે છિન્નભિન્ન કરી અપ કાળમાં પરાજય- જ્ઞાન તો થતું જ નથી; વળી જે વિના સંસારસમૂલ નાશ કર્યો કે ભવિષ્યમાં કઈ પણ કાળે પરિભ્રમણની સીમમાં આવતી નથી, જે વિના એવું દુષ્ટ કૃત્ય કરવાને પુન: સમુસ્થિત-સજીવન સમ્યકચારિત્ર-સંયમની પ્રાપ્તિ થઈ શકતી નથી, થાય નહિ. અને જીવાદ પંચાસ્તિકાયની શુદ્ધ જે વિના દ્રવ્યચારિત્ર પાળનાર પ્રથમ ગુણસ્થાને સ્યાદ્દવાદપણે તથા લક્ષ્ય-લક્ષણ અભેદપણે શુદ્ધ વતે છે માટે શ્રી જિનેશ્વર, સર્વ ધર્મનું મૂલ, નિશ્ચય નયે, નિજ પર સત્તા જાણી સત્તાગત તથા મોક્ષનું પ્રથમ પગથિયું કહે છે. કાલેકરહેલા અનંતધર્માત્મક શુદ્ધાત્મ દ્રવ્યને કર્મ પ્રકાશક શ્રી જિનેશ્વરદેવ, પિતાના શિષ્ય પ્રત્યે મલથી હિત અત્યંત શુદ્ધ પ્રગટ કરી, જગત- સવે ધર્મનું મૂલ સમ્યગ્રદર્શનને બતાવે છે, ત્રયમાં પૂજ્ય, પ્રશસનીય, આહૂલાદકારી માટે દર્શનહીન પુરુષને વંદના કરવી નહિ. આદરણીય, પરમાત્મ(મોક્ષ) દ નીપજાવ્યુ- સમ્યગદર્શનથી ભ્રષ્ટ પુરુષ બહુ પ્રકારના શાસ્ત્ર સંપ્રાપ્ત કર્યું.
જાણતા છતાં પણ શુદ્ધ આરાધના રહિત પ્રથમ મિથ્યાત્વ હણી શુદ્ધ દંસણુ નિપુણ, હાવાથી સંસારચક્રવાલમાં જ્યાં ત્યાં ભ્રમણ
પ્રગટ કરી જેણે અવિરતિ પણુશી; કર્યા કરે છે કારણ કે સત્ર દર્શન વિના શુદ્ધ શુદ્ધચારિત્રગત વીર્ય એકત્વથી,
આરાધનાની પ્રાપ્તિ હાય નહિ-“શુદ્ધ ક્રિયા પરિણતિ કલુષતા સવિ વિણાસી. સૂર-(ર) તે સંપજે, પુગલ આવર્તને અદ્ધર” જેમ

Page #13

શ્રી સુરપ્રભ જિન સ્તવનસ્પષ્ટાર્થ
ખૂબ વિનષ્ટ વૃક્ષ શાખા, પરિશાખાની પરિવૃદ્ધિ છાંડવાની રુચિ તથા ઉપાદેય તત્વને આદરવાની પામે નહિ. તેમ ધર્મનું મૂલ સત્ર દર્શન ન9 રૂચિ તે સમક્તિ જાણવું-તેવી જ રીતે તત્વાર્થ થતાં મોક્ષપ્રાપ્તિ થાય નહિ.
સૂત્રમાં પણ કહ્યું છે કે “તત્વાર્થ શ્રદ્ધાનં– ગુણરત્નાકરમાં સારભૂત જે સત્ર દર્શન તે સભ્યદર્શનમ –“ જીવાજીવાસવબંધસંવરશ્રી જિનપ્રરૂપિત ધર્મની શ્રદ્ધા રાખનારને નિજ રાક્ષસ્તત્વમ ” તેમાં જીવ તત્વ, સંવર હાય છે અર્થાત્ નય-નિક્ષેપ પક્ષ પ્રમાણ યુક્ત તત્વ, નિર્જરા તત્વ અને મોક્ષ તત્વ એ ચાર જિનપ્રરૂપિત તરવની યથાર્થ શ્રદ્ધા તે સદર્શન તત્વ ઉપાદેય છે તથા અજીવ, આસવ, બંધ, છે જે મોક્ષનું પ્રથમ સોપાન (પગથિયું) છે. એ ત્રણ તત્ત્વ આત્મગુણના રોધક હેવાથી હેય જ્ઞાન ગુણ વગરની ક્રિયા સંસાર વધારનારી
ની છે માટે ઉપાદેયની આદરવાની રુચિ તથા હેય કહી છે, કારણ કે સ. જ્ઞાન વગર સંવર થાય
તને છોડવાની રુચિ હોય તેને જ સમકિત નહિ, અને સંવર વિના સર્વ સમયે કર્મબંધ જાણવું. પણ માત્ર જિલ્લા બોલવાથી સમકિત થાય, અને કર્મબંધથી સંસાર વૃદ્ધિ થાય તે
= નથી, કારણ કે શ્રી જિનેશ્વર સમકિતનાં પાંચ સ્પષ્ટ છે. તથા સ. દર્શનારહિતને વ્રત પાલતા
લક્ષણ વિના લક્ષ્યનો અભાવ હોય એ છતાં પણ તત્વાર્થ સૂત્રમાં અત્રતી કહે છે.
ન્યાય છે. માટે ઉપશમ, સંવેગ, નિર્વેદ, અનુનિશ વતી” મિથ્યાત્વ શલ્ય, માયા શલ્ય,
કંપા અને આસ્તિક્યતા એ પાંચ લક્ષણે જે નિદાન શલ્ય, રહિત વ્રતધારી હોય તે વતી
જીવમાં ન હોય તે જીવને સમક્તિ છે એ કેમ
મનાય ? છે. કહ્યું છે કેભાવીજે રે સમક્તિ જેહથી રૂઅડું,
ઉપશમ-ક્રોધાદિ કષાયોને ઉપશાંત કરે. તે ભાવના રે ભાવે મન કરી પરવડે સંવેગ-સહજ નિરુપાધિક પરમાત્મ પદ જે સમક્તિ રે તાજું સાજું મૂલ રે, જે પ્રગટ કરવાની રુચિ.
તે વ્રત તરુ રે દીયે શિવપદ અનુકૂળ રે, નિર્વેદ-સંસારને તથા પગલિક વિષયને ત્રુટક અનુકૂળ મૂલ રસાલ સમકિત, હલાહલ વિષ સમાન જાણું તેથી નિવૃત
તેહ વિણ મતિ અંધ રે, થવાની રુચિ. જે કરે કિરિયા ગવ ભરિયા,
અનુકંપા-વપર જીવના દ્રવ્ય ભાવ પ્રાણ તેહ જૂઠે બંધ રે. વાત કરવાને પરિણામ નહિ.
શ્રીમાન્ યવિજય આસ્તિકતા-અનંતજ્ઞાની અને વીતરાગી માટે જો સમક્તિ મૂલ તાજું હોય, તે આમ શ્રી જિનેશ્વરનું એક પણ વચન અન્યથા વ્રતતરૂ શિવફલ આપી શકે, માટે મેક્ષ ન હોય એવી શ્રદ્ધા. ફલના ઈચ્છક પુરુષે સર્વથી પહેલાં સમકિત એમ સ. જ્ઞાન તથા સ, ચારિત્રનું મૂલરન પ્રાપ્ત કરવાને ઉદ્યમ કરે એ સાર છે, કારણ સ. દર્શન છે એમ જાણી શ્રી સૂર માટે સમકિત શી વસ્તુ છે તે જાણવું જોઈએ. પ્રભુજીએ દર્શન મેહનીય પ્રકૃતિને નાશ કરી
જીવાજીવાદિક નવ તત્ત્વનું સ્વરૂપ શ્રી અત્યંત શુદ્ધ નિપુણ ક્ષાયિક સમકિત પ્રગટ જિનેશ્વરના આગમ પ્રમાણે નય-નિક્ષેપ-પક્ષ કરી “અવિરતિપણાથી” પાંચ ઇંદ્રિય તથા પ્રમાણે યથાર્થ જાણી સહવું તથા હેય તત્વને મનને નિગ્રહ નહિ, તથા ષકાય જીવના વ્ય

Page #14

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
ભાવ-પ્રાણુની હિંસાનો ત્યાગ નહિ. એવં બાર ક્રિયા માની લે છે. તથા અમુક જીવને મેં પ્રકારની અવિરતિ તેને નાશ કર્યો, ઇંદ્રિયના સુખી કર્યો, અમુકને મેં દુઃખી કર્યો, એમ ત્રિવીશ વિષયમાં તથા મનના શુભાશુભ સંક- પરજીવના કર્મફલને પિતાની ક્રિયા માની લે ૯પમાં આત્મપરિણામને વિક્ષિત કરવાથી તથા છે. મન-વચન-કાયાના ગની ક્રિયાનું મમત્વ સ્વપર જીવના દ્રવ્ય ભાવ પ્રાણની હિંસાથી કરી, તે ક્રિયાને કર્તા પિતાને માને છે તથા જ્ઞાનાવરણાદિ કર્મ બંધ થાય છે અને કર્મ. પરજીવે મને સુખી વા દુઃખી કર્યો એમ પિતાના બંધવડે સહજ આત્મસમાધિનો ઘાત થઈ કર્મફલને પરજીવની ક્રિયા માની લે છે એવા અત્યંત દુઃખદાયક આ સંસારસમુદ્રમાં પરિ- મિથ્યાભિમાનવડે જ્ઞાનાવરણાદિ કર્મનો બંધ જમણ કરવું પડે છે, એમ ક્ષાયિક સમકિતવડે કરે છે. પણ શ્રી સૂરભસ્વામીએ સમ્યગ જ્ઞાનજેણે શ્રદ્ધાપૂર્વક જાણ્યું, તેને પરિણામ વડે એવા મિથ્યાભિમાનનો નાશ કરી પિતાની અવિરતિમાં કેમ પ્રવેશ કરે? એમ અવિ. સહજ આત્મીય જ્ઞાનાદિ ક્રિયામાં પિતાનું તિને નાશ થવાથી પરભાવ રાગ-દ્વેષ- કર્તાપણું આદર્યું. કહ્યું છે કેવિભાવાદિકને ત્યાગ તથા જ્ઞાન-દર્શનચારિ- “ વારમાં જ્ઞાનં વર્ષ જ્ઞાનં, ત્રાદિ સ્વગુણમાં રમણરૂપ શુદ્ધ ચારિત્રથી પિતાના આત્મવીર્યની એકતા કરી અર્થાત
ज्ञानादन्यत् करोति किम् ? સકલ આત્મવીર્યને સ્વભાવાચરણમાં જ વર્તાવી
परभावस्य कर्ता आत्मा, “પરિણતિ કલુષતા સવિ વિણશી” આત્મ मोहोऽयं व्यवहारिणाम्" પરિણામમાં કષાયને પ્રવેશ થવા દીધું નહિ,
માટે વસ્તુતઃ પરદ્રવ્યને કોઈ પણ કત તેમ કલુષતા પરિકૃતિને નાશ કર્યો. (ર) થઈ શકે નહિ એ ન્યાય છે. જે પરિણામે તે વારિ પરભાવની કત્તા મૂલથી, કર્યા છે. અને પરિણામે તેનું કર્મ છે. અને
આત્મપરિણામ કર્તુત્વ ધારી પરિણતિ તે તેની ક્રિયા છે એમ એ ત્રણે શ્રેણી આરોહતાં વેદ હાસ્યાદિની,
ભાવ વસ્તુત: અભેદ છે. તથાપિ આ જગતમાં સંગમી ચેતના પ્રભુ નિવારી. સૂર. (૩) મોહી અજ્ઞાની જ જાણે છે કે “હું પર
૫છાથ-આત્મસ્વરૂપના અજ્ઞાનવડે જીવ દ્રવ્યને કરું છું.” એ પરદ્રવ્યના ક વને પરભાવને કર્તા બને છે, અર્થાત અમુક પદા- અહંકારરૂપ અતિશય દુર્વાર અજ્ઞાન અંધકાર થને મેં સુવર્ણ કર્યો, અમુકને મેં કુવર્ણ કર્યો, અનાદિકાલથી ચાલ્યો આવે છે પણ જે તેને અમુકને મેં મનેઝ રસવાળો કર્યો, અમુકને મેં શુદ્ધ નિશ્ચય જ્ઞાનવડે એક વાર પણ સમૂલ નાશ અમનેણ રસવાળો કર્યો, અમુકને મેં સુગંધી કરી નાંખે તે શુદ્ધ કેવલજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ થાય કર્યો, અમુકને મેં દુર્ગધી , અમુકને મેં અને પછીથી કદાપિ એવા અજ્ઞાન અંધકારને મનેઝ સ્વરવાળો કર્યો, તથા અમુકને મેં ન કરે, કર્મબંધ કરે નહિ. તથા “શ્રેણી અમનોજ્ઞ સ્વરવાળે કર્યો. તથા મેં સુંદર, આરેહતાં” ક્ષપકશ્રેણીએ ચઢતાં હાસ્ય, રતિ, અસુંદર શબ્દાદિક કર્યો, પણ રૂપ-રસ-ગંધ- અરતિ, શોક, ભય, જુગુપ્સા એ હાસ્યાદિષટક સ્પર્ધાદિ જે પુદગલ દ્રવ્યને પરિણામ તેને તથા સ્ત્રીવેદ, પુરુષવેદ, નપુંસકદ, તેમ નવ આત્મા કદાપિ કાળે, કરી શકે નહિ, છતાં નોકષાયમાંથી પોતાની આત્મપરિણતિને ધારી પદ્રવ્યના પરિણામને અજ્ઞાનવડે પિતાની અકષાય ભાવમાં-શુદ્ધ સ્વરૂપમાં તળીને કરી(૩)

Page #15

શ્રી સુરપ્રભ જિન સ્તવન સ્પષ્ટાર્થ
ભેદ જ્ઞાને યથાવત્તા એલખી,
જીવાજીવાદિ તત્ત્વને ઉપદેશ આપી, પછી પ્રાપ્ત દ્રવ્ય પર્યાયમેં થઈ અભેદી કરેલા ક્ષાયિકવીને બલવડે, કારણ વીર્યવર્ડ ભાવ સવિકલ્પતા છેદ કેવલ સકલ, થતી ચપલતા દૂર કરી મેરુપર્વતની પેઠે નિઃપ્રકંપ
જ્ઞાન અનંતતા સ્વામી વેદી. સૂર (૪) શેલેશીકરણ કરી, મન, વચન અને કાયાની ક્રિયાને સ્પષ્ટાર્થ –“દ્રવ્યના સર્વે મેં તેના
ત્યાગ કરી પોતાના આત્મદ્રવ્યને પવિત્ર-પુદ્દગલ
પરિણામના સંશ્લેષ રહિત-અલેશ કરી, પરમ પરમગુણના અનુયાયીપણે જ વર્તે” એ ન્યાયાનુસારે આત્માને પરમગુણ જે ચેતનતા
અક્રિય અવસ્થા ધારણ કરી, બાકી રહેલા વેદતદનુયાયીપણે વર્તતા જ્ઞાન-દર્શન-ચારિત્ર-તપ
નીય-નામ-ગોત્ર અને આયુ એ ચાર અઘાતીયા વર્યાદિ પરિણામેને પિતાના પરિણામ જાણ્યા,
કર્મને સર્વથા નાશ કરી પૂર્વ પ્રગના સદ્દા અને તેથી વિપરીત, ચેતનતાને અનુ
હેતુને અસંગ હોવાથી કર્મ બંધને સર્વથા યાયીપણે નહિ વર્તતા રૂપ-રસ-ગંધ-પશદિ
C નાશ હોવાથી તથા ગતિ પરિણામવડે તુંબીના તથા ચલનસહાયાદિક પરિણામોને પરદ્રવ્યના
દ્રષ્ટાંતે આઠમી ઈશિપ્રાગભારે પૃથ્વી અર્થાત પરિણામ જાણ્યા, સહ્યા. એમ ભેદવિજ્ઞાનના
સિદ્ધ અવસ્થામાં બિરાજમાન થયા. પ્રબલ પરાક્રમવડે પિતાના ગુણપર્યાય તથા પર, વર્ણ, ગંધ, રસ વિનું, ફરસસંસ્થાન વિન. દ્રવ્યના ગુણપર્યાયને યથાર્થ ભિન્ન ભિન્ન જાણી
ચગતનું સંગવિન જિન અરૂપી, પદ્રવ્યના ગુણ પર્યાયમાંથી અહં મમત્વ ઉઠાવી
પરમ આનંદ અત્યંત સુખ અનુભવી, રાગદ્વેષાદિ વિભાગ પરિણામને દુઃખદાયક તથા
તત્ત્વ તન્મય સદા ચિસ્વરૂપી. (૬) કર્મબંધના હેતુ જાણે પિતાની આત્મભૂમિ
૫ર્થ-શ્રી સૂરસ્વામી સિદ્ધ અવસ્થાને માંથી તેને તદ્દન અભાવ કરી પોતાના ગુણ પ્રાપ્ત થયા તે સિદ્ધ સ્વરૂપ કેવું છે? પાંચ પ્રકારના પર્યાયને પિતાથી અભેદ સ્વરૂપ જાણી, તેમાં વણું, બે પ્રકારને ગંધ, પાંચ પ્રકારના રસ, જ અભેદપણે તલીન થયા. સંક૯૫વિકપરૂપ આઠ પ્રકારના પશે, છ પ્રકારના સંસ્થાન, સમલ પરિણામને તજી નિર્વિકલ્પ અચલ ત્રણ પ્રકારના વેગ, પાંચ પ્રકારના શરીર તથા પરિણામરૂપ યથાખ્યાત ચારિત્ર બારમું ગુણસ્થાન અંતરંગ અને બાહ્ય એ બે પ્રકારના પરિગ્રહથી પામી અંતર્મુહૂતનાં ઘાતી કર્મને નાશ કરી રહિત તથા રાગ દ્વેષાદિ વિભાવથી પણ રહિત શ્રી સૂરસ્વામી અનંત જ્ઞાન-દર્શન-ચારિત્ર હોવાથી સર્વે ને અરૂપી અવસ્થાને સંપ્રાપ્ત વીર્યના ભોક્તા થયા.
છે કારણ કે જીવનનું શુદ્ધ સ્વરૂપ વર્ણાદિ
તથા રાગાદિ ભાવથી રહિત છે, પણ સંસાર વીર્થ ક્ષાયિક બલે ચપલતા યોગની, રધિ ચેતન કર્યું શુચિ અલેશી,
અવસ્થામાં જીવ કર્મબંધ યુક્ત હોવાથી શરી
" રાદિમાં અહં મમત્વ કરી વસે તેથી વ્યવહાર ભાવ શેલેશીમેં પરમ અક્રિય થઈ,
નયે રૂપી કહેવાય છે. જેમ જે ઘડામાં ઘી ભરેલું ક્ષય કરી ચાર તનુ કર્મ શેષી. સુર ૫ હાય. તે ઘીનો ઘડો કહેવાય-પણું વાસ્તવિક
સ્પષ્ટાથે–એમ શ્રી સૂરસ્વામી અનંત રીતે જેમ જે ઘડામાં ઘી ભરેલું હોય તે ઘીને ચતુષ્ટયને પ્રાપ્ત કરી તેમાં ગુણથાને તીર્થકર નથી પણ માટીને જ છે. પર્યાપ્ત-અપયત, નામકર્મના ઉદયે ભવ્ય જીવને આ દુઃખદાયક સૂમ, બાદર, એકેંદ્રિય-બે ઈદ્રિય વિગેરે શરીરને ભવસમુદ્રમાંથી તારનાર સ્યાદવાદ નયયુકત જે જીવસંજ્ઞા કહી છે તે વ્યવહાર નયન

Page #16

૫૦.
શ્રી આત્માનંદ પ્રકા,
-
અપેક્ષા જાણવી. કારણ કે ચૌદે છવસ્થાન તે વિના ગુણપણુ માટે જે રાગ તે પ્રશસ્ત રાગ પુદ્દગલ સંગે છે. જીવન મૂલ સ્વભાવ નથી, જાણ, તે છે કે પુણ્ય બંધનો હેતુ છે તથાપિ પણ શ્રી સૂરસ્વામી તે કર્મબંધથી-સંસાર છતા આત્મગુણને સ્થિર થવાને તથા નવા ગુણ અવસ્થાથી સર્વ મુક્ત હોવાથી વ્યવહાર તથા પ્રગટ કરવાનો હેતુ છેનિશ્ચય બંને નયે અરૂપી અવસ્થા ભગવે છે. આંત્મગુણ રૂચી થયે તત્વ સાધન રસી, તથા “પરમ આનંદ અત્યંત સુખ અનુભવી
તત્વ નિપત્તિ નિવણ થા, તત્વ તન્મય સદા ચિસ્વરૂપી” પરમ આનંદ- દેવચંદ્ર શુદ્ધ પરમાત્મા સેવનથકી, સર્વોત્કૃષ્ટ આનંદ જેનું આ ત્રિલેકમાં કઈ
પરમ આત્મિક આનંદ પાવે. સૂર. (૮) ઉપમાન નથી, એવા પરમાનંદને તથા જે
સ્પષ્ટાર્થ-જ્ઞાનાદિ અનંત આત્મગુણેને સુખને કઈ કાલે અંત નથી એવા સહજ,
શુદ્ધ સંપૂર્ણ પણે પ્રગટ કરવાની રુચિ થાય તે જ અકૃત્રિમ, અનુપચરિત સુખને સંપ્રાસ-તે સુખને
- તે પુરુષ તત્વ સાધનાનો રસી થઈ સંપૂર્ણ સદા નિકંટકપણે અનુભવે છે તેમાં જ નિમગ્ન
આત્મ તત્વની સિદ્ધિ-નિવણ પદ પામે. દેવચંદ્ર છે, તથા પોતાના શુદ્ધાત્મ તત્ત્વથી તન્મય તથા મસિ ડે છે કે. પરમાત્મ પદના સેવનચિસ્વરૂપી અર્થાત્ અખંડ અનંત જ્ઞાન સ્વરૂપમાં થકી અત્યંત ઉત્કૃષ્ટ સહજ અનુપચરિત અભ્યાસદા સાદિ અનંત ભાગે અવસ્થિત થયાં છે-(૬) બાધ આત્મિક પરમાનંદની પ્રાપ્તિ થાય- ૮). તાહરી રતા ધીરતા તીણતા,
દેખી સેવકતણે યિત રા; વતમાન-સમાચાર રાગ સુપ્રશસ્તથી ગુણી આશ્ચર્યતા,
- શ્રી સૌરાષ્ટ્ર દશાશ્રીમાલી (સુખડીયા) ગુણી અભૂતપણે જીવ માચ્યું. સુર (૭) *
સ્પષ્ટાઈ–ઉપસર્ગ, પરિસાદિ તથા અનેક ઉપરોક્ત સંસ્થાને પ્રથમ વાર્ષિક રિપોર્ટ પ્રકારના શુભાશુભ કર્મ ઉદય આવતાં છતાં (સં. ૨૦૦૬ના અશાડ માસથી સં. ૨૦૦૭ અશાડ પણ અત્યંત વૈર્ય આદરી આત્મસત્તાભૂમિમાં સુધી) તેના માનદ્ મંત્રી શેઠ સવાઈલાલ અમૃતનિર્ભય નિષ્કપણે અડેલ રહી અતિશય લાલ શેઠ તરફથી મળ્યો છે. શોર્યપૂર્વક જ્ઞાન-બાણના પ્રહારવડે તથા અપ- સૌરાષ્ટ્રની આ જ્ઞાતિ બહુ મોટી નહિં તેમ બહુ રિમિત આત્મવીર્યની તીણુતાવડે મહાદિ શ્રીમંત નહીં તેમ જોઈએ તેટલી શિક્ષિત નહિ કર્મ શત્રુઓને નિવેશ કર્યો તે નામની શૂરતા હોવાથી ભાવિ પ્રજા કેમ શિક્ષિત થાય તેવા હેતુથી ધીરતા અને તીણુતા જોઈ હું સેવકનું ચિત્ત જમાનાને અનુસરી પિતાની જ્ઞાતિના બાળક, તેમાં રાખ્યું-રત થયું.
બાળાઓને કેળવણી લેતાં વિશેષ થાય તે માટે તથા આપના સર્વોપરી કલ્યાણકારી અભૂત વિદ્યાર્થીગૃહ ખોલવાની યોજના તૈયારી એક વર્ષ પહેલાં જ્ઞાનાદિ આત્મગુણો જોઈ અત્યંત આશ્ચર્યા કરી હતી અને તે માટે પાઈફંડની યોજના શરૂ કરી પામી. સુપ્રશસ્ત રાગવડે આપના ગુણમાં મારે હતી. આ રિપોર્ટ વાંચતાં જ્ઞાતિભાઇઓ તરફથી આત્મા માએ, કારણ કે આ લેક પરલેકના તેના સેક્રેટરીના સુપ્રયત્નને સારે આવકાર મળે છે. વિષય સુખની આકાંક્ષા રહિત અરિહંતાદિ પંચ ઉપરોકત કાર્યો માટે નિમાયેલ કાર્યવાહક કમિટીની પરમેષ્ટિ તથા આગમમાં સાધર્મિક ઉપર પક્ષપાત મિટીંગો પણ મળી હતી. તિબધુઓને તે માટે

Page #17

સ્વીકાર અને સમાજના
૫૧
સારો સહકાર હેવાથી ભાવિમાં અમે તેની પ્રગતિ અધ્યયનની આવશ્યકતા, એ હું નિશ્ચિતપણે ઓળખું ઇચ્છીયે છીયે અને વિદ્યાર્થીગૃહનું સ્થાન, અનુષ્ઠાન છું, અને અનુકૂળતા પ્રમાણે આ વિષયમાં હું ડી જલ્દી તૈયાર કરી જ્ઞાતિના બાળકોને શિક્ષણ માટે વધારે ગતિ કરી લેવાને છું. જલદીથી ઉત્તેજન મળી શકે તે માટે પ્રયત્ન કરવા
આપનો કૃપાભિલાષી તેની કમિટીના કાર્યવાહકોને સુચના કરીયે છીએ.
વા. વિ. ગોખલે.
૨૬-૫–૫૧. અમારા મૂળ સંસ્કૃત પ્રાત સાહિત્ય પૂજ્ય મુનિવર, માટે અભિપ્રાય.
આપનું તા. રર નું પોસ્ટકાર્ડ મળ્યું. ત્યાર સભાએ પ્રકાશિત કરેલા ત્રિષષ્ટિશલાકા પછી ભાવનગરથી કાલે જ ત્રિષષ્ટિશલાકાપુરુષ પુરુષચરિત્ર મહાકાવ્યના સંબંધમાં નાના ચરિત્ર મહાકાવ્યના બને ભાગે રજીસ્ટર્ડ પોસ્ટથી વિદ્વવર્ય ડો. શ્રી વાસુદેવ વિશ્વનાથ ગોખલેના આવ્યા. તેની પહેાંય તાબડતોબ આભારપૂર્વક પ્રકાઅભિપ્રાય.
શક્રેને જણાવી દીધી છે. પ્રકાશનનું બહિરંગ અન્તશ્રીમાન ઉં. વાસુદેવ વિશ્વનાથ ગોખલે રંગને અનુરૂપ એવું જ સર્વાગ સુંદર થયેલું છે. M. A, Phd. કર્યુસનકૅલેજ પુનામાં જમીન ગ્રંથની આકર્ષ કરતા કેઈપણ માણસને તેનું અધ્યયન ભાષાના અધ્યાપક છે, અને તે ઉપરાંત ટિબેટન કરવા પ્રવૃત કરે તેવી છે. આ ભેટ બદલ આભાર ચાઈનીઝ, ફ્રેંચ, પાલી તથા બુદ્ધિસ્ટ સાહિત્યના માન, એ ઔપચારિક લાગશે, તેપણું આપની ઉચ્ચ કોટિના સમર્થ વિદ્વાન છે તથા ટિબેટમાં ભારત કૃપા બદલ મારા મનમાં હમેશા કૃતજ્ઞતા રહેશે. સરકારના એલચીખાતામાં હમણાં જ કામગીરી બજા- એ કહેવાની જરૂર નથી. વીને પાછા ફર્યા છે. તેઓ મુનિ જંબૂવિજયજી ઉપ
| ( સહી) વા. વિ. ગોખલે રના પત્રમાં જેન આત્માનંદ સભાએ પ્રકાશિત કરેલા ત્રિષષ્ટિશલાકા પુરુષ ચરિત્ર સંબંધમાં તેમનો સ્વીકાર-સમાલોચના, અભિપ્રાય આપતાં નીચે મુજબ જણાવે છે. મૂળ
દેશનાનસુધાસિંધુઃ વિભાગ ૧ પત્ર મરાઠી ભાષામાં છે. તેનું ગુજરાતી ભાષાંતર દેશનાકાર પૂજ્ય આચાર્યદેવશ્રી સાગરાનંદઅહીં આપવામાં આવ્યું છે.
સૂરીશ્વરજી મહારાજ 1Kachare Wadi શ્રી જામનગરના ચાતુર્માસ દરમ્યાન આચાર્ય Prabhat road.
મહારાજે શ્રી ભગવતીજી સૂચના ૧૦૫ વ્યાખ્યાને Vasudev, v. Gokhale Poona 4. વિદ્વતાપૂર્ણ રીતે આપ્યા છે. સાથે તે સ્ત્રની શાસ્ત્રીય પૂજય મુનિજી,
પ્રસ્તાવના બહુ જ સુંદર અને મનન કરવા યોગ્ય હોઈ આપને તા. ૩૦ એપ્રીલને પત્ર વાંચી ઘણો વાચક જો મનનપૂર્વક વાંચે તે ઘણું ઘણું જાણુવાનું આનંદ થશે.
મળે તેવું છે. તેનું સંશોધન અને સંપાદન દરેક આચાર્ય હેમચંદ્રનું “ત્રિષષ્ટિશલાકાપુરુષ દેશનામાંથી દેશના પૂર્ણ થયા પછી તેને સારાશ ચરિત્ર મળવાથી ઘણો આનંદ થશે, એ કહેવાની બહુ ઉગી આપે છે. શ્રી ચંદ્રસાગરસૂરિજી જરૂર નથી. આ ગ્રંથ સુપ્રસિદ્ધ જ છે. અનેક વય- મહારાજે પણ બહુ જ પ્રયત્નપૂર્વક પ્રશંસનીય સંપાદન વધાને લીધે જૈન સાહિત્ય વિશેષ પ્રમાણમાં વાંચ- કરેલ છે. સુંદર કાગળ છાપકામ અને કપડાના પાકા વામાં આવ્યું નથી, પરંતુ તેનું મહત્વ અને બાઈડીંગથી અલંકૃત કરેલ આ ગ્રંચ લાઈબ્રેરીના

Page #18

પર
શ્રૃંગારરૂપ બનેલ છે. કિંમત રૂા. ૬-૧૨-૦ પ્રકાશક શ્રી રૂપાદેવજી છગનીરામજીની પેઢી ઉજજૈ। (માલવા)
૨ શ્રીમદ્ ઉમાસ્વાતિવિરચિત શ્રી હરિભદ્રસૂરિ વિરચિત વિવર્ણ સહિત. શ્રી પ્રશમતિપ્રકરણ ગ્રંથ પ્રસિદ્ધકર્તા જીવચંદ સાકરચંદ ઝવેરી મત્રી શ્રી દેવચંદ લાલભાઇ પુસ્તકાહારફ સુરત 'મત રૂા. ૧-૪-૦, આ ગ્રંથના વિષય આત્માના શાંતરસને એકાંત ઉપદેશ છે. જોકે આ ગ્રંથ સ ંસ્કૃત ભાષામાં છે છતાં તેને અનુવાદ ગુજરાતી ભાષામાં કરવામાં આવે તેા જરૂર વાચક મનનપૂર્વક વાંચે તે જરૂર પોતે ગ્રહણ શકે તેવા શાંતરસ અનુભવી શકે. આકૃતિ આ પ્રથમ વખત પ્રકટ થાય છે. શ્રીમાન હરિભદ્રસૂરિ મહારાજ આ ગ્રંથના વિવરણ કર્તા છે એમ તેની પ્રસ્તાવનામાં સિદ્ધ કરી આપેલી છે. આવા અપૂર્વ આત્મકલ્યાણના સાધનરૂપ ગ્રંથા શ્રવણુમનન્દુનદિધ્યાસન કરવાથી આત્મામાં શાંતરસ ઉત્પન્ન થાય છે. પ્રકાશક સસ્થાને અમારી વિનંતિ કે આ ગ્રંથને ગુજરાતી અનુવાદ પ્રગટ કરે તે ધણા ભવ્યાત્માએ સારો લાભ લઈ શકશે.
આ ગ્રંથમાં આવેલ જુદા જુદા બાવીશ અધિ કારાની માંધ તેની સાથે છૂટા છૂટા દરેક વિષયેાની નોંધ સાથે આપી છે. સુંદર કાગળા અને શાસ્ત્રીય ટાઇપમાં નિયસાગર પ્રેસમાં છપાયેલ છે, પન્યાસજી શ્રી ધર્મ સાગરજી મહારાજ તરફથી અમેને ભેટ મળેલ અને ગ્રંથા સાભાર સ્વીકારીયે છીયે,
આ સભાના શ્રી જ્ઞાનમંદિર માટે ભેટ આ સભા પાસે એ દ્વાર હસ્તલિખિત પ્રતે તેનુ ખંધી રીતે સ ંરક્ષણુ કરવા માટે અને લાંબા વખત સચવાઇ રહે તે માટે એક ફ્રાયર મુક્ મકાન સભા તરફથી તૈયાર કરવામાં આવ્યુ છે; તેને માટે લેખડ (ફાયર મુક્ ) કમાટે પણ આવી ગયા છે. તે સરક્ષિત ત્રણ ખાટા નીચે લખેલા જૈન ભેટ આપી જ્ઞાનભક્તિ કરી છે. તે માટે આભાર માનવામાં આવે છે.
એ
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
૧ શેઠશ્રી એલડભાઇ રામજીના સુપુત્રા શ્રીયુત ગભીરદાસ તથા દુર્લભદાસ.
૨ શેઠ નરેાત્તમદાસ શામજીભાઇ.
૩ શાહ મગનલાલ હરજીવનદાસ. (ફોટાગ્રાફર)
શ્રીયુત્ મખલચ'દભાઈ કેશવલાલ માદીના સ્વર્ગ વાસ
કરતા
અમદાવાદના વતની અને મુંબઈના અગ્રગણ્ય ગણાતાં શેઠશ્રી .બલદભાઈ તા. ૧૭-૯-૫૧ સમવારનાં રોજ હૃદય બંધ પડવાથી પચવ પામ્યા છે. શ્રી ખાલચ'દભાઇ મુંબઇમાં સાયકલના એક સુપ્રસિદ્ધ વ્યાપારી હતા, અને તે વડે મળેલ લક્ષ્મીની આત્મકલ્યાણુ માટે નિર ંતર સખાવત કરતા હતા. તેમનાં પૂજ્ય પિતા શ્રીયુત કેશવલાલભાઇ પ્રેમચંદ બી.એ, એલ-એલ-બી. વકીલાતને વધા હતા. સાથે શેઠ આણંદજી કલ્યાણુજી( તીકમીટી ) ની બીજા ધર્મનાં કાર્યો સાથે સારી સેવા કરતા હતા, ધનુ' જ્ઞાન પશુ તેમે સારૂં ધરાવતા હતા. સાક્ષર અને સંસ્કારી પુરુષ હતા; અને તે સવારસે શ્રી અમલચ ંદભાષને મળ્યા હતા. શ્રી બબલચ'દભાઇ એજ્યુકેશનખાડ, શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય અને બીજી કૅલવણીની સસ્થા સાથે સંકળાયેલા હોવાથી સારી સવા કરતા. શ્રી મુંબઈ ગોડીજી મહારાજની પેઢીના એક ટ્રસ્ટી હાવા સાથે બીજી જૈન સમાજની જાહેર પ્રવૃત્તિઓમાં પણ સારા ભાગ લેતા હતા. આ સભાના તેઓશ્રી માનવતા, પેટ્રન હતા અને સાાંહત્યરસિક હાવાથી શ્રો વસુદેવહિંડી જેવા અતિ પ્રાચીન પ્રતિદ્વાસ કથા સાહિત્ય ગ્રંથનો અનુવાદ પ્રસિદ્ધ કરવામાં આ સભાને આર્થિક સહાય પશુ આપી હતી. આવા એક સેવાભાવી, અગ્રગણ્ય જૈન બ'ના સ્વવાસથી જૈન સમાજ અને આ સભાને તેમની ખરેખરી ખાટ પડી છે. તેઓશ્રીના પવિત્ર આત્માને અખંડ, અનંત શાંતિ પ્રાપ્ત થાઓ તેમ પરમાત્માની પ્રાથના કરીયે છીએ.

Page #19

કલિકાળસજ્ઞ શ્રી હેમચંદ્રાચાય મહારાજકૃત
શ્રી ત્રિષષ્ઠિશ્વાકા પુરુષ ચરિત્ર મૂળ.
( ખીજો ભાગ–૫ ૨, ૩, ૪. ) ( શ્રી અજિતનાથ પ્રભુથી શ્રી ધર્મનાથ પ્રભુ સુધી )
ત્રણ પાઁ સુમારે પચાશ ફેામાં સુંદર ઉંચા લેઝર પેપર ઉપર સુંદર શાસ્ત્રી ટાઈપમાં નિ યુસાગર પ્રેસમાં પ્રતાકાર તથા મુકાકારે બને સાઇઝમાં છપાઇ તૈયાર થયા છે, હજી સુધી વધતી સખ્ત મેઘવારીને લઇને સુંદર કાર્ય કરાવતાં ધણા હેાટા ખચ થયા છે. કિંમત પ્રતાકાર રૃા. ૧૦ મુકાકારે રૂા. ૮) પોસ્ટેજ જુદું, પ્રથમ ભાગની નુજ જીકાકારે સિલિકે છે જે જ્ઞાનભડારામાં રાખવા જેવી છે. કિ`મત છ રૂપીયા સ્ટેજ અલગ.
40
જ્ઞાન પ્રદીપ ભાગ બીજો.
લેખક—આચાર્ય શ્રી વિજયકસ્તૂરસૂરિજી મહારાજ
જ્ઞાનના પરિપાકરૂપે ધાર્મિક, નૈતિક અને સામાજિક વિષયા, લેખા કે જે સસારમાં અટવાયેલા મનુષ્યને સાચી માનવતાના રાહ બતાવનાર, આબાલવૃદ્ધ સર્વે જનસમૂહને હૃદયસ્પર્શી થતાં મનનપૂર્વક પઠન-પાઠન કરનારને મેધપ્રદ અને સાથે આત્મિક આનંદ થવા સાથે મનુષ્ય જન્મની કેમ સક્ષતા થાય તેવી રીતે સુંદર સુગધી પુષ્પમાળારૂપે ગુંથી સાદી, સરલ, રાયક ભાષામાં તૈયાર કરવામાં આવેલ છે. પ્રથમ ભાગની એટલી બધી પ્રશંસા થઈ હતી કે તેના બીજો ભાગ જલદી પ્રકટ કરવા ઉપરા ઉપર માંગણી થતાં આચાય મહારાજની કૃતિના નવા ૩૭ વિવિધ વિષયોના સમૂહ છે. તે પ્રકટ કરવામાં આવેલ છે. તેનો કિંમત રૂા. ૪) છે. વિશેષ લખવા કરતાં વાંચીને લાભ લેવા નમ્ર સૂચના છે.
૧ મહાસતી શ્રી દમયંતી ચરિત્ર.
( ઘણી ઘેાડી નકલા સિલિક રહી છે. )
શ્રી માણિકયદેવસૂરિ વિરચિત મૂળ ઉપરથી અનુવાદ, ચિત્ર,
પૂર્વના પૂણ્યયાગ અને શીલનું માહત્મ્ય શ્રુતી શ્રીદમયંતીમાં અસાધારણુ હતું, એ અસાધારણુ શીક્ષના પ્રભાવવર્ડના ચમત્કારિક અનેક પ્રસંગે, વના સાથે નળરાજા પ્રત્યે અપૂર્વ પતિભકિત, પ્રતિજ્ઞાપાલન, તે વખતની રાજ્યનીતિ, સતી દમયંતીએ વત નિવાસના વખતે, આવતા સુખ દુઃખે વખતે ધીરજ, શાંતિ રાખી કેટલાયે મનુષ્યાને ધમ પમાડેલ છે. તેની ભાવભરીત ને તેમજ પુણ્યશ્લોક નળરાજાના પૂર્વના અસાધારણ મ્હોટા પુણ્યબંધના યોગે તેમના માહાત્મ્ય, મહિમા, તેમના નામ રમરણથી મનુષ્યને થતા લાભો વગેરેનું વર્ણન આ ગ્રંથમાં આપ્યું છે. બીજી અંતત સુમેધક કથાઓ પણ આપવામાં આવેલી છે. ફામ ૩૯ પાના ૩૧૨ સુંદર અક્ષરા, સુદર ખાઇડીંગ કવર સેક્રેટ સહિત કિંમત રૂા. ૭-૮-૦ પોસ્ટે જ જુદું,

Page #20
Reg. No. B. 314 શ્રી શ્રેયાંસનાથ જિનેશ્વરનું સચિત્ર ચરિત્ર, પૂર્વાચાર્ય શ્રી માનતુંગસૂરીશ્વરજી રચિત શુમારે પાંચ હજાર ઉપતિ શ્લોક એ શ સ સ્કૃત ભાષામાં રચેલ આ અનુપમ કૃતિને ગુજરાતીમાં અનુવાદ ( મંથ ) છપાય છે. ઊંચા કાગળો, સુંદર ગુજરાતી ટાઈપ, સુમારે સાડાત્રણસે ઉપરાંત પાનાઓ, પ્રાચીન કલાની દષ્ટિએ સુંદર પરિકર સાથેના, પ્રભુનો ફિટ, શાસનદેવ સહિત પ્રભુનો ફેટ, શ્રી સમેત્તશિખર નિર્વાણ પામ્યાના વખતને, મેરૂપર્વત જન્માભિષેકના, જ્યાં પ્રભુના ચાર કલ્યાણ થયા છે તે, સિંહપુરી નગરના વણ ન સહિતના અને સુંદર કવર ઝેકેટ અને પરમ ગુરૂદેવશ્રી આત્મારામજી મહારાજના વગેરે સવ રંગીન આટ” પપર ઉપર સુંદર ફોટાઓ સાથે અને અલંકૃત બાઈડીંગ સાથે પ્રગટ થશે. આ ગ્રંથમાં આર્થિક સહાય આપનાર પુણ્યવંત ભાગ્યશાળી શ્રીમત જૈન બહેને કે બંધુઓને પણ ફેટા જીવનચરિત્ર સાથે આ ચરિત્રમાં આપવામાં આવશે. સુકૃતની લક્ષ્મીના જ્ઞાનાહાર જ્ઞાનભક્તિ માટે અવશ્ય લાભ કોઇ પણ પરમ શ્રદ્ધાળુ આત્માએ ખાસ લેવા જેવું છે. જીવનમાં આવો જ્ઞાનભક્તિના પ્રસંગ સુકૃત લક્ષ્મી અને પૂર્વના પુણ્યથાગે, જ મળી શકે છે. આ જ્ઞાન અને પ્રભુભક્તિના ઉત્તમ કાર્ય માટે કોઈ પુણ્યપ્રભાવક જૈન બંધુઓની આર્થિક સહાયની જરૂર છે. શ્રી વર્તમાન ચોવીશીના જિનેશ્વર ભગવંતનાં સંક્ષિપ્ત (સચિત્ર) જીવન ચરિત્ર. વિદ્વાન પૂર્વાચાર્ય શ્રી અમરચંદ્રસૂરીશ્વરજીએ સંવત 1349 ની સાલમાં રચેલ, શ્રી આદિનાથ પ્રભુ આદિ ચોવીસ તીર્થંકર ભગવંતોના અક્ષિપ્ત જીવન ચરિત્રા સાદા સરલ અને ટુંકા છે. તેમાં ( જિનેન્દ્ર ભગવંત ) ના વિવિધ રંગના શાસન દેવદેવીઓ સહિતના ફોટાઓ, તેમજ રેખા ચિત્ર રંગીન મુકી ગુજરાતી ભાષાંતર છપાવવાનું કાર્ય શરૂ થયું છે. જેમાં ચરિત્રો સાથે પરમાત્મા પચીશી પરમાત્મા જાતિ પચીશી, શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર અને શ્રીમાન હરિભદ્રસૂરિકૃત પ્રથમ અષ્ટક મૂળ અનુવાદ સાથે આ ચરિત્ર ગ્રંથમાં આપવામાં આવશે. આ ચરિત્ર ગ્રંથ પુણ્યપ્રભાવક ઝવેરી શેઠ ભાગીલાલભાઈ રીખવચંદ સુકૃતની મળેલી લક્ષ્મીવડે આ જ્ઞાન ભકિતના કાર્ય માટે આર્થિક સહાય આપી આત્મકયાણુ કરેલ છે. કે આદર્શ જૈન સ્ત્રી રત્નો ભાગ બીજો. . જન સમુહનું કલ્યાણું કરનારા મહાન પૂર્વાચાર્ય મહારાજાએ રચિત કેડ્યાનુગ ( કથા સાહિત્ય ) માંથી પુષ્પ લઇ જુદી જુદી આદર્શ (જૈન શ્રી રત્નો ) શીલવતી વગેર પવિત્ર આઠ રમણીઓનું સુરદર, રસિક, ખેને માટે આદરણીય, અનુકરણીય, સ્ત્રી-ગૃહિણી અને પવિત્ર શ્રી રંને થવા માટે આ સતી ચરિત્ર આલંબન રૂપ હોવાથી પ્રકાશન કરેલ છે. દરેક સતી ચરિત્રનું પઠન પાઠન કરતાં અનેક વિધ આદર્શો અનુપમ રીતે જોવાય છે. વિશેષ લખવા કરતાં વાંચ કી મનન પૂર્વક વાંચવા નમ્ર સુચના છે. ટાઇપ અને સારા કાગળ ઉપર સરલ ગુજરાતી ભાષામાં (જબુત અને આકર્ષક બાઈન્ડીંગથી તૈયાર કરવામાં આવેલ છે. કિંમત રૂ. 2-0-0 પોસ્ટેજ અલગ. ફકત જુજ નકલો સીલીકમાં છે. સુઢક: ચાહ ગુલાબચંદ વલ્લભાઈ પી મહેતા પ્રિન્ટિગ પ્રેસ : દાણાપીઠ-જાવનગર. For Private And Personal Use Only