Atmanand Prakash Pustak 016 Ank 05

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531185/1

Page #1

श्रीमविजयानन्दसूरि सद्गुरुड्यो नमः SPEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEESCENDERBSEEEEEEEEEEEEEEEEEEER
श्री
NS
आत्मानन्दप्रकाश
268686SEEG6850.
RESSESS KEER RESEE图层的容器 容器
सेव्यः सदा सद्गुरु कल्पवृक्षः
जैनो संघश्चतुर्षा भवतु विविधसद्ज्ञानसंपविलासी श्रेयः सामाजिकं यद्विलसतु सततं तत्र पूर्णप्रभावि । भक्ति श्रीमद्गुरूणां प्रसरतु हृदये भावपूर्णप्रकाशा
'आत्मानन्द प्रकाश' ह्यभिलपति सदा मासिकं चेतसीति ॥शा ଉଇଛନ୍ତ-ସଲଟଳ୍ପକ ପକଉସରକଲା पु. १६.१ वीर सं. २४४५-मागसर. आत्म सं.२३ अंक ५ मो.
GS00555585859655 प्रकाशक-श्री जैन आत्मानन्द सभा-भावनगर.
--- - -
વિષયાનુક્રમણિકા નંબર, વિષય,
પૃષ્ટ નમ્બર, વિષય, પૃષ્ટ श्रीप्रभु स्तुति........ ... १०५ श्री मात्भावमा मुस-याच्या. ११५ २मा प्रास्तावि . .१०६७ समयोयित तव्य...... १२०
वाश्रय मना...... ...१०७ श्रीमान् मुनि महारा०४ श्री भूपय ૪ કેવાં કર્મ કરવાથી કેવી અવસ્થા
મહારાજની ઉજવવામાં આવેલી यभायछ? ... ... ...१११ यती... ....... ... १२८ ૫ આત્મા સાથે કર્મનો સંબંધ કેવી રીતે
શારે જા , ૧૨5 छ ?अनेतनाम तारीत यावेछ? ११४ Anायर033
વાર્ષિક મૂલ્ય રૂા. ૧) ટંકાલ ખચ આના .
આનંદ પ્રીન્ટીંગ પ્રેસમાં શાહે ગુલાબચંદ લલ્લુભાઈએ છાપ્યું-ભાવનગર

Page #2

નીચેના ગ્રંથો છપાવવા માટે ( ભાષાંતર ) તૈયાર થાય છે, (પ્રસિદ્ધ કરવા માટે જ્ઞાનોદ્ધારના કાર્યના ઉતેજન માટે સહાયની અપેક્ષા છે.) ૧. શ્રી દાનપ્રદીપ ( મહોપાધ્યાય શ્રી ચારિત્રગણી કૃત ) દાનગુણનું સ્વરૂપ ( અનેક કથાઓ
સહિત) જણાવનાર. ૨. શ્રી મહાવીરચરિત્ર (શ્રી નેમીચંદ્ર સૂરિ કૃત ) આ ગ્રંથ ઘણે પ્રાચીન છે બારમા સૈકા મા
તે લખાયેલ છે. પાટણુના ભંડારની તાડપત્રની પ્રત ઉપરથી અમાએ મૂહ
છપાવેલ છે. અપૂર્વ ચરિત્ર છે. ૩. શ્રી વિમલનાથ ચરિત્ર (શ્રી જ્ઞાનસાગરસૂરિ કૃત ) અપૂર્વ ચરિત્ર ૪. શ્રી ઉપદેશ સતતિકા (શ્રી સામધર્મગણિ વિરચિત ) ૫. શ્રી ધર્મ દેશના (અપૂર્વ કથાનક ગ્રંથ)
ઉપરના ગ્રંથા રસિક બાધદાયક અને ખાસ પઠન પાઠન કરવામાં ઉપયોગી છે. તેટલું જ નહિ પરંતુ વાચકોને આનંદ સાથે ધર્મનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય તેવા છે. દરેક ગ્રંથોનું ગુજરાતી ભાષાંતર તૈયાર થાય છે. દ્રવ્ય સહાયની અપેક્ષા ( જરૂર ) છે. જ્ઞાનોદ્ધાર કરવાના ઉત્સાહી બંધુઓએ આવા જ્ઞાનોદ્ધારના કાર્યને સહાય આપી મળેલ લક્ષ્મીને સાર્થક કરવાનું છે. વર્તમાન સમયમાં ધર્મના આવા સારા સાર ગ્રંથા પ્રસિદ્ધ કરી કરાવી ધમનો ફેલાવો તે વડે કરવાની આ અમૂલ્ય તક છે. વળી હાળા પ્રમાણમાં મુનિમહારાજેઓ, સાધ્વી મહારાજ અને જ્ઞાન ભંડાર વિગેરે ને (વગર કિંમતે) ભેટ અપાય છે. સહાય આપનારને તે લાભ સાથે તેને જે ન આવે તે તેવાજ જ્ઞાનખાતામાં ઉપયોગ થાય છે જેથી લાભ લેવા જેવું છે.
સંસ્કૃત ગ્રંથો,
નીચેના ગ્રથા હાલમાં પ્રસિદ્ધ થયા છે. ૧ ધર્માસ્યુદય નાટક સૂક્તમુકતાવળી. ૨ પચનિગ્રંથી પ્રજ્ઞાપના તૃતીય પાટું ૩ ૨નીખરી કથા( પ્રાકૃત ).
સંગ્રહણી સટીક. ૪ દાન પ્રદીપ.
૫ બૃહત સઘયણી માટી ટીકા. ઉપરના પાંચ સંસ્કૃત ગ્રંથ તૈયાર થયા છે. મુનિમહારાજા તથા જ્ઞાનભંડાર વગેરેને પ્રથમ મુજબ ( સભાના ધારા મુજબ ) તેઓશ્રીના સમુદાયના વડિલ કે ગુરૂમહારાજની મારફતે કોઈપણ શ્રાવકનું નામ લખી મોકલવું, જેથી પોસ્ટેજ પુરતા પૈસાનું વી. પી. કરી ભેટ મોકલેવામાં આવશે.
અમારા માનવતા લાઇફ મેમ્બરો જેઓ સંસ્કૃત તથા માગધી ભાષાના ગ્રંથાના અભ્યાસી અને ખપી હોય તેમણે પણ ભેટ મંગાવવા અને જે જે બધુઓને આ ગ્રંથા ઉપયોગી નથી, તેમની વસ્તી વધારે પ્રમાણમાં મુનિમહારાજાઓને ભેટ પ્રથમ મુજબ આપીશું, જેથી તે રીતે તે લાઈફ મેમ્બર બંધુઓને પણ લાભ પ્રાપ્ત થશે.

Page #3

L CERECE
NT ERRIGENCE
kick...:.cाल-
4 .50.
cx. sex.
com : **-'-HEIGRIC RORNOct/%ERRORISTICgekuCRETC.NE::(
CCwide
PRESERECTEGREE SCREE
इशाह रागषमोहाद्यजिनूतेन संसारिजन्तुना शारीरमानसानकातेिकटुकःखोपनिपात मितेन तदपनयनाय हेयोपादेयपदार्थ परिज्ञानेयत्नो विधेयः॥
RECERTAINME
nti-tamina
पुस्तक १६ ] वीर संवत् २४४४, मागशर. आत्म संवत २३. [अंक ५ मो.
til:
छ
...----
----000000
प्रभु स्तुति.
વસંતતિલકા. રંગે રમે સદુપદેશ સુધા રસે છે, સપ્લાનથી હૃદયમાંહ્ય સદા શમે છે; જે સર્વ પ્રાણિ નિરખે અતિશે ધૃણાથી, તે ધર્મપાલ અરિહંત સ્તવું શ્રદ્ધાથી.
V. M. SHAH.
।।19000-0000-6000
ATTA
-
TIMIMIC
Re@edeoछ --~@@e®®------0000000

Page #4

શ્રી આત્માન પ્રકાશ.
કેટલાક પ્રાસ્તાવિક લોકો.
પઘાત્મક ભાષાંતર સહિત.
(ગતાંક પૃષ્ટ ૮૩ થી શરૂ)
લે. રા. રાકુબેરદાસ અંબાશંકર ત્રિવેદી, भिक्षाऽशनं तदपि नीरसमेकवारम् शय्या च भूः परिजनो निजदेहमात्रम् । वस्त्रं सुजीर्णशतखण्डमयी च कंथा; हा, हा, तथापि विषयान जहाति चेतः ।।
છપે. ખાવા નીરસ અન્ન, મળે તે પણ એક વાર, સુવા પથારી ભેંય, રહેવા નહિ ઘરબાર, મળે ઢાંકવા અંગ, વસ્ત્ર એક જૂનું પાનું, સગાં કુટુંબી માંદ્ય, માત્ર છે તેને પોતાનું; હા હા !!મનાય સદા તું, વિષને વલખ્યા કરે,
વળી તૃષ્ણામાં તલ્લીન છે, ધિક્ ધિક્ તુને ખરે. निजगुणगरिमा सुखाकरः स्यात् स्वयमनुवर्णयतां सतां न तावत् । निजकरकमले न कामिनीनाम् कुचकलशाऽऽकलनेन को विनोदः ॥
શાર્દૂલ. આપે આપ વખાણતાં ગુણ જન પામે ન સંતોષને. *લાઘા અન્ય મુખે સુણી સ્વગુણની આનંદ પામે મને, પિતાના કરથી કરે ચિતણું ભારે ભલે મર્દન, શું તેથી સુખ થાય આ જગતમાં લેશેય સ્ત્રીને મને. शक्यो वारयितुं जलेन हुतभुक् छत्रेण सूर्यातपो
नागेन्द्रो निशितांकुशेन समदो दण्डेन गोगर्दभौ । व्याधिर्भेषजसंग्रहैश्च विविधैर्मत्र प्रयोग विषम् सर्वस्यौषधमस्ति शास्त्रविहितं मूर्खस्य नास्त्यौषधम् ।।
ભુજગી. શિખા અગ્રિની વારિથી ઓલવાય, રતાપ છત્રી વડે દૂર થાય; રહે તીક્ષણ અંકુશથી વશ્ય હાથી, ખરે સાંઢડા દંડ લે મારવાથી.

Page #5

કેટલાક પ્રાસ્તાવિક કે.
૧૦૭
કરે વિષને દૂર મંત્ર પ્રગે, માટે ઔષધોથી મહા દુષ્ટ રાગે; દિસે એમ હૈ ઔષધો શાસ્ત્રમાંહી, નથી મૂર્ખની ઔષધિ ભાઈ! ક્યાંહિ.
कर्पूर धुली रचितालवालः कस्तूरिका कुंकुम लिप्त देहः ! मुवर्णकुंभैः परिषिच्यमानो, निजं गुणं मुश्चति किं पलांडुः ॥
ઉપજાતિ. દે કસ્તુરી કુંકુમ લેપ ઘટે, કપૂર કયારે કરી માંહિ દાટે,
સીંચે લઈ કાંચને કુંભ કેડે, દુર્ગધ શું ડુંગળી તેય છેડે ? आपद्गतं हससि किं द्रविणांधमूह, लक्ष्मीः स्थिरा न भवती ति किमत्र चित्रम् । एतान् प्रपश्यसि घटाजलयंत्रचक्रे, रिक्ता भवन्ति भरिता भरिताश्चरिक्ताः ॥
સધ્ધરા. દુ:ખીને શું હસે છે? દ્રવિણુ મદ વિષે અંધ થઈ મૂઢ પ્રાણું, લક્ષમી તો કોઈ કાળે અવિચળ નહિ એ વાત કોને અજાણી જે તું આ રેંટમાળ નજર કરી જરા ખાલી કુંભ ભરાય, પાછા સર્વે ભરેલા પલક પછી વળી સાવ ખાલા જ થાય.
(ચાલુ)
સ્વાશ્રયી નો.
( અનુસંધાન ગતાંક પૃષ્ઠ ૯૦ થી )
(લે–વિઠ્ઠલદાસ મૂળચંદ શાહ બી. એ.) સ્વશક્તિમાં અતુલ શ્રદ્ધા રાખનાર માણસે મહાન પરિવર્તન કરી શકે છે. મીરાબાએ એક વખત પ્રશ્ન કર્યો હતો કે “પ્રત્યેક સ્થળે અને પ્રત્યેક વિષયમાં આપણું મનુષ્યત્વ વિજય પ્રાપ્ત કરવામાં સહાયભૂત ન બને તે શું આપણે મનુષ્યનામ ધરાવવાને લાયક છીએ?” તમારા પિતાના અદ્દભુત આંતરિક બળમાં શ્રદ્ધા રાખવાથી મહાન કાર્યો સાધવાનું જે સમર્થન તમને મળે છે તે અન્ય કોઈ પણ વસ્તુથી મળવું અશક્ય છે. જે કાર્ય કરવાનો તમે નિશ્ચયાત્મક સંકલ્પ કર્યો હોય છે તે કાર્ય કરવામાં તમારી શક્તિમાં રહેલી તમારી શ્રદ્ધા ન્યૂન કરવા અને તેને હાસ કરવા જે માણસ ઈચ્છે છે તેને શત્રુતુલ્ય લેખવામાં લેશ માત્ર અગ્યતા નથી, કારણ કે શ્રદ્ધાના હાસની સાથેજ શક્તિને પણ વંસ થાય છે. તમારી

Page #6

૧૦૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ આત્મ-શ્રદ્ધાના પ્રમાણમાં જ તમારા દરેક કાર્યનું પરિણામ આવે છે. કાર્ય અત્યંત કઠિન છે એમ જાહેર કરી માત્ર બેસી રહેવાથી પોતાનું સૈન્ય આસ પર્વત પર પહોંચશે એ નેપલીઅનની આશાને ઉચિત અને સ્થાને ગણી શકાય તે જ તમારી શક્તિ સંબંધી ભય અને શંકાયુક્ત વિચારેનું સેવન કરવાથી તમે જીવનમાં કોઈ ઉપયોગી કાર્ય કરવા સમર્થ બનશો એ તમારી આશા ઉચિત ગણી શકાય.
- જે કાર્યો કરવાનું પોતે માથે લીધું હોય છે તે સાધવાની પોતાની શક્તિમાં મહાન અવિચળ શ્રદ્ધાવાળા સ્ત્રી પુરૂષે આ પ્રગતિમાન સુધારાના યુગના ચમત્કાર ભરેલા કાર્યો બજાવી શકયા છે. જે વસ્તુઓને જગના અન્ય લેકે અશકય અને કાલ્પનિક માનતા હતા તે વસ્તુઓને શક્ય અને સત્ય કરી બતાવવાને જે આવા સ્ત્રી પુરૂષે રાત્રિ દિવસ અવિચ્છિન્ન નિશ્ચયપૂર્વક પ્રયત્નો કરવામાં મંડી રહ્યા ન હેત તે મનુષ્યજાતિ ઉત્ક્રાંતિક્રમમાં સૈકાઓ પાછળ પડી જાત એ નિ:સંશય છે.
જગતમાં એવો કોઈ વિશિષ્ટ કાયદો અથવા નિયમ નથી કે તેને લઈને તમે અમુક વસ્તુ મેળવવાની ઈચ્છા કર્યા વગર અને તેને માટે માગણી કર્યા વગર તે પ્રાપ્ત કરવામાં સફળતા મેળવી શકો. પ્રત્યેક કાર્યમાં પ્રથમ મજબૂત અને અડગ આત્મ-શ્રદ્ધાની સવિશેષ અગત્ય છે; તે વગર કોઈ પણ કાર્ય તમારાથી સાધી શકાશે નહિ એ એક્કસ સમજે. દરેક કાર્યમાં પરિણમના પ્રમાણમાં જ કાર્યની અપેક્ષા છે. જળનો પ્રવાહ તેના મૂળ કરતાં વિશેષ ઉંચાઈએ ચઢી શકતો નથી. મહાન વિજય પ્રાપ્ત કરવામાં મહાન આત્મશ્રદ્ધા અને મહાન પ્રયરૂપી મૂળની જરૂર છે. શક્તિ ગમે તેટલી મહાન હોય, બુદ્ધિ ગમે તેટલી વિ. શાળ હોય તે પણ શ્રદ્ધા કરતાં કાર્યનું પરિણામ ઉચ્ચ નહિ જ આવે. “જે મનુબે ધારે છે કે હું અમુક કાર્ય કરી શકીશ તે તે કાર્ય કરી શકે છે, અને જે એમ ધારે છે કે મારાથી અમુક કાર્ય થઈ શકશે નહિ તે તે કાર્ય કરવા તે સમર્થ થત નથી.” આ નિયમ સર્વમાન્ય અને નિર્વિવાદ છે.
- તમારા વ્યક્તિત્વ વિષે, તમારી જનાઓ વિષે, અથવા તમારા હેતુઓ વિષે અન્ય લેકે શું ધારે છે તેને જરા પણ વિચાર કર્યા વગર અને તેઓ તમને સ્વપ્નદશી અથવા ઉન્મત્ત કહે તે પણ તેની દરકાર કર્યા વગર તમારે તમારી પિતાની શક્તિમાં જ અડગ શ્રદ્ધા રાખવાની મહાન અનિવાર્ય અગત્ય છે, કારણકે તમને તમારી શક્તિપરથી શ્રદ્ધા ઉઠી જાય છે તે જ ક્ષણે તમે તે શક્તિને ગુમાવો છે. ગમે તેવા આપત્તિના પ્રસંગે પણ તમારી શક્તિના સંબંધમાં સાશંક ન બને. કદાચ સંપત્તિનો નાશ થાય, શરીર નિરોગી ન રહેતું હોય, કીર્તિને હાનિ પહોંચે એમ હોય, તમે અન્ય લોકોના વિશ્વાસપાત્ર ન હો, ગમે તેવી પરિસ્થિતિ હોય તે પણ નિત્ય સમરણમાં રાખે કે જ્યાં સુધી તમે સ્વશક્તિમાં દ્રઢ શ્રદ્ધાવાનું છે, ત્યાં

Page #7

સ્વાશ્રયી મનો.
૧૦૯ સુધી તમારા માટે હમેશાં આશા છે. આ આત્મશ્રદ્ધાના બળથી પ્રયાસ સતત્ રાખશે તો અવશ્ય જગતમાં હેલે મે તમારા માટે માર્ગ થશે.
એક વખત નેપોલીયનને સંદેશ પહોંચાડવા માટે એક સૈનિકને એટલી બધી ત્વરાથી જવું પડયું હતું કે ઉક્ત સંદેશ પહોંચાડ્યા પહેલાં તેનો અશ્વ માર્ગમાં પડી જવાથી મરણ પામ્યા. પછી સૈનિકે જેમ તેમ કરી નેપોલીયનને સંદેશ પહેચાડ્યો, તેને જવાબ નેપોલીયને સત્વર લખી આપે. અને તેના પિતાના કિંમતી અશ્વપર બેસી ત્વરાથી તે પહોંચાડવાની આજ્ઞા કરી. તે દૂતે અત્યંત મહર અશ્વને જોઈને કહ્યું કે “આ અશ્વ એટલે સુંદર છે કે તેના પર આરૂઢ થવાને મારા જે સામાન્ય દરજજાનો સૈનિક લાયક નથી.” નેપોલીયને જવાબમાં જણાવ્યું કે એક ફ્રેન્ચ સૈનિક માટે કોઈ પણ વસ્તુ અત્યંત સુંદર અને મને હર નથી.”
આ સૈનિક સરખા લોકોથી જગત ભરપૂર છે. આવા લોકો એમ ધારે છે કે જે વસ્તુઓ અન્ય લેકેએ મેળવી છે તે મેળવવાનું અમારા માટે અશકય છે અને તે મેળવવાની અમે આશા રાખીએ તો તે વ્યર્થ છે. આ પ્રકારની આભાવમાનના ભરેલી માનસિક વૃત્તિથી પોતાને કેટલું નુકશાન થાય છે તે તેઓના સમજવામાં ભાગ્યેજ આવે છે. તેઓની આશાએ, માગણીઓ અને ઇચ્છાઓ અતિશય સંકુચિત અને પરિમિત હોય છે. વામન સ્વરૂપી મનુષ્ય રાક્ષસીબળ બતાવી શકતું નથી. એ કોઈ નિયમ નથી કે જેને લઈને લેકે નિકૃષ્ટ વિચારમાંથી ઉત્કછ પરિણામ નિષ્પન્ન કરી શકે. આદર્શને અનુસરી મૂર્તિ ઘડવામાં આવે છે, અને એ આદર્શ કઈ નહિ પરંતુ માત્ર અંતરંગ વિચાર જ છે.
જગતમાં જે કંઈ શ્રેષ્ઠ અને ઉત્તમ છે તે પોતાની પ્રાપ્તિ અથે નિર્માયું નથી, પરંતુ ભાગ્યદેવીના કૃપાપાત્ર મનુષ્યને માટે જ જગની ઉત્તમ વસ્તુઓ છે, એવા વિચાર સેવવાનું ઘણુંખરા લોકોને બાળવયથી શીખવવામાં આવ્યું હોય છે. પોતે નિકૃષ્ટ કોટિના મનુજે છે એવા અભિજ્ઞાનમાં જ તેઓને ઉછેરવામાં આવ્યા હેય છે, જે વાસ્તવિક રીતે મહાન કાર્યો કરવાને સમર્થ હોય છે, એવા ઘણું સ્ત્રીપુરૂ ન્હાનાં કાર્યો કરતાં અને મધ્યમ જીવન વહન કરતાં દષ્ટિએ પડે છે, આનું કારણ એજ કે પોતાના આંતરિક ઉત્કૃષ્ટત્વને પ્રકાશમાં કેવી રીતે લાવવું તેનું તેઓને યથાર્થ જ્ઞાન હોતું નથી.
જે હદ પર્યત માનવજાતિએ પહોંચવું જોઈએ તે હદે હજુ મનુષ્ય પહોંચ્યા નથી અને સર્વત્ર સર્વોત્તમ પ્રતિભા શક્તિ ધરાવનારા મનુષ્ય મધ્યમ કોટિના મનએને છાજે એવાં કૃત્ય કરતાં દષ્ટિગોચર થાય છે, તેનું એક મુખ્ય કારણ એ છે કે અદ્યાપિપર્યંત લોકેએ આત્મ-શક્તિનું અધ માપ અથવા નિરૂપણ કર્યું નથી. વળી

Page #8

૧૦.
શ્રી આત્માન પ્રકાશ.
આપણી અંદર દિવ્ય શક્તિઓ ગૂઢ રહેલી છે અને આપણે ભવ્ય વિશ્વના અંશભૂત છીએ એવું આપણને યથાર્થ ભાન થયું નથી. આપણા મહાન જન્માધિકારને આપણે પૂરતો વિચાર કર્યો નથી, ઉન્નતિના શિખર પર કેટલે ઉચે આપણે આરૂઢ થવાનું છે અને આપણી જાત પર આપણે કેટલી હદ સુધી આધિપત્ય મેળવવાનું છે તે આપણને સ્પષ્ટતઃ બુદ્ધિગત.થયું નથી. આપણે આપણું ભાગ્યને અંકુશમાં રાખી શકીએ છીએ અને આપણે જેવા થવા ઈચ્છીએ છીએ તેવી આપણી જાતને બનાવી શકીએ છીએ એ વાતનું આપણને વિસ્મરણ થયું છે. સુવિખ્યાત સ્ત્રી નવલકથાકાર મેરી કરેલી એક સ્થળે કહે છે કે–
“If we choose to be no more than clods of clay, then we shall be used as clods of clay for braver feet to troad on."
ભાવાર્થ-જે આપણે માટીના પિંડ કરતાં વિશેષ સારા થવાનું પસંદ કરતા નથી તો આપણા કરતાં ઉચ્ચતર કેટિના માણસે માટીના પિંડ તરીકે આપણે ઉપયોગ કરશે.”
હું અન્ય માણસો જે ભલે નથી, હું કંઈપણ ઉજ્વળ કાર્ય કરવાને અશક્ત છું, હું તુચ્છ મગતરા સમાન છું” આવા પ્રકારનાં વિચારો સતત આગ્રહપૂર્વક કર્યા કરવાથી જીવનનું ધોરણ દિનપ્રતિદિન નિકૃષ્ટ બનતું જાય છે અને શક્તિએ જડ અને નિરૂપયોગી બની જાય છે. એથી ઉલટું જે માણસ આમાવલંબી છે, જેનામાં આત્મશ્રદ્ધા છે, જે આશાવાદી છે, અને પોતે આર ભેલા કાર્યમાં વિજય મળશે જ એવા નિશ્ચયપૂર્વક જે દરેક કાર્ય કરવા તત્પર બને છે તે મનુષ્યની આકર્ષણ શક્તિમાં વૃદ્ધિ થાય છે અને તેને બળે સુખ, સંપત્તિ, ઐશ્વર્ય તેના પ્રતિ ખેંચાઈને આવે છે. જે ભૂમિકા ભજવવાની આપણને ઈચ્છા છે તે ધારણ કરવામાં અને સર્વોત્તમ રીતે ભજવવામાં જ બધું સમાયેલું છે. મહાન કાર્યો કરવાને તમને ઉચાભિલાષ હોય તો તમારે તમારા માટે મહાન કાર્યક્રમ રચવો જોઈએ અને તમારા અભિલાષના પ્રમાણમાં તમારે નિયોગ ધારણ કરવું જોઈએ.
જે મનુષે સ્વશક્તિનું વાસ્તવિક નિરૂપણ કર્યું હોય છે, પોતાના કાર્યમાં વિજયી નિવડવાને જેને દૃઢ વિશ્વાસ છે તેના વાતાવરણમાં અને બાહ્યાકૃતિમાં જ એવું કંઈક રહેલું છે જેને લઈને કાર્યારંભ થયા પૂર્વે જ તેને અર્થે વિજય મળી જાય છે. જે મુશીબતે પિતાની જાતને તુચ્છ ગણનાર માણસોને તેઓના કાર્યોમાં પીડા ઉપજાવતી હોય છે તે મુશીબતો આવા પ્રકારના ઉચ્ચ મનોબળ ધરાવનાર મનુષ્યના માર્ગમાંથી સ્વત: પલાયન કરી જાય છે.
કોઈ વ્યક્તિ વિષે મનુષ્યને બેલતાં આપણે એક વાર સાંભળીએ છીએ કે

Page #9

કેવા કર્મ કરવાથી કેવી અવસ્થા પમાય છે? તે દરેક કાર્યમાં વિજયી જ નિવડે છે, અથવા તે જે વસ્તુને સ્પર્શમાત્ર કરે છે તે કાંચન બની જાય છે. આ કોટિના મનુષ્યને પોતાના શ્રેષ્ટ ચારિત્ર્યના બળથી અને પિતાના વિચારોની ઉત્પાદક શક્તિથી ગમે તેવા પ્રતિકૂળ સંજોગોમાં પણ વિજયી બનવાનું સુભાગ્ય પ્રાપ્ત થાય છે. શ્રદ્ધાથી જ શ્રદ્ધાને ઉદ્ભવ થાય છે. જે મનુષ્યની બાહાકૃતિ વિજયસૂચક છે તે સર્વત્ર નિશ્ચયબળની પ્રભા પ્રસારે છે અને પોતે જે કાર્ય કરવાનો યત્ન કરે છે તે કરવાનું પોતામાં સામર્થ્ય છે એવા વિશ્વાસની અન્ય લોકોમાં પ્રેરણા કરે છે. અલ્પ સમય વ્યતીત થયા પછી તેને માત્ર પોતાના વિચારબળનું જ નહિ પરંતુ સર્વ પરિચિત માણસેના વિચાર"ળનું પ્રોત્સાહન મળે છે. વિજય પ્રાપ્ત કરવાની તેની શક્તિ વિશેની તેના આપ્તજનોની માન્યતા દૃઢીભૂત થતી જાય છે અને તેને પરિણામે પ્રત્યેક કાર્યમાં વિજય પ્રાપ્ત કરવામાં વધારે અને વધારે સુગમતા થતી જાય છે, અને તેના આત્મબળ, આત્મશ્રદ્ધા અને આત્મનિશ્ચય તેના વિજયના પ્રમાણમાં દિવસાનદિવસ વૃદ્ધિગત થાય છે. જેવી રીતે પ્રાચીન સમયમાં એક હિંદી સૈનિકના મનમાં વિચાર કુરતો કે “જે શત્રુઓ પર મેં જીત મેળવી છે તેઓની શક્તિને મારામાં પ્રવેશ થાય છે તેવી જ રીતે વસ્તુતઃ યુદ્ધમાં, ઉદ્યોગમાં, વ્યાપારમાં, શોધખોળમાં, વિજ્ઞાનમાં, કળામાં અથવા ગમે તે ક્ષેત્રમાં મનુષ્યને જે કંઇ વિજય મળે છે તે વડે વિજેતાની પછીનાં કાર્યો કરવાની શક્તિમાં વૃદ્ધિ થાય છે.
- તમારે જે કાર્ય સાધવું હોય તેમાં એવા દૃઢ નિશ્ચયપૂર્વક ચિત્તને એકાગ કરો અને તમારા નિશ્ચયમાં એવું બળ રેડે જેથી કરીને કાર્ય પુરેપુરું સાધી રહે નહિ ત્યાં સુધી કઈ પણ તમને તમારા હેતુમાંથી ચલાયમાન કરી શકે નહિ. શ્રેષ્ઠતાની આ ખાત્રી થવાથી, શક્તિનું ધારણ કરવાથી, આંતરિક બળમાં દૃઢ પ્રતીતિ થવાથી અને વિજયને અવિચ્છેદ્ય જન્માધિકાર તરીકે ગણવાની મનવૃત્તિ ધારણ કરવાથી જે શક્તિઓના સમૂહનો સંશય, ભય અને અશ્રદ્ધાથી ઉચછેદ થાય છે તે શક્તિઓ જાગ્રત અને સચેત થાય છે.
( અપૂર્ણ)
કેવાં કર્મ કરવાથી કેરી અવસ્થા માય છે?
૧ માંસ ભક્ષણ કરવાવાળો, તંદુલીયા મછની પરે દુષ્ટ પરિણામવાળો એવો મિથ્યાદ્રષ્ટિ (વિપરીત બુદ્ધિવાળો જીવ મરીને દુઃખથી ભરેલા નરકમાં ઉત્પન્ન થાય છે.
૨ આર્તધ્યાનવાળા, પરને સંતાપનારા, અતિ કપટ કરનારા, અને અતિમહ અજ્ઞાનથી ભરેલા છ મરીને તિર્યચપણું પામે છે.

Page #10

શ્રી આત્માન પ્રાશ.
૩ અ૫કષાયવાળા, દાતાર, ઉત્તમ પ્રકારે ક્ષમા, વિનય, નમ્રતાને સેવનાશ. દાક્ષિણ્યતાવંત અને સ્વભાવેજ ભદ્રક પરિણામી જીવ મરીને મનુષ્યપણું પામે છે.
૪ અહિંસાદિક મહાવ્રત પાળનારા, અને અણુવ્રત ધારનારા તેમજ વ્રતરહિત છતા સમ્યકત્વને ધારણ કરનારા, તથા જિનપૂજા, દાનધર્મમાં રક્ત, બાળઅજ્ઞાન તપ અને અકામ નિર્જરા કરનારા મનુષ્ય તથા તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય જીવે દેવતા સંબંધી આયુષ્ય કર્મબંધ ચગ્ય પરિણામની વિશુદ્ધિવડે દેવગતિમાં ઉત્પન્ન થાય છે.
૫ મહાવ્રતધારી સાધુ સૈધર્મ દેવલોકથી માંડી સર્વાર્થસિદ્ધ વિમાન સુધી અને શ્રાવક અશ્રુત નામના બારમા દેવલેક સુધી અને સમકિત રહિત છ સાધુ એગ્ય ક્રિયા-તપ, સંયમના બળવડે ગ્રેવેયક સુધી ઉત્પન્ન થઈ શકે છે.
૬ જાતિસ્મરણ જ્ઞાનાદિકવડે સમકિતાદિક ગુણધારી પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ આઠમા સહસ્ત્રાર દેવલોક સુધી અને પરિવ્રાજકે પાંચમાં બ્રહ્મદેવલોક સુધી તથા તાપસે જ્યોતિષ્ક દેવલોક સુધી ઉત્પન્ન થઈ શકે છે.
૭ અજ્ઞાનતપ-કષ્ટ કરનારા આકરે રેષા રાખનારા, તપને ગર્વ કરનારા અને વેરઝેર રાખનારા મરીને અસુરકુમારાદિક દેશનિકાયમાં ઉત્પન્ન થઈ શકે છે.
૮ ગળાફાંસો ખાનારા, વિષ ભક્ષણ કરનારા, અગ્નિમાં અને જળમાં પેસી મરનારા તથા ક્ષુધા તૃષાથી પીડાતા જીવો મરીને વ્યન્તર તરીકે ઉત્પન્ન થઈ શકે છે.
૯ માયા-કપટ વગરની, વિનય-નમ્રતાવાળી, સુશીલા, સંતોષી, ક્ષમાળું, સત્યની ટેકવાળી, અને ચપળતા વગરની સ્થિરતાવાળી સ્ત્રી મરીને પુરૂષપણું પ્રાપ્ત કરી શકે છે.
૧૦ કૂડાં આળ ચઢાવનાર, જૂઠ બોલનાર, ચપળ સ્વભાવી વગર વિચાર્યા કામ કરનાર, અને અન્યને છેતરનાર પુરૂષ (છતાં તે મરીને) સ્ત્રીપણે ઉત્પન્ન થાય છે.
૧૧ જે દૂર પરિણામી છતે ઘડા, બળદ અને ભેંસ પ્રમુખને લિંગ-ઈન્દ્રિય છેદાદિક નિર્લન કરે છે તેમજ અતિ આકરે મેહ-ઉન્માદ ધારે છે તેવો જીવ મરીને નપુંસકપણું પામે છે.
૧૨ નાના મેટા જીવની હિંસા કરવામાં રક્તછતા જે મૂઢ જીવ પરલોક (પાપાદિક) ને માનતો નથી તે અતિ મલીન કર્મ કરનારે માનવી અલ્પ આયુષ્ય ટુંકું આવડું ભેગવે છે.
૧૨ શીલત્રતધારી અને ક્ષમાવત, દયા-અનુકંપાવાળા, મિષ્ટ-પ્રિય-હિત ભાષણ કરનારા અને જીવહિંસાથી નિવતેલા જીવ દીર્ઘ-લાંબુ આયુષ્ય ભેગવે છે.
૧૪ શયા, આસન, વસ્ત્ર, અન્ન, પાત્ર, ઔષધ અને પાણી જે કોઈ પ્રસન્નપણે સાધુજનેને આપે છે તે ભાતભાતની ભેગ સામગ્રીનો સ્વામી–ભેગી બને છે.

Page #11

કેવાં ક કરવાથી કેવી અવસ્થા પમાય છે !
૧૧૩
૧૫ જે નિજવસ્તુનું દાન દેતા નથી, દીધેલુ પાછુ લઈ લે છે, દાતારને ધન દેતાં વારે છે, અથવા અણગમતી વસ્તુ આપે છે તે વિવિધ ભાગ સામગ્રી વંચિત
રહે છે.
૧૬ પાતે ગુણ રહિત છતાં જે આપપ્રશંસા અને ગુણવંતની નિંદા કરે છે, તે મિથ્યાભિમાની અને દુઃખદાયક જીવ દુર્ભાગી અને છે-સહુને અનિષ્ટ-પ્રિય
થઇ પડે છે.
૧૭ જે દેવ ગુરૂના ભક્ત, વિનયવ ત, ક્ષમાયુક્ત, પ્રિયભાષી અને સ જનનું હિત કરનાર હાય છે તે સુભાગી—સર્વ જનને ઈષ્ટ-પ્રિય-વલ્લભ મને છે.
૧૮ જે ભણે, સાંભળે, ચિન્તવે અને બીજાને ભણાવે તથા ઉપદેશ આપે તે જ્ઞાનની તથા જ્ઞાની ગુરૂની ભક્તિમાં તત્પર છતાં મરણ પામીને ખુદ્ધિશાળી થાય, ૧૯ તપ અને જ્ઞાન ગુણ યુક્ત મહાશયનું અપમાન કરે અને જ્ઞાન ભણાવનારા તથા સાંભળનારાએને અંતરાય કરે તે પેાતાનાં વિપરીત વનના ફળ રૂપે ભવિષ્યમાં દુર્બુદ્ધિ થાય.
૨ ૫ખીનાં બચ્ચાંઓને જે વિચ્છેહુ-વિયેાગ પડાવતા નથી અને જીવા ઉપર દયા કરે છે તેનાં માળક જીવતાં રહે છે.
૨૧ જે મૂઢ પારકાં છિદ્ર દીઠાં અણુદીઠાં પ્રકાશે છે તે અન્યને ઝંખવાણા પાડવામાં ઉજમાળ છતા જન્મથી અંધ થાય છે.
૨૨ જે લેાકસમક્ષ અસાંભળેલુ સાંભળેલુ કે છે, એમ ભાખે છે અને ધ મ વિરૂદ્ધ ખેલે છે એવા ચાડીયા અને નિન્દકી પરભવમાં બહેરા અને મુગા થવા પામે છે.
૨૩ દહન, છેદન, ઘાતનાર્દિક વડે જીવાને દુ:ખ-ત્રાસ ઉપજાવનારા ભવિ ષ્યમાં અહુ રાગી થાય છે અને અન્યને અનેક રીત સુખ શાતા ઉપજાવનારા નીરાગી થાય છે. અનેક રીતે સુખ શાતા ઊપજાવનારા નીરાગી થાય છે.
૨૪ જે અન્યને દ્રવ્યાપાર્જન કરતાં અંતરાય કરે કે ચાર લૂટારાની જેમ પા રકું દ્રવ્ય અપહરી લે તે પરદ્રવ્યનુ અપહરણ કરનારે દુ:ખ દાલિદ્રને પ્રાપ્ત થાય છે, ૨૫ જે મધુ ( મધૂપુડાના ) ઘાત, અગ્નિદાહ, અને સ્ત્રી પ્રમુખના વધે તથા કુંણી વનસ્પતિની વિરાધના કરે છે તે પેાતાનાં કુકૃત્યો વડે મરીને પરભવમાં કેાઢી
થાય છે.
૨૬ જે પાડા, ગભ અને ઉંટને અથવા મનુષ્ય જાતને અતિ ભાર ઉપડાવી પીડે છે તે કુખ્ત કુબડા થાય છે.
૨૭ ગુરૂ-સાધુની આજ્ઞાને અનાદર કરનારાએ આંગળી વગરના અને વામન રૂપ ( દ્વીચકા ) મને છે તથા બાળકાના વિયાગ કરાવનારને પ્રજા-સંતતિ સ્થિર રહેતી નથી.

Page #12

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
૨૮ તપ, સંયુક્ત સાધુજનેને પ્રત્યે જે કટુક કે અસત્ય બોલે છે તેનું મુખ ગંધાય છે અને પગની પાની વડે વાત કરે છે (પાટુ મારે છે) તે પગે લુલેલંગડા થાય છે.
૨૯ માનવભવ, આદેશ. ઉત્તમ જાતિ-કુળ, રૂપ, આરોગ્ય બુદ્ધિ, ધર્મ શ્રવણ, તત્ત્વ નિશ્ચય, અને રૂડી શ્રદ્ધા વિગેરે ઊત્તમ ધર્મ સામગ્રી ખરેખર ભાગ્યગેજ પ્રાપ્ત થઈ શકે છે.
૩૦ આ માનવભવમાંજ સંપૂર્ણ તપ સંયમનું આરાધન થઈ શકે તે તેથી અક્ષય સુખ રૂપ મેક્ષની પ્રાપ્તિ થઈ શકે. ગુસ્થગ્ય દયા, સત્ય, શીલાદિક સામાન્ય વ્રતનું પણ સેવન કરવાથી સદ્દગતિ તો અવશ્ય થવા પામે છે. ૩૧ અવસર પામી હિત સાધવા આળસ કરે તેને સુખ કયાંથી મળશે.
ઈતિશમ.
આત્મા સાથે કર્મનો સંબંધ કેવી રીતે છે? અને
તેનો અંત શી રીતે આવે ?
કર્મ, કુદરત, દેવ, ભાગ્ય, વાસના, અદ્રાદિક બધાય પર્યાય નામ છે. તેનો પ્રત્યેક સંસારી આત્મા સાથે અનાદિ સંબંધ કનકઉપલના દ્રષ્ટાન્ત સિદ્ધ છે, યદ્યપિ આત્મા પોતાના જ્ઞાનાદિક સ્વાભાવિક ગુણવડે સ્વપર પ્રકાશક છે, તે પણ જેમ સૂર્યાદિક સ્વયંપ્રકાશક છતાં મેઘાદિકના ઘાટા આવરણવડે આદિત થયા હોય તો તે ત્યાં સુધી પર પ્રકાશ આપી શકતા નથી, પરંતુ તે મેઘાદિક આવરણે દૂર થયે છતે તે પોતાના સ્વાભાવિક પ્રકાશવડે પ્રકાશી રહે છે, તેમ આત્મા સાથે લાગેલાં નાના પ્રકારનાં જ્ઞાનાવરણાદિક કર્મોવડે જ્યાં સુધી આત્મા આચ્છાદિત થયેલ હોય છે ત્યાં સુધી તે પોતાના સ્વાભાવિક જ્ઞાનાદિક ગુણોનો પ્રકાશ કરી શકતો નથી, અને જ્યારે તથા પ્રકારના અનુકૂળ યોગ મળતાં તે તે જ્ઞાનાવરણાદિક કર્મને ક્ષય ઉપશમ થતા જાય છે ત્યારે તે તે જ્ઞાનાદિક સ્વાભાવિક ગુણે સ્વયં પ્રકાશમાન થઈ શકે છે. જેમ ઉપાયવડે અનાદિ સંબંધવાળા કનકેપળ જૂદા પડી શકે છે, એટલે તીવ્ર અગ્નિનો પ્રયોગ કરતાં તેમાંથી માટી અને કનક- સુવર્ણ જૂદાં પડી જાય છે તેમ સર્વજ્ઞ પરમાત્માએ બતાવેલા સમ્યગદર્શન ( તસ્વાર્થ શ્રદ્ધાનરૂપ સમ્યકત્વ ) તવા અવબોધરૂપ સમ્યગજ્ઞાન અને તત્ત્વરમણતારૂપ સમ્યગુચારિત્રના આસેવનરૂપ યથાર્થ ઉપાયવડે આત્મા સાથે લાગેલ કર્મજ (કમ મળ) દૂર થઈ પોતાનું સહજ સ્વાભાવિક રૂપે પ્રગટ થઈ શકે છે, અથવા દૂધ અને જળની જે કે અગ્નિ

Page #13

શ્રી આત્માએધ કુલ-વ્યાખ્યા.
૧૧૫
અને લેાહુગાળકની જેવા જીવકર્મના સબંધ છે તે, તથા પ્રકારના પ્રયત્ન વિશેષથી દૂર થઇ શકે છે. જેમ હંસ પેાતાની ચંચુવડે દૂધ જળને સહજમાં જૂદાં કરી શકે છે તેમ વિવેકવડે અંતરાત્મા આત્મતત્ત્વ સાથે લાગેલ જડ-કર્મને સહજમાં દૂર કરી પરમાત્મત્વ પ્રગટ કરી શકે છે. જેમ જળપ્રયાગવડે અગ્નિને શાન્ત કરી શકાય છે તેમ ક્ષમા-શાતિ-સમતાર્દિક જનિત ભાવશીતલતાવડે રાગદ્વેષ અને મેહુ જનિત ત્રિવિધ તાપને દૂર કરી આત્માને પરમ શીતળ કરી શકાય છે; પરંતુ જે મુગ્ધ જીવે અજ્ઞાન, મિથ્યાત્વ, કષાય અને અતાર્દિક યાગે પેાતાના આત્માને ભારે મલીન કરતા રહે છે, તેએ તે આ ભવસાગરમાં ખરેખર ડૂબેજ છે. તૂપડાના સ્વભાવ તરવાના છે ખરા, પણ જો તેના ઉપર માટીને લેપ લગાડયા હોય તે તે જેમ જળમાં ડૂબી જાય છે તેમ આ આત્માશ્રી સમજી લેવુ. જે આત્માને અક્ષય સુખ સાથે જોડવાજ હોય તે વિષયલાલસા તજી, કષાયને કબજે કરી, આળસને પરિહરી, મદઉન્માદ દૂર કરી, અને વિકથા કહો કે નકામી કુથલી કરવાનું છેાડી દઇ, અપ્રમત્તપણે વીતરાગ પરમાત્માએ જગન્ના એકાન્ત કલ્યાણ માટે ખતાવેલા સમ્યગ્નાન–ક્રિયાયેાગને આરાધવા જોઇએ. એથીજ જન્મ જરા મરણનાં અનંતા દુ:ખના અ ંત આવશે, અને અન ંત અક્ષય અવ્યાબાધ મેાક્ષસુખ પ્રાપ્ત થશે. ઇતિશમ્ . લે॰ મુનિરાજશ્રી કપૂરવિજયજી મહારાજ.
શ્રી આત્માવબોધ કુલક વ્યાખ્યા
(આત્માર્થી જનાએ ખાસ મનન કરીનિર્ધારી રાખવા ચાગ્ય સુવણ વાયા) ૧ ઉત્કૃષ્ટ પુન્ય પ્રભા વડે અથવા સ્વાભાવિક આત્મજ્યંતિ વડે આનંદકારી અને મહેન્દ્રોએ (પણ) નમન કરવા ચેાગ્ય શ્રી જિનેશ્વર દેવને (ત્રિવિધે) પ્રણામ કરી, ભવદુઃખના અંત કરવા સમ` એવુ આત્માવષેધ કુલક હું... ( જયશેખર ) વખાણીશ.
૨ જેમ પ્રભા વડેજ સૂર્યોદય થયાની ખાત્રી થઇ શકે છે પણ તે વગર ગમે તેના શપથ (સાગન) માત્રથી ખાત્રી થતી નથી તેમ તથાપ્રકારના ગુણુ-લક્ષણુવડે જ આત્માવખાધ થયાની સ્વયમેવ ખાત્રી થવા પામે છે. પણ તેવા ગુણ વગર વધારે ખેલવાથી કશું વળતુ નથી-ખાત્રી થઇ શકતીનથી. પ્રકરણકાર તે ગુણેાને વખાણે છે. તે ૩ ઇન્દ્રિયેનું દમન, મનેાવિકારનું શમન, તવા શ્રદ્ધાન, સ્વપરહિત ચિન્તવન, મેાક્ષ સુખની જ વાંચ્છના, ગુણદોષની ચાખ્ખી સમજ, અને પ્રખળ-વૈરાગ્યવિષયસુખથી વિમુખતા એ બધાય અંતરમાં રહેલા આત્મા બાધરૂપી બીજના સ્પષ્ટ અંકુર ઊગેલા-ક્ઝુગા ફૂટેલા જાણવા.

Page #14

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
*
*
*
*,
૪ જે આત્મસ્વરૂપને-તેના સ્વાભાવિક સુખને જાણે છે તે તુચ્છ વિષયસુખની કામના–વાંછના કરતું નથી. જેને કલ્પવૃક્ષ ફન્યા હોય તે શું બીજા તુચ્છઅસાર વૃક્ષની વાંછના કરે ખરે કે? નહિ જ.
૫ આત્મજ્ઞાન (અધ્યાત્મ) માં મગ્ન બનેલાને નરકાદિનાં દુઃખ કદાપિ વેઠવાં પડતાં નથી. કેમકે જે ( સમજપૂર્વક) સન્માર્ગે જ ચાલે છે તે શું કૂવામાં પડે ખરે કે નહિ જ
૬ જેણે “આત્માને ઓળખ્ય નથી–આત્મસ્વરૂપ પિછાડ્યું નથી તેમને મેક્ષ તે દૂર જ છે અને દ્રવ્ય સંપદા પણ ઉપાધિ-ફ્લેશના કારણરૂપ થાય છે અને તેની આશા-ઈચ્છા-અભિલાષા-મનોરથમાળા અધૂરી જ રહે છે.
૭ જ્યાં સુધી આત્મબોધ થયેલ નથી ત્યાંસુધી આ ભવસાગર તર દુર્લભ છે. મહાસમર્થ મેહને જીત દુર્લભ છે અને તૃષ્ણાને તજવી પણ બહુ આકરી છે. પરંતુ સ્વાત્મબોધ યા સ્વસ્વરૂપ પ્રકાશ થતાં જ એ બધાં ગમે તેવાં દુસ્તર છતાં પણ સુલભ થઈ શકે છે.
૮ જેણે સુર અને અસુરના ઇન્દ્રોને (પણ) અનાથની જેવી દશાને પમાડ્યા છે- ખુબ સતાવ્યા છે-દીન રાંક ભીખારી જેવા નિર્માલ્ય બનાવી દીધા છે તે સબળ કામ પણ અધ્યાત્મ ધ્યાનરૂપ અગ્નિમાં ભસ્મસાત થઈ જાય છે એ કંઈ થોડા આશ્ચર્યની વાત છે શું?
૯ જેને બાંધ્યું–સાંકળ્યું છતું છટકી જાય છે–સ્થિર થઈ શકતું નથી અને વા+દમ્યું–અટકાવ્યું છતાં નિરંકુશપણે ચેતરફ ફરતું-ભટકતું રહે છે તેવું ચંચળ ચિત્ત પણ ધ્યાનબળે પોતાની મેળે-અનાયાસે ઠરી જાય છે.
૧૦ જ્ઞાની ગુરૂનાં વચન–બધથી જેણે શુભ-સુખકારી ધ્યાન રસાયણ પ્રાપ્ત કર્યું–પીધું તેને તાવ ત્રિદેષાદિક બાહ્ય વ્યાધિઓ તેમજ રાગ, દ્વેષ અને મેહાદિક અંતરંગ વ્યાધિઓ દુ:ખ દેતા નથી. વિવિધ વ્યાધિઓ તેનામાં પ્રગટતા કે ફાવતા નથી અને પ્રથમના હોય તે પણ શમી જાય છે.
૧૧ સ્વસ્વરૂપનું જ ચિન્તવન કરવામાં તત્પર રહેતા મહાશયને કોઈ પીડા કરતું નથી અને કદાચ કોઈ કર્મયોગે પીડા કરે તો તેના ત્રણમાંથી પોતાને મુક્ત થઈ જતા માનતા એવા તે આત્મજ્ઞાનીને દુ:ખ સમજાતું નથી.
૧૨ દુ:ખની ખાણ જેવા (ભયંકર) રાગ દ્વેષે ચળાચળ ચિત્તમાં હોય છે. જેમ આલાન મેં બાંધેલે હાથી સ્થિર થાય છે તેમ અધ્યાત્મ ગવડે ચિત્ત પણ પિતાની સ્વાભાવિક ચપળતા તજી સ્થિર થઈ જાય છે
૧૩ પ્રસન્ન કે અપ્રસન્ન આમા (ચિત્ત) જ મિત્ર કે અમિત્ર (દુશ્મન) છે. સ્વર્ગ કે નરક તેમજ રાજા કે રંક પણ એજ છે.

Page #15

શ્રી આત્માવબોધ ફલક-વ્યાખ્યા.
૧૧૭
18 આ જીવે (અનેક વાર) દેવતાની અને મનુષ્યની ઋદ્ધિઓ પ્રાપ્ત કરી અને વિષય રસ પણ વારંવાર ભેગવ્યા, પરંતુ તેથી સંતોષ પામે નહિ અને સંતોષ વગર ક્યાંય પણ શાન્તિ વળી ? નહિ જ.
૧૫ જેમ વાદળાં વડે તેજસ્વી સૂર્ય પણ પણ ઢંકાઈ જાય છે તેમ હે જીવ! હારી મેળે ઉત્પન્ન કરેલા શરીર, ધન, સ્ત્રી અને કુટુંબસ્નેહ વડે, તું પણ સત્તાએ (શકિતરૂપે) લેફાલેક પ્રકાશક તિરૂ૫ છતાં ઢંકાઈ જાય છે. એટલે નેહજાળ વડે તારી શકિત (પ્રભાવ) લુપ્તપ્રાય થઈ જાય છે તે તું !
૧૬ હે જીવ! આ હારે દેહ, વિવિધ વ્યાધિરૂપ સર્પ અને અગ્નિરૂપ વૈરીઓને વશ છતાં તું તેના ઉપર મમરવ કરતો શું ખાટવાનો છે?
૧૭ ઉત્તમ જાતિના ભેજન, પાન, સ્નાન, શૃંગાર અને વિલેપન વડે પિષણ મળ્યા છતાં આ શરીર પોતાના પિોષક–સ્વામીને છેડ દે છે, તેથી કુતરા જેટલી પણ કૃતજ્ઞતા તેનામાં જણાતી નથી. તે પછી ક્યા બાને તેના ઉપર મેહ-મમત્વ કરે?
૧૮ હે જીવ! અનેક પ્રકારનાં કષ્ટ સહન કરીને હું જે ધન ઉપાર્યું તે તે હને કણ માત્ર આપી અંતે અન્યનાજ ભેગમાં આવે છે. ધનની મમતાથી તે માટે તું મહેનત કરી મરે છે અને કશું ખચી શકતો નથી, જેથી લ્હારા મૃત્યુ પછી કે પહેલાં તે બીજાના હાથમાં જાય છે. આ હારી કેવી મૂખાઈ? તેને કંઈ વિચાર કરી, ઉચિત હોય તેમ કર.
૧૯ જેમ જેમ મેહ–અજ્ઞાનવશ તું ધન ધાન્યાદિક પરિગ્રહ (મમત્વ) ઘણે કરતો જાય છે તેમ તેમ અધિક ભારથી ભરેલી નાવની જેમ આ ભવસાયરમાં તું જોત જોતામાં ડૂબી જાય છે. તેથી ત્યારે ભાવભયમાં ઘણું જ સંકટ વેઠવું પડશે, તેને કંઈ વિચાર કર.
૨૦ શરીર અને મનની નિર્બળતાને લીધે જેને સ્વપ્નમાં પણ દેખી છતી મનુષ્યનું વીર્ય હરી લે છે તે રીતે મારી, (જીવલેણુ વ્યાધિ) જેવી સમજીને તું તેને તજી દે-મેહવશ તે તેનો સંગ તજ.
૨૧ હે મુગ્ધ જીવ! તું ચિત્તની શુદ્ધિ કરવા અભિલાષા રાખે છે, અને તેમ છતાં સ્ત્રીના હાવ ભાવાદિક વિષયરસમાં તું રક્ત બની જાય છે આતે હારી કેવી મૂઢતા ? અરે! ગળીથી મિશ્રિત કરેલાં વસ્ત્રમાં વેતતા ટકી શકે ખરી ? કદાપિ નહિ જ.
૨૨ હે જીવ! મેહરાજાએ હુને નેહરૂપી બેડીઓ વડે ઝકડી બાંધીને, સંસારરૂપી કારાગૃહમાં નાખ્યો છે અને તેમાંથી તું નાશી ન છૂટે એટલા માટે હારી ઉપર પૂરતી દેખરેખ રાખવા કુટુંબ કબીલાદિક નેહી બંધુઓના બહાને પહેરગીર મૂક્યા છે, તેમના ઉપર તું આટલે બધા મેહ-રાગ કેમ રાખે છે?

Page #16

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
૨૩ અહો આત્મા! તું આવું અંતરંગ કુટુંબ કર કે ધર્મ એજ પિતા, કરૂણા–દયા એજ માતા, વિવેક એજ જાતા (ભાઈ), ક્ષમા-સમતા એજ પ્રિયાસ્ત્રી, અને જ્ઞાન દર્શન ચારિત્રાદિક ગુણ એજ સુપુત્ર.
૨૪ અતિ લાલન પાલન કરાયેલી (ચિર પરિચયવાળી) કર્મ પ્રકૃતિરૂપી સ્ત્રીએ હે જીવ! હારામાં પુરૂષાર્થ છતાં હેને બંધનોથી બાંધીને ચાર ગતિમાં ભમાડ છે તેથી તને કશી લજજા-શરમ આવતી નથી શું ?
૨૫ ૨ જીવ! તું જાતેજ કર્મ કરે છે અને તે વડે તું ચાર ગતિમાં રડવડે છે. તેમ છતાં અરે! આત્મવૈરી! તું અન્યને શા માટે દેષ આપે છે?
૨૬ હે આત્મન ! તું એવું કામ કરે છે, એવાં બોલ બોલે છે, અને એવા વિચાર કરે છે કે જેથી તું અનેક કષ્ટમાં આવી પડે છે. આવી આપણું ઘરની ગુપ્ત વાત અન્યની આગળ કહી શકાય નહિ (એથી પિતાની જ જાંઘ ઉઘાડી થાય અને
કેમાં હાંસી થાય. એ રીતે અંતરાત્મા, બહિરાત્માને અથવા સુમતિ, કુમતિને વશ પડેલા પોતાના સ્વામી-ચેતનને કહે છે).
૨૭ હે ચેતન ! પાંચે ઈન્દિરૂપી પ્રબળ રે દુષ્ટ મનરૂપી યુવરાજને મળી જઈ, પિતા પોતાના વિષયરસમાં આસક્ત બની હારી મૂળગી મૂડી-જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર અને વીર્યાદિક સ્વાભાવિક સ્થિતિ-મર્યાદાને લેપે છે.
૨૮ એમણે વિવેકરૂપી હિતસ્વી મંત્રીને હણી નાંખે; દાન, શીલ, તપ અને ભાવરૂપ ચાર પ્રકારનું ધર્મચક્ર ભેદી-ભાંગી નાંખ્યું જ્ઞાન અને ક્રિયારૂપી ધન લૂંટી લીધું અને ત્વને પણ કુગતિરૂપ કૂવામાં નાંખી દીધો.
ર૯ આટલો બધે વખત તું મેહરૂપ નિદ્રાને વશ, મડદાલ જેવો પુરૂષાર્થ હીન બની ગયે હતા તે વાત જે હવે તું ગુરૂમહારાજનાં હિતવચનથી જાગ્યેજ હે તે શું નથી જાણતે? જાણે છેજ.
૩૦ હે ચેતનરાય! તું લોકપ્રમાણ અસંખ્ય પ્રદેશને સ્વામી છે, તેમજ અનંતજ્ઞાન અને વીર્ય–શક્તિવાળે છે, તો તું ધર્મધ્યાનરૂપ સિંહાસન ઉપર બેસીને સ્વરાજ્ય સ્થિતિની ચિન્તા કર એટલે કે તું ત્યારી મૂળ શક્તિને સંભારી, કાયરતા તજી, રાજ્યમયોદા સાચવ, સાવચેત થા.
૩૧ હવે જો તું જાગ્યો છે–સ્વસ્વરૂપ સમજે છે તે હે મહારાજ ! તું હારું ચૈતન્ય-વીર્ય ફરવ, પ્રમાદ રહિત અપ્રમત્ત થા. પછી જે કે દુષ્ટ મનરૂપી યુવરાજ કે મેહરાજાદિક કેણ હુને રાજ્યભ્રષ્ટ કરી શકે છે. પિતાનું રાજ્ય સંભાળવા સાવધ થયેલા એવા હુને રાજ્યભ્રષ્ટ કરવા, પછી કેનામાં તાકાત છે ? કેઈનામાં નથી.
૩૨ હે ચેતન ! પુરૂષાર્થસાધ્ય શિવનગર સ્વાધીન છતે આ સંસારરૂપ–કારાગ્રહમાં કેમ વસે છે? જેમાં તું જ્ઞાનમય છતાં જડજે અને સ્વામીનાયક-રાજામહારાજા છતાં ચાર જે થઈ રહે છે.

Page #17

આભાવમાજ કલક જ્યાખ્યા.
૧૧૦
૩૩ વળી જે ( સંસાર) માં કષાયરૂપી ચોરટા, મહા આપદાઓ રૂપી દુષ્ટ હિંસારી જાનવ અને વિવિધ વ્યાધિઓ રૂપી ભયંકર સર્પ તથા અનેક આશાઓ રૂપી મેટી નદીઓ સદા વિદ્યમાન છે, વળી જેમાં.
૩૪ ચિન્તારૂપી કાષ્ટવાળી અટવીઓ, મુગ્ધ સ્ત્રીઓ રૂપી અતિ અંધકારમય ગુફાઓ, ચાર ગતિ રૂપ અનેક ખાણે, અને આઠ મદરૂપી ઊંચા પર્વતના શિખરે (જેમાં સ્પષ્ટ જણાય છે.) વળી જેમાં.
૩૫ મિથ્યાત્વરૂપી રાક્ષસ અને મનના દુષ્ટ પરિણામ થકી પેદા થતી મમતા રૂપી મોટી શિલ્લાઓ છે એવા સંસારરૂપી પર્વતને હે ચેતન ! હવે તું ધ્યાનરૂપી વજ વડે ભેદી નાંખ-સંસારને અંત કર.
૩૬ જે મહાનુભાવને આત્મજ્ઞાન જાગ્યું છે તે મેક્ષ સુખને આપનારૂં નિશ્ચય જ્ઞાન જાણવું અને બાકીનું જ્ઞાન ગમે તેટલું અધિક પ્રમાણમાં મેળવેલું હોય તે પણ તે આ જીવિકા માત્ર ફળ આપનારૂં જાણવું.
૩૭ જેમ યથાર્થ બેધરહિતપણે પ્રજાયેલા હિતકારી ઔષધ થકી વ્યાધિ ઊલટે વધે છે અથવા નવો પેદા થાય છે તેમ એકાન્ત હિતકારી આત્મબોધ રહિત મૂઢ અને જેમ જેમ ઘણું ઘણું ભણે છે તેમ તેમ તેમનું ચિત્ત ગ–અભિમાનવડે ઉભરાય છે. મતલબ કે મૂઢ-મહાતુર જીવોને શ્રુત જ્ઞાન પણ અજ્ઞાનપણે પરિણમે છે અને તેથી તેમને લાભ-હિત થવાને બદલે નુકશાન–અણુહિતજ થાય છે.
૩૮ પિતાના આત્માને બંધ કર્યા વગર એટલે આત્મધ મેળવ્યા વગર જે કેઈ અન્ય જનેને બોધ આપવા મંડે છે તે પણ જડ-મૂજ જાણવા. કહે કે સ્વજન વર્ગ ભૂખે મરતે હોય ત્યારે દાનશાળા ( સદાવ્રત) માંડવાનું શું પ્રજન હોય ? કશુંજ નહિ.
૩૯ કેટલાએક લેકે અન્યજનોને બોધ આપે છે અથવા સ્વરદય, હઠયોગ કે તિષ શાસ્ત્રના અભ્યાસથી કાળજ્ઞાન જાણે છે. અથવા સૂત્ર ભણે છે અને સદાય વસ્થાન (ઘર બાર વિગેરે) મૂકીને ( તજીને) બહાર ફરતાજ રહે છે પરંતુ આત્મબોધ-સ્વસ્વરૂપની ઓળખાણ થયા વગર તેમને મોક્ષ સુખની પ્રાપ્તિ તો થતીજ નથી
૪કદાપિ કોઈને પણ નિન્દ નહિ-નિંદા કરવી જ નહિ, તેમજ પિતાનાં વખાણ કરવાં નહિ એટલે આત્મલાઘા (સ્વપ્રશંસા ) પણ કરવી જ નહિ પરંતુ સમભાવ રાખ એટલે ગમે તે કાર્ય પ્રસંગે કતૃત્વ અભિમાન નહિ કરતાં સાક્ષીભાવે વર્તવું–વર્તતા રહેવું એજ આત્મધ અથવા અધ્યાત્મજ્ઞાનનું ઉંડું રહસ્ય રહેલું છે.
૪૧ હે ચેતનરાય! જે તું આત્મવિજ્ઞાન (આત્માનુભવ) ઈછતે જ છે તો

Page #18

૧૨૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
તું પારકી ભાંજગડ (પંચાત) તજી દે, આત્મગુણના અભ્યાસવડે પિતાના આતમનેજ રાજી કર (સતેષ આ૫) અને નકારી વાતો-વિકથા કરવાનું પણ તજી દે. ગમે તેમ કરીને સ્વાત્મહિત સંભાળ.
૪૨ હે વિચક્ષણ! (ચાર ચેતન!) તું એવું ભણુ, એવું ગણુ, એવું વાંચ, એવું ધ્યાન કર, એવો ઉપદેશ આપે અને એવું આચરણ કર કે જેથી થોડો વખત પણ તું આત્મારામમાં (સહજ સમાધિરૂપ નંદનવનમાં) આનંદ–અનુભવ કરી શકે. એજ હારે પરમધર્મ–પરમકર્તવ્ય સમજ.
૪૩ આ પ્રમાણે ગુરૂશ્રીએ ઉપદેશેલું શ્રેષ્ઠ તત્ત્વ- સ્વરૂપ સમજીને હું મહાશય! તેમાં તું પ્રબળ પ્રયત્ન કર કે જેથી કેવળ લક્ષમી (સર્વજ્ઞતા) મેળવીને તું જયશેખર–આઠે કમ શત્રુઓને સંપૂર્ણ જય કરનારે થઈ શકે.
(છેવટે પ્રકરણકારે સ્વનામ નિર્દેશ કરે છે.)
સાર–આપણ સહુએ આત્મજ્ઞાન સંપાદન કરવા પૂરતું લક્ષ રાખવું જ જોઈએ.
ઈતિશયમ, ચોજક–શ્રીમાન કરવિજયજી મહારાજ.
સુયોચિત્ત કલ્ય.
પાંચ વર્ષ થયા ચાલતા મહાન યુદ્ધથી લાખ બલકે કરડે મનુષ્યનો સંહાર અને અબજો રૂપિયાનો ખર્ચ થયા બાદ હાલમાં સર્વત્ર સ્થળે તે મહાન યુદ્ધની શાંતિના સમાચાર જાણવામાં આવતાં આખી દુનીયામાં ખુશાશી ફેલાઈ છે. આખી દુનીયા જીતવાના લેભમાં મદેમત થયેલ જમન શહેનશાહ છેવટે હાર ખાધી છે, અને પિતાની ધારેલી ધારણામાં નિષ્ફળ થયેલ છે, અને ન્યાયી બ્રીટીશ સરકાર અને મિત્ર રાજ્યને વિજય થયો છે, તેથી તે માટેની અમે પણ અમારી ખુશાલી જાહેર કરીયે છીયે. આ મહાન યુદ્ધને લઈને પાંચ વર્ષ થયા દરેક ચીજની અસાધારણ મેંઘવારી, સાથે આ વર્ષે દુકાળ પડવાથી તે મોંઘવારીમાં થયેલ વધારાથી, તેમજ વળી દાઝયા ઉપર ડામની જેમ આ વર્ષ ઈન્ફલ્યુએન્ઝાના તાવે પોતાનું અતિ જેર ચલાવ્યાથી ઘણા મનુષ્યોને તે રોગ અને મેંઘવારીથી દુ:ખી થવાના, અને માંદગીના અનુભવને પ્રસંગે પ્રાપ્ત થયો છે. કેટલાક મનુષ્યો તે તે રોગના ભોગ પણું થઈ પડ્યાં છે, તે પ્રસંગે દરેક મનુષ્ય પોતે બીજા પોતાના બંધુઓનું કે કોઈ પણ મનુષ્યનું હૃદયમાં દુઃખ જાણી યથાશક્તિ મદદ કરેલી હશે તેઓ તે ધન્યવાદને

Page #19

સમયોચિત કર્તવ્ય.
૧૨ પાત્ર છે, પરંતુ મળેલ લક્ષમીનું સાર્થક આવા બારીક પ્રસંગે નહીં કરનારને તે તે પશ્ચાતાપરૂપ અને અપ્રશંસનીય પણ થયેલ હેવું જોઈએ. લડાઈને લીધે દરેક વસ્તુના વધી ગયેલા અસાધારણ ભાવોથી તે તે વસ્તુના વેપાર કરનારાઓએ લાભ પણ યોગ્ય રીતે કે અસાધારણ રીતે મેળવ્યું છે, અને અત્યંત લોભી મનુષ્ય, બીન અનુભવી અને મળેલા માં સંતોષ નહીં રાખનારાને આગ, દુકાળ કે આવી મહાન લડાઈમાં મેળવેલ લક્ષ્મી લેક્તિ પ્રમાણે અવિચળ બહુધા જેમ રહેતી નથી, કારણ કે તેમને અંગે તેમાં પરિણામની વિશુદ્ધતા રહેતી નથી અને નિર્વસ પરિણામ રહેવાના વેગે મળેલ લાભ કરતા વધારે હાની થવાના પણ પ્રસંગે ઉપસ્થિત થતાં જોવામાં આવે છે જેથી આવા સંગમાં મળેલ લાભમાં સંતેષ રાખી, તેમજ તેમાંથી પિતાના આત્માના સાર્થક માટે અમુક ભાગ મચી નાખનાર કે રાખનાર, સમયને ઓળખનાર બુદ્ધિશાળી મનુબજ ધન્યવાદને પાત્ર છે, બાકી તો તેવો વિચાર નહીં કરનારને અત્યંત લેભથી તે મળેલ લક્ષમી ચાલી જતાં અસંતોષ માટે, મળેલ પ્રસંગે સદ્વ્યય, સાથક નહીં કરવાથી પશ્ચાતાપજ કરવો પડે છે, જેથી આવા પ્રસંગોએ તેમજ ભવિષ્યમાં તેવા પ્રસંગે ન પ્રાપ્ત થાય તેને માટે શું કરવું જોઈએ તે વિચારવું જોઈએ.
હિંદુસ્તાનમાં શુમારે બાવીશ વર્ષ થયા પ્લેગને વ્યાધિ શરૂ થતાં, અનેક મનુખે તેના ભેગા થઈ પડ્યા છે, તેવા સંગમાં ઘણી વાર આપણને અનુભવ મળે છે કે, તે રેગવાળા કેટલાક મનુષ્યને તે વખતે અલાયદુ સ્થાન, દવા માટે પૈસા અને સારવાર માટે પોતાના સ્વજનો કે અન્ય મનુષ્ય સ્પર્શ કરતુ કે ખબર પૂછતું પણ નહોતું અને હેર કરતાં પણ વધારે ખરાબ સ્થિતિમાં મરણ શરણ થયેલા છે, હજી તે બીમારી બીલકુલ નાબુદ થઈ નથી તે દરમ્યાન આ દેશમાં આ વર્ષે વળી ઈન્ફલ્યુએન્ઝાનો રોગ શરૂ થયું અને તે સિવાય વળી બેચાર પાંચ વર્ષે દુષ્કાળ પણ આવીને ઉભું રહે છે, તેવા સંકટ જ્યાં આ દેશમાં ઉપરા ઉપરી આવા લાગ્યા છે ત્યાં દરેક મનુષ્ય દરેક સમાજે પિતાની કામ માટે પોતાની કોમના પિતાના બંધુઓના આશ્રય, સહાય, તેવા વખતેની મદદ માટે આગળથી ઉપાય લેવા અને તેઓને બચાવવા, તેવા રોગે અટકાવવા, થાય તો તેમાંથી સારવાર કરી રક્ષણ કરવાને જે પ્રયત્નો, અને તેને માટે સાર્વજનિક ફંડે, વગેરે કરી અગાઉથી તૈયારી રાખવાની હોય છે એવી હવે ખાત્રી પૂર્વક જ્યાં જરૂરીયાત જણાઈ છે, ત્યાં હજી સુધી તે પ્રયત્ન ન કરતાં કઈ સમાજ સમયને ઓળખ્યા વગર પોતાની સમાજમાંથી માત્ર એક દિવસના સામાન્ય આનંદ માટે માટી પૈસાની રકમ એકઠી કરવા પ્રયાસ કરે, અને તે કાર્ય સમયને અનુકુળ કે પ્રતિકુળ છે કે, ગણતામાં રાખવા જેવું છે કે તેને બદલે જનસુખાકારી, આરોગ્ય

Page #20

૧૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ,
કે વિદ્યાવૃદ્ધિ કે જેની જરૂરીયાત પુરેપુરી હવે જણાઈ છે તેના માટે પ્રથમ જરૂર છે તેને પણ વિચાર ન કરે અને તેવી રીતે બીજાને દોરવે તે કેટલું સમયને અનુચિત છે તે વિચારવાનું છે.
ભાવનગરમાં ગયા પર્યુષણમાં એક મોટું ફંડ જેન સમુદાયમાં અવિચલ નામ રાખવા કે પછી કીતિની ઈચ્છાથી કે ગમે તેવા શુદ્ધ હૃદયગત વિચારથી ત્યાંના જૈન બંધુઓએ રકમ આપી જેથી આગેવાનોએ એકઠું કર્યું છે, અને તેમાં એકને બદલે બે શ્રી સંઘના જમણવાર કરવા અને વ્યાજમાં વધારે રહે છે જેનબંધુઓના ઉપગ માટે વાપરવું તે ઠરાવ કર્યો છે, જે કે આ કાર્ય નિષેધ છે અને નકામું છે એમ અમે કહેવા માંગતા નથી પરંતુ જ્યાં દરવર્ષે એક સંઘ અમુક રૂપૈયાના વ્યાજ અને બાકીની ટીપથી જમતું હતું અને કઈ વખતે બંધ રહે તેમ હતું જ નહીં, કારણકે ઘણે ભાગે મરણ પાછળ તરતજ કારજ કરવાનો રિવાજ ઘણે ભાગે અહીં બંધ થતાં ભાદરવા સુદ ૫ ને સંઘ જમાડવાની ઈચ્છાએ સંઘ નિમિત્તે મુકાયેલ રકમના વ્યાજના રૂપૈયા તથા બાકીની થોડી ટીપ અથવા બધા રૂપૈયા બાકીના પતે આપી તે, અથવા જેને ઘેર તપસ્યા થઈ હોય તે ભાદરવા સુદ ૫ નો સંઘ જમાડવા તૈયાર થતાં એટલે કે જે બંધુને જે પ્રસંગ હોય તેને લઈને જમાડે છે અને તેવા ઘણા દાખલાઓ છે, છતાં એક ભાઈબંધ પત્રકાર પોતાના પુત્રની કુટનોંધમાં હાલમાં જણાવે છે કે “* છેલ આવા સમયમાં (એટલે કે પર્યુષણ લગભગ) અત્રેના સંઘમાં મોટી ફાટફટ પડશે કે કલેશ થશે તે સંભવ જણાત હતા અને ઘણા વખતથી ભાદરવા સુદ ૫ નું સ્વામિવાત્સલ્ય જમાડવામાં આવતું હતું તે જમવાની આશા નહતી ત્યારે એક મોટું ફંડ એકઠું કરવા પ્રતિવર્ષે એકને બદલે બે સ્વામિવાત્સલ્ય જમવા અને વ્યાજના વધારાની રકમ શ્રાવક-શ્રાવિકાઓના ઉપગાર્થે વાપરી શકાય તેવું કરવા અત્રેને સંઘ શક્તિમાન થયેલ છે.” આવી હકીક્ત બહાર આવતાં તેને માટે જરા આપણે ઉહાપોહ કરવાની જરૂર છે. તે ભાઈબંધ પત્રકાર પ્રથમ તે ફકરામાં ત્યાંના સંઘમાં મટી ફાટફૂટ પડવાને કે કલેશ થવાનો સંભવ જણાવે છે, તો આવી હકીકતને તેઓ
જ્યારે છોણે વિંછી ચડાવવા જેવું કરી બહાર મુકે છે તે અમારે સખેદ તે માટે લખવું પડે છે કે આ વર્ષેજ મેટી ફાટફૂટ પડશે કે કલેશ થશે તે સંભવ તેમને જણાયે? કે દરવર્ષે આવા પ્રસંગે પ્રાપ્ત થાય છે અને કેવા સંગમાં કેણુ ઉત્પન્ન કરે છે તેને ખુલાસે હવે પછી તેઓશ્રી કરશે. આ વખતે અને અઢી વર્ષ પહેલાં શ્રી સંઘની કમીટી નીમવા, નીમ્યા પછી વ્યવસ્થાપૂર્વક કામ કરવા, બીજાના કાર્યમાં દખલગીરી નહીં કરવાની છતાં તેની વિરૂદ્ધ કરી આપખુદ સત્તા વાપરી,બીજા બુદ્ધિ # શાળી, કાર્ય કરનારા સમજનારા, કાય વ્યવસ્થાપૂર્વક કરાવનારા શ્રી સંઘની વધારે

Page #21

સમાચિત કર્તવ્ય.
૧૨૩ ઉન્નતિ ઈચ્છનારા સુધારક બધુઓની અવગણના કરી તેના કાર્યમાં દખલગીરી કરી તેવા વિચારેવાળાને સમય હોય તો તેને ઉતારી પાડવા અનેક સંગે પ્રાપ્ત થતાં થતી અથડામણીને લઈને, તે સંબંધી થતા પ્રશસ્ત સંવાદ, નમ્રતાપૂર્વક ચર્ચા વિગેરે ને બાજુએ મૂકી, તેને કલેશ માને છે આગેવાનોની–અમુક વ્યક્તિઓની પદ્ધતિથી જ કમીટીનું કાર્ય બંધ રહ્યું, મરજી પ્રમાણે કરવાની ટેવથી, બીજાનું નહીં સાંભળવાની સ્થિતિથીજ બીજાઓની ચર્ચાથી તેમજ તેઓએ કરેલા કાર્યો જાણવાની અભિલાવીઓના સ્વાલજવાબથી અકળાઈ અમુક આગેવાન વ્યક્તિ અને સુધારકે બંને પાટી વચ્ચે ફાટફુટ પડવા જેવું નહીં છતાં ફાટપુટ પડશે અને પરિણામ કેશવાળું નહીં છતાં કલેશ થવાને ભય તે આગેવાન વ્યક્તિઓને રહતે હેય તે બનવા જોગ છે અને તેને લઈને જ તે બંધુ પત્રકારે તેવું માની લીધું હોય તેમ બીજાએ ધારે તે બનવા જોગ છે. આ સંબંધમાં જૈન-જૈન શાસનમાં અનેક વખત ચર્ચાપત્ર–લેખે આવી ગયા છે તેથી તે માટે વધારે લખવાની જરૂર નથી, પરંતુ જ્યાં દર વર્ષે એક સંઘ જમતે હતો તેવા સંયોગમાં એક મોટી રકમ એકઠી કરી જમણવારને બદલે જૈન બંધુઓની સુખાકારી માટે, આરેગ્યતા માટે, વિદ્યાવૃદ્ધિ માટે તેઓની ધાર્મિક ઉન્નતિ માટે અનેક સાધનોની હાલના સમયમાં જરૂર છે અને બીજી કોમે તે માટે આગળ વધતી જાય છે તેવા સંજોગ છતાં તે પત્રકાર બંધુએ જણાવેલ મોટી રકમ અત્રેના સીદાતા એવા શ્રાવકક્ષેત્ર માટે તેની ઉન્નતિ માટે તેજ રકમનું તમામ વ્યાજ વાપરવા માટે શા માટે પ્રયત્ન કરવામાં આવ્યું નથી, તેટલું જ નહીં પરંતુ ઉપર બતાવ્યું છે તેમ જ્યાં દર વર્ષે ગોપદ્રવ આવે છે, બે પાંચ વર્ષે દુષ્કાળ પડે છે તેવા સંગમાં તેમાંથી બચવા, રેગે આવે તે અટકાવવા અને જેન બંધુઓનું તેમાંથી રક્ષણ કરવા શામાટે આવી મેટી રકમના ફંડનો ઉપયોગ કરવામાં ન આવે? જે આ સમયમાં આવા સ્વામિવાત્સલ્યની ગણતા-ઓછી જરૂર રીયાત હોય તો પછી શ્રાવકક્ષેત્રને માટે તેની ઉપર પ્રમાણેની બતાવેલી ઉન્નતિ માટે તેવા ફી? કેમ કરવામાં આવતા નથી? વળી અમારા આ પત્રકાર બંધુ એકને બદલે બે સ્વામીવાત્સલ્ય થયાને આનંદ જાહેર કરે છે, તો શું એક તે પુરત નહેાતે, એટલે બીજાની જરૂરીયાત જણાવ્યું. અમે તે માનતા આવ્યા છીયે કે આ ફંડ થયાં થયા પહેલાં જેમ સ્વામીવાત્સલ્ય જમતો હતો તેમ આ શહેરમાં ઘણું જેને શ્રીમાન અને વ્યાપારી સારી સ્થિતિના હોવાથી એક સંઘ જમ્યા જ કરત, એટલે બે સંઘ માટેની થયેલી આટલી મેટી રકમ ઉપર બતાવ્યા પ્રમાણે સમાજ ઉન્નતિ માટેના તેની પ્રગતિ માટેના કાર્યમાં તેને વ્યય કરે વધારે ઉચિત થઈ પડત, પરંતુ મનુષ્ય જ્યાં સમય ઓળખતા નથી, પિતાની–પોતાના બંધુઓની ખરી સ્થિતિનું

Page #22

૧૨૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ જ્યાં ભાન નથી અને કીર્તિની-નામનીજ જ્યાં અભિલાષા છે ત્યાં આવા સમયમાં ગણતામાં રાખવા જેવા કાર્યોમાં પૈસા આપે છે આવા કાર્યો વધારે પસંદ કરે છે; અને તેવા મનુષ્યને આધિન થઈ દોરવાય છે, તે ખરેખરૂં સમયજ્ઞપણું નથી. તેવા તે તેમ કરે, પરંતુ જ્યાં બુદ્ધિશાળી અને મોટા ગણાતા બંધુઓને પણ આવી બાબતમાં આનંદ પડે છે ત્યાં આવા જ્ઞાનની ખામીવાળા સમયને નહીં ઓળખનારને પસંદ પડે અને દોરવાય તેમાં નવાઈ શી? અને તેવા મોટા માનવામાં આવતા પુરૂષે દરેક પ્રસંગે જુદે જુદે વખતે હદયમાં જુદું અને બહાર જુદું જણાવે છે એમ તેમને માટે અન્ય બુદ્ધિશાળી મનુષ્ય હવે ધારણું કરે તો તે બનવાજોગ છે. અમે આવા જમણવારના સ્વામીવાત્સલ્યના કાર્ય કે તેના ફંડ માટે કોઈ પણ રીતે વિરૂદ્ધ નથી, પરંતુ જે સ્થળમાં, જે સંગમાં જે સમયમાં જેની જરૂરીયાત હોય તે પડયું રહે અને ગણતા મુકવા જેવું, ઓછી જરૂરીયાતવાળું કાર્ય વધારે પ્રમાણમાં આગળ આવે તેને માટે લખવાને અમારો આ સુપ્રયત્ન છે. આ પત્રકાર બંધુ કે બીજા અત્રેના કેઈ બુદ્ધિશાળી કે મોટા ગણાતા સમાજના લીડરે, શ્રાવક ઉન્નતિ માટે સમાજની પ્રગતિ માટે-વિલાવૃદ્ધિ, આરોગ્યભુવન-સેનીટેરીયમ–અનાથ આશ્રમ કે તેવા બીજા અનેક સાધને માટે ફરી આવું એક ફંડ મોટું કરી આવા શ્રાવકક્ષેત્રની પ્રગતિ માટેના એક સમયે ચિત કાર્ય કરી તેઓએ બતાવેલ આનંદને બદલે તેવો આનંદ વધારે બતાવશે. વળી તેઓશ્રી તે ફકરામાં જણાવે છે કે બે સ્વામીવાત્સલ્ય કરતાં ઉપરાંત જે વ્યાજનો વધારે રહે તે શ્રાવક શ્રાવિકાના ઉપયોગમાં વપરાશે, તે તે બાબતમાં જણાવવાનું કે ભાવનગરનો જૈન સમુદાય હાટ હોવાથી (શુમારે ચાર હજારની સંખ્યામાં હોવાથી ) બે સ્વામિવાત્સલ્ય જમાડતાં બાકી વ્યાજની નજીવી રકમમાં શું કાર્ય થઈ શકે ? માત્ર સામાન્ય અનાજ કપડાંની મદદ સિવાય કંઈજ નહીં? આ કાર્ય ત્યાંના આગેવાનો જેમ કરી શક્યા છે તેમ હવે તેટલું જ કંડ શ્રાવક ઉન્નતિ માટે ફરીથી કરી બતાવી સમાજને આશિર્વાદ મેળવશે, અથવા અમો છેવટે તો તેમ કહેવા માગીયે છીયે કે એક સ્વામિવાત્સલ્ય જેટલું ફંડ રાખી બાકીનું અડધું ફંડ તથા બીજે તેમાં વધારે કરી સમાજસેવા તેઓ ખરેખરી બજાવશે જેથી અમે પણ ઉપકાર માનીશું. બાકી હજી સુધી સમયનો વિચાર ન કરતાં દુનીયામાં શું શું બને છે, બીજી કેમે કેમ આગળ વધે છે તેનો પણ વિચાર ન કરતાં પોતે માને છે લખે છે બોલે છે તે સાચું છે અને પોતે જે કરે તે સમાજઉન્નતિ અને ધર્મનું કાર્ય છે તેવું તેઓ ભલે માને, પરંતુ બુદ્ધિશાળી-કેળવાયેલા, અનુભવી મનુષ્યો તેવી વ્યકિતએને જુના વિચારવાળા, મરજી પ્રમાણે કરનાર કે ઘેલાવછાળા તેઓ છે એમ માને કે બોલે તે બનવા જોગ છે.

Page #23

સમયોચિત કાવ્ય.
વળી તે ફકરામાં ભાઈબંધ પત્રકાર જણાવે છે કે તે વખતે બીરાજમાન મહાત્માના શુભ પગલાંને પ્રતાપ છે, તે વાતને અમે સંપૂર્ણ સંમત્ત છીયે, પરંતુ આવી સંઘના કાર્યોની વ્યવસ્થા સંબંધી કુદરતી નીર્માણ થયેલ. કે વહીવટ કરનારની તેવી પદ્ધતિથી પર્યુષણના પવિત્ર દિવસમાં જ દર વર્ષે ચર્ચા વગેરે થતી, કે જેને આ બંધુ કલેશનું રૂપ આપવા માગે છે તેથી આ વખતે થયેલ તેવી ચર્ચા વખતે બીરાજમાન પંન્યાસજી શ્રીમદ્ ચતુરવિજયજી મહારાજ તથા શ્રીમાન ચિત્તવિજયજી મહારાજ બંને મહાત્માઓ આ ચર્ચાઓ-સુધારાઓની વચમાં નહીં પડવાથી, એકમાગી તપાસ નહીં ચલાવવાથી, એક જ બાજુને પછી તેના એકલા ઉપર જ વિશ્વાસ નહીં રાખતાં બીજી બાજુનું સાંભળી વિશ્વાસ રાખી
ગ્ય લાગે તે કહી સાંભળી એટલે કે ઘણે ભાગે તેમાં તે મહાત્માઓએ ભાગ નહી લેવાથી, તેમજ તેમના ચારિત્ર તથા તપસ્યાના પ્રભાવિક પણું અને સમયેચિત વર્તવાથી જ તે બંને મહાત્માઓને અત્રેને સમુદાય આભારી થાય છે, તેવી ચર્ચા જેને ફ્લેશ માનવામાં આવે છે તેને હાલમાં તે ભારી દીધું છે, ભારી દીધા છે એટલા માટે લખવું પડે છે કે તેવા પ્રસંગે એટલે કે બોલેલું ફરી જવાથી અનેક ચર્ચાના પ્રસંગે વખતોવખત પ્રાપ્ત થયા છે. હવે હાલમાં શ્રી સંઘની કમીટીનું બંધારણ અને થયેલ વ્યવસ્થા પ્રમાણે જે કાર્ય ચાલુ રહેશે, આપખુદીપણું અમુક વ્યક્તિઓ નહીં ચલાવે દખલગીરી નહીં કરે તે ચર્ચા-કલેશ નહીં થાય. નહીં તે પાછી તેવીજ સ્થિતિ પ્રાપ્ત થાય એમ કઈ માને તે બનવા જેવું છે. ખરી હકીકત વગર છુટકે પ્રશસ્ત હૃદયથી આટલી જણાવવી પડી છે.
બીજી હકીકત એ કહેવા માંગીયે છીયે કે ગયા ઈન્ફલ્યુએન્ઝાના રેગે જેમ સંસારી ઉપર અસર કરી છે તેમ ત્યાગી મહાત્માઓ ઉપર પણ અસર કરી છે. શહેર ભાવનગરમાં પણ ત્રણ મહાત્માઓ આ રોગના ભોગ થઈ પડતાં બે મહાત્માઓ સ્વર્ગવાસી થયા છે, એક મહાત્માને આરામ થયો છે. ગૃહસ્થી કરતાં મુનિ મહારાજ માટે આપણ સર્વેનું એક સરખું કર્તવ્ય છે. આવા ઈન્ફલ્યુએન્ઝાના વ્યાધીમાં કે જ્યાં તેને માંથી ન્યુમોનિયા કે હાર્ટ ફેઈલ થઈ જાય છે, કે જેની દેશી વૈદ્યોને તે વ્યાધિની ઘણે ભાગે ખબર પડતી નથી ત્યાં દેશી દવા માટે તે વિચારજ શું કરે? જેથી તે પ્રસંગે મુનિમહારાજાઓ માટે જે વ્યાધિઓમાં દેશી વૈદ્યનું અજાણપણું હોય ત્યાં ડાકટરી દવા કરવી જ જોઈએ. ડાકટરી દવા માટે હાલમાં તે પત્રકાર બંધુએ પોતાના પત્રમાં ગમે તે કારણથી હાલમાં નિષેધપણું બતાવ્યું છે. તેઓ તેમાં જણાવે છે કે – “મુનિ મહારાજ માટે જરૂર જણાય ત્યારે શ્રાવકોએ દેશી

Page #24

tak
શ્રી માત્માના મારા.
પટ્ટાથાના
વેદ્યા પાસેજ દવા કરાવવી. ડાકટરી દવા અભક્ષપણાને માટે સશયાત્મક છે, તેમાં મદ્યાપિ નિષે ઉપયાગ થાય છે. આવા હેય પદાર્થો તે મહાત્માએ માટે વાપરવા કે વપરાવવા તે કોઈ રીતે અમેાને અનુકુળ જણાતુ નથી. વખતે કોઇ સ્થળે સ્ખલના થવાના સંભવ રહે તે શ્રાવકાએ મુનિરાજને ચેતવવા તેજ તેમનું કર્તવ્ય છે એમ અમેાને લાગે છે. વગેરે વગેરે” હકીકત બહાર મુકી છે. આ સંબંધમાં અમેા કહેવા માગીયે છીયે કે જે મહાત્માએ વ્યાધિ આવ્યા બાદ કાઇ પણ જાતની દવા લેવાની ઈચ્છા ધરાવતા નથી તેઓને માટે તા ખરેખર ધન્યવાદ છે, પર`તુ જ્યાં માટે ભાગ દવા લેવાની તરફેણમાં હોય અને તે વખતે વ્યાધિ સમજવા માટે દેશી વૈદ્યાનુ અજાણપણુ હાય ત્યાં તે પત્રકાર બંધુએ જણાવ્યા પ્રમાણે શુ ડોકટરી દવા કે ઇલાજ ન કરવા ? મુનિના ખચાવ માટે તેમના સય મના નિર્વાહ અને રક્ષણ માટે અપવાદમાગે શાસ્રકારે કેવી કેવી છુટ આપી છે કે જે છુટ ગીતારથ ગુરૂની આજ્ઞાથી સંયમને બાદ ન આવે તેવી રીતે લેવાય છે, તે વાત તે પત્રકાર જાણુતા ન હેાય એમ અમારૂં માનવું નથી. ) વળી તે પત્રકાર અધુ તેમાં જણાવે છે કે ડાકટરી દવા તમામ અભક્ષ્યપણા માટે સંશયવાળી તથા તેમાં નિષિદ્ધ પદાર્થોના ઉપયોગ થાય છે એમ બતાવે છે, તે અમે પુછવા માગીયે છીએ કે કયા ડાકટરને પુછીને કે કયા ઇંગ્રેજી વૈદ્યક ગ્રંથ વાંચી ઈંગ્રેજી તમામ દવાને આવી જાતની તેમના કહેવા પ્રમાણેની ) ખાત્રી કરી છે, અમે। હિંમતથી અને ખાત્રી કરી પછી કહેવા માંગીયે છીયે કે અધી ડાકટરી દવા તેવી હોતી નથી. ઘણા પાઉઢરા, (ભુકીઓ, ચુરણા) અને કેટલાક પ્રવાહી જેવાકે એકવા મેન્થાલ, એકવા કેમ્ફર કરીયાતાની ચા અને એવી બીજી કેટલીક દવાઓ ઇંગ્રેજી છે કે જેમાં ધર્મના ખીલકુલ માધ આવતા નથી અને આ પત્રકાર મહાશય પણ શું તે વાત જાણતા નથી કે ? વળી આ વખતે અને હાલમાં આ સ્વાલ ઉપાડવાનું કારણ ભાવનગરમાં અમુક સાધુ મહારાજાની માંદગી પ્રસ ંગે તે માબતમાં થયેલી ચર્ચા અને તેમાં પેાતાનુ થાયું" પાર પાડવા અથવા તેવી રીતે બીજાને ( સમાજને ) ઠસાવવા આ વખતેજ પેાતાના પત્રમાં તે પ્રસંગાનુસાર લખી મહાર મુકયું હોય એમ બીજાઓ માને છે. વળી અમેા તે પત્રકાર અને પૂછવા માંગીયે છીયે કે જ્યારે આપના મત ડોકટરી દવા માટે નિષેધ છે અને સાધુઓને દવા નહીં આપવાના હાઇ સાધુઓને તેવે વખતે ચેતાવવાના છે તા આ પહેલાં ભૂતકાળમાં (તમા) કોઇ મુનિ મહારાજ માટે ડાકટરાને ખેલાવી દવા આપી અપાવી લેવરાવી કે નહીં? અમારી પાસે તે પત્ર કાર મધુએ અનેક મુનિમહારાજ માટે ડાકટરોને ખેલાવી દવા અપાવ્યા–લેવરાવ્યા

Page #25

સમાચિત કર્તવ્ય.
૧૭ ના અનેક દાખલા છે (તે અત્યારે ખુલા) મૂકવા માગતા નથી, તે તે વખતે પિતાને આ અભિપ્રાય અને મત બહાર કેમ મુકે નહીં? તે મુનિમહારાજને કેમ ચેતાવ્યા નહીં, પિતાના પત્રમાં કેમ લખ્યું નહીં, અને અત્યારે તે કેમ યાદ આવ્યું તે સમજી શકાતું નથી? પત્રકાર બંધુ પોતાની વાત દ્રઢ કરવા ડાકટરની દવા લેવી તે ચારિત્રને દુષણ લગાડવા જેવું છે ત્યાં સુધી લખે છે, હા અમે કબુલ કરીયે છીએ કે તેવી દલીત દવા વપરાય તેમ ખરું, પરંતુ જ્યાં ડાકટરી દવા કેટલીક નિર્દોષ હોય છે તેવી વાપરવામાં શું બાદ આવે તે અમે સમજી શકતા નથી. ઉત્કૃષ્ટ સાધુ દશા ટકાવી રાખવા માટે શ્રાવક કર્તવ્ય જણાવવાને બહાર આવેલા અમારા તે પત્રકાર બંધુ અત્યાર સુધી અનેક મહાતમાઓ માટે ડાકટર લાવી દવા અપાવી છે, તેમાં ભાગ લીધે છે છતાં આ વખતે ઉપદેશ આપવા બહાર આવ્યા છે. જ્યારે એક વખત જે કાર્ય પોતે કરે છે તે કાર્ય પછીથી બીજાઓને બીજી રીતે સમજાવવામાં નીકળે, તેને અર્થ એટલે કે ગમે તેવા કારણ અને સાથેગમાં પિતાની વાતને દ્રઢ કરવા, બીજાને પિતાની હકીકત ઠસાવવા, વાણી દ્વારા કે લે. ખની દ્વારા સમજાવવું તે સિવાય કશું નથી. એક પ્રસંગે કોઈ ને બીજે પ્રસંગે કાંઈ ચલાવવું તે બંને બાજુ વગાડવા જેવું છે તે સિવાય બીજી કોઈ ન કહેવાય, અને હજી પણ લેકેને ગમે તે કારણે અંધારામાં રાખવા અને પોતે ધારેલું મનાવવું તે જમાને હવે રહ્યા નથી, અને તેવા સંયોગમાં કદાચ લોકમાં ભવિષ્યમાં વખતે વિશ્વાસ ઉઠી જાય તે બનવા જોગ છે.
વળી તે પત્રકાર બંધુ જણાવે છે કે “ડાકટરી દવાથી બચી શકાય છે અને દેશી દવાથી બીલકુલ નકામી છે” એવું કેઈએ કહ્યું હોય તેમ અમે જાણતા નથી છતાં, તે સામે પિતે કાઢેલા બળાપા સામે અમે એવું કહેવા માગીએ છીએ કે જ્યારે દેશી દવા અને વૈધજ કામના છે, તે ભાવનગરમાં તેવે વખતે એક મહાત્મા કે જેને માટે ડોકટરે જલદી ચેતવા ભલામણ કરેલી છતાં, દેશી વૈધની દવા રાખતાં છતાં તે મહાત્માને સ્વર્ગવાસ કેમ થયે? આમ બન્યું હોય તે તે માટે તે આગ્રહ હતા એમ બીજાઓ માને તે પણ બનવાજોગ છે. ગમે તેમ હોય, પરંતુ દેશી વૈદ્ય કે ડોકટર બને આયુષ્ય વધારી દેતાં નથી, પરંતુ જ્યાં વ્યાધિઓ નવી નવી જાતના આવે છે, જેમાં દેશી વૈદ્ય ન સમજી શકે અને દવા પણ ન જાણી શકે, ત્યાં તેવા ભયંકર રોગ અને સ્થિતિમાં ડોકટરની મદદ અને બાધ ન આવે તેવી દવા

Page #26

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
મુનિ મહારાજ કે જેઓશ્રી દવા કરવા ઈચ્છતા હોય તેમને આપવા અને તેમ કરી ગુરૂ ભક્તિ કરવા શું અડચણ આવે છે? અને તેમ છતાં તેને આટલે હદ સુધી નિષિદ્ધ કરવા ભાઈબંધ પત્રકારને શું હેતુ હશે તે સમજી શકાતું નથી. આવા પ્રસંગે. ઉપસ્થિત કરવા તે અમેને યેગ્ય લાગતું નથી, વળી આવો પ્રસંગ હાલમાં ભાવન ગરમાં (આ સંબંધી ચર્ચા વાળો બની ગયેલ છતાં અમોએ તે વાત ઢાંકી દીધી. હતી, પરંતુ જ્યારે તે પત્રકાર બંધુજ બહાર લાવ્યા છે ત્યારે તે સંબંધી અમારા વિચારે બહાર મુક્યા છે, આ બાબતમાં વધારે ઉતરવા કરતાં જે મહાત્માઓને જે જે દવા કે ઇલાજ પસંદ હોય અને બાધ વાળો ન હોય તો ગમે તે ઈલાજ ચારિત્રના નિર્વાહ અને રક્ષણ માટે જરૂર છે અને શ્રાવકોએ તે ધ્યાન રાખી અપાવવાનો છે.
A.
શ્રીમાન મુનિ મહારાજશ્રી મુક્તિવિજયજી ગણિ (મુળચંદજી મહારાજશ્રી) ની ઉજવવામાં આવેલી
જચંતી.
શ્રીમાન શાંતમૂર્તિ શ્રી મૂળચંદ્રજી મહારાજની માગશર વદી ૬ ના રોજ રવર્ગવાસ તીથી હેવાથી શ્રી જેન આત્માનંદ સભા ભાવનગર તરફથી ઉકતા મહાત્માની જયંતિ નિમિત્તે શ્રી દાદાસાહેબના દેરાસરજીમાં શ્રીમાન વલ્લભવિજયજી મહારાજ કુત પંચપરમેષ્ટિની પૂજા સવારના નવ વાગે ભણાવવામાં આવી હતી. તેમજ શ્રી મૂળનાયક શ્રી મહાવીર સ્વામી પ્રભુની અને પુજ્યપાદ મૂળચંદજી મહારાજશ્રીના પાદુકાની આંગી કરવામાં આવી હતી, સાંજે સ્વામિવાત્સલ્ય કરવામાં આવ્યું હતું. આ મહાત્માને પણ આ શહેર ઉપર ઉપકાર હોવાથી તેઓશ્રી ભક્તિ | નિમિત્તે આ રીતે બે વર્ષથી ઉક્ત સભા તરફથી જયંતિ ઉજવવાનું શરૂ કરવામાં આવેલ છે.

Page #27

શ્રીમદ્ વિરવિજયજીને સ્વર્ગવાસ.
૧૨૯
ધર્મવીર મહાપાધ્યાયજી મહારાજ –
શ્રીમદ્ વીરજથજીનો સ્વર્ગવાસ,
સર્વ સજજનોને વિદિત થાય કે આજે આ લેખમાં જે વિષય લખવા માટે હમ લેખિની ઉઠાવીયે છીયે તે વિષય હૃદયને દ્રવિત કરાવનારે, આંખોમાંથી અશ્રુ પડાવનાર, કરને કંપાવનાર, તેમજ ચિત્તને શેકાગ્નિમાં મગ્ન કરાવનાર છે. આ લેખ લખનાં અક્ષર અક્ષરમાં લેખિનીને ખલના પહોંચે છે, તથાપિ પૈર્યતાનું અવલંબન ધરી એક મહાન ધર્મગુરૂની કિંચિત્ જીવનરેખા જગદવાસી જંતુઓને અનુકરણીય હોવાથી વાંચક સમક્ષ આલેખવા હસે ઉત્કંઠિત થયા છીયે.
પ્રાતઃ સ્મરણીય પૂજ્ય ઉપાધ્યાયજી મહારાજના નામથી તે ભાગ્યેજ કઈ અજ્ઞાત હશે, કે જેમણે ચિરકાળથી સ્વીકારેલ ચારિત્રવસ્થામાં જેન તેમ જૈનેતર વર્ગને પોતાની અનુપમેય વાણી દ્વારા સન્માગ પ્રતિ દેર્યા છે. તે મહાત્માશ્રીને લગભગ તેર માસથી જીર્ણ જવર લાગુ પડયું હતું તેથી અને વૃદ્ધાવસ્થાને લઈને શારીરિક સ્થિતિ બહુજ અશકત થઈ ગઈ હતી, તે પણ તેમની શાંતિ જૈયે તા અને ધર્મ પ્રત્યે શ્રદ્ધા અડગ હતાં છેલ્લા ત્રણ માસથી તેઓશ્રીને ગંભીર બીમારીઓ ગ્રસ્ત કરેલા હતા જેથી તેમનું જીવન દીપશિખાવત્ અધૈર્ય હેવાથીશિરછત્રરૂપ શાસન પ્રભાવક શ્રીમદ્ વિજયકમળસૂરિશ્વરજી મહારાજ શ્રી વ્યાખ્યાન વાચસ્પતિ શ્રીમદ લબ્ધિવિજયજી મહારાજ વિગેરે બારસદથી, મહેસાણાથી પં. શ્રી મેઘવિજયજી ગણું તથા શ્રીમાન પ્રેમવિજયજી મહારાજ વિગેરે, દરાપુરાથી, પં. શ્રી મેલીવિજયજી તથા આદિ અને પેટલાદથી શ્રી વિનયવિજયજી તથા શ્રી કેશરવિજયજી વિગેરે સુનિવર તેઓશ્રીને માટે આકર્ષાઈ ચોમાસાની પૂર્ણાહુતિ થતાંની સાથે જ વિહાર કરી અત્ર પધાર્યા હતા કુલ ૩૧ સાધુ પુત્રિત હતા જેથી ઉક્ત મહાત્માને તેમ નગરવાસી જનેને બહુજ આનંદ થયો.
મહેપાધ્યાયજીની સૂરિજી મહારાજની ઉપર એવી ઉચ્ચ કોટીની ભકિત હતી કે ગમે તેમ અસ્વસ્થ દશામાં પણ જ્યારે સૂરિજી પધારતા હતા ત્યારે એવો વિનય સાચવતા હતા કે તે વખતનું દશ્ય જન સમૂહના હૃદયમાં ભક્તિ માર્ગની સચેટ અસર કરતું હતું.
તેમને ધર્મોપદેશ તેમ નિઝામણ કરાવવામાં સૂરિશ્વરજી મહારાજ શ્રીએ જરા પણ કસર રાખી નથી, તેમ ગુરૂભકિત કરવામાં તેઓના વિદ્વાન્ શિષ્ય પંન્યાસજી શ્રીદાનવિજયજી મહારાજજીએ એહ આગળ પડતો ભાગ લીધે હતું કે અત્રના સદગૃહસ્થ તે વ્યક્તિને દેખી મુક્તકંઠથી પ્રશંસા કરતા હતા કે અમે અમારા

Page #28

૧૩૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
જીવનમાં એહવા ગુરૂભક્ત પ્રથમજ દેખ્યા છે. પંન્યાસજીને પ્રથમથી એજ ઉદેશ હતો કે પારમાર્થિક સર્વ માર્ગોમાં અગત્યને કેઈ માર્ગ હોય તો તે માત્ર ગુરૂ મહારાજની ભકિત જ છે તેનાથી જ સર્વ સંપતિને સમાગમ થાય છે એ આ સિદ્ધાંત ઠેઠ સુધી કાયમ રાખી પોતાના જીવનને પવિત્ર બનાવ્યું છે. પંન્યાસજીના નિરંતર સહવાસને લીધે મુનિશ્રી પદમવિજયજી તેમ શ્રી મણિવિજયજીનું ચિત્ત પણ ભક્તિમાં અતિ ઉત્કંઠીત રહેતું હતું. પાછળથી પં. શ્રી મોતીવિજયજી તેમ શ્રી કેશરવિજયજીએ પણ યથાશક્તિ ગુરૂભક્તિ બજાવી પોતાની ફરજ અદા કરવા ભાગ્યશાળી થયા હતા. આખરમાં એટલે કે તા. ૨૫-૧૨-૧૮ માગશર વદી અષ્ટમી અને બુધવારના રોજ અરૂણોદય થયા બાદ પોણા આઠ વાગતાં માનષિક શરીર છોડી આ ફાની દુનીયાને ત્યાગ કરી દૈવિક સંપત્તિને અલંકૃત કરી. તેમના
સ્વર્ગવાસની વાત પ્રસિદ્ધ થતાંની સાથેજ આખા શહેરમાં ભારે દિલગીરી અને શિકનું વાદળ છવાઈ ગયું અને સ્થળે સ્થળે લેકના ટેળા મળી વિલાપ કરવા લાગ્યા કે, આહા આવા ગુરૂદેવ હમને હવે કયાં મળશે. દુષ્ટકાળ તારી જબરી કાળથી કોઈ બચતું નથી. આજે હમારા ધર્મ સૂર્યનું હરણ કર્યું એટલું જ નહિ પણ સાથે હમારા ઉત્સાહનો પણ ભંગ કર્યો. ઈત્યાદિ શબ્દોનું ઉચ્ચારણ કરતો હજારે સ્ત્રી પુરૂષોનો સમૂહ અશુપાત પૂર્વક રૂદન કરતે હતેા.
- ઉક્ત મહાત્માને સારી, સુશોભિત, અને ઉત્તમ કારીગીરીવાળી માંડવીમાં પધરાવી ધ્રામધુમથી અગ્નિસંસ્કાર માટે બહાર કહાડવામાં આવ્યા, જે વખતે જેન જેતરની ગીરદીથી માર્ગ રૂંધાઈ ગયા હતા. મહાત્માશ્રીની શાંત, તેજસ્વી આકૃતિનું નિરીક્ષણ કરી ભલા ભલાનું હૃદય ભરાઈ આવતું હતું, પણ ઉપાય શો? અનુક્રમે
અગ્નિસંસ્કારના સ્થાને ૧૪૦ ૦ થી ૧૫૦૦ સ્ત્રી પુરૂષોની હાજરીમાં કેવળ સુખડની જ ચિતામાં પધરાવી સંસ્કાર કરવામાં આવ્યા હતા. મહેમની યાદગીરી હમેશાને માટે રહે તેટલા માટે ત્યાં એક સારી ટીપ કરી હતી, જેના વ્યાજમાંથી પ્રત્યેક વર્ષે તે દિવસે ઠાઠમાઠથી પૂજા ભણાવવામાં આવે એવી યેજના પણ કરવામાં આવી છે.
માંડવી ઉપાડવી દાહ દેવ વગેરેની ઉપજ ઘણુંજ સારી થઈ હતી, જેમાં પાટણના ઉદાર શેઠ નગીનદાસ કરમચંદ સારો ભાગ લીધો હતે.
તેજ રાત્રે અમારી સભા તરફથી દીલગીરી પ્રદર્શિત કરવા પાટણવાળા શેઠ નગીનદાસ કરમચંદના પ્રમુખપણ નીચે જોહર મીટીંગ ભરવામાં આવી હતી. જુદા જુદા વક્તાઓ તરફથી મહેમ મહાત્માના ગુણાનુવાદ કરી તેમની જેમ કામને પડેલી ખેટ માટે ખેદ જાહેર કર્યો. સભામાં મહાત્માના ઓઈલપેટીંગ છબી માટે ઉપરેત પ્રમુખ સાહેબે રૂ. ૧૦૦ આપવા ઈચ્છા જણાવી, તથા દેહરી પગલાં માટે મહાત્માશ્રીના પરમભક્ત કલકત્તા નિવાસી બાબુજી સૂરમલજી સૂરાણુ તરફથી

Page #29

શ્રીમદ વિરવિજયજીને સ્વર્ગવાસ,
૧૩૧
શુભેચ્છા પ્રદર્શિત કરી, તેમ અઠ્ઠાઈ મહાચ્છવ પોપટભાઈ અમરચંદ તથા કસ્તુરભાઈ અમરચંદ તથા સુમેરમલજી સુરાણુ તરફથી કરવાનું જાહેર કરવામાં આવ્યું.
ટૂંક જીવન ચરિત્ર. ઉપાધ્યાયજી મહારાજનો જન્મ ભાવનગર વડવામાં વિક્રમ સંવત ૧૯૦૮માં થયો હતે. બાલ્યાવસ્થાથી જ તેમનામાં ઉચ્ચતમ સંસ્કાર અને ધર્મભાવના દઢ હતી. તેને તેમના મામાએ દીક્ષા લીધી હતી, અને જેમનું નામ ભાવવિજયજી હતું તેમણે ધર્મોપદેશદ્વારા અતિ મજબુત કરી હતી જેનું પરિણામ અપ સમયમાં એજ આવ્યું કે, તેઓની વિચાર શ્રેણી પ્રવૃત્તિ માર્ગથી નિવૃત થઈ અને નિવૃતિ માર્ગ તરફ દોરાઈ એટલે કે દીક્ષા લેવાને ઈરાદો થશે. પણ તે સમય એ અગવડતા ભરેલો હતો કે અન્ય સ્થળે જવામાં આજની માફક સાધનની સગવડતા નહોતી તથાપિ વીરકુંજર તેઓએ પિતાનો વિચાર નહી ફેરવતાં સુઅવસર મેળવી અનેક આપત્તિએ સહી પંજાબદેશમાં આવેલા અંબાલા શહેરમાં તે વખતે બીરાજતા શાસને દ્ધારક -ધર્મપ્રભાવ ન્યાયાંનિધિ શ્રીમદ્ વિજયાનંદસૂરીશ્વરજી કે જેઓ શ્રી આત્મારામજી મહારાજના નામથી પ્રસિદ્ધ હતા, તેમની પાસે ૧૯૩૫ના કાક વદ પાંચમને દિવસે સંયમ કાયું. ગુરૂશ્રીએ ગુણેને અનુસરે વીરવિજયજી નામ આરોપણ કર્યું. અલ્પ સમયમાંજ ગુરૂ સેવાથી સારું જ્ઞાન સંપાદન કરી પંજાબ, મેવાડ, મારવાડ, કાઠીયાવાડ વગેરે દેશોમાં વિચરી પાટણ પધાય, તે વખતે શ્રી સંઘે મળી, શ્રીમદ્ વિજયાનંદસૂરીશ્વરજીના પટ્ટપર શ્રીમદ્ વિજયકમનસૂરીશ્વરજી મહારાજને વિભૂષિત કર્યો, તે જ વખતે વર્ગવાસી ગુરૂરાજને ઉપાધ્યાય પદવીનું પ્રદાન કર્યું. ત્યાર પછી બંગાળ, પંજાબ, મારવાડ, માળવા, દક્ષિણ વગેરે દેશમાં વિચરી ધમની જે તાજલાલી કરી છે કે જે પર્ણન કરતાં આખી બુક થાય તેમ છે.
| મમ મહાત્માશ્રીમાં -વચનસિદ્ધિ, નિરાભિમાનતા, ઐકયતા કરાવવી, નિષ્પક્ષપાતતા, ગાંભીર્યતા વિગેરે અનેક સદગુણોનો સમૂહ હતો કે જેનું વર્ણન કેવી રીતે કરવું તે પણ વિચારણય થઈ પડેલ છે. જેનાં જવલંત અનેક ઉદાહરણે અસ્તિત્વ ધરાવે છે જો કે તેની વિશેષ બીના તે જે સહવાસી હોય તેજ જાણી શકે તેમ છે, તથાપિ કર્ણોપકર્ણ સાંભળેલાં પણ ઘણાં છે. જેના નમુના તરીકે કેટલાં ઉદ્દત કરીયે છીયે.
૧૯૫૬ માં ઉપાધ્યાયજીને કાઠીયાવાડમાં વિહાર દરમ્યાન શીહોર મુકામે શુભાગમન થયું. તે વખતે જન્મથી બહેરા અને મુંગે એક પિપટલાલ કરીને શ્રાવકને દીકરો હતો તે તેમની સેવાના પ્રભાવથી બેલતો તથા સાંભળતો થશે. જે બનાવથી જેન તેમ જે નેતર, ગૃહસ્થ અદ્યાપિ પર્ય 1 મહાત્માશ્રી ઉપર ફીદા દા

Page #30

૧૩૨
શ્રી મામાનંદ પ્રકાશ.
થઈ રહેલ છે વળી તેમનામાં ઐકયતા કરાવવાનો એહ અપૂર્વ ગુણ હતું કે નીચેની બીનાથી જણાઈ આવશે.
જ્યારે તેઓશ્રીને પૂર્વ દેશમાં વિહાર થયો ત્યારે વાલીયરના શ્રી સંઘમાં એક મહટે કુસંપ હતો, કે જેને ફેંસલે ત્યાંની સરકારથી પણ ન થયું. તે આ પૂજ્યવયે અમૃતમય વાણીથી તત્કાળ ફેંસલો કરી આપે, સંપ થવાથી સંધમાં આનંદ મંગળ વર્તાયે તેમ તેઓશ્રીની નિષ્પક્ષપાતના એહવી ઉત્તમ હતી કે પોતાના શિષ્યની પણ કસુર દેખે તો ઠપકેટ આપ્યા વિના રહેતા હતા, બહુ પહેલાનું પણ હાલ અ૫ સમય ઉપરનું જ દ્રષ્ટાંત તે વિષયમાં બસ થશે. જ્યારે તેમના શિષ્ય મુનિશ્રીવિનયવિજયજી મહારાજ વટાદરા મુકામે ઉપાધ્યાયજી મહારાજને વંદનાથે પધાર્યા ત્યારે વ્યાખ્યાન સાહિત્ય સંગ્રહમાં પર્યુષણ પવોદિક સંબંધી લેખનો સંગ્રહ કરેલો હતો કે જેની અસર જન સમાજ ઉપર ખોટી પડે તેમ હતી, જેથી ઘણે ઉપાલંભ ઠપકો આપી તેને સુધારે કરાવ્યા હતા જે ઠબકાને સાંભળી શાંત મૂતિ મુનિ શ્રી હંસવિજયજી તથા પંન્યાસશ્રી સંપત્તિવિજયજી મ. આદિ ચકિત થઈ ગયા,
દેખો એહનું નામ નિષ્પક્ષપાતતા, એહનું નામ શાસન પ્રેમ, એહનું નામજ ભવભીરતા કહેવાય કે જેમાં પોતાના શિષ્યની પણ ભૂલ સુધારી જન સમૂહમાં થતી ખરાબ અસર દૂર કરી.
ઈત્યાદિ મહેમ મહાત્માશ્રીના ગુણોનું વર્ણન કેટલું લખી શકાય. તેઓશ્રીના પરિચયમાં આવેલ તે સારી રીતે જાણે જ છે.
સદ્દગુરે ! આપના ઉત્તમોત્તમ ગુણેની જે છાપ સમાજ ઉપર પડી છે. અને જે સમાજ આપના આભાર તળે દબાયેલ છે. તે સમાજ આજે આપના વિયેગને લઈને ચાધાર અશ્રપાત કરી રહ્યો છે પણ ઉપાય છે? હવે છેલ્લી પ્રભુ પ્રત્યે એજ પ્રાર્થના કરીએ છીએ કે આપના શિષ્ય પંન્યાસજી શ્રી દાનવિજયજી મહારાજ વિ વિદ્વાન શિષ્ય અને શ્રી પ્રેમવિજયજી મહારાજદિ વિદ્વાન પ્રશિપે આપના પગલે ચાલી શાસનસેવા બજાવશે એમ ઈચ્છી આપના પવિત્ર આત્માને પરમ શાંતિ મળે એમ પ્રાર્થના કરીએ છીએ.
રોજક, સ્વર્ગવાસી ગુરૂરાજના ચરણ સેવકે
અને મહાવીર જૈન સભાના સભાસદો
ખંભાત

Page #31

વર્તમાન સમાચાર.
૧૪
વર્તમાન સમાચાર.
પાલણપુરમાં એક મહાન ધર્મગુરૂનું આગમન જગદ્વિખ્યાત પ્રાતઃસ્મરણીય પૂજ્યયાદ જૈનાચાર્ય શ્રીમદ્ વિજાનંદ સુરીશ્વર ઉર્ફે શ્રીમદ્ આત્મા રામજી મહારાજશ્રીના પ્રખ્યાત પ્રશિષ્ય શ્રીમાન વલ્લભ વિજયજી મહારાજશ્રી જેઓનું આ ચતુર્માસ ૧૫ મુનીઓ સહિત અમદાવાદ ઝવેરીવાડા ઉજમબાઇની ધર્મશાળામાં હતું અને તેઓશ્રી ચતુમાસ પૂર્ણ કરીનશિખ્યમંડલ સાહત કાર્તિકવદિ ત્રીજને દીવસે નરોડાગામ પધાર્યા હતા.તે અવસરે મુનિમહારાજ શ્રીમાન હંસવિજયજી મહારાજ તથા પન્નાસજી શ્રીમાસંપતવિજયજી મહારાજ કે જેઓશ્રીનું ચાતુર્માસ પણ અમદાવાદ પાંજરાપોળમાંજ હતું તેઓશ્રી પણ પિત શિષ્યમંડલ સહિત શ્રીમાન વલભવિજયજી મહારાજની પોતાના તરફ અપ્રતિમ પૂજ્ય બુદ્ધિ દેખીને નરેડા ગામ સુધી સાથે પધાર્યા હતા અને અમદાવાદના બીજા પણ શ્રાવકે અને શ્રાવિકાઓ ઘણું સાથે આવ્યાં હતાં, અને ત્યાં અમદાવાદના સંઘે મોટા ઠાઠ પૂર્વક શ્રીમાન વલ્લભવિજાજી મહારાજ કૃત પંચતિર્થની પૂજા ભણાવી ધમાં વાત્સલ્ય કર્યું હતું. બીજે દિવસે મુનિમહારાજ શ્રીમાન હંસવિજયજી મહારાજ તથા શ્રીમાન સંપતવિજયજી મહારાજ સ્વશિષ્ય મંડલ સહિત અમદાવાદ પધાર્યા હતા અને શ્રીમાન વલભવિજયજી મહારાજ વળાદ અને કેબ વગેરે માર્ગમાં આવતાં ગામોમાં અનેક ઉપકાર કરતાં અનુક્રમે વિહાર કરતાં કાર્તિક વદિ ૧૦મને દીવસે પાનસરમાં પધાર્યા હતા. ત્યાં પણ અમદાવાદનાં સંઘે આપી બે દીવસ સુધી મેટા આડંબરથી પૂજા પ્રભાવના વગેરેથી ધર્મોન્નાત અને મહારાજશ્રી તરફને અપ્રતિમ ભક્તિ પ્રદર્શિત કર્યો હતો. ત્યાંથી મહારાજશ્રી કાર્તિકદિ લઈને દીવસે ભોયણી પધાર્યા હતા. અને ત્યાં પણ અનેક દેશના શ્રદ્ધાળુ ભાવિક શ્રાવક જન મહારાજશ્રીના દર્શાનાર્થે આવ્યા હતા. ત્યારબાદ માગશર સુદિ ૩ને દીવસે પન્યાસજી મહારાજશ્રી સિદ્ધિવિજયજી મહારાજશ્રીના દર્શનાથે મહેસાણે પધારતાં મ્હસાણુના સાથે મોટા વાદમાથી પ્રવેશ મહોત્સવ કરી ભક્તિ પ્રદર્શિત કરી હતી. ત્યાંથી વીસનગર વડનગર થઈને તારંગાઇ જવાનો વિચાર હતો પરંતુ પાલણપુરથી આવેલા સંઘના આગેવાનેના અત્યંત આ ગ્રહથી તુર્તમાં પાલણપુર થઇને તારંગાઇ જવા વિચાર રાખ્યો, અને વિસનગર તરફ વિહાર કર્યો ત્યાં ૩ કોશ જેટલા દૂર ગામમાં પાટણના સંઘે આવી રાત્રે ૧૦ થી ૧૨ વાગ્યા સુધી અત્યંત આગ્રહ કરવાથી તુર્તમાં પાલણપુર જવાનું મુલતવી રાખી પાટણ પધારવા વિચાર રાખ્યો. બીજે દિવસે વિહાર કરી મહારાજશ્રી વીસનગર પધાર્યા હતા. ત્યાં બે દીવસ રહેવા માત્રથી પણ ઘણો ઉપકાર થયો હતો અને વીસનગરના સંઘની અત્યંત અપ્રતિમ ભક્તિથી મહારાજશ્રીના એવા પ્રકારના ઉદારે ઉદ્દભવ્યા હતા કે જે પંજાબમાં જવાનું ન હોત ને ગુજરાતમાં જ રહેવાનું હેત તો ચતુર્માસને યોગ્ય આ ક્ષેત્રમાં જ ચતુર્માસ કરવાથી ઘણું સાભને સંભવ હતા. ત્યાંથી વિહાર કરી માગસર સુદિ ૧૦ મને દીવસે મહારાજશ્રી પાટણ પધાર્યા હતા ત્યાં પણ પ્રવેશ મહોત્સવ અને ધર્મ ભક્તિ ઘણા ઠાઠથી થઈ હતી. પાટણના સંઘને ચાતુર્માસ રહેવા માટે અત્યંત આગ્રહ છતાં પણ લક્ષ્યબિંદુ પંજાબ જવા તરફ હોવાથી મહારાજશ્રીએ ૫ દીવસ પછી વિહાર કરવાની તૈયારી કરી તે પ્રસંગે પાટણની સમસ્ત પ્રજા અને અધિકારી વર્ગ તરફથી જાહેર મેળાવડા માટે અત્યંત આગ્રહ થતાં બે દિવસ વધુ રોકાણ થયું હતું. બીજે દીવસે મહારાજશ્રીએ વ્યાખ્યાનમાં દાનધર્મ સંબંધિ એવું આકર્ષક વિવેચન કર્યું કે જે વ્યા

Page #32

ખાનના પ્રભાવથી અધિકારી વર્ગ તથા પ્રજાવર્ગ મલીને દુષ્કાળપિડિત બંધુઓ માટે લગભગ ૫-૭ હજાર જેટલું ફંડ ઉભું કર્યું ને સૂબા સાહેબ વગેરેની એ લાગણી હતી કે આ ફંડને ૧ લાખ સુધી પહોંચાડી મહારાજશ્રીના પવિત્ર આશયવાળા ઉગારોને વધાવી લેવા. એ પ્રસંગે પન્યાસજી શ્રી અછતસાગરજી મહારાજે શ્રીમાન્ત પધરામણી થવાથી પિતાને હર્ષને સંતોષ સર્વ સભા સમક્ષ દર્શાવ્યો હતો અને એ પ્રસંગે શ્રી લલિતવિજયજી મહારાજે ચારૂપના સંબંધથી પાટણની પ્રજામાં થયેલી અવ્યવસ્થા દૂર થઈ પુનઃ પ્રથમના જેવી વ્યવસ્થા ચાલુ રહે તે સંબંધિ સ્વ આશય પ્રગટ કર્યો હતો. વ્યાખ્યાન સમાપ્ત થયા બાદ સૂબાસાહેબ વગેરે અધિકારી, વ મહારાજશ્રીની પધરામણીથી પાટણની પ્રજા પર થયેલા ઉપકાર સંબંધે પોતાના હાર્દિક ભાવથી સંતષિત લાગણી જાહેર કરી અત્યંત ઉપકાર માન્યો હતો. ત્યારબાદ પાટણધી વિહાર કરી મહારાજશ્રી યારૂપ પધાર્યા હતા. ત્યાં મહારાજશ્રીની સાથે પાટણના જેન જૈનેતર લગભગ ૩૦૦-૪૦૦ના પ્રમાણમાં સાથે આવ્યાં હતાં. ત્યાં પંચકલ્યાણકની પૂજા પ્રસંગે મહારાજશ્રીએ પ્રભુના સિંહાસન માટે સારો કરતાં તેજ વખતે સિંહાસન માટે ૪૦૦-૫૦૦ જેટલી રકમ ભરાઈ ગઈ હતી. ત્યાંથી મહારાજ શ્રી મેત્રાણે પધાર્યા હતા. ત્યાં પાલણપુરને સંઘ પણ સામે આવ્યો હતે. ત્યાંથી મહારાજ શ્રી જગાણે પધાર્યા હતા. ત્યાં ઉપાધ્યાયજી મહારાજ શ્રી વીરવિજયજી મહારાજશ્રીના કાળધમની ખબર પહોંચતાં પંચકયામુકની પૂજા પાલણપુરના સંઘે મળીને ભણાવી હતી. ત્યાંથી મહારાજ શ્રી માગસર વદિ ૧૦ ને દીવસે પાલણપુર પધારતાં પાલણપુરના સંઘે મેટા આડંબરથી પ્રવેશોત્સવ કર્યો હતો. મહારાજશ્રીની પધરામણીથી અને તેઓશ્રી ની અમૃતતુલ્ય આકર્ષક વાણીથી પાલણપુરના સંધમાં હર્ષ છવાઈ રહ્યો છે. અને શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુના મોટા દેરાસરમાં અઠ્ઠાઈ ઉત્સવ શરૂ થયો છે. હરહમેશ વ્યાખ્યાન વાણી ચાલુ છે.
મહારાજશ્રીને પંજાબથી ગુજરાતમાં પધાર્યો ૧૦ વર્ષ થયાં તે દરમ્યાનમાં મહારાજશ્રીની પવિત્ર પ્રભાવશાળી વાણીથી મહાન જગજાહેર કાર્યો જે જે થયેલાં છે તે વાચક વર્ગ ની ધર્મભક્તિના ઉતેજન માટે વિદિત કરવામાં આવે છે.
૧ પાલણપુરમાં ઍલરશીપ માટે રૂ૦ ૨૦૦૦૦ નું ફંડ થયેલ છે. ૨ રાધનપુરવાળા શેઠ મોતીલાલ મુળજીના તરફથી શ્રી સિદ્ધાચળજીનો સંધ નીકળ્યો હતે.
ને ઍલરશીપ માટે રૂ૦ ૨૦ હજારનું ફંડ થયું હતું. ૩ મુંબઈમાં ઘણું મોટા ખર્ચે શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય ચાલે છે. ૪ જૂનાગઢમાં શેઠ દેવકરણ મુળજી તરફથી વિશાશ્રીમાળી બોર્ડિગ માટે રૂ. ૧ લાખની
સખાવત થઈ છે. ૫ વેરાવળમાં એક ઉદાર ગૃહસ્થ તરફથી બે જાહેર સંસ્થાઓ ઉભી થઈ છે. ૬ પાલણપુર-લીંબડી-નાંદેદ-વડોદરા આદિ સ્ટેટના મહારાજાઓને ધર્મોપદેશ આપી
જેન તથા જૈનેતર પ્રજા પર ઉપકાર કરેલ છે. ઇત્યાદિ અનેક જગજાહેર કાર્યો
ગુજરાતમાં મહારાજશ્રીની પ્રભાવશાળી વાણીથી થયેલાં છે. હવે અહિંથી વિહાર કરી તારંગાઇ કુંભારીયા થઈ મારવાડમાં થઈને પંજાબ તરફ પધારવાની વકી છે. પાલણપુર તથા અમદાવાદનાં ઘણું ભાવિક શ્રાવક અને શ્રાવકાઓ પણ આ પ્રસંગને અમૂલ્ય લાભ લઈ સાથે આવી જાત્રા કરવાનો લાભ લેનાર છે.

Page #33
અમારી &ભાનું જ્ઞાનોદ્ધાર ખાતું. થોડા વખતમાં નીચેના ગ્રંથો પ્રસિદ્ધ થશે. છપાતા નવા ગ્રંથા. 1 પચાસ ગ્રહું, શેઠ રતનજીભાઈ વીરજી તરફથી. 2 સત્તરિસય ઠાણ સટીક શાહ ચુનીલાલ ખુબચંદ પાટણવાળા તરફથી. 3 સુમુખ તૃપાદિમિત્ર ચતુષ્ક કથા. શા. ઉત્તમચંદ હીરજી પ્રભાસપાટણવાળા તરફથી. 4 ત્યવદન મહુભાગ્ય. * 5 જૈન મેઘદૂત સટીક 6 પ્રાચીન જૈન લેખસંગ્રહ દ્વિતીય ભાગ 7 જૈન ઐતિહાસિક ગૂર્જર રાસ સંગ્રહ 8 દ્રૌપદી સ્વયંવર નાટક 9 અતગડદશાંગ સૂત્ર સટીક ભરૂચ નિવાસી બહેન ઉજમહેન તથા હરકેકારવ્હેન તરફથી. 10 શ્રી ક૯પસૂત્રકીરણાવી . શેઠ દોલતરામ વેણુીચંદના પુત્ર રત્ન સ્વરૂપચંદભાઈ તથા તેમનાં ધમપત્નિ બાઈ ચુનીબાઈ માણસાવાળાની દ્રવ્યુ સહાયથી. 11 શ્રી ઉપાસકદશગ બુહારીવાળા શેઠ પીતાંબરદાસ પન્નાજી. 12 શ્રી નિર્માવલી સૂત્ર. શ્રી સીહારના સંધ તરફથી છપાવવાના પ્રથા 1 સિદ્ધપ્રાભૃત સટીક 2 ષટ્રસ્થાનક સટીક. 3 સં સ્તારક પ્રકીર્ણકે સટીક. 4 શ્રાવક ધમ વિધિ પ્રકરણ સટીક 5 બં ધયેય ત્રિભંગી સટીક 6 બ ાયસત્તા પ્રકરણ સટીક 7 વિજયચંદ કેવળી ચરિત્ર પ્રાકૃત, 8 વિજ્ઞપ્તિ સંગ્રહ 9 વિજયદેવસૂરિ માહા.... 10 જૈન ગ્રંથ પ્રશસ્તિ સંગ્રહું 11 પ્રાચીન પાંચમા કર્મગ્રંથ. 12 લિંગાનુશાસન સ્થાપજ્ઞ ટીકા સાથે. 13 ધાતુ પારાયણ. આગમે છપાવવાની થયેલ યોજના. 1 अनुत्तरोव्वाईसूत्र सटीक. 2 नंदीसूत्र, श्रीहरिभद्रसारिकृत टीका साथे. For Private And Personal Use Only