Atmanand Prakash Pustak 014 Ank 01

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531157/1

Page #1

Page #2

ne Atmanand Prakash. REGISTRED No. B. 431
श्रीमविजयानन्दसूरिसद्गुरुज्यो नमः 029500-5508666 0 03076000000000
श्री
आत्मानन्दप्रकाश
GOSSIFasoo se
सेव्यः सदा सदा कल्पवृक्षः maramanawwammawww श्रीमत् सम्यक्त्वरत्नं जिनमतललितं ज्ञानरत्नं गरिष्टं। शुद्ध सद्वत्तरत्नं भविजनसुखदं सारसंवेगरत्नम् । सद्धावाध्यात्मरत्नं गुणगणखचितं तत्वसद्वोधरत्नं
आत्मानंदप्रकाशो दधिपरिमथनात् वाचकाः प्राप्नुवन्तिाशा go
ସନ୍ତସନ୍ତ ଉear pଜକ-ମନ-ଡି पु. १४. वीर संवत् २४४२ श्रावण. जात्म सं. २२. अंक १ लो.।
-V855200520665202565 प्रकाशक-श्री जैन आत्मानन्द सभा-भावनगर.
| વિણચાનુક્રમણિકા ની બર, વિષય, પૃષ્ઠ. નમ્બર, વિષય, પૃષ્ઠ ૧ વર્ષારંભે માંગલ્ય સ્તુતિ ...१७ भिमांसा २ गु३ स्तुति ... ... ...र वार भने समानाथना ... उ01 ૩ અભિનવ વર્ષના ઉદ્દગારી ... ૨ શ્રીમદ્ વિખ્યાતુક સુરિશ્વરજી ४ चैत्यपरिपाटी... ...... महाराना पालकमान
त्यपरिपारी स्तवन...... सुनिरानना तन पनीमावनामा...११
AAAAAANEMARA
| વાર્ષિ ક-મૂલ્ય રૂા. ૧) ટપાલ ખર્ચ આના ૪. આનંદ પ્રીન્ટીંગ પ્રેસમાં શાહ ગુલાબૂ દ લલુભાઈએ છાપ્યું -ભાવનગર.
શકે

Page #3

તેમા વર્ષની ભેટ અને પ્રમાદિ ગ્રાહકાને સૂચના
ગયા માસના અંકમાં જણાવ્યા મુજબ શીયલના મહાત્મ્યને જણાવનાર અને અદ્ભુત મનાવેધક ગ્રંથ શ્રી ચંપકમાલા ચિરત્ર આ વર્ષે અમારા માનવતા ગ્રાહકોને ભેટ આપવામાં આવેલ છે. જે જે સુજ્ઞ ગ્રાહકાએ તેની કદર કરી વી. પી. સ્વીકારેલ છે તેમને આભાર માનવામાં આવે છે. પરંતુ ગ્રાહક ન રહેવુ હોય અગર વી. પી. ન સ્વીકારવુ હાય તેમણે અમને લખી જણાવવું, તેવી સૂચના માસિકમાં અનેક વખત આપ્યા છતાં કેટલાક પ્રમાદિ ગ્રાહકાએ છેવટ સુધી ગ્રાહક રહી વી. પી. મેકલતાં તેને પાછું વાળી નકામુ નાનખાતાને નુકશાન કરેલ છે. જેથી તેવા ગ્રાહકોને વિનંતિ કે જ્ઞાનખાતાના દેવાદાર નહિ રહેતાં લેણુ લવાજમ માકલી હવે પછી માસિક્રના ગ્રાહક ન રહેવુ હાય તે અમેને લખી જણાવવા સૂચના છે.
આ સભાના વાર્ષિક સભાસદેાને આ વખતે એવડા લાભ.
આ સભાના વાર્ષિક સભાસદેને જણાવવા રજા લઈયે છીએ કે દરવર્ષા મુજબ તેઓને આપવાનુ ભેટનુ પુસ્તક શ્રીચ'પકમાળા ચિરત્ર અને આ વખતે ખાસ લાભ આપવાના હેતુથી બીજી મુક શ્રીજૈન પ્રશ્નોત્તર જે રોયલ એશીયાટીક સાસાઇટીના સેક્રેટરી ડાકતર હેારનલ સાહેબે શ્રીમદ્ વિજયાન દસૂરિજીને જૈન તત્ત્વજ્ઞાનના પુછેલા ખુલાસા કે જે ખરેખર મનન કરવા લાયક છે તે ગ્રંથ ( અને ગ્રંથા ) ભેટ આપવાના છે. બહાર ગામના સભાસદોને પુસ્તકા ગેરવલ્લે ન જાય તે માટે પોસ્ટેજ પુરતા પૈસાનુ લેણા લવાજમના રૂા. સાથેનું વીપી કરવાનું શરૂ કરવામાં આવેલ છે જેથી સ્વીકારી લેશે. અત્રેના સભાસદોએ પણ લવાજમ આપી તે મુકેા સ્વીકારી લેવા વિનંતિ છે.
સાધુ, સાધ્વી મહારાજ તથા જ્ઞાનભંડારના માલેકાને વિનંતિ.
અમારા તરફથી હાલમાં નીચેના ત્રણ સંસ્કૃત ગ્રંથા ભેટ આપવા માટે પ્રસિદ્ધ થયેલા હેાવાથી આર્થિક સહાય આપનારની ઇચ્છા અને સભાના ધારા મુજબ ભેટ આપવાના છે.
૧ સુકૃતસાગર. ૨ શ્રી રહિય ચરિત્ર. ૩ શ્રી મેરૂત્રયેાદશી કથા. તેના ખપી સાધુ, સાધવી મહારાજે પોતાના સમુદાયના વિડલ–ગુરૂ જે વિદ્યમાન હેાય તેઓશ્રી મારફત કોઈપણ શ્રાવકના નામે ભેટ મંગાવવાથીજ પોસ્ટેજ પુરતા પૈસાનું વી. પી. કરી મેકલવામાં આવશે. લીખીત ગ્રતાના જ્ઞાનભંડારના માલેકાએ પણ ભેટ મગાવી લેવા એ રીતે વિનતિ કરવામાં આવે છે.
“ શ્રી સમ્યકત્વ સ્વરૂપ સ્તવ ”
મેાક્ષની ઈચ્છાવાળા પ્રાણીને તેના ખીજ રૂપ સમ્યકત્વની પ્રાપ્તિ આવશ્યક છે. આ સમ્યકત્વ કે જેના વગર કાઈ પ્રાણી મુકિત મેળવી શકતા નથી, તેવા આત્મિક અને પૌદગલિક સુખને ભિન્ન ભિન્ન દર્શાવનાર શ્રી સમ્યકત્વ ગુણુ, તેની મૂળેાત્પત્તિ, સ્વરૂપ અને વિવિધ ભેદો બતાવનાર આ એક લઘુ અને સરલ અપૂર્વ ગ્રંથ છે. ગ્રંથકર્તા પૂર્વાચાર્ય હાવાથી તેની અલૌકિક રચના કરી છે, જેને ખાસ અભ્યાસ કરવા જેવા આ ગ્રંથ છે. જૈન શાળમાં અભ્યાસ કર્યાં બાળકાને ખાસ વંચાવવા જેવા આ ગ્રંથ છે. કિંમત રૂા. ૦-૩-૦ પોસ્ટેજ જુદું.

Page #4

ASONSCIO99999960999999%869095033993rcedasECREERSareer
WEभाभी, प्राशन
FENDCDDOOR. MONICOD.C.GO
C
..COCCCN96910CREGeet-51G) OGExoverineDabDESHejeceDekerjeejasolej
HOTSPOTATORIES
RESSESSSSSRIMIRE
श्ह हि रागषमोहाद्यनिनूतेन संसारिजन्तुना
शारीरमानसानेकातिकटुकडःखोपनिपात. पीमितेन तदपनयनाय हेयोपादेयपदार्थ परिज्ञाने यत्नोविधेयः॥
पुस्तक १४ ] वीर संवत् २४४२, श्रावण. आत्म संवत् २१. [ अंक १ लो. Eะสมพระสอบงคลวัดพิจะพาะสม
वर्षारंभे माङ्गल्य स्तुतिः
शार्दूलविक्रीडितम्. संत्रस्यन्ति कुवादिवारणवरा दोषा वराहास्तथा मिथ्यात्व प्रमुरवा वृषेशमहिषा धावन्ति भीता रयात् । श्रुत्वा कमें मृगाः प्रयान्ति चदिशो यद्बोधगोरवात् स श्रीवीर मृगाधिपो विजयदो वर्ष नवीनेऽस्तु नः ॥१॥
ભાવાર્થ –જેમના ઉપદેશનો ગરવ સાંભળીને કુમતિરૂપ મેટા ગજે દ્રો અને દોષરૂપી ડુક્કરો ત્રાસ પામી જાય છે, મિથ્યાત્વ વગેરે અવગુણરૂપી બળદ તથા પાડાઓ ભય પામી વેગથી દેડે છે અને કર્મરૂપી મૃગલાઓ દશે દિશાઓમાં નાસી જાય છે, તેવા શ્રી મહાવીર પ્રભુ રૂપી કેશરી સિંહ આ નવીન વર્ષમાં અમને વિજય આપનારા થાઓ. ૧
ScitSRISTIAEFURDARSKCONTS

Page #5

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
| સ્તુતે.
શિવળિ. कृपावल्ली यस्य स्फुर दमल बोधाङ्कुरमयी गुणज्ञानाद्भासि प्रकट नव सत्पल्लव युता । यदीयच्छायायां विलसति सदा भारतमही
नमस्तस्मै नित्यं विनाय विजयानन्दगुरवे ॥२॥ ભાવાથી—–જેમની કૃપારૂપી વટ્વી કુરણયમાન નિર્મલ બોધરૂપી અંકુરાવાળી અને ગુણ તથા જ્ઞાનરૂપી પ્રગટેલા નવપલ્લવોથી પ્રકાશમાન છે, અને જેની છાયામાં આ ભારતભૂમિ હમેશા જ્ઞાનના વિલાસ કરી રહી છે, તેવા વિજયવંત શ્રી વિજયાનંદસૂરિ ગુરૂને નમસ્કાર છે. ૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશના ગ્રાહકોને આશીર્વચન.
શાર્દૂલવિક્રીડિત. જે નિત્યે પ્રતિમાસ પ્રેમરસથી આનંદ અંગે ધરે, આત્માનંદ તણે પ્રકાશ કરવા ઉત્સાહ પૂરા કરે; આત્માનંદ વિલેકીને હૃદયમાં સદભાવના આચરે, તે સો ગ્રાહક પામ ઉદયને આશીષ એ ઉચ્ચરે.
અભિનવ વર્ષના ઉદ્ગશે.
(ક) કાલની અનંત અને અદ્દભુત શક્તિના ચમત્કારથી વિશ્વની વિચિત્રતા
થયા કરે છે. અનેક વ્યવસાયમાં-વિવિધ સુખદુ:ખજનક પ્રસંગમાં પ્રહતી ત્યેક વ્યક્તિને તે મહાશક્તિની પ્રેરણા થયાં કરે છે. તે મહાશક્તિને વશ
g* થઈ આજે આ આત્માનંદ પ્રકાશ પોતાના જીવનના તેર વર્ષો આ છે પૂર્ણ કરી ચૌદમા વર્ષમાં પ્રવેશ કરે છે. પોતાના અત્યાર સુધીના જીવનમાં તેણે જે કાંઈ કરી બતાવ્યું છે, તે વાચકની દૃષ્ટિ આ

Page #6

અભિનવ વર્ષના ઉદ્દગાર.
ગળ ખડું છે. આત્મપ્રશંસાના ભયથી સ્વમુખે વિશેષ કહેવાની હીંમત આવતી નથી, તથાપિ તેના વિદ્વાન વાકાને કહેવુ પડયુ છે કે, “ ભારતવર્ષની સમગ્ર જૈન પ્રજાના ધર્મ, સંસાર અને વ્યવહારના શુદ્ધ માને દર્શાવવામાં અને જૈન ધર્મીના તાત્વિક રહસ્યને પ્રગટ કરવામાં આત્માનંદ પ્રકાશ માસિક તેના નામની પૂરેપૂરી સાર્થકતા કરી શકયું છે. આ માનવ શરીર કે જે ચૈતન્યશકિતનું વિશાળ મંદિર છે, તેને આત્મગુણાથી સુશૅાભિત અને પવિત્ર રાખે અને અયેાગ્ય વિચાર અને અયાગ્ય કૃતિ વડે તેને તે એક ક્ષણવાર પણ ભ્રષ્ટ ન કરે, એ અર્થ જે પ્રકારનું શિક્ષણ મનુષ્યને આપવું જોઇએ, તેવું અધ્યાત્મજ્ઞાન તે લેખદ્વારા યથાશક્તિ આપે છે અને તે દ્વારા મનુષ્યના ક્રોધાદિ અયેાગ્ય કષાય, દુષ્ટાચરણુરૂપ નિધ કૃતિએ, જે પશુત્વથી પણ અધમ સ્થિતિને સૂચવે છે. તેને દૂર કરવા માટે અને વિષય સુખાની નિ:સારતા તથા ધનાદિ વૈભવ સુખાના અમર્યાદ મેાહ કે જે મનુષ્યને પેાતાના કર્ત્તવ્યથી વિમુખ રાખે છે, તેના નાશ કરવા માટે તેના માધુર્ય ભરેલા લેખા વાચકાની મનેાવૃત્તિને પૂર્ણ પ્રસન્નતા અપે છે. તે શિવાય મનુષ્યની હૃદયરૂપી વાટિકામાં વિકાશ કરવાને ચાગ્ય એવા સદ્ગુણરૂપ સુધિ વૃક્ષેા ઉછેરવાને અને દોષરૂપી ઝાંખરાને દૂર કરવાને સમર્થ એવા વિચારા આત્માનંદ પ્રકાશના સ્વરૂપમાંથી ઉદ્દભવે છે. વ્યવહારમાં ખાટી મેટાઇ અને ધન સ ંપાદન કરવાની તીવ્ર ઇચ્છા જેએના હૃદયમાં પ્રબલપણે વર્તે છે અને જે ક્ષણિક મહત્તા પ્રાપ્ત કરવા માટે વિશુદ્ધ આચાર અને વિચારના ત્યાગ કરવા તત્પર થયેલા છે, તેવા શ્રીમતાને પેાતાના ધમી બંધુઓનું હિત સાધવાના તેમજ નવીન કેળવણીના પ્રભાવ તથા મહિમા સમજાવનારા તેમજ જૈનદનની પ્રાચીનતા તથા તેની ગૌરવતા દર્શાવનારા સાહિત્ય અને ઐતિહાસિક કેટલાએક લેખા આત્માનંદ પ્રકાશની પત્રભૂમિમાંથી પ્રગટ થાય છે, એ નિ:સંશય છે. મનુષ્યાની વાસ્તવિક સંપત્તિ જે અધ્યાત્મ ધન છે, જે હીરા, માણિકય આદિ પૃથ્વીના રત્ના કરતાં અનતણુ મૂલ્યવાન છે અને જે આ ભવાટવીના અનંત પ્રવાસમાં મનુષ્યેાની સાથે જ રહે છે, તેવા અમૂલ્ય ધનને ધૂળમાં રગદોળી નાંખનારા અજ્ઞાની મનુષ્યેાના કાન ઉઘાડવા માટે આત્માનન્દ્વ પ્રકાશમાં કેટલાએક મધુર નાદમય ગીતા પણ ઉદ્ભવે છે. આ પ્રમાણેના વિદ્વાન વાચકાના આ પ્રશંસાના ઉદ્ગારા આત્માનંદ પ્રકાશના અંતરગમાં અતુલિત ઉત્સાહ પ્રગટાવે છે, છતાં પણ પોતાના કબ્યને વિશેષ પદ્ઘત્રિત કરવાની હજુ તે ધારણા રાખે છે. જૈન પ્રજા પ્રાચીન કાલથી આ ભારતવર્ષ ઉપર મહત્તા ભાગવતી આવી છે, તેના ચતુર્વિધ સધના ચાર તત્વાની પૂર્વ સ્થિતિ કે જે ખરી દિવ્યતાને ધારણ કરનારી હતી, તેની આધુનિક સ્થિતિના હજુ પૂર્ણ વિચાર કરવાના છે. સાધુ અને સાધ્વી એ ઉભય તત્કામાં મહા કલ્યાણુકારક ઉચ્ચ આશયા
""
3

Page #7

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. કેવા જોઈએ, આત્મામાં રહેલું સ્વભાવસિદ્ધ જ્ઞાન કેવી રીતે જાગ્રત કરવું જોઈએ? ઘણું રહસ્ય ભરેલા તીર્થકરોના ઉપદેશોને નવીન પદ્ધતિમાં ગોઠવવા માટે શું કરવું જોઈએ? કેટલાએક ધાર્મિક વિષયમાં નવીન સંસ્કારવાળાઓ શંકાશીલ રહે છે, તેમને યુકિતપૂર્વક સમજાવવા કેવા કેવા ઉપાયો લેવા જોઈએ અને સાંપ્રતકાળે જેને પ્રજાના ઉદયના માર્ગો કેવા હોવા જોઈએ? તેને પૂર્ણ વિચાર કરી દેશકાલાનુસાર વ્યાખ્યાને આપવા જોઈએ, આ પ્રમાણે આદ્ય સાધુતત્વ સમાજને આ કાળમાં કેમ વધારે ઉપકારી બને તેમ કરવાની આ માસિક ધારણા રાખે છે. બીજું સાધ્વીતત્વ કે જે જૈન સ્ત્રી જાતિના ઉદ્ધારને માટે જ નિર્મિત થયેલું છે, અને જે જૈન સ્ત્રીઓના આચાર વિચારની નિર્દોષતા તથા કલ્યાણકારકતા સિદ્ધ કરવાને સમર્થ છે, તેમણે પોતાના મધુર ઉપદેશથી જૈન સ્ત્રી જાતિના ધર્મ, વ્યવહાર, આચાર, વિચાર અને પ્રવર્તનમાં જે ગાઢ અંધકાર પ્રસરી રહેલ છે, તેમાંથી તેને ઉદ્ધાર કરવાને તન, મનથી પ્રવૃત્તિ કરવાની જરૂર છે. ત્રીજા શ્રાવક તત્વ અને ચોથા શ્રાવિકા તત્વને માટે તો ઘણું જ કરવાનું છે. એ ઉભય તની નિર્મલતા વધતી જાય છે. સર્વ દેશના અને સર્વ કાળના ધર્મ સંસ્થાપક અને મહાપુરૂષોએ ઉચ પ્રકારના દાંપત્યને માટેજ ઉપદેશ આપેલા છે અને લેખ લખેલા છે. સાંપ્રતકાલે જેને પ્રજામાં દાંપત્ય ભાવના અવ્યવસ્થિત જોવામાં આવે છે. જેના ગૃહસ્થાશ્રમમાં પુરૂષે પોતાની સ્વધર્મનિષ્ટ, નિર્મલ અંત:કરણવાળી તથા પ્રેમની
ત્તિ ધર્મપત્નીની નિરંતર થતી જતી અવનતિને સમજતા નથી અને સ્ત્રીઓ ઈશ્વર સ્વરૂપ પિતાના પતિના સ્વરૂપને ઓળખતી નથી; એ અપશોષની વાત છે.
આ ભારતવર્ષ ઉપર જેન પ્રજામાં એક સમય એવો હતો કે, જે સમયમાં પુરૂષોની જેટલી કાળજી લેવાતી હતી, તેટલી જ સ્ત્રીઓની પણ લેવાતી હતી. જે સમયમાં ગૃહરાજ્યની મહારાણી શ્રાવિકાને પુરૂષના અધીગરૂપે સન્માનને પાત્ર ગણી તેમના ગૌરવને વધારવામાં આવતું હતું અને “હે દેવી, હે કલ્યાણિ, હે સુભગે!” એ આદિ ઉચ્ચ ભાવનાપોષક મંગલમય શબ્દથી અને અપૂર્વ પ્રેમથી તે સંબોધવામાં આવતી હતી. તેમજ પ્રત્યેક જેનના ઘરમાં સુલસા પ્રમુખ સતીઓનાં ચરિત્રે ગવાતા હતા. તે સમયે જૈન પ્રજાના ઉદયને સૂર્ય ભારતરૂપ આકાશમંડળના મધ્યમાં તપતો હતો. સાંપ્રતકાળે એ ઉચ્ચ ભાવનાને અભીષ્ટ સમય વહી ગયા છે.
આ પ્રમાણે ચતુર્વિધ સંઘના ચાર તાની સુધારણું કેવી રીતે થાય? એ ભાવનાને પુષ્ટ કરવા માટે અને તેના ઉત્તમ ઉપાયો જવા માટે આત્માનંદ પ્રકાશ ગુરૂતત્ત્વનું અતુલ બલ ધારણ કરી ભવિષ્યમાં આગળ પડવાની ઉચ્ચ

Page #8

અભિનવ વર્ષના ઉદ્ગારે.
અભિલાષા ધારણ કરે છે અને તે અભિલાષા પૂર્ણ કરવા માટે આ નવીન વર્ષમાં પિતાના ગુરૂવર્ગને પ્રાર્થના કરી એવું વિનવે છે કે, ભારતવર્ષની જેમ પ્રજામાં સ્વાથનાં, અતિ લોભના, રાગદ્વેષનાં, મેધનાં, ભયનાં, અનાસ્થાનાં, અને એ વિના વિવિધ દુષ્ટ વિકારેનાં મલિન આંદોલનથી વિચારનું વાતાવરણ જે કલુષિત થયેલું છે અને તેમાં દિનપ્રતિદિન જે વૃદ્ધિ થતી રહે છે, તે ઉપશમ પામે અને ભારતવર્ષના નંદનવન જેવા જેન પ્રજાના રમણીય પ્રદેશે તે વિકારથી રહિત થઈ, વિવા, કલા અને ઉદ્યોગના તોથી નવપશ્લવિત થાઓ. તે સાથે ઉચ્ચ કેળવણીના શિખર ઉપર જૈન યુવક આરૂઢ થઈ કેમસેવાના શિક્ષાસૂત્રોનું મનન કરે અને કરાવે. અને આત્મિક સુખ મેળવે-મોક્ષસુખ પામે.
સ્વર્ગવાસી શ્રીમદ્ વિજયાનંદસૂરિના પ્રભાવિક પરિવારના કૃપામય છત્રની દિવ્ય શીતળતાને અનુભવતું અને આત્માનંદના ઉછળતા આનંદવારિધિમાં મગ્ન થતું આ માસિક નવા વર્ષમાં પ્રવેશ કરતી વખતે હવે પિતાના ગતવર્ષના કાર્યની સેવાનું સ્મરણ કરાવે છે.
આ પ્રમાણે અમારું આત્માન કર્યા પછી હવે ગતવર્ષમાં વિદ્વાન લેખકે તરફથી જે જે પ્રસાદીઓ અમારા વાચકવર્ગ સન્મુખ મૂકવામાં આવી છે, તેની સં. ક્ષિપ્ત નોંધ લઈ નવા વર્ષમાં પૂર્વ કરતાં અધિક પ્રમાણમાં તેમાં મિચ્છરસ ઉમેરવાનું વચન આપી સંતોષ માનીશું.
ગતવર્ષમાં એકંદરે ૮૨ લેખના આનંદ તરંગેથી ગુણી ગ્રાહકને આનંદમગ્ન કર્યો છે. પ્રથમ દરેક પ્રસંગે પૂર્વના ક્રમાનુસાર પ્રભુસ્તુતિ અને ગુરૂભકિત દર્શાવવા માંગલિક હેતુ સાધ્ય કર્યો છે. સાથે અમારા સુજ્ઞ ગ્રાહકોને અંત:કરણને શુભ આશીર્વાદ પણ આપેલ છે.
કેટલાક વખતથી આ માસિક તરફ સહાનુભૂતિ દર્શાવનાર-અધ્યાત્મ માર્ગના ઉપાસક શ્રીમદ્ કપૂરવિજયજી મહારાજે જીવદયાના ખર્ચ સંબંધી થતો ઉડાપોહ, જીવનયાત્રા સફળ કરી લેવા સુજ્ઞજનોએ રાખવી જોઈતી ચીવટ, જેન કેમની પડતી માટે કેણ જવાબદાર? શ્રાવક ધર્મોચિત આચારપદેશ, સૂક્તવચને વાંચી–સાં. ભળી આદરવા યોગ્ય વિવેક, સાંવત્સરિક ક્ષમાપનાના પત્રને પ્રત્યુત્તર, હિત શિખામણું, અને સૂક્તમૂક્તાવલી-અનુવાદ વગેરે સાદા, સરલ અને બેધક વિષયેથી આ માસિકને અલંકૃત કરી વાચકવર્ગને જે સ્વાદ આપે છે તે મનનીય છે.
શ્રીમાન્જનિરાજ શ્રી જિનવિજયજી મહારાજ કે જેમના લેખો ચાલતા સમયને સવિશેષ પસંદ પડતા છે, તેઓશ્રી જૈન સાહિત્ય અને ઈતિહાસના સારા અને

Page #9

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ,
ભ્યાસી છે અને તેઓના અપરિમિત પ્રયાસ વડે એકઠા કરેલા સંગ્રહમાંથી કેટલાક વખતથી જેન ઈતિહાસિક લેખે જેવા કે, જેના ઐતિહાસિક સાહિત્ય, જૈન ધર્મ માટે
એક ગુર્જર સાક્ષરના ઉદ્દગાર, જાહેર પત્રની ઉત્કટ લાગણ,શ્રીવિનિતવિજયજી વિરચિત વીરજિન સ્તવ: વગેરે અનેક લેખો આપી જૈન સાહિત્યનું સારૂં પિષણ કર્યું છે. તેઓશ્રીની ભાષા સુંદર આલંકારિક અને સરલ હોવા સાથે લેખનશૈલી ઉત્તમ પ્રકારની હોવાથી તેને માટે અનેકવિધ સારા અભિપ્રાયો આવવા સાથે જૈન સમાજને રૂચીકર થયેલ છે. જેથી આ પત્રને વધારે લેખ દ્વારા ઉન્નત કરવાનો પ્રયાસ કરશે એમ ઉક્ત મુનિરાજોને વિનંતિ કરતાં અન્ય મુનિરાજેને પણ એ દિશામાં કૃપા કરવા વિનંતિ પૂર્વકઆમંત્રણ કરીએ છીએ.
સિવાય બીજા લેખો, જેનેન્નતિ, સભ્યશ્રદ્ધા, જ્ઞાનારાધન અને કષાય એ ચાર લેઓ વડેદરાનિવાસી બંધુનંદલાલ લલ્લુભાઈ વકીલના છે. જેઓના લેખે જેન ધર્મના છતાં સર્વમાન્ય થઈ શકે તેવા છે. તેઓશ્રીના લેખો રસપૂર્ણ હદયની ઉંડી લાગણી ભરેલા સાદી અને સરલ ભાષામાં ગુંથાયેલ અને કસાયેલ કલમથી લખાયેલા હાઈને આવકારદાયક છે.
આ સભા તરફ અંતરંગ પ્રેમ બતાવનાર અગ્રસ્થ જૈન બંધુ ફત્તેહચંદ ઝવેરભાઈના જીવન અને મૃત્યુ એક ગદ્યાત્મક તથા શ્રી શાંતિનાથને શાંતિ પ્રેરવા અને ભર્યના, દેહ ઉપર મમત્વ રાખનારાઓ સ્વજન્મને સફળ માનતા કેવા ભૂલે છે, માંગલિક પઘ, સમ્યગ્દર્શન સ્તુતિ, ઉત્તમ માર્ગ સંચરવા પ્રભુ પ્રાર્થના, ગુરૂતત્ત્વની સાધનામાં પ્રવૃત્તિમય ઉદ્દગાર, પ્રભુના સામર્થ્યનું અભૂત બળદર્શક પદ્ય, સદ્દગુરૂની સેવાનું આત્મભાન, જીનેશ્વર સ્તુતિ, સમ્મચારિત્ર પદ્ય, જેનેંદ્રસમય સ્તુતિ, હૃદય નિમંત્રણ અને શ્રીમદ્ વિજ્યાનંદસૂરિજીની જયંતી પ્રસંગે ચીરસ્મરણીય આવાહન વગેરે પધાત્મક લેખો છે. જેઓના ગદ્ય લેખો પ્રશંસનીય છે એટલું જ નહીં પરંતુ કેટલાક વખતથી પદ્ય લેખો આપવાની કરેલી શરૂઆત પણ આદરણીય છે. તેઓના ગદ્ય લેખો સુંદર શૈલીથી લખાયેલા હોઈ હીતકર છે, તેઓ સભા ઉપર પૂર્ણ પ્રેમ ધરાવનાર હોઈ સભાની દરેક પ્રકારની ઉન્નતિમાં ભાગ લેનારા છે.
ત્યારબાદ જૈન તત્વજ્ઞાનને તેમજ પશ્ચિમી દેશોના ફીલોસેફરના રચેલ ગ્રંથના ઉંડા અભ્યાસી રા, રા, અધ્યાયીના અને અભ્યાસીના “આત્માના માનસિક કરણો” તથા “કર્મમિંમાસા જેવા વિદ્વતાપૂર્ણ, ઉંચશેલીવાળા અને ગંભીર વિષય લખી ગહન તને સમજાવવા ઉચે પ્રયત્ન કર્યો છે, એટલું જ નહીં પણ જમાનાને અનુકૂળ દષ્ટિએ આલેખવામાં આવેલ છે. જે કે આવા ગંભીર વિષયના અને ધિકારી ઘણાં ઓછા વાચક હશે, પરંતુ તેવો પ્રયાસ કરવાનો સમય હવે આવી

Page #10

અભિનવ વર્ષના ઉદ્દગાર.
લાગ્યો છે, એમ સમજી તેવા ઉચ્ચ શૈલીના લેખોને સ્થાન આપવામાં આવેલું છે, જે અત્યંત માનનીય હોઈને તે લેખ માટે અનેક પ્રશંસાપત્રો આવેલા છે, જેથી તે આવકારદાયક થઈ પડેલ છે તેમ કહેવું જ પડશે.
ધાર્મિક જીવન અને આદર્શજીવન જેવા સામાજિક લેખો કપાસી જગજી વનદાસ માવજી ચુડા નિવાસીએ ગતવર્ષમાં આપવાની શરૂઆત કરેલી છે, જે લેખે સરલ ભાષાથી લખાયેલા અને જૈન સમાજની ઉન્નતિ માટે હૃદયની લાગણી દર્શાવનારા હોઈ ઉપયોગી છે. જેને યતિઓની સાહિત્યસેવા, જેન સંક્ષિપ્ત ઈતિહાસ એ બંને લેખો જેને સાહિત્ય વિષયના હોઈ તેના લેખક શેઠ પ્રેમચંદ રતનજી એક અત્રનિવાસી જૈન કોમમાં અગ્રગણ્ય ગૃહસ્થ છે. તેઓ યુવક હોવા સાથે પ્રાચિન સાહિત્ય વગેરેના ઉપાસક છે. સાહિત્યની શોધખેળ અને સંગ્રહ તે તેમને ખાસ વિષય છે, જેને લઈને છેલ્લી સુરત-ગુજરાત સાહિત્ય પરિષદમાં મોકલેલ સંગ્રહને લઈ એક સુવર્ણ પદક તેમને તે પ્રયાસ અને ખંત માટે મળેલ છે.
સિવાય પ્રાચિન અવૉચીન જેન, જે સમાજનું મહત્વ અને સજન્યતા એ ત્રણ લેખે આ સભાના સેક્રેટરી ગાંધી વલ્લભદાસ ત્રિભુવનદાસના છે, તેને માટે કાંઈ પણ લખવું તે આત્મપ્રશંસા કરવા જેવું છે. જેથી તે માટે ઈચ્છા પણ નથી અને સ્થાન પણ નથી. રી, નત્તમદાસ બી. શાહ જેઓ સમાજની સ્થિતિની સુધારણા માટે કાળજી બતાવનારા છે તેના જેન વસ્તીના ઘટાડા સંબંધી રીપેટ વગેરે લેખથી માલમ પડે તેવું છે. આ સિવાય ઉન્નતિ થવા લાયક બને, તરંગ દુઃખીની દાદ અને પૈસાને માનના લેખક ગુલાબચંદ મૂળચંદ બાવીસી છે.
પઘાત્મક લેખોમાં “જિજ્ઞાસુ ઉમેદવાર” કે જેમના લેખો પાર્શ્વનાથ પ્રભુ સ્તવના, આદિનાથ પ્રભુ સ્તુતિ વગેરે છે તેઓ આ સભા ઉપર પૂર્ણ પ્રીતિ ધરાવનારા હોઈને તેઓને તે દિશામાં પ્રયાસ આદરણીય છે. સિવાય વિષય વશ પ્રાણીની ચેષ્ટા –આરાધના પ્રકાર પ્રભુ સ્તુતિ એ લેખો મી. રત્નસિંહ દુમરાકરના છે. તથા વળા નિવાસી મેતા દુર્લભજી ગુલાબચંદની દોરંગી દુનિયા તેમજ હિમત નહીં હારજે બંધુ એના લેખક મી. લલીતાંગ છે; તેવીજ રીતે શાસ્ત્રી અંબાશકર લયારામને શ્રી વિજયાનંદસૂરિવિરહાષ્ટક પદ્યનો લેખ છે, છેવટે ગત વર્ષ માટે અમારે કહેવું જોઇએ કે અમારા પરમપૂજ્ય ગુરૂવર્ગ તરફથી વિવિધ પ્રકારના કેટલાક ધાર્મિક પ્રસંગેને માટે તેમજ કેટલીએક સામાજીક સુધારણા તેમજ કેળવણીના કાર્યને ઉત્તેજન અને નવીન સ્થાપના વગેરે કેટલાક કાર્ય કરવાને યથાશક્તિ પ્રવૃત્તિ પણ કરવામાં આવી છે. વિશેષ આનંદ સાથે જણાવવાનું કે, આ આત્માનંદ પ્રકાશની પિષક શ્રી જૈન આત્માનંદ સભાએ ગત ત્રણ વર્ષનો રીપોર્ટ પ્રગટ કરી પોતાના કર્તવ્યનો યથાર્થ પ્રકાશ પાડે છે અને સાથે તે સંસ્થાની નિવાસ ભ્રમિરૂપ શ્રી

Page #11

ત્માન પ્રકાશ.
આત્માનંદ ભવનમાં કેટલાક વિદ્વાન અને ઉત્સાહી યુવક વર્ગની બનેલી સંસ્થા શ્રી જૈન ધર્મ પ્રબોધક સભાએ પ્રતિમાસ ભાષણશ્રેણી અપાવી એ મહા સંસ્થાની શોભામાં વૃદ્ધિ કરી છે.
આટલા ઉપરથી જેને પ્રજાના સાક્ષરવર્ગના હદયમાં તેની લોકપ્રિયતા વિશેષ થતી જોવામાં આવતી જાય છે. પ્રતિવર્ષે ગ્રાહકની જે માટી સંખ્યા તે પત્ર પરની અપૂર્વ મમતાથી તેના પ્રત્યેક અંકને માટે બની રહે છે તે તેને માટે નિ:સંશય અભિનંદનીય છે. જેથી આ પત્રના સંપાદક તરફથી પણ તેમની પૂર્ણ પ્રસન્નતા પ્રાપ્ત કરવા માટે નિયમિતતા, સુંદરતા અને રસિકતાની દિનપ્રતિદિન અભિવૃદ્ધિ માટે નિરંતર પ્રવૃત્તિ ચાલુ છે.
ગતવર્ષમાં વર્તમાન વૃત્તાંતેનું અવલોકન કરતાં અનેક પરિવર્તન થયેલે જેવામાં આવે છે. તે સર્વથી આપણી ભારતવર્ષની જેમ કોન્ફરન્સના મુંબઈના અધિવેશનના વિજયનાદે જે ભારતભૂમિને ગજાવી છે, તે અપૂર્વ પ્રસંગ હતો, એમ સહર્ષ કહેવું પડશે.
આ રીતે ગવ, પદ્ય ઉભય બળથી પુષ્ટ થયેલ, આ માસિકનું ગતવર્ષ પૂર્ણ થયું છે. તથાપિ તેને પ્રેમથી પિોષણ કરનારા, તેમજ તેના સ્વરૂપને ઉચ્ચ કોટિમાં લાવનારા અને ઉત્સાહપૂર્વક સહાય આપનારા તેના વિદ્વાન લેખકે તથા તેના બાહ્ય અને આંતર સ્વરૂપને અલંકૃત કરવામાં તન, મન અને ધન અર્પનારાઓને પૂર્ણ આભાર માનવામાં આવે છે.
સામાજીક રીતે ગવર્ષની સ્થિતિ પ્રજાવર્ગને ચિંતાતુર બની છે. પાશ્ચિમાત્ય મહા વિગ્રહ અને દુભિક્ષના પ્રસંગોને લઈને વ્યાપાર અને ઉદ્યોગ ઉપર અસાધારણ અસર થઈ છે, છેલ્લે આ વર્ષાઋતુના આરંભમાં મેઘવૃષ્ટિની તંગીને લઈને દીન ૫શુઓના રક્ષણ માટે મુશ્કેલીઓ આવી હતી અને તેમાં પ્રત્યેક શહેર અને ગામની દયાધમી પ્રજાને ચિંતાતુર થવું પડયું છે. જેને માટે શ્રી અધિષ્ઠાયક દેવને પ્રાર્થના કરવામાં આવે છે કે આ મહાન વિગ્રહની શાંતિ થઈ મહાન બ્રીટીશ રાજ્યને વિજય થાઓ, દુભિક્ષ દૂર થઈ સર્વ પ્રાણીઓને સુખ, શાંતિ અને આબાદી પ્રાપ્ત થાઓ.
પ્રિય વાચકે, છેવટે આ માસિક પરમકૃપાળુ શ્રી દેવાધિદેવની અને ગુણવાન ગુરૂવર્ગની કૃપાના બળથી એવી ઈચ્છા રાખે છે કે પરમાત્માની સહાયથી આ પત્રનું વિશાળ સ્વરૂપ ઉત્તરોત્તર વૃદ્ધિ પામી, તે દ્વારા આત્માને આનંદ આપનાર જ્ઞાનરૂપી પ્રકાશ સર્વ પ્રાણીઓમાં પ્રકાશી, મિથ્યાત્વ-અજ્ઞાનરૂપી તિમિર દૂર થઈ આ માસિકરૂપી ઉપવનમાંથી આધ્યાત્મિક ભાવરૂપી સુગંધી પુપે સર્વ પ્રાણીઓ મેળવે અને તે સાથે તેની નીચેની આશાઓ સફળ થાય !!!
બીરાજર્વિધ સંઘ રવાયુનો ગુ.
आत्मानन्द प्रकाशेन ह्यात्मानन्द विधायिना ॥१॥ ॐ शान्तिः
ન્તિઃ
રાન્તિઃ

Page #12

ચૈત્ય પરિપાટી.
ચૈત્ય પરિપાટી 1
(ાન તીર્થમાં સ્તવન.)
પ્રા ચીન કાળમાં જેનધર્મ અને જૈનપ્રજા ભારતવર્ષના દરેક પ્રદેશમાં
વાં ઘણું પ્રાધાન્ય ભોગવતી હતી. કર્નલ ટંડના કથન પ્રમાણે હિંદુસ્થા
C. Sનનાં પ્રાયઃ દરેક શહેર જેન વ્યવહારીઓ-શ્રેષ્ટિઓથી શોભતા હતા. પૂર્વમાં બંગાલ અને ઓરીસાથી માંડી પશ્ચિમમાં ઠેઠ સમુદ્રના કાંઠા સુધી અને ઉત્તરમાં હિમાલયથી લઈ દક્ષિણમાં છેક કન્યાકુમારી પર્યંતના દરેક દેશ અને સુંદર સ્થાને જૈન તીર્થો અને જૈન મંદિરોથી અલંકૃત થયેલાં હતાં. જેનપ્રજાએ પતાના તીર્થસ્થળ બનાવવામાં અને જિનમંદિરો બંધાવવામાં જેટલું અગણિત દ્રવ્ય ખચ્યું છે, તેટલું બીજી કઈ પ્રજાએ ખસ્યું હોય તેમ હિંદુસ્થાનના ઈતિહાસમાં જણાતું નથી. જેવા આદર્શ સ્થાન ધનાઢ્ય અને ધર્મપ્રિય જૈન ગ્રહ કરાવી ગયા છે, તેવા મોટા મોટા રાજાઓ પણ નથી કરાવી શક્યા એમ કહેવામાં આવે તો અતિશયોક્તિ જેવું નથી. ભારતવર્ષની શિરપકલાને ઉન્નત કરવામાં જેન શિલ્પીઓ અગ્રસ્થાન ભોગવે છે, એમ વિદેશી શિલ્પાએ અનેક સ્થળે જણાવ્યું છે. આબુના જગપ્રસિદ્ધ જૈન દેવાલયોના કોતરકામનું અને સુંદર સ્થાપત્યનું સાય કરી શકે એવું એક પણ બીજું મંદિર કે મકાન હિંદુસ્થાનમાં નથી. જ્યારે આ એક નાનકડું અને તે પણ મૂળ રૂપથી ભ્રષ્ટ થયેલું, મંદિર જગન્ના શિલ્પીઓને આટલું બધું આશ્ચર્ય ઉપજાવે છે અને આલ્હાદ ઉત્પન્ન કરે છે ત્યારે ગુર્જર પતિ પરમહંત મહારાજ કુમારપાળના વખતના કુમારવિહાર, ત્રિભુવનવિહાર અને શકુનિકાવિહાર આદિ મહાન મંદિરે કેટલાં બધાં ઉત્કૃષ્ટ અને રમણીય હશે તેની કલ્પના પણ થવી કઠિન છે. જેનગ્રંથોમાં વર્ણવેલી એ મંદિરોની મહત્તા અને ભવ્યતાને ખ્યાલ કરતાં તો આબૂના મંદિરે તેમની આગળ સામાન્ય જ પ્રતિભાસે છે. આવા મહાન અને અપૂર્વ મંદિરે તે વખતે હજારોની સંખ્યામાં વિદ્યમાન હોવાના પુરાવાઓ જેન ગ્રંથો અને પુરાણું ખંડેરે આપણને પૂરા પાડે છે. અજ્ઞાત મુસલમાનેએ પિતાના મૂખાઈ ભરેલા વિચારો અને કર અત્યાચારોથી અંધ થઈ ભારતના ભૂષણરૂપ આ મંદિરને સર્વથી પ્રથમ નષ્ટ કરી નામશેષ બનાવ્યા છે.
જે પાટણ, ખંભાત અને ભરૂચ આદિ નગરમાં કરોડ રૂપિયાની લાગતના

Page #13

૧૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
અને ગગનચુંબી શિખરવાળા સંખ્યાબંધ મંદિરોનાં નામ, ઠામ અને વર્ણન આદિ જૈન પુસ્તકમાં મળી આવે છે તેમાંનું આજે એક પણ અસ્તિત્વ ધરાવતું નથી. જે ચંદ્રાવતી જેનેનાં વૈભવશાળી ભવનો અને દેવવિમાનો જેવા જિનાલયે વડે જેના ને ઈદ્રની અમરાવતીનું સ્મરણ કરાવતી હોવાના ઉલ્લેખો ઈતિહાસમાંથી સ્થળે સ્થળે મળી આવે છે, તેનું આજે નામ અને સ્થાન પણ ભાગ્યેજ કઈ જાણતું હશે. માલવાનું મંડળાચલદુર્ગ (માંડવગઢ) અને ભરૂચ પાસેનું ગંધાર બંદર કે જ્યાં આજથી ૨૫૦–૩૦૦ વર્ષ પહેલાં હજારે જૈન શ્રીમતે વસતા હતા અને હીરવિજયસૂરિ, વિજયસેનસૂરિ અને વિજયદેવસૂરિ આદિ તપાગચ્છના મહા પ્રભાવક આચાર્યો સેંકડે શિષ્યોની સાથે વાસસ્થાન કરતા હતા ત્યાં આજે એક રાત્રિ રહેવા જેટલી પણ સગવડ નથી. આ લખવાનું તાત્પર્ય એ છે કે જેન ધર્મના તિર્થો, મેદિરે અને ક્ષેત્રે (સ્થળે) જેટલા પૂર્વે હતા તેમાંથી આજે શતાંશ પણ નથી ! મહારાજ કુમારપાલ અને મહામાત્ય વસ્તુપાલના બનાવેલા હજારે મંદિરમાંથી આજે બે ચાર વિદ્યમાન છે. મહા મંત્રી પેથડશાહે બંધાવેલા ૮૪ જિનમંદિરે કે જેમના ક્રમ પૂર્વક નામે, મુનિ સુંદરસૂરિએ પિતાની “ગુર્નાવલિ” માં સેમતિલકસૂરિનું સ્તોત્ર ટાંકિ બતાવ્યા છે. અને રત્નમંડણગણિએ “સુકૃતસાગર” માં ગણાવ્યાં છે તેમાંનું એક પણ દષ્ટિગોચર થતું નથી. આ તો ઉદાહરણ રૂપે એક બે જણાના નામે જણાવ્યા છે, પરંતુ આવા તો સેંકડો ગ્રહસ્થોના નામ ઇતિહાસના પૃષ્ઠમાં લખેલાં છે. આ સિવાય એવા હજારો મંદિર નષ્ટ થઈ ગયા છે કે જેમનું આપણે નામ ઠામ ઈત્યાદિ કાંઈ જાણતા નથી. અને નેક મંદિરમાં હિંદુઓએ પોતપોતાના દેવ-દેવિઓ સ્થાપન કરી દીધાના ઉલ્લેખે, ગવર્નમેંટના પુરાણું શોધખોળના ખાતાનાં રીપેર્ટીમાંથી મળી આવે છે. આવી જ રીતે મુસલમાનોએ પણ મંદિરની મસજીદ કરી દીધેલી ઘણા ઠેકાણે જોવામાં આવે છે. જે કેટલેક ઠેકાણે આ જૂના જવાહમાંનાં કઈ કઈ નંગ બચી રહેલા છે તે આપણી પોતાની અજ્ઞાનતા અને બેદરકારીના લીધે વર્તમાનમાં પણ પતનશિલ થઈ રહેલા છે અને દિવસે દિવસે વધારે જર્જરિત થઈ જમીનદોસ્ત થવા તૈયાર થઈ રહેલા છે.
આર્યાવર્તની બીજી હિંદ જતિઓ કરતાં આપણી જેન જાતિને પ્રાચીન ઈ તિહાસ વધારે ઉપલબ્ધ છે એમ જાણું આપણને જે કાંઈક સંતોષ અને હર્ષ ઉપજે છે તેના માટે આપણે આપણા પૂર્વ પુરૂષોને ઉપકાર માન જોઈએ. આપણું પૂર વજોએ પ્રતિમાં અને પુસ્તક સંબંધી પ્રશસ્તિઓમાં ટૂંકી ટુંકી પણ મતલબની જે

Page #14

ચૈત્ય પરિપાટી.
૧૧ ઐતિહાસિક વાત નેંધી રાખી છે, તેના આધારે આપણે આપણી પૂર્વની સ્થિતિનું ભાન કરી શકીએ છીએ. આવી પ્રશસ્તિઓ સિવાય બીજા પણ ઐતિહાસિક પ્રબંધ, ચરિત્ર, પટ્ટાવલિઓ, વિજ્ઞપ્તિ અને સ્તવને, સ્વાધ્યાય છે કે જે ખાસ ઈતિહાસના ઉદ્દેશ્યથી જ લખાયેલાં છે. જૂના તીર્થોના નામ અને તીર્થપતિ તીર્થકરેના ઉલેખો માટે ચેત્ય પરિપાટીઓ અથવા તીર્થમાલાના સ્તવને બહુજ ઉપયેગી છે. જેવી રીતે જીવવિજયજીએ “સકલતીર્થ વંદુ કરજેડ” નામના સ્તવનમાં તથા સમયસુંદરજીએ “શત્રુંજય રીપભ સમેસર્યો રે” એ સ્તવનમાં તીર્થોના નામે સંરહ્યા છે તેવી રીતે પૂર્વના અનેક વિદ્વાનોએ આવી જાતની કૃતિઓ-ચૈત્ય પરિપાટીઓ બનાવેલી છે. કેટલાકે તો સ્વયં પતે યાત્રા કરી આવેલા સ્થળોનાં સ્તવન બનાવ્યા છે. આવા સ્તવને ઘણા જૂના જૂના મળી આવે છે. ગુજરાતી ભાષા સિવાય સંસ્કૃત, પ્રાકૃત અને અપભ્રંશ ભાષામાં પણ આવી કૃતિઓ થયેલી છે. સ્વારા જેવામાં આવેલી ચૈત્ય પરિપાટિઓમાંથી કઈ કઈ તો ૧૨ મા સૈકાની પણ બનેલી છે. કેટલીકમાં ખાસ એકજ ગામના બધા રોનાં નામ અને સ્થળ આદિ લખેલાં હોય છે. પાટણ ચૈત્ય પરવાડી, સિદ્ધપુર ચૈત્ય પરવાડી, ઈલાદુઈ ચૈત્ય પરવાડી આદિ કૃતિઓ આવી જ જાતની છે. એ બધી ચૈત્ય પરવાડીઓ હાર લાવવાથી જૂના તીર્થસ્થળો ઉપર કેટલુંક પ્રકાશ પડે તેમ છે તેથી હું કમથી એવી કેટલીક કૃતિઓને પ્રકટ કરવાનો વિચાર કરેલો છે.
આ લેખની નીચે આપેલી “ચૈત્ય પરિપાટિ” રત્નાકર ગચ્છના આચાર્ય શ્રી હેમચંદ્રના શિષ્ય શ્રી જિનતિલકની કરેલી છે. રયાની સાલ આપેલી નથી છતાં લખેલી પ્રતિ ઉપરથી જણાય છે કે સં. ૧૫૦૦ ના પૂર્વે આની રચના થયેલી હોવી જોઈએ. આના બધા મળી ૩૭ પડ્યો છે. જેમાંથી પ્રારંભના ૨૭ પદ્યોમાં ભારતવર્ષના વિદ્યમાન (લેખકના સમયના) તીર્થનાં નામે છે અને પછીના ૧૦ પવોમાં શાસ્વત તીર્થો વિગેરેનું વર્ણન છે.
જૈન ઉપાશ્રય
વડોદરા
}
–નિષિનવિનર છે.

Page #15

૧૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
चैत्यपरिपाटि-स्तवन.
સરિ સરસતિ સામિણિ તું હાડિ, મઝ પૂરિ કરૂં જિમ ચિત્ર પ્રવાડિ; ત્રિપુ ભૂયણે તીરથ છઈ અપાર, તહિં તૂઠીય લાભઈ તીહ પાર. વાંદ સેત્રે જ સિરિ આદિનાથ, રાજલિ વર ઊજતિ નેમિનાથ; અનંત ચઉવીસી આદિ તિત્વ, સિદ્ધષેત્રિ અનંતા સિદ્ધ જO.
જુનઈ ગઢિ પાસ તેજલવિહાર, નવપદ્વવ મંગલપુરિ મઝાર; પુરિપાસ રિસહ મ્યણી હારિ, ભૂભિલીય સંપ્રતિકે ગઈ વિહારિ. પાટણિ ચંદપહ પાય પણુઉ, ઊનાગઢિ મરૂદેવિ તણ;
અજહરિ હરિષઈ પાસ ભેટિ, અદબદ આદીસર ૧દીવ બેટિ. ૧૧ મેલગપુરિ વાંદઉ વ્રત કલોલ, ૧૨મદ્રુપ સિરિ વીર કંઈ કલેલ; ૧ તલાઝઈ અઈરાદેવી મહાર, ૧૪ પાલીતાણએ પાસ કૅયરવિહાર. ૧૫ઘે નવખંડ નમે સુ જાઉ, જિણ દીઠG હિય હરિષત થાઉ, ૧ હાંસુટિ પલાવિ સૂતિ પાસ, ૧૮નેરિ રિસહ સિરિનેમિવાસ. ૧૯નવસારીય વંદઉં સંતિનાહ, બિહુ ર°દમણિ ૨૧ સંજાણિ શ્રીપાસનાહ; ૨૨સેપારઈજીવિતસામી જાણિ, જસ દેસણિ મૂ મનિ રદઉં ડાણિ. ૨૩નાસકિ ચંદપહ ચંદકંતિ, ૨૪પઈડાણ સુવયજિગુહર ભંતિ; ૨૫કાન્હડઈ આદીસર ઉદ્રદેહ, જસ લાભઈ આદિ અનંત છે. ૨૬ કુલપાકિ રિસહ નીલવન્ન દૂરિ, અલીઅલ જસ દીસઈ ચંદ સૂર; ૨સિરિપુરિ વાંદઉ અંતરિષપાસ, રીંકાર સતિમ જિણેસર સુપાસ. ૯
૧ શત્રુંજય, શ્રી આદિનાથ ૨ ફાંત (ગિરનાર), શ્રી નેમિનાથ. ૩ જૂનાગઢ, તેજ. પાલ વિહાર. ૪ માંગરોલ, નવપલ્લવ પાર્શ્વનાથ. ૫ પ્પણ (?) પાર્શ્વનાથ. ૬ ભૂંભલી (જેઠવાઓની), સંપ્રતિરાજાનું મંદિર. ૭ પાટણ (પ્રભાસ પાટણ), ચંદ્રપ્રભ. ૮ ઉના, શ્રી આદિનાથ. ૯ અજાહરા, પાર્શ્વનાથ. ૧૦ દીવબંદર, અદબદ શ્રી આદિનાથ. ૧૧ મેલગપુર (?) છૂતકલ્લોલ. ૧૨ મહુઆ, શ્રી મહાવીર. ૧૩ તળાજા, શાંતિનાથ. ૧૪ પાલીતાણા, કુમારવિહાર પાર્શ્વનાથ. ૧૫ ઘોઘા, નવખંડ પાર્શ્વનાથ. ૧૬ હાંસુટિ ().... ૧૭ સુરત, પાર્શ્વનાથ. ૧૮ રાંદેર, ઋષભદેવ અને નેમિનાથ ૧૯ નવસારી, શાંતિનાથ. ૨૦-૨૧ દમણ અને સંજાણા, બને ઠેકાણે પાર્શ્વનાથ. ર૨ સોપારા, વિસ્વામી. ૨૩ નાસિક (દક્ષિણ, ચંદ્રપ્રભ. ૨૪ પ્રતિષ્ઠાનપુર પૈઠણ), સુવતજિનમંદિર. રપ કાન્હડ ?) કાયોત્સર્ગસ્થ આદિનાથ. ૨૬ કુલપાક (દક્ષિણ હૈદરાબાદ તરફ ), નીલવર્ણ શ્રી આદિદેવ. ૨૭ સિરપુર, અંતરિક્ષ પાર્શ્વનાથ. ૨૮ ઉં. કાર (નિમાડમાં નર્મદા કાંઠે) સપ્તમ સુપાર્શ્વનાથ.

Page #16

ચિત્યપરિપાટિ-સ્તવન.
ઉજણિ, માંડવગઢ, સુરગિરમિ, લાગી રઢ પેથડ જિતરંમિ; નાંદુડિ, મડઈ નસ્ય પાસ, સીધપુરિ અંકુલેસરિ સુવય–પાસ. ૧૦ “ઘણુદીવી પુરી, શિષીય ગામિ, ચાંદબડિ, કલવર ગઇપ ધાર કામિ, ૧૧વડહઠીય, રસીણુઉર, સયંમિ, કમિ પાસ-રિસહ વાંદઉં જયંમિ. ૧૧ સમલીય સુદંસણ દેવિ વિહારિ, ૧ ભરૂચિ મુણિસુવ્યય જિણ જુહરિ, અગ્યાર દેવાલે દેવ વાંદિ, ૧૫કાવી રિસહિસર નમિય નાંદિ. ૧૬ખંભાયતિ શૃંભણાધીશ દેવ, જાણે નિત નિતુ હું કરૂં સેવ; સખિ ચાલિ ન ચેત્ર પ્રવાડિ દેવ, છત્રીસ દેવલાં વાંદિ દેવ. ૧૬હડહ સંતિ ૧૦ધવલકઈ પાસ રમ ૧૯વીણે આદીસર હાથિદ્રમ, રખેસરંડી:૨૧અસાઉલિ રિસહ તાય, એરીસે પાસ છઈ ઉદ્ઘકાય. ૧૪ ૨૩પંચાસરિ ૨૪ કલલિ વીર–નેમિ, સંપીસરિ પાસ પાડલઈ નેમિ, ૨૫કડી કપડવાણિજિ નમ્ પાસ, રસલષણપુરિ વંદુ સંતિ–પાસ. ૧૫ વણરાય નિવેસીય બય ભતિ, પંચાસરિ પાટણિ નમૂય ઝતિ; ચઉસવિ (તિ?) દેવાલે નિત વિહાણિ, વાંદઉ જિણ ભતિહિં ચિત્ત છાણિ. ૧૬
સીધપુર ચઉબાર ઈસિહ વિહારિ વીર ને પીસર તારિ, ૩ વાયવડઉયરિ જયવંત સામિ, ૩૧ભલડીય પામ્હણપુર પાસસમિ. ૧૭
૧ ૨-૩ ઉજજૈન, માંડવગઢ અને દેવગિરિ (દૌલતાબાદ) આ ત્રણે ઠેકાણે પેથડના જિન મં દિરો. ૪-૫ નાંદોદ અને ડભોઈ, શ્રી પાર્શ્વનાથ ૬-9 સીધપુર (?) અને અંકલેશ્વર, મુનિસુવ્રત અને પાર્શ્વનાથ ૮-૧૭ ઘણુદેવી, ચિખલી ગામ (?), ચાંદવડ (ચાણોદ ? ), વડહડી (?) સીનાર અને સન ખેડામાં ક્રમથી પાર્શ્વનાથ અને આદિનાથ. ૧૪ ભરૂચમાં, સુદર્શના દેવીને સમલી વિહાર, શ્રી મુનિસુવ્રતસ્વામી તથા બીજા ૧૧ મંદિરે ૧૫ કાવી (મહીના મુખડા આગળ), આદીશ્વરદેવ. ૧૬ ખંભાત, થંભનક પાર્શ્વનાથ આદિ ૩૬ જિન મંદિરો. ( આ કથન શિખરબંદી દેરાસરની અપેક્ષા લાગે છે.) ૧૭ ડહડહ (?) શાંતિનાથ. ૧૮ ઘેલકા, પાર્શ્વનાથ. ૪૭ વીણુ, આદિનાથ, ૧૯-૨૦ ખેસડી અને આસાઉલી (આશપલ્લી), ઋષભદેવ. ૨૧ સેરીસા, પાર્શ્વનાથ ઉદ્ધવેકાય (કાયોત્સર્ગ થ). ૨૨ પંચાસરા, વીરપ્રભુ. ૨૩ કલેલ, નેમિનાથ. ૨૪ સંખેશ્વર, પાર્શ્વનાથ. ૨૫ પાડલઈ, (પાટડી ?) નેમિનાથ. ૨૬-૨૭ કડી અને કપડવંજ, પાર્શ્વનાથ. ૨૮ સંખલપુર, શાંતિનાથ અને પાર્શ્વનાથ, ૨૯ પાટણ, વનરાજ સ્થાપિત શ્રી પાર્શ્વનાથ આદિ ૪૦૦ (?) જિનમંદિર. ૩૦ સીદ્ધપુર, મહાવીર દેવ અને નમીશ્વર આદિના ચાર-બાર (૧૬) જિનાલય. ૩૧ વાયડ, જીવંતસ્વામિ મંદિર. ૩૨-૩૩ ભીલડીયા, અને પા©ણુપુર, પાર્શ્વનાથ.

Page #17

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
વીજાપુરિ, વીસલપુર, બ્રહ્માણિ, કથિરેડ ઉસિતું રહીય ઠાણિ; “સાચઉર મોઢેરા પ્રમુષ કામિ, લીણુઉ છું તાહરઇ વીર નામિ. ૧૮ તારણગઢિ અજી, ઈડર નમેલ, કિરડિરાય થાળીય રિસદે; ‘આત્રસુંબઈ,મહુડા સઈ સંતિ વીર,ઢંકાયરી ચેલણ પાસ-વીર. ૧૯ ૧૩રહેશ્ય, લીંબડઈ, 'ચિત્રકુટિ, ૧૬નાગદ્રહિ પાસ તું નમી છટિ,
પાષારાકરિ, કાકરિકિસહ-સંતિ,બાપલેયરિસહ દહીઉદ્ધસંતિ.૨૦ ૨૧મજાઢિ, ૨૨ધનેરે, ૨૩૪ઘરાલિ, ૨૪તરવાડઈ, ૨૫આરાસણિ ભિલ્લમાલિક સિરિપાસ રિસહ નેમિ ચરણ લણ, રવાલી બિત્રિસી, રાઈ,
૩૦રામસીણિ. ૨૧ ૩૧જીરાઉલિ ભેટઉ પાસનાડુ, હિતણૂટક ભાવઠિ હૂઊ સણાહ, દૂષ્પાપીડાની કરઈ સાર, એ રૂજિજીસઉ વાર વાર.
- રર ૩૨ અરબદગિરિ ગયઈ ચડીય ગેલિં, આદીસર દીઠઈ રંગરેલિક લૂણિગવસહી બાલબ્રહ્મચારિ, બાવીસમઉ જિણવર તું જુહારિ. ૨૩ ૩૩નાંદીય, ૩૪વડાલી, બજાણુમિ, હાથુંડી, ઉમૂંડથલઈ ૩૮નાણર્યામિ, ૩૯સાદ્રડી, કાસદૃહિ, ૪૧ વડગામિ, ૪૨મડાહડિ વીર જીવંતસ્વામિ. ૨૪ ૪૩ચારૂપી,૪૪ફલઉધી,સમીય પાસ, જાલઉડિ,નાગઉરિનઈ કઉચિ પાસ; ૪૯કલિકુંડી,વાણારસિ, મુહરી પાસ, સચરાચરિજગિ થિઉ પૂરઈ આસ. ૨૫ પઢીલી છઈ રાવણ પાસ/મ, હથિણાર અર સંતિ કુંથુ કામ;
૧-૬ વિજાપુર, વિસલપુર, બ્રહ્માણ (આબુનો પાસે) થરાદ, સાચોર અને મોટેરા પ્રમુખ તીર્થોમાં શ્રી મહાવીર. 9 તારંગા, અજિતનાથ. ૮ ઇડર, કીર્તીરાય સ્થાપિત અષભદેવ. ૮ - તરસુબા (અમદાવાદ પાસે), શાંતિનાથ. ૧૦ મહુધા, મહાવીરદેવ. ૧૧ ઢંક પાર્શ્વનાથ. ૧૨ ચેલણ, મહાવીરદેવ. ૧૩-૧૬ કરેડા, લીંબોદરા, ચિત્તોડ, અને નાગદામાં, શ્રી પાર્શ્વનાથ. ૧૭ પાખર(ઉ), ઋષભદેવ. ૧૮ કાકે, શાંતિનાથ. ૧૯ બાપલેય, ઋષભદેવ. ૨૦ દધિપદ્ર, શાંતિનાથ. ૨૧–૨૬ મજાદ્રા, ધનેરા, જંઘરીલ, તરવાડા, આરાસણ અને ભિન્નમાલ સ્થાનોમાં; પાર્શ્વનાથ, ઋષભદેવ અને નેમિનાથ ભગવાન્ ૨૭–૩૧ વાલી, બિત્રસ, રામઈ, રામસણ અને રાઉલામાં, પાર્શ્વનાથ.૩૨ આબુ, આદીશ્વર ભગવાન, હિંગવસહિમાંશ્રી નેમિનાથ.૩૩-૪ર નાંદિયા, વડાવલી, બજાણું, હથુંડી, મુંડલા, નાણ, સાદડી, કાદ્રા, વડગામ અને મઢાર ગામમાં જીવિતસ્વામી શ્રી મહાવીર. ૪-૪૮ ચારૂપ, ફધિ, સમી, જાલેર, નાગોર અને ઉચા (?) ગામમાં શ્રી પાશ્વનાથદેવ. ૪૯-૫૧ કલિકુંડ, બનારસી, અને મથુરામાં પાર્શ્વજિન. પર દીલ્લીમાં રાવણપાર્શ્વનાથ. પ૩ હસ્તિનાપુર શાંતિનાથ, કુંથુનાથ અને અરજીન.

Page #18

ચિત્યપરિપાદિ સ્તવન, આદિસર નઈ નઈ સહુ કાઈ, બાલઈ જાલધરિ જઈ જોઈ. વૈભાર અઠાવય ગિરિવરંમિ, સમેતસિહરિ મણિ મંદિરમિ, ચઉવીસ વિ જિર્ણવર નમૂય પાય, ચકાહિ થાપીય સરહરાય. સત્તાણવઈ સહસ ત્રેવીસ તેઈ, ચલસીલષ ચેઈથ અઠ્ઠ લેય; પાયાલિ ભવણુ મય દહન કાય, સત્તકેડિ બહુત્તરિ લાષ ગાય. નંદિસરિ કુંડલિ રૂગિ સાઠિ, પ્રાસાદ ચઉબારા અચ્છ પાઠ, ઈશું પરિ વાંદઉં જિણ ભવ જોઈ, બત્રીસસઈ ગુણસઠિ તિરીયલેય. પન્નરસઈકોડિ બાયોલોડિ, અઠાવન્ન લાષનઈ અસીય જેડી; છત્રીસ સહસ શાસતા બિંબ, હું વાંદઉં નિત નિત નિરવિલંબ. જેસી વ્યંતર માંહિ અiષ કેડિ, જિણભૂઅણુ નમું કર બે જોડિ; સિરિ રિસહ ચંદ્રાણુણ વારિણ, વદ્ધમાન નમ્ તહિં તષણેણ. અતીત અનાગત વ્રતમાન, તીર્થકર વસઈ વિહરમાન; દુનિ કડિ કેવલધર નમ્ય પાય, દુનિ કેડિ સહસનઈ સમણરાય. 'જહિં જન્મ હઉ જિણિ લીધી દિખ્યા, ઊપનઉં જ્ઞાન ઈ લાધઈ મુખ; તહિં દેસના કીધી સામિસાલ, સવિ ભૂમિ ફરસીય દુ:ખ ટાલિ. પુરિ પાટણિ નેસ નવેસ દેશ, ગિરિકંદર જલ લિ બહુ પસિ; જ કિવિ તીરથ તિયણ અપાર, જિણબિંબ સવિ હું તહમઝ જુહાર. સુવિહાણ વિહાણવું આજ અહ, જુ વાંધા જિણવર પાય તુહ હીયડલઈ ઊલટીઓ હરિષ આજ, જાણે મઈ લાધઉ મુગતિ રાજ. સિરિ તીરથમાળા શેત્ર એ, જે પઢઈ, ગુણઈ સુણઈ મન ઘરે ઉં, તહિં તીરથયાત્રા ફલઇ બુદ્ધિ, પઉમાવઈ અધિકિ પૂરઈ રિદ્ધિ. રયણાયડિ ગછિ શ્રીહેમચંદ્રસૂરિ, સહએ જિમ પૂનિમચંદ, તસ સીસ નામઈ જિણ તિલયસૂરિ, કેઈ ચેત્ર પ્રવાડિએ ભાવ ભૂરિ. ૩૭.
। इति सर्व चैत्य परिपाटि समाप्ताः ।
૧ જાલંધર [ કાંગડા ?] શ્રી આદિનાથ તથા વૈભારગિરિ, અષ્ટાપદ, સંમેતશિખર આદિ તીર્થોમાં તેમજ ઉદ્ધવ, અધે અને તિરસ્થીત લોકમાં ચતુર્વિશતિજિન.

Page #19

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
નૂતન વર્ષની ભાવનાઓ.
ન ગ ત વર્ષની સમાપ્તિ અને નવિન વર્ષની શરૂઆત એ કાળની ગણત્રીમાં મુખ્ય . ભાગ ભજવે છે. હિંદુઓમાં ગુજરાત અને કાઠીયાવાડાદિ પ્રદેશમાં નવિ
છે ન વર્ષની શરૂઆત કાર્તિક માસથી થાય છે, તે વિક્રમ સંવત નામથી
જ ઓળખાય છે. વિકમની વીશમી સદીના સંવત ૧૫૯ ના વર્ષના શ્રાવણ માસથી હારે જન્મ થયો તેને ગયા અશાડમાસમાં ૧૩ વર્ષ પુરા થઈ આ માસથી ચૌદમા વર્ષની શરૂઆત થાય છે. જેનદર્શનમાં ચૌદમા અંકનો મહિમા તત્ત્વજ્ઞાનની બાબતમાં ઘણો અગત્યનો ભાગ બજાવે છે. તિથીઓની અંદર દરેક ચૌદશે પખવાડીઆમાં જે કંઈ પ્રાયશ્ચિત લાગ્યું હોય તેને માટે યથાશક્તિ તપ કરવામાં આવે છે અને પાક્ષિક પ્રતિ ક્રમણ કરવામાં આવે છે. વ્રતધારી અને મૂનિઓને તે ફરજીઆત છે. બીજાઓએ આવસ્યક ક્રિયા તરીકે તે કરવાની ફરજ છે. જૈન શાસ્ત્રકારોએ, મૃત જ્ઞાનને ૧૪ પુર્વની સંજ્ઞાથી ઓળખાવે છે. ચૌદપુર્વિમુનિઓ હોય છે, અને તે નિશ્ચ સમકિતવંત હોય છે. પુર્વધરને શ્રુતજ્ઞાનીની સંજ્ઞાથી ઓળખવામાં આવે છે. જગની અંદર રહેલા પદાર્થને શ્રુતજ્ઞાનીઓ શુતજ્ઞાનના બળથી કેવળજ્ઞાનીની પેઠે જાણું શકે છે. અને પદાર્થના ભાવનું વર્ણન કરી શકે છે. આહારક લબ્ધિના અધિકારી ચૌદ પુર્વિજ હોઈ શકે. આહારક લબ્ધિવંત મુનીની શકિત ઘણું હોય છે. એ વિષય શાસ્ત્રદ્વારે સમજવાને ભલામણ કરવામાં આવે છે. વર્તમાનમાં પુર્વધને અભાવ છે. વર્તમાનમાં વર્તતા જ્ઞાનીઓની અપેક્ષાએ શ્રતજ્ઞાનીઓનો આત્માનંદ કેટલા 'બધા વધુ પ્રમાણમાં હશે, તેની કલ્પના કરવી અશકય છે. નુતન વર્ષમાં મહારા વાચકે અને જેનશાસનના અનુયાયીઓ તાનમાં ઘણું આગળ વધે અને જેનેતર બંધુએના ઉપર કારૂણ્યભાવ લાવી જેન તત્વજ્ઞાનને સ્વાદ તેમને બતાવી આત્માનંદ પ્રાપ્ત કરવાની તેમનામાં જીજ્ઞાસા ઉત્પન્ન કરે એવી હારી પહેલી ભાવના છે.
જૈન દર્શનના તત્વજ્ઞાનીઓનું સાધ્ય-લક્ષબિંદુ-કર્મ રહિત થઈને મેક્ષ પ્રાપ્ત કરવાનું હોય છે. મોક્ષસ્થાન ચૌદ રાજલોકના ઉપલા પ્રદેશમાં છે. જ્યાં કર્મમળથી રહિત થએલા સિદ્ધ છે અલોકને ફરસીને આદી અનંત ભાગે રહે છે. અને અવ્યાબાધ આનંદમાં રમણતા કરે છે. ચૌદ રાજલકની અંદર રહેલ છકાયના જીમાં ફક્ત મનુષ્ય પંચદ્ધિ જીવજ મેક્ષ પ્રાપ્ત કરવાને ઉદ્યોગ કરી શકે છે. ગર્ભજ મનુષ્ય પંચેદ્રિ શિવાયના છામાં તેની લાયકી હોતી નથી. વર્તમાનમાં આ ભરત

Page #20

નૂતન વર્ષની ભાવનાઓ.
ક્ષેત્ર આશ્રિ આચાર્ય વર્ય ભગવંત જથ્થુસ્વામિ પછી મેક્ષ મેળવવાની લાયકાતવાળા જીવા ઉત્પન્ન થઇ શકતા નથી. એટલે આ ક્ષેત્ર માટે આ કાળમાં તેમ બનતુ નથી. ચેાથા આરામાં ઉત્પન્ન થયેલા જીવામાંજ એ લાયકાત હેાય છે. હાલ પાંચમા આરામાં ઉત્પન્ન થએલા જીવામાં એ શક્તિ હોતી નથી. તે પણ એ માર્ગ માટે કરેલા પ્રયાસથી તે થાડા કાળમાં અથવા આવતા ભવમાં મહાવિદેહ ક્ષેત્ર જ્યાં વર્તમાનમાં તિર્થંકરભગવંત વિચરે છે, અને જ્યાં સદાકાળ ચેાથા આરાના ભાવ વર્તે છે ત્યાં ઉત્પન્ન થઇ મેાક્ષસ્થાન પ્રાપ્ત કરી શકે છે. એ સ્થાન પ્રાપ્ત કરવાને સારૂ ચોદ સ્થાનનું સ્વરૂપ ખાસ સમજવા જેવુ છે. અધ્યવસાયની વિશુદ્ધિ અને વૈલિક દશાના ત્યાગથી જીવ ઊંચ ઊઁચ સ્થાનમાં ચડી શકે છે. અનાઢિ કાળથી મિથ્યાત્વમાં વર્તતા જીવ અપૂર્વકરણાદિવિયેલાસ અને નિર્મળ અધ્યવસાયથી જીવ ચતુર્થ સ્થાનક જે અવિરતી સમ્યક્ ગુણસ્થાનકના નામથી ઓળખાય છે. એ સ્થાન જીવ દર્શનમેાહનીની ત્રણ પ્રકૃતિ–મિથ્યાત્વ-સમ્યક્ અને મિશ્ર તેમજ કષાયમેહનીની પહેલી ચાકડી જે અનંતાનુબંધીની ચાકડી એ નામથી ઓળખાય છે, તેના ઉપશમ, ક્ષયાપશમ, અથવા ક્ષય કરવાથી પ્રાપ્ત કરી શકે છે. તેજ જીવ ઉતરાત્તર અધ્યવસાયની શુદ્ધિ અને વિભાવદશાના ત્યાગથી ઐાદમ ગુણસ્થાન પ્રાપ્ત કરવાના અધિકારી બને છે. શુદ્ધ દેવ, ગુરૂ અને ધર્મની શ્રદ્ધા ઉત્પન્ન થઈ વધતી જાય છે, અને તેમના આરાધક બને છે. અને તે અધિકારને માટે આ ભવમાં પ્રયાસ કરવામાં આવે તે આગામીકાળે ઉપલા દરજ્જાના ગુણસ્થાનકા મેળવવાના માર્ગ ઘણા સરલ થઈ જાય છે. નૂતન વર્ષ માં સમ્યક્ત્તાનના વધારે થાય અને રત્નત્રયી સમ્યકૢજ્ઞાન દર્શન ચારિત્રના આરાધક વધુ અને વધુ પ્રમાણમાં જીવે ઉત્પન્ન થઇ પ્રવચનના પ્રભાવિક થાય એ માહારી ત્રીજી ભાવના છે.
૧૭
,,
વર્તમાનમાં મતિ અને શ્રુતજ્ઞાન વર્તે છે. કેવળજ્ઞાન અને મન:પર્યવજ્ઞાનના અભાવ છે. અવધિજ્ઞાનની ભજના છે. અવધિજ્ઞાની જીવ હાલ જાણવામાં નથી. શ્રુતજ્ઞાનના ચાદ ભેદ છે. એ ભેદો સમજવા જેવા છે. મતિ અને શ્રુતજ્ઞાનાવણી કર્મના ક્ષયાપશમથી એ જ્ઞાનની નિર્મળતા વધે છે. શ્રુતજ્ઞાનના અભ્યાસથી એ જ્ઞાનમાં ઘણા વધારા થાય છે. “ ભણતાં પંડિત નિપજે એવી લૈાકિક કહેવત છે. મરહૂમ ન્યાયાંèાનિધિ શ્રી આન ંદવિજયજી ઉર્ફે આત્મારામજી માહારાજના ચારિત્રની શરૂઆાતના કાળમાં દરરાજ સા સા èાક કઠાગ્ર કરતા--એ શક્તિ વધતાં તેઓ ૨૫૦ સુધી શ્લાક કરવાની શક્તિ ધરાવતા એમ સાંભળવામાં છે. અભ્યાસથી શુ ન થઈ શકે ? શ્રુતજ્ઞાનના અભ્યાસીઓની સ ંખ્યામાં ઘણા વધારા થાએ એ માહારી ત્રીજી ભાવના છે.

Page #21

૧૮
શ્રી આત્માનă પ્રકારા,
જૈન દર્શનકારા જગમાં નવતત્ત્વ માને છે, તેમાં જીવ અને અજીવ એ મુખ્ય છે. બાકીનાનેા સમાવેશ એ એમાંજ થાય છે. જીવ અને અજીવ એ પ્રત્યેકના ચાદ ચાક ભેદ છે, એ ખાસ સમજવા જેવા છે. નવતત્ત્વના અભ્યાસીઓની સ ંખ્યા પ્રમાણમાં અલ્પ છે. નવતત્ત્વના અભ્યાસ સિવાય તત્ત્વશ્રદ્ધા થવી મુશ્કેલ છે. સુક્ષ્મ તત્ત્વજ્ઞાનમાં પ્રવેશ કરવાને સારૂ નવતત્વાદિ પ્રકરણેાના અભ્યાસની ખાસ આવશ્યક્તા છે. જેનાથી અભ્યાસ થઈ શકે તેઓએ જાતે અભ્યાસ કરવા અને જેએનાથી અભ્યાસ થઈ શકે તેમ ન હેાય અને બીજી રીતે અભ્યાસ કરનારાઓને મદદ કરી શકવાની શક્તિ હાય તા તેઓએ અભ્યાસીઓને યથાશક્તિ મદદ કરવી એ તેમની ફરજ છે. એ ફ્રજ સમજી તે ક્રજ અદા કરનારાઓની સંખ્યામાં ઘણા વધારા થાએ એ માહારી ચેાથી ભાવના છે.
ચાદ રાજલેાક એ અસંખ્યાત પ્રદેશાત્મક છે. આત્માના પ્રદેશા પણ અસખ્યાતા છે. ચાદ રાજલેાકમાં એક પણ પ્રદેશ એવા નથી કે જે પ્રદેશે આપણા જીવે જન્મ મરણ કરેલું ન હેાય અથવા તેના આપણને સ્પર્શ થયા ન હાય. એ ચાદ રાજલેાકમાં સાત રાજ અધેાલાક છે. અને સાત રાજ ઉર્ધ્વ લેાક છે. તેનું પ્રમાણ અને સ્વરૂપ સમજવા જેવું છે, તેના વર્ણનનુ આ સ્થાન નથી, એ એક સ્વત ંત્ર વિષય છે. આપણે અવ્યાબાધ આત્માનંદ સ્થાન પ્રાપ્ત કરવાને સાત રાજ જેટલા ઉધ્વ પ્રદેશમાં જવાનુ છે. અડધ પંથે આપણે આવ્યા છીએ. પથ વચ્ચે પ્રભુદર્શન-જૈન દનની પ્રાપ્તિ થઈ છે. અહીં આપણને આપણા કર્તંત્ર્યનુ ભાન થાય છે. હવે આપણે એવા વિચાર અને આચારનું આલખન કરવાનુ છે કે પુન: આપણે તે અધાલાકમાં જવાના પ્રસંગ આવે નહીં. અધેાલાકમાં ભુવનપતિ અને સાત નર્કના સ્થાન છે. રૌદ્રધ્યાનમાં વતા જીવ ને આવતા ભવનું આયુ બાંધેતા પ્રાયે: નીયુ આંધે. રૌદ્રધ્યાન એ ગતિનું કારણ છે. ધ્યાનના જે ચાર ભેદો છે, તેમાં ૧ આ ધ્યાન ૨ રૌદ્રધ્યાન, ૩ ધર્મ ધ્યાન અને ૪ શુક્લધ્યાનના સમાવેશ થાય છે. આધ્યાનમાં વતા જીવો આવતા ભવને અંધ પડે તેા પ્રાયે તિર્યંચના ભવનું આયુષ આંધે. અને રૌદ્રધ્યાનમાં વર્તતા અધ પાડે તા નરકાયુના બંધ પાડે. ધર્મધ્યાનમાં વતા જીવ મનુષ્ય અને શુક્લધ્યાનમાં વતા જીવ દેવાયુના બંધ પાડે. શુક્લધ્યાની જીવ ક્ષેપકશ્રેણી માંડી કર્મ ખપાવી કેવળજ્ઞાન ઉત્પન્ન કરી શકે; પણ આપણે ઉપર જોઈ ગયા છીએ કે વમાનમાં આ ક્ષેત્રઆશ્રિ તેને અભાવ છે. ત્યારે હવે આપણે આગામી ભવના માટે એટલી કાળજી રાખવી જોઇએ કે મનુષ્ય ભવમાંથી હલકી કેાટીમાં આપણે જઇએ નહીં. અહીંજ સભાળ રાખવાની છે. મનુષ્યભવની દુર્લભતા દશ દ્રષ્ટાંતથી શાસ્ત્રકારોએ દર્શાવી છે. ઘુણાક્ષર ન્યાયની પેઠે મનુ

Page #22

નૂતન વર્ષની ભાવનાઓ ષ્યને ભવ ઘણે દુર્લભ છે. લાકડાની અંદર ઊપજતા કીડા જે ઘુણા નામથી ઓળખાય છે. જે લાકડામાં ઉત્પન્ન થાય છે અને લાકડામાં કેતરે છે, તેથી સ્વભાવિક અક્ષરે પડે છે. અક્ષરે કાતરવાને તેમને ઈરાદે કે પ્રયત્ન હોતો નથી. તેવી જ રીતે ઈરાદા પુર્વક મનુષ્યભવ મળી શકતો નથી. પણ પુર્વભવમાં જે કંઈ શુભ કૃતિ કે ભાવના ઉત્પન્ન કરી હશે તેના ગે આ ભવ પ્રાપ્ત થયે છે. આ અમુત્ય મનુષ્યભવ પ્રાપ્ત કરી વિષય કષાયમાં રકત થઈ જીવન પુરૂ કરીશું તો પછી આત્માનંદ પ્રાપ્ત થવો મુશ્કેલ છે. આત્માનંદ પ્રાપ્ત કરવાની કુંચી તે ધર્મધ્યાન અને શુકલધ્યાનનું સ્વરૂપ સમજી તેમાં રમણતા કરવી એ છે. તેમાંજ આપણું ભાવી સુખ અને આનંદ છે. ધર્મધ્યાની અને શુકલધ્યાની જીવ અશાતા વેદનીકર્મ બાંધી શકે નહી અને અશાતા વેદની કર્મને બંધ જે ન પડે તે ભાવી આ શાતા વેદની કર્મ ભેગવવાનો પ્રસંગ જ આવવાને નહીં. જ્યાં કારણને અભાવ
ત્યાં કાર્યને અભાવ જ હોય એ ન્યાય છે. નૂતન વર્ષમાં જીવો ધર્મધ્યાન અને શુકલધ્યાનના અભ્યાસી બની આત્માનંદ પ્રાપ્ત કરે એવી માહારી અંતીમ ભાવના છે.
આ માસમાં આપણું વાર્ષિકપર્વ પર્યુષણપર્વ આવવાનાં છે. એ પર્વનું શુદ્ધ રીતે આરાધન કરનાર, શ્રદ્ધાપૂર્વક કલ્પસૂત્ર સાંભળનાર કર્મ નિર્જરાવી આ ત્માનંદ મેળવી શકે છે. ગતવર્ષમાં જે કંઈ અશુભ કર્મબંધના કારણ સેવ્યા હોય, અથવા કેઈની સાથે વેર વિરોધ થયો હોય તો વાર્ષિક પ્રતિક્રમણ અને ક્ષમાપના શુદ્ધ અંતઃકરણથી કરી કમરહિત થવાને માટે પ્રયત્ન કરવાની ફરજ નહીં ભૂલવાને જે આ પ્રસંગે સૂચના કરું તો તે અવસરસર છે. ગતવર્ષમાં સાંસારિક કાર્ય અને ધર્મધ્યાન અને આત્મહિતના કાર્યમાં જીવનનો કેટલો કેટલે કાળ ગયો તેનું બારીક રીતે અવલોકન કરીશું, તો આપણને સમજવાને અડચણ પડશે નહીં. અત્રે વ્યવહાર અને નિશ્ચય દ્રષ્ટિથી તપાસ કરવાની છે. વ્યવહાર દષ્ટિથી તપાસ કરીશું તે જાણે આપણે ઘણું કામ કર્યું છે અને કૃતકૃત્ય થઈ ગયા છીએ એમ લાગશે; પણ આત્મહિત અને આત્માનંદને માટે એ દષ્ટિથી અવલોકન કરવાનું નથી. અહીં તે નિશ્ચય દ્રષ્ટિથી તપાસ કરવાની છે. ને તે કરીશું તો જ આપણે આપણા હિતાહિતનો વિચાર કરી શકીશું. આત્માને હિતાવહ કયું કાર્ય આપણે કર્યું, એનેજ આપણે તપાસ કરવાનું છે. જેટલા જેટલા અંશે તેવાં કાર્ય વધુ થયાં હશે, તેટલે તેટલે અંશે તત્વથી આપણું પિતાની જાતને ફાયદો છે. પર્યુષણ જેવા પવિત્ર દિવસોમાં આ કાર્ય આપણે ખાસ કરવાનું ભૂલવું જોઈતું નથી. જે એક વખત અવસર જવા દીધે તે ફરી એક વર્ષ સુધીમાં એવો અવસર આવવો મુશ્કેલ છે. જે એ કાર્ય આપણે ફત્તેહમંદીથી કરીશું તો તેનાથી કે આનંદ મળશે, એ અનુભવની

Page #23

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
વાત છે. અનુભવ કરી જઈશું તો ખબર પડશે. માટે એ અવસર ફેગટ ન ગુમાઈ જાય એના માટે આપણે ખાસ સાવચેતી રાખવાની છે.
નૂતનવર્ષમાં જૈન શાસન જ્યવંતુ વર્તો અને સકળ જગના છ વૈરવિધ રહિત થઈ, આત્માનંદના ભેગી થાઓ, એજ હારી પ્રબળ ભાવના છે.
વકીલ નંદલાલ લલુભાઈ–વડોદરા,
કર્મ મિમાંસા.
(૩) (ગતાંક અશાડ માસના પા૦ ૩૦૮ થી શરૂ.).
હ | વે કર્મના પ્રવર્તન સબંધે અર્થાત નવા કર્મોની રચનામાં ક્યા
ત નિયામક હોય છે તે સબંધી અ૫ વિવેચન કરીશું.
આપણનિત્યનાવિચારેથી આપણું ચારિત્ર બંધાય છે - Eી આર્ય ધર્મોના પ્રત્યેક શાસ્ત્રનું અવલોકન કરો. અનુભવી જનોને પૂછો અથવા તમારા પોતાના અનુભવથી ખાત્રી કરે તો પણ આ કથનની સત્યતાની તમને પ્રતીતિ થવા યોગ્ય છે, આજે મનુષ્ય જે કાંઈ છે તે તેના ભૂતકાળના વિચારના જ પરિ. ણામે છે. મહાત્મા જેસસે પણ કહ્યું છે કે “As a man thinks, so he is” અર્થાત્ માણસ જેવા વિચાર કરે છે તેવો તે બને છે. દરેક મનુષ્ય થોડાજ દિવસ આ કથનને પોતાના સબંધે સત્ય કરવા પ્રયત્ન કરે તે તેને પોતાના અનુભવની ખાત્રી મળી શકે તેમ છે. એ પ્રયત્નને માર્ગ પણ બહુ સરલ છે અને થોડાજ કાળમાં એ નિયમના અચળપણનું ભાન થાય છે. આ જમાને બહુ થોડા કાળમાં પ્રત્યેક પ્રયત્નનું ફળ ઈચ્છનારે બની ગયો છે, પરંતુ ધૈર્ય અને ખંત વીના તેવું ફળ મેળવી શકાતું નથી એ પ્રાથમિક સિદ્ધાંત ઘણીવાર ભૂલી જવાય છે, તેમ છતાં હમે કહીએ છીએ કે ઉપરોક્ત નિયમના ખરાપણા વિષે તમારે ખાત્રી જોઈતી હોય તે થોડે કાળ નીચેની પદ્ધતિએ ઉદ્યોગ કરવા ભલામણ છે.
ધારો કે વિચારે દ્વારા તમે તમારા ચારિત્રના બંધારણમાં કાંઈક શુભ અંશ ઉમેરવા અથવા કાંઈ નહી ઈચ્છવા યોગ્ય અંશ તેમાંથી કાઢી નાખવા માગે છો, કે ઈ માનસિક નબળાઈ, અદ્રુપણું, સ્વાર્થ પરતા, અથવા વિષયલાલસાના પ્રા

Page #24

કમ મિમાંસા.
બલ્યથી છુટા થવા ઈચ્છા ધરાવે છે અથવા તમારે મીજાજ તમે હાથમાં રાખી શક્તા નથી અને જીવનના અનેક નાના નાના તુચ્છ પ્રસંગમાં છેડાઈ જઈ તમારી નબળાઈને પરિચય આપે છે. આવા પ્રકારની અપૂર્ણતાઓ અથવા ખામીઓ એ કાંઈ ગુન્ડા નથી, તેમજ તે માટે તમને ફેજદારી કાયદાને પણ કાંઈ પ્રતિબંધ નથી, માત્ર હદયની દુર્બળતા છે. હવે માનો કે તમેને ક્રોધ કરવાની બહુ ટેવ પડી ગઈ છે અને વાત વાતમાં મીજાજ ખવાઈ જાય છે. તમને પોતાને પણ ખબર છે કે મારી આ આદત બહુ ખરાબ છે અને કુટુઅ અને સમાજમાંથી એ કારણને લીધે મારી કિંમત બહુ ઓછી થાય છે. છતાં ટેવ એવી ચીજ છે કે તેના ઉપર મજબુત અંકુશ ન રાખવામાં આવે તો તે પુનઃ પુનઃ અજ્ઞાતપણે આપણુ અંત:કરણની સપાટી ઉપર આવી પોતાના અસ્તિત્વનો પરિચય આપે છે. આ ચારિત્ર-દુષણથી મુક્ત થવા માટે હવે તમને પ્રબળ ઈચ્છા થઈ છે, અને દેષ ટાળવાની ઈચ્છા કયા મૂર્ખને ન હોય? તેથી તમે ઉપરોકત નિયમને તમારા પિતાના સંબંધમાં પ્રવર્તાવવા માગે છે. એ નિયમ કહે છે કે “તમે જેવા વિચાર કરે તેવા તમે બને છે” આમ છે તે હવે તમારે એવા વિચારે કદી જ ન કરવા જોઈએ કે “હું બહુ ચીઢીયા સ્વભાવનો માણસ છું. મારે મીજાજ મારા હાથમાં નથી. કેમકે એમ કરવાથી તમે ચીઢીઆપણાના વિચાર કરે છે અને એ ટેવના મૂળમાં વિચારે રૂપી જળ રેડી તેને અધિક પોષણ આપે છે. તમે કોધનું ચિંતન કરે છે તે તમે જરૂર કેધની મૂર્તિ બનવાના. કેમકે “જે જેનું ચિંતન કરે તે તે મય થઈ જાય” એ કર્મસત્તાને સનાતન અને વિશ્વવ્યાપી મહા નિયમ છે. આથી તમારે કોઈને બદલે “ક્ષમા” નું ચિંતન કરવું જોઈએ. ક્ષમા ગુણના સ્વરૂપની રૂપરેખા તમારા હૃદયપટ ઉપર કલ્પનાની પીંછીથી ચીતારે અને તેના ચિંતનમાં થોડીવાર મશગુલ બને. ગુણનું ચિંતન ન બને તે તે ગુણના ધારક કેઈ આદર્શ મહાપુરૂષ, જેનામાં એ ગુણને બહુ પ્રકર્ષપણે આવિર્ભાવ હોવાનું તમે માનતા હે, તેનું ચિંતન કરો. તેના ઘેર્યનું, કોધના પ્રબળ નિમિત્તોની મધ્યમાં તેણે જે દક્તા રાખી હોય તેનુંતેની આનંદ-મંગળ પ્રકૃતિનું ચિત્ર તમારી માનસ-ચક્ષુ આગળ રચે અને હમેશા ક્ષણ બે ક્ષણ તેને જોયા કરે. થોડા દિવસ અવ્યવહિતપણે-નૈરંતર્યપૂર્વક આ અભ્યાસ રાખવાથી તમને પિતાને તમારી પ્રકૃતિમાં અદ્દભૂત અવસ્થાંતર પ્રતિત થશે. એ એકજ અનુભવથી તમને ખાત્રી થશે કે એ નિયમ કેવું સત્વર ફળ દેનાર અને અમોઘ છે. અને એક વખત જ્યારે તમને ખાત્રી થશે એટલે તમારા જીવનના સર્વ પ્રસંગમાં એ નિયમ પ્રવર્તાવવાનું તમને મન થયા સિવાય રહેશે નહીં. હમેશા સવારમાં પાંચ જ મીનીટ તમો જે ગુણને ઈચ્છતા હો તેનું ચિંતન કરે. અથવા

Page #25

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
પ્રાર્થના-ભૂવન-દેવાલયમાં જઈ તમારા ઈષ્ટ દેવના સ્વરૂપના અનંત ગુણે માંહેના એ
ખાસ ગુણનું સ્મરણ અને ચિંતન કરે. પરમાત્મા સર્વ ગુણેના પરમનિકેતન છે. મનુષ્ય આત્મા તેને જે ગુણની જરૂર હોય તે ગુણને પિતાના ચિંતન દ્વારા તેમની પાસેથી આકષી લઈ પોતાના સ્વરૂપને સમૃદ્ધ કરી શકે છે. પરંતુ શરત એટલીજ કે જ્યાંસુધી એ ગુણની ઠીક ઠીક કળા તમારામાં ઉદય ન પામે, ત્યાંસુધી તમારે દરરોજ તે ગુણનું ધ્યાન કરવું જોઈએ. એક દીવસ તેમ કર્યું અને વળી એક અઠવાડીયું પડતું મુકયું, વળી બે દિવસ ખુબ જોર પૂર્વક ભાવના ભાવી અને વળી એ વાત કેટલાક દીવસ વિસારે પાડી, એમાં કાંઈજ સાર નથી. અત્યારે આપણે જમાને એ ક્ષણ–સ્વભાવી અને તરલ પ્રકૃતિને બની ગયા છે કે થોડા દીવસ પણ નિરંતરના પ્રયત્ન પૂર્વક નિયમિત અભ્યાસ કરવાનું શૈર્ય બતાવી શકતું નથી. થોડે એકદમ જેસ ચઢે છે અને પાછું, તે જેસને પ્રત્યાઘાત થતાં, એકદમ તે નરમ પડી જાય છે. આ જેસ આવે તે શકિતનું સુચક નથી પણ મનુષ્ય આત્માની મેટામાં મોટી નબળાઈ છે. અતિઆવેગ એ બળને નહી પણ સન્નિપાતના રોગવાળા મનુષ્યને જેવા આંચકા આવે છે તેવા નહિ ઇચ્છવા યોગ્ય સામર્થ્યને સૂચવે છે. આથી મનુ
એ એવા ક્ષણિક આવેગને વશ બની કોઈપણ કાર્યમાં નહી પડતા હૈર્ય અને દતા પૂર્વ પ્રત્યેક કાર્યમાં પડવું જરૂરનું છે. અને તેમ ન થાય ત્યાં નિરાશા જ નિર્માએલી હોય છે. આથી ઉપરોકત નિયમના ફળની પ્રતીતિ માટે જે અભ્યાસ આવશ્યક છે તે થોડા દિવસ નિરંતર અને નિયમિત અભ્યાસ છે. અનિયમિતતા એ મનુષ્યને ઘાણીને બળદ જે બનાવે છે. એ બળદને મહેનત અને પરિશ્રમ બીજા બળદો કરતાં જરાપણ ઓછો કરવો પડતો નથી–ઉલટે અધિક હોય છે-- છતાં દિવસના શ્રમને અંતે તેણે એક પણ કદમ આગળ ભર્યું હતું નથી. આથી નિયમીતપણું એ અભ્યાસના ફળનું એક અત્યંત આવશ્યક અંગ છે. અને ભૂતકાળની એકત્ર થએલી કર્મસત્તા જે ટેવરૂપે પરિણમેલી હોય છે, તેને નિવારવાનું અમેઘ શસ્ત્ર છે.
ચિંતન કેવા પ્રકારે કરવું એ માટે ચોક્કસ પ્રકારના નિયમ આપી શકાય નહીં. જે ગુણની તમારે જરૂર હોય તેનું ચિત્ર રચી તે તમને બજપ્રિય છે એમ સ્વિકારી અથવા કોઈ વ્યકિત વિશેષમાં એ ગુણનું તારતમ્ય અહજ છે અને તેવું તમને પણ હા એવી પ્રબળ ઈચ્છા કરે એ બધામાંથી ગમે તે એકાદ પ્રકારે તમે એ ગુણનું ચિંતન કરે તે ચાલશે. પ્રકાર એ બહુ મહત્વની કે અગત્યની વાત નથી. તેમ કરવામાં એ ગુણ પ્રતિ તમારા રસ કેવો છે–તમને એ ગુણના આસ્પદ પ્રત્યે પ્રેમ કે વર્તે છે એ મહત્વની બાબત છે. જેમ જેમ તે તે ગુણ પ્રત્યે તમારે પ્રેમ વધતું જશે, તેમ તેમ તમે અધિક અધિક તે તે મય બનવાના.

Page #26

ક્રમ મિમાંસા,
૧૩
હમારી ભલામણુ છે કે તમેા જરૂર એકવાર આ યુક્તિ તમારા પોતાના સમધમાં અજમાવી જુએ. તમને અવશ્ય પ્રતીતિ થશે કે “ વિચાર ચારિત્રનુ નિયામક છે. ” ઘણા મનુષ્યાએ પાતાના દુષણેા આ ચુક્તિનું અવલંબન લઈ નિવાર્યો છે. અને જ્ઞાનીજના તરફથી સર્વ મનુષ્યેા પ્રત્યે એજ સલાહ અનતયુગેાથી અપાતી ચાલી આવે છે. કેમકે તે અનુભવથી જાણે છે કે અત્યારના દુષણા એ ગતકાળના વિચારના પરિપાકરૂપે છે અને વર્તમાન વિચારથી તેમાં મરજી પડે તેવા ફેરફાર થઇ શકવા ચાગ્ય છે. જેમ એક શસ્ર સામે બીજી પ્રમળ શસ્ત્ર અથડાવવાથી પ્રથમનુ શસ્ત્ર નાશ પામે છે, તેજ પ્રમાણે પૂર્વના બંધાયેલા વિચારોથી જે અયેાગ્ય મને પરિણામરૂપી કર્મ તમારા હૃદય-દેશમાં વસેલું હાય છે તેને હાંકી કાઢવા માટે તેનાથી વિરોધી પ્રબળ મનાપરિણામને તેની સામે પ્રેરી તેના વિનાશ કરી શકાય છે, એ તદ્દન ખુટ્ટી અને સથી સમજી શકાય તેવી વાત છે, છતાં કેટલા થાડા મનુનુષ્યાને એ સાદા પરતુ અમેઘ નિયમમાં વિશ્વાસ છે. જૈન શાસ્ત્રકારોએ કના સંક્રમણુ સંબંધી જે ઉલ્લેખ કર્યો છે, તે આ મહાન નિયમને ઉદ્દેશીનેજ કર્યો છે. તેઓ જાણતા હતા કે એક અનિષ્ટ ચારિત્રઅંશને અમુક ભાવના કે વિચારા દ્વારા પલટાવી તેને ધાર્યા મુજબ બનાવી શકાય છે. પરતુ આજે આપણે એ કર્માંના ભેદ અને ભંગજાળ મુખપાઠ કરી કડકડાટ ખેલી જઇએ છીએ, છતાં તેને આપણા પોતાના ચારિત્ર દુષણ ઉપયોગ કરવાનુ કાઈ વાર ભાગ્યેજ વિચારીએ છીએ. કગ્રંથમાં અને અન્ય તેવાજ ગ્રથામાં વર્ણ વેલી અનેક ખાખતા બહુજ વ્યવહારૂ અને નિત્ય ઉપયેગમાં આવી શકે તેવી કાર્યકર છે. નહીં કે માત્ર સ ંભાવનાએ ( theory ) રૂપે અને બુદ્ધિમાનાના બુદ્ધિના સ્મરણુ ચિન્હ તરીકે છે. પરંતુ આજે આપણા કમનસીએ તેએ ઉલટા ભારરૂપ થઈ પડ્યા છે. કેમકે કાંઇ પણ ઉપયાગી થવાને બદ્દલે તેઓ ઉલટા, આ ભીષણ જીવન કલહુના દુ:ખમય યુગમાં આપણા મગજ ઉપર ખેાજો વધારે છે. જેમ કસ્તુરી તેના ઉત્પાદક મૃગને કાંઈજ કામ આવતી નથી, તેમ ક ગ્રંથના અમુલ્ય રહસ્યા ( તેના ઉપયોગ નહી કરવાથી ) આપણુને આ કાળે કંઈજ કામના થઈ પડતા નથી, એ ખરેખર આપણું. કમનસીખ સૂચવનાર છે, પરંતુ હવે મૂળ વાતઉપર આવીએ.
ઉપરોક્ત નિયમને આપણા પોતાના સબંધે પ્રવર્તાવવાથી ભૂતકાળના કર્મો જે અનિષ્ટ ચારિત્રરૂપે પરિપાક પામ્યા હોય છે તેને દૂર કરી શકાય છે. નિર્મૂળતાને સ્થાને સખળતાનું અધિષ્ઠાન કરી શકાય છે. કડીએ જેમ એક પછી એક ઈંટ મુકીને આખી દીવાલ રચે છે, તેમ આપણે પણ એક પછી એક ઉત્તમ લક્ષણુ આપણા આત્મખધારણમાં દાખલ કરી અખીલતા મેળવી શકીએ છીએ. આ નિયમ એટલી

Page #27

શ્રી આત્માનંદ પ્રકારા.
બધી અમેઘતા પૂર્વક કામ કરે છે કે તેને સહેજ પણ અમલમાં મુકતા પ્રયત્નના પ્રમાણમાં ન્યુનાધિક ફળ જરૂર તુર્તજ જણાવ્યા વિના રહેતું નથી. અમે ઉપર કહ્યું તેમ હમેશ પાંચ જ મીનીટ પ્રયત્ન કરી ખાત્રી કરે અને પછી તમને એમ ભાન થશે કે તમે એક મહાન રહસ્ય ઉપલબ્ધ કર્યું છે. એક અદભુત સામર્થનું પ્રભવસ્થાન ખાળી કાઢયાનું તમને ભાન રહેશે. ચારિત્રમાં ક્યો અંશ રાખો અને કયે બાતલ કરો એ સંબંધમાં પછી તમે ગુલામ નહીં પણ સ્વામી બનવાના. તમને જણાશે કે તમે મરજી પડે તેવા બનવા શક્તિમાન છે. એક અધમાધમ નર પિશાચ બનવું અથવા સર્વકલ્યાણુકર મહાયેગી બનવું, એ પસંદગી તમારા પિતાના આધિનમાં રહેશે. ગમે તેવા ઉત્તમ ચારિત્રશીલ બનવાને પછી તમને ફક્ત પ્રયત્ન અને સમયની અપેક્ષા રહેવાની અને શ્રદ્ધા થયા પછી પ્રયત્નમાં શ્રમ જણાતું નથી. તેમજ સમયના વહેવામાં કંટાળે પણ અનુભવાત નથી. ઉલટ તેમાં નિત્ય નો આનંદ આવતો અને નુભવાય છે. એક લાખ રૂપીયા ભેગા કરવા ઈચ્છનારને જેમ નિત્ય સો સો રૂપીઆ કમાવાથી એ કંટાળે નથીજ આવતો કે આમ સો સે રૂપીઆ કયારે પુરા થવાના, તેજ પ્રકારે નિત્ય પ્રતિ ઈષ્ટ ચારિત્રમાં થોડે અંશ ઉમેરનારને પણ મોડાપણુ” ને લીધે કંટાળો આવતો નથી. એ મનુષ્ય નહી પણ દેવ છે કે જેનામાં ઉપરોક્ત નિયમ સબંધે દઢ શ્રદ્ધા છે, પ્રયત્ન માટે શકિત છે, અને સમય વિતતા સુધી રાહ જોવાનું બૈર્ય છે.
અનેક મનુષ્ય આખો દીવસ ફર્યાદ કર્યા કરે છે “હું સારે બનવા નીતિમાન બનવા ધર્મિષ્ટ બનવા બહુ ઈચ્છું છું, પણ મારા નસીબમાં તેવા બનવાનું લખાયું નથી.” એક રીતે તે ભલા માણસની વાત ખરી છે. તેનું વર્તમાન ચારિત્ર બંધારણ જોતાં, તે અત્યારે જે છે તે કરતાં બીજી રીતે હોઈ શકે જ નહીં. કેમકે મનુષ્યનું બાહ્ય વર્તન કે ચારિત્ર એ તેની આંતર સામગ્રીનો જ બહિર્ભાવ માત્ર છે. તેનું આંતર બંધારણ જેવા પ્રકારનું હોય તેથી બીજી રીતને તે બહાર કેવી રીતે જણાઈ શકે? અલબત ઢંગથી, કપટથી, પ્રતારણાથી, છળથી માણસ અંતરમાં હોય તેથી બીજા પ્રકારનો દેખાવ કરવા ઘણીવાર વિજયી નીવડે છે, પરંતુ જેમ નાટકની રંગભૂમિ ઉપર રમણને પિશાક ધારણ કરી સ્ત્રીને યંગ્ય અભિનય કરનાર પુરૂષનું પુરૂષત્વ ખરા અને અનુભવી પ્રેક્ષકથી ઢાંકયું રહેતું નથી તેમ મનુષ્ય અંતરથી ખરેખર કેવો છે તે ખરા અને પાકા અવલોકનકારથી છુપે રહેતો નથી. જેમ નાટકની રંગભૂમિ ઉપર બાળકે અને અનભિજ્ઞો ભૂલાવામાં પડી બાહ્યાચ્છાદનના પ્રભાવથી પુરૂષને સ્ત્રી માને છે, તેમ સંસારની રંગભૂમિ ઉપર પણ લાલચુ અને સ્વાથી મનુ

Page #28

કમમિમાંસા.
મેહના આવરણથી ઘેલા બની બાહ્યપરિવેશ અથવા બાહ્ય વર્તનને અંતર સામગ્રીનું સુચક માની લે છે. પરંતુ ખરી વાત તો એ છે કે જે મનુષ્ય અંદરથી છે, તે જ તે બહાર દેખાય છે. ઉપરત ફરીયાદ કરનાર પિતાને કર્મની સત્તાને વશ થએલો માને છે અને તેનાથી કઈ રીતે નજ છુટી શકાય તેવું તે અંતરથી સ્વિીકારી બેઠા હોય છે. આમ હોય એટલે કર્મથી છુટવાને ઉપાય હોવાનું તે કયાંથી માની શકે? “હું આજ છું, મારા કપાલમાં આવાજ હોવાનું વિધિએ નિમેલું છે. આવા નિસાસાને નાખ્યા કરે છે, અને હંમેશા તેવાજ વિચારેથી એ પામર આત્મા પિતાના વર્તમાન આત્મબંધારણને કાયમ અને દ્રઢ કરવા મહેનત અજ્ઞાતપણે કરતેજ હોય છે. તેને ખબર નથી તે આજે જે છે તે તે ભૂતકાળના વિચારોના પ્રભાવથી બનેલું છે અને આજ જેવા વિચારે તે કરશે તે તે ભાવિમાં બનવા ચાગ્ય છે.
વિચારનું સામર્થ્ય છે તે એક અદ્દભૂત સર્જન શક્તિ છે તેનામાં ચમત્કારિક ઉત્પાદક બળ Creative power રહેલું છે. વેદાન્તીઓ કહે છે કે ઈશ્વરે આ જગતું પિતાના વિચારબળથી રચેલું છે. બાઈબલ શરૂઆતમાં જ કહે છે કે ઈશ્વરે એવું ઈચ્છયું છે કે જગત પ્રકટે અને તે પ્રકટયું. આ વાત માનવા ન માનવા સાથે અત્યારે આપણે કાંઈજ સંબંધ નથી. પરંતુ એ સર્વ દર્શનકારે વિચારશકિતમાં બહુજ શ્રદ્ધા ધરાવતા હતા તે એમના કથનોથી સ્પષ્ટ થાય છે. અનંત વિશ્વની ઉત્પત્તિ એક પરમ સત્તાના વિચારથી અથવા સંક૯૫થી થયાનું તેઓ માનતા હતા.. તે પછી મનુષ્ય આત્મા જે વાસ્તવમાં સત્તાપણે પરમાત્મા જ છે અને એક કાળે તે બનવાની જેનામાં ગ્યતા રહેલી છે, તેના વિચારમાં શું કાંઈજ બળ ન હોય? જરૂર તેની શ્રદ્ધાના પ્રમાણમાં લેવા યોગ્ય છે. એક પરમ સત્તા પિતાના વિચારબળથી વિશ્વને રચવા શકિતમાન હોવાનું મનાય છે તો પછી એક મનુષ્ય તેજ સામર્થ્યથી પિતાના ચારિત્રને રચી શકે અને મરજી પ્રમાણે બનાવી શકે તેમાં નવાઈ જેવું શું છે ? આપણે આપણું પોતાની આંતરુ સૃષ્ટિ આપણા વિચારે વડેજ રચીએ છીએ. આજ સુધી વિચારે વડેજ તે આપણે રચતા આવ્યા છીએ. પરંતુ આજ સુધી તેમ કર્યું અને હવે પછી તેમ કરશું એમાં તફાવત એટલોજ કે આટલી વાત સમજ્યા પછી તમે હવે પછી જે કાંઈ કરવાના તે જ્ઞાતપણે –ઉપયોગ સહિતપણે નિયમની સમજણ પૂર્વક કરવાના અને અત્યાર સુધી આઘપણે સંજ્ઞાપણે-અજ્ઞાતપણે પશુની માફક કરતા આવેલા હતા. માણસ રસ્તે જાણ્યા પછી અરધ અરધ ચિંતામુકત બને છે. પિતે શું છે, કેવા નિયમને તે આધિન છે, એ નિયમને કેવી રીતે પોતાના સબંધે અમલમાં મુકવાથી પિતાને ઉત્કર્ષ સાધી શકે તેમ છે, એ જાણ્યા પછી તેનો વિકાસ બહુ ઝડપથી થતે ચાલે છે.

Page #29

શ્રી આત્માન પ્રકાશ.
કેવાં બનવું એ આત્માના પિતાના હાથમાં છે. જ્યાં સુધી તે ઉપર જણાવી તેવી ફર્યાદ કર્યા કરે છે ત્યાં સુધી તે પામર અને અજ્ઞાન છે. તેને નિયમની સમજણ મળી હોતી નથી. ચારિત્ર વિષયકકર્મનું બળ ત્યાંસુધી જ છે કે જ્યાંસુધી તેને ઉપય હાથમાં આવ્યો નથી. ચારિત્રને ઘડવાની શકિત વિચારમાંજ રહેલી છે. વિશ્વમાં જે જે સર્જનશકિતનો પરિચય છે, તે તે માત્ર વિચાર બળનો છે. એક પરમયોગી અને એક તુચ્છ પામર એ ઉભય પિતાના વિચારના સ્વરૂપભેદથીજ તેવા હોય છે. મનુષ્યો એ શકિતને જે સમજણુ સહીત વાપરતા શીખે તે તેમનામાં જે ઈશત્વને અંશ છે તે સત્વર અભિવ્યકિત પામે એમાં કશીજ શંકા નથી. સર્વ સંસકૃતિનું સભ્યતાનું ફળ ચારિત્રને ઉન્નત બનાવવામાં હોવું જોઈએ, અને ચારિત્ર વિચારો દ્વારાજ ઘડાય છે એ કદી જ ભૂલવું ન જોઈએ.
કર્મના સબંધમાં એક બીજે મહા નિયમ આ છે. “પ્રત્યેક ઈછા તે ઈચ્છાના વિષયને પ્રાપ્ત કરે છે.” હમે પ્રથમ જે “વિચાર સંબંધી સિદ્ધાંત દર્શાવ્યો તે બુદ્ધિના કાર્યને ઉદ્દેશીને દર્શાવ્યો હતો. એટલેકે વિચાર એ બુદ્ધિજાત છે. તેનું પ્રભવસ્થાન મનુષ્યના મગજમાં છે અને ઈચ્છા છે તે મનુષ્યના હૃદયમાં ઉત્પન્ન થાય છે. પ્રથમને બુદ્ધિ અંશ એ આત્માની intellectual બાજુ છે અને બીજે Emotional અંશ છે. વિચાર, સંક૯પ, નિશ્ચય, મનન, ચિંતન એ બુદ્ધિનું કાર્ય છે. ઈચ્છા, ખેંચાણ પ્રેમ, મમતા, સ્નેહ, આકષર્ણ એ આદિ હૃદયના ધર્મો છે. એ બન્ને આત્માના બહિભામાં સહાયક છે. તે બન્ને એકજ આત્મતત્વના અંશ હોવા છતાં અને ઉભય અંશનો અંશી એકજ હોવા છતાં કાર્યભેદને લીધે તેને જુદા ગણવાને તત્વોએ રિવાજ રાખ્યો છે. પ્રથમ હવે બુદ્ધિ અંશની કર્મસત્તા ઉપર શું અસર છે, તે જણાવ્યું. હવે બીજા અંશ સંબંધી અલ્પ વિવેચન કરીશું.
ઈચ્છા એ સમસ્ત વિશ્વની મહાન પ્રેરક સત્તા છે. બે આણુ ભેગા થાય છે, તે પણ તે અણુમાં નિવસતા શક્તિના આકર્ષણવડે જ થાય છે. પદાર્થો એક બીજાને ખેંચે છે તે પણ તે તે પદાર્થગત શક્તિનું જ કાર્ય છે. રાસાયણીક દ્રવ્યોમાં જે સ્નેહાકર્ષણ અને વિલેષ પ્રતીત થાય છે, તે પણ તે દ્રવ્યગત શક્તિની ઈચ્છાનો જ બહિર્ભાવ છે. ચુંબક લેહ સાથે પ્રીતિ રાખે છે અને પિતાના પ્રભાવક્ષેત્રમાં જ્યાં જ્યાં તે હોય ત્યાંથી તેને ખેંચીને પિતાના આલેષમાં ગ્રહે છે એ સર્વ ઈચ્છાનું જ કાર્ય છે. આપણામાં જેમ રાગ અને દ્વેષ, પ્રેમ અને તીરસ્કાર, સ્નેહ અને અનાદર છે, તેમ ખનીજમાં પણ તે બીજક રૂપે હોય છે અને ત્યાં, એ મીલન વીખરણ, ભેગા થવું, છુટા થવું, એ રૂપે હોય છે. કુદરતના સર્વ પ્રદેશમાં એ શક્તિના પ્રવર્તનનો પરિચય આપણને મળે છે ઈચછા (desiro ) અને સંકલ્પબળ (will) માં ભેદ એટલો જ છે કે ઈચ્છા

Page #30

કમિમાંસા,
ર૭ એ બહારના પદાર્થો પ્રત્યેના આકર્ષણમાં મુગ્ધ બને છે, તે કાંઈ શુભાશુભ કે ગ્યા ચોગ્યને વિવેક કરી શકતું નથી, ત્યારે સંકલ્પ એકત્રીત અનુભવના બળથી ગ્યાયોગ્ય નિર્ણય કરી શ્રેયના રસ્તે દોરાય છે. એક સબળ ચારિત્રવાન મનુષ્યને નિર્બળ ચામરની વચ્ચે તફાવત એટલેજ છેકે એ નિર્બળ આત્મા સહજ પ્રલોભનથી પિતાને ધારેલો માર્ગ ત્યજી દઈ બાહ્યાકર્ષણથી દેરાય છે, ત્યારે સબળ આત્મા પતાને આંતરિક અનુભવ અને વિવેક જે માર્ગ દર્શાવે ત્યાં આગ્રહ પૂર્વક ગતિ કરે છે. નિર્બળ મનુષ્ય ઉપર તમે ચોક્કસ કામ માટે કાંઈ આધાર રાખી શકે જ નહી અને તેમાં પણ જે કામમાં પ્રલોભને અને બાહ્યાકર્ષણે સવિશેષ હોય, ત્યાં તે તે માણસ નકામેજ છે. એથી ઉલટું સબળ સંકલ્પવાન મનુષ્ય ગમે તેવા પ્રબળ નિમિત્તોની મધ્યમાં એક સરખે દઢ રહે છે અને ન્યાયના પથથી લેશ પણ વિચલીત કદી જ થતો નથી.
ઈચ્છાના વિષય પ્રતિ આપણું ખેંચાણ રહ્યાજ કરતું હોય છે. ઈચ્છા એ ઈછકને અને ઈચ્છાના વિષયને ભેગા કરી દે છે. તમે જે જે પદાર્થને મેળવવાની ઇચ્છા કરે છે તે તે પદાર્થ તેને ઇચ્છાના બળથી તમારા તરફ ખેંચતો હોય છે. આ જીવનમાં પ્રત્યેક મનુષ્યને એવો અનુભવ થયાજ કરતો હોય છે કે તેની અનેક મુરાદો પાર પડે છે. દાખલા તરીકે તેને અમુક દેશમાં જવાની ઈચ્છા રહ્યા કરતી હોય તો ત્યાં જવાની તક તેને વહેલી મેડી મળે જ છે. અમુક પુસ્તકની, જ્ઞાનની, પૈસાની, કીર્તિની આદિ અનેક ઈચ્છાઓ ઈચ્છા કરનાર અને ઈચ્છાના વિષયને સંગ સાધી આપે છે. એ સર્વના અનુભવની વાત છે. પ્રબળ ઈચ્છા ન હોય ત્યાંથી તકે આપણું સમીપ લાવે છે. પદાથોને આપણી સમક્ષ લાવે છે અથવા આપણને જ્યાં એ પદાર્થો હોય ત્યાં ઘસડી જાય છે. પ્રત્યેક પ્રાણીના હૃદયક્ષેત્ર ઉપર ઈચ્છારૂપી કલ્પવૃક્ષ રહેલું છે અને તે સંકલ્પ પ્રમાણે ફલ્ટ આપ્યા વિના કદીજ રહેતું નથી. ગમે તેવી માટી અને સદઢ ઈચ્છા પણ તેના યોગ્ય ફળને પ્રગટાવ્યા વીના રહેતી જ નથી. પ્રત્યેક ઈચ્છા અમુક જાતના કર્મો પ્રગટાવે જ છે અને એ કર્મ ના પરિપાકે આત્માને તે ફળ મળે જ છે. આ નિયમ કર્મના બંધાવામાં અને વિખરાઈ જવામાં સર્વ કરતાં ઉપયોગી સ્થાન રોકે છે. આથી એના વિવેચનની અધિક અગત્ય રહે છે. આપણું જૈન પરિભાષામાં આ કર્મને મેહનીકર્મના નામથી સંબધેલું છે, પરંતુ એના કાર્ય સંબંધે હજી આપણામાં બહુ અલ્પજ્ઞતા રહેલી છે.
આત્મા કેવી ઈચ્છાઓને વશ બની વતે છે, તે સબંધમાં તેણે બહુ ચેતવાનું છે. એક દાખલા તરીકે ધારો કે તમને દ્રવ્યની બહુ ઈચ્છા રહ્યા કરે છે, પુષ્કળ દ્રવ્ય એકત્ર કરી તેને ઉપભેગ કરવાનું તમને બહુજ મન રહ્યા કરે છે. આવી ઈચ્છા

Page #31

* RT
શ્રી અરમાનંદ પ્રકાશ. આ જમાનામાં લાખો મનુષ્યમાં એકાદ કોઈ વિરલ મનુષ્યને જ નહીં, બાકી તે પામર જનેની ટેળાબંધ સંખ્યા આવી વાસનાને વશજ હોય છે.
આવી વાસના તમને પણ પીડ્યા કરતી હોય તો તમે અમેરીકાના કરેઠાધિપતિઓ તરફ જરા નજર કરે. તેમણે વિપૂલ દ્રવ્યના ઢગલાઓ ખડકી રાખ્યા છે, અને હવે શું ઉપયોગ કરે તે પણ તેમને ખબર નથી. તેમને આનંદ આપવાને બદલે એ ધન ઉલટ કંટાળો આપતું હોય છે. અલબત તમારી અત્યારની ધનહિન સ્થિતિ તમને ધનમાં આનંદની કલ્પના ઉપજાવે છે, પરંતુ જેને તે પ્રાપ્ત થએલું હોય છે એના અંતરમાં પ્રવેશવાનું તમને કલ્પનાબળ હોય તે ક્ષણભર ત્યાં પ્રવેશ કરી જુઓ. અને તમને માલુમ પડશે કે ત્યાં આનંદ નથી પણ દુઃખ છે. એ લોકેની પૂર્વવાસના અને તે વાસનાને અનુરૂપ ઉદ્યોગવડે તેઓ એવા સંગે જમ્યા હોય છે કે જ્યાં તેમની દ્રવ્ય બહુલતાની ઈચ્છાને પૂર્ણ રીતે બહિર્ભાવ થઈ શકે. તેમને હેતુ પાર પડી શકે તેવી બુદ્ધિશક્તિ પણ તેમણે મેળવી હેય છે, અને એવી પરિસ્થિતિમાં મુકાયા હોય છે કે જ્યાં તેઓ દ્રવ્ય ઉપાર્જન માટેની શક્તિને ઉપયોગ પૂર્ણ સ્વતંત્રતાપૂર્વક કરી શકતા હોય છે. તેમનું મન ધરાઈ જાય, ત્યાંસુધી તેઓ ધનના ઢગલા ઉપર ઢગલા ખડકયા કરતા હોય છે. અને આપણને કલ્પના પણ ન થઈ શકે તેટલું દ્રવ્ય એકઠું કરેલું હોય છે, છતાં તેએની અંતરની દશા ખરી રીતે બહુ અતૃપ્ત અને દુ:ખી હોય છે. વાસનાના બકળથી આવી મળેલું ધન તેમને કેઈ જુલમગાર રાજાએ શીક્ષારૂપે કેટે બાંધેલા ૫
થ્થરના વજન જેવું જણાતું હોય છે. તે ધન ગુમ ન થાય તેવી ચિંતા તેમને નિરતર રહ્યા કરતી હોય છે અને તેને સાચવી રાખવા અખંડ સાવચેતી રાખવી પડે છે. એમના અંતરમાં એમજ રહ્યા કરતું હોય છે કે આથી અમને ખરૂં સુખ મુદ્દલ મન્યું નથી, પરંતુ ઉલટા હમે હમારા બંધુ મનુષ્યથી વિખુટા પડી ગયા છીએ. ધનની વિપૂળતા મનુષ્ય મનુષ્ય વચ્ચે એક બનાવટી ભેદ ઉભો કરે છે, તેઓ ધનની દીવાલમાં પુરાએલા હોવાથી સામાન્ય સ્થિતિના મનુષ્યો સાથે હળીમળી શકતા હોતા નથી. તેઓ બહુ એકમાગી અને સ્વાર્થી બની જાય છે, તેમને સમય જ પણ તેમને ભારે થઈ પડે છે. આજ કારણથી તેઓ દારૂ અને રંડીબાજીમાં પડી પિતાને કંટાળાથી ભરેલો સમય વિતાવે છે. તેઓ ઘણીવાર એમાં અનિષ્ટતા જોઈ શકે છે છતાં એ સિવાય બીજા પ્રકારના ઉત્તમ આનંદ તેઓ મેળવી શકતા નથી, કેમકે તેમણે માત્ર ધનની અને ધનને અંગે રહેલા ઉપગની લાલસા રાખેલી હતી. એ પ્રબળ ઈચ્છાવડે બંધાએલા કર્મને ઉદય બીજા માણુસોને ગમે તે સુખકર જાતે હોય છતાં જરા વિવેકની નજરથી જોવા

Page #32

કમ મિમાંસા,
ટે
જઇએ તે તે અધમતાની ઉંડી ખીણુ સિવાય અન્ય કશુજ નથી. તેમને જીવનની ખરી મીઠાશ મળતી નથી. જીઈંગીના હેતુ સમજાતા નથી. તે નિર'તર ચેન વિનાના આરામહિન અને તેએની આવી સ્થિતિમાંથી ભાગી છુટવા માટે કાંઇને કાંઇ આવેશ ભરેલા પ્રસંગો શોધતા હોય છે. કાંઈક ઉશ્કેરનારી અને ઉત્તેજક પ્રવૃત્તિ ન હેાય તે તેમના વખત જતા નથી; પેાતાની વાસ્તવ સ્થિતિના ભાનથી બચવા માટે તેઓ પેાતાના મનને ચકડાળે ચઢેલુજ રાખે છે. ક્ષણ પણુ ઉત્તેજક કે ક્ષેાભ ઊપજાવવાવાળા નિમિત્તા વિના રહી શકતા નથી. રાત્રે નાટક ચેટક નાચ તમાશામાં તે પછી દારૂની ખરાબીમાં અને સવારથી સાંઝ સુધી ખાવાપીવાની અને દોડધામની ધમાલમાં વખત વીતાવતા હોય છે. આ કની કઠણાઇ આપણે જોઇ શકતા નથી. આપણી નજરે તેએ સુખી દેખાય છે કેમકે આપણે પશુ હજી અજ્ઞાનના ઘાટા જંગલમાં ભમીએ છીએ, છતાં જ્ઞાનીજના ધનીકાની એ પામરતા જોઈ મહુ ખેદ પામતા હેાય છે.
આવા માણુસને જ્યાંસુધી ધન મળ્યુ હોય, ત્યાંસુધી તે મેળવવાની પ્રબલ વાસના રહ્યા કરતી હેાય છે. અને એ વાસના તેની પાસે અનેક પ્રકારના શુભાશુભ ઉદ્યોગા કરાવે છે. તે અનેકવાર નિરાશ અને છે, વળી વાસનાના ધક્કાથી પા સચેત બની ક્રીથી પ્રયત્ન આરભે છે, એમ અનેક ઉથલપાથલાના અંતે અને એકત્ર થએલી વાસનાના પિરપાક કાળે તે પેાતાની ઇચ્છાના વિષય મેળવે છે. પરંતુ એ સુખ કયાંસુધી ચાલે છે ? કદાચ તમે જવાબ આપશે। કે જ્યાંસુધી એ ધન ચાલે છે ત્યાંસુધી! હમે તમારા મતથી જુદા પડીએ છીએ. હુમે કહીએ છીએ કે જ્યાંસુધી તેની નિન અને સધન અવસ્થાના મુકાબલા તે કરતા હોય છે, ત્યાંસુધીજ તે સુખ ચાલે છે, ત્યાંસુધીજ તે આનદ મેળવે છે; પરંતુ તે મુકાબલાનું ભાન લાંખે તે કાળ ચાલતુ નથી. પાછે પુન: તે પેાતાની સધન અવસ્થાને ટેવાઇ જાય છે. અગાઉ જેમ તે નિર્ધનતાને ટેવાએલા હતા, તેમ તે દ્રવ્યની વિપૂલતાને ટેવાઇ જાય છે, પછી તા જે નિત્યનું છે, તેમાં આનદ આવતા નથી. ૨ક ભિખારીને ગેાળમાં જે ગળપણુ અને આનદ જણાય છે તે હુમને કે તમને જણાતા નથી, કારણકે એને આપણે ટેવાઇ ગયા છીએ. ધનીકના સંબંધે પણ તેમજ છે. તેની મખમલની શય્યા અને સુવર્ણ થી રસેલા પલા તેને અગાઉની જેમ મેાહક જણાતા નથી. આપણને સાધારણ પથારીમાં જે સ્વાભાવિકતા ભાસે છે તે કરતાં અધીક તે પામર ધનીકને કાંઇજ અધિક જણાતુ નથી. તેની વાસનાએ તેને એકવાર જ્યાં આનંદ મનાવ્યેા હતેા ત્યાં હવે તેને આનંદ જણાતા નથી. તે હવે પેાતાની ભુલ સમજતા શીખ્યા હાય છે. ( અપૂર્ણ )
~~

Page #33

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
સ્વીકાર અને સમાલોચના. નીચેના ગ્રંથે અમને ભેટ મળેલા છે જે ઉપકાર સાથે
સ્વીકારવામાં આવે છે. ૧ કપસૂત્ર મૂળ સાથે ભાષાંતર–આ અપૂર્વ ગ્રંથ જેમકે મૂળ સાથે હિંદી ભાષાંતરની પેજના કરેલી છે. તેના અનુવાદક મુનિરાજશ્રી માણેક મુનિ છે. હિંદી ભાષાંતર કરી તે પ્રકટ કરવામાં મેવાડ-મારવાડ પંજાબ બંગાળ વગેરે દેશના વાચક જૈન બંધુઓને તે જાતની ખેટ પુરી પાડી છે. જે તેના પ્રકાશક સેભાગમલ હરકાવત અજમેરવાળાને ધન્યવાદ ઘટે છે. ભાષાંતર પણ સરલ રીતે થયેલ છે. કિંમત રૂા. ૧–૮–૦ પ્રકાશક પાસેથી મળી શકશે.
૨ વિસલવિદ–લેખક એમ. વી. મેક્ષાકર. પ્રકાશક ઝવાહરલાલ જેની સીકંદરાબાદવાળા તરફથી અભિપ્રાયાર્થે અમને ભેટ મળેલ છે. આ ગ્રંથમાં સ્વામી દયાનંદ સરસ્વતીએ સત્યાર્થ પ્રકાશાદિ ગ્રંથમાં જૈનધર્મની જે નિંદા કરી છે તેના દરેક મુદ્દા ઉપર દલીલથી યોગ્ય રીતે ઉત્તર આપવામાં આવ્યું છે. અને તેમની પલ ઉઘાડી પાડી છે. ગ્રંથની સંકલના હિંદીમાં પ્ર”નોત્તરરૂપે કરેલી છેવાથી વાંચનારને આનંદ પડે તેમ છે. કિંમત દશ આના.
શ્રીમદ્ વિજયાનંદ સૂરિશ્વરજી મહારાજના પરિવાર મંડળના
| મુનિરાજોના ચાર્તુમાસ, મુનિરાજશ્રી દોલતવિજયજી મહારાજ આદિ ઠાણું ૨ . સરદારબજાર પુનાકેમ્પ. મુનિરાજશ્રી માણેકવિજયજી, મુનિશ્રી માનવિજયજી, મુનિશ્રી નરેદ્રવિજયજી
મુનીશ્રી સંતોષવિજયજી, પાટણ ઠે. મણીયાતીપાડો. મુનિશ્રી જયવિજયજી મહારાજ, મુનીરાજશ્રી લલિતવિજયજી મહારાજ વગેરે.
સુધારે. મુનીરાજશ્રી ભકિતવિજયજી મહારાજ, મુનીશ્રી યશોવિજયજી. તળાજા. મુનીશ્રી કુસુમવિજયજી મહારાજ. ઇદાર (માલવા) મુનીશ્રી મતિવિજયજી મહારાજ, મુનીશ્રી લાવણ્યવિજયજી મુનીશ્રી કીતી
વિજયજી મહારાજ વગેરે. અમદાવાદ ઠે. રતનપળ. મુનીરાજશ્રી લબ્ધીવિજયજી મહારાજ વગેરે. અમદાવાદ છે. પાંજરાપોળ.
જામનગર.

Page #34

જૈન પ્રજાનું નિડર સ્વતંત્ર અને ઉચ્ચ ટિનું વાચન પુરૂં
પાડનારૂં સાપ્તાહિક પત્ર, - જેનું પાલન
[ગુજરાતી-હિન્દી)
પ્રતિ બુધવારે પ્રાતઃકાલે પ્રકટ થાય છે. હિંદુસ્થાનના ચારે ભાગમાં વસતી સમગ્ર જૈન પ્રજાને અવાજ પ્રકાશમાં લાવનારૂં, તેમને પ્રગતિમાં મૂકવાને નવા આન્દોલનો પ્રસારતું, રાજ્યદ્વારમાં તેમના સિદ્ધાંતોની ઘોષણા પહોંચાડનારું, આગેવાન અને વિદ્વાનોના પ્રમાદને ઊડાડનારૂં અને શ્રાવિકા બહેનોની સુધારણા માટે શ્રમ કરનારું આ એક અદ્વિતીય પત્ર છે. ઊંચા વિચારો ધરાવ નારા બધુઓમાં માન પામતું જાય છે. તટસ્થ પણે સત્યાસત્ય દાખવે છે. કન સમાજની કેમમાં પડેલા સડાઓ માટે કડક શબ્દોમાં બોલે છે એક સુધરેલી કિમને જેવું જોઈએ તેવું વાજીંત્ર બનવાને હરેક તકે પ્રયાસ કરે છે. પોતાના લેખન વિષચમાં દિવસે દિવસે સુધારા કરે છે. વેપાર અને હુનર કળા જે વિષય ખાસ જૈન સમાજનો છે છતાં તેને જૈન સમાજનાં પત્રમાં સમૂળગો અભાવજ છે તે અભાવને દૂર કરવાને ચિના થાય છે. જૈન ધર્મનાં તત્વ જ્ઞાન અને સત્ય રહસ્યને પ્રકટાવવાને મન કરે છે તેવા આ એક ઉછરતા વાત્રને માત્ર એકવાર મંગાવી વાંરી જેવા ભલામણ કરવામાં આવે છે. નમુનો મફત મોકલવામાં આવે છે. જેમાં સમાજની ચર્ચાઓ અને ધર્મ તથા રીત રીવાજોના વાદગ્રસ્ત પ્રીનને ખુશીથી સ્થાન આપવામાં આવે છે પ્રતિ વર્ષે દળદાર પુસ્તક ભેટ આપવામાં આવે છે. આ ચાલુ વર્ષમાં “ કુસુમશ્રી" નામનું પુસ્તક ભેટ તરીકે બહાર પડયું છે. વાર્ષિક લવાજમ રૂા. ૩-૦-૦ અગાઉથી. લેટના પુસ્તકના વી. પી. ખરચના રૂ. ૮-૩-૦ અલગ. માત્ર એક નમુનો મંગાવીને વાંચી જુઓ.
લખો –અધિપતિ ન શાસન—લીનગર.
છે.
આઠ હજાર ગ્લૅકનો પ્રથમ સ્થાગ બહાર પડી રહ્યુ
શ્રી સિદ્ધર્ષિ ગણિ રચિત. ઉમિતે ભવ પંરવા કહ્યા.
(ત્રણ ભાગમાં પત્રાકારે વીશ હજાર કલાકનો સાહિત્ય સાગર.)
સાગરમાં અનેક પ્રકારનાં રત્નો હોય છે, તેમ આ મહાન ગ્રંથમાં સાહિત્યનાં અંગોપાંગનાં અલંકાર ભરેલાં છે. આ ગ્રંથની પ્રશંસા કરવી તે કસ્તુરીની સુગંધ અને સુવર્ણની કાંતિનાં પ્રશંસા પત્ર મેળવવા શ્રમ સેવવાના સરખું છે. અદભૂત કલ્પના કરવાની પ્રતિભા શકિતવાળા આ ગ્રંથના વિદ્વાન કર્તાની શૈલી અને કથાના રૂપમાં અદભૂત કલ્પનાને જવાનાં સામર્થ્યથી વકતા અને આતાઓને અપૂર્વ આનન્દ પ્રક્ટ થાય છે. આવી અમૂલ્ય વાચનાને પ્રત્યેક રાહત્યવિલાસી વિદ્વાન મુનિરાજ અને વિદ્વાનશીલ શ્રેતાઓ સહેલાઈથી લાભ લઈ શકે તેટલા માટે તેને ત્રણ ભાગમાં વહેંચી નાંખવામાં આવ્યો છે. પહેલા ભાગમાં ત્રણ પ્રસ્તાવ, બીજા ભાગમાં ચારથી છ પ્રસ્તાવ અને ત્રીજા ભાગમાં સાતથી આઠ પ્રસ્તાવ સમાવવામાં આવ્યા છે. છુટક ભાગે ખરીદ કરનાર પાસેથી પહેલ, બીજા અને ત્રીજા ભાગના રે. ૬-૦, ૨, ૬-૦૦, અને

Page #35

રૂ. ૪-૦-૦ લેવામાં આવશે અને સ'પુર્ણ ગ્રંથ એકી સાથે લેવાથી રૂ. ૧૨-૦-૦ મૂલ્ય પડશે. ગ્રાહકની ઇચ્છા સપુર્ણ ગ્રંથ લેવાની મરજી હશે તેા પ્રથમ ભાગ સાથેજ ત્રણે ભાગનું મૂલ્ય લેવામાં આવશે. ઉપરને ગ્રંથ ખરીદનારને નીચેનાં પુસ્તકા પણ માકલવામાં આવશે.
+
ધ દેશના (ગુજરાતી) કીં. રૂ. ૧૦-૭ પાંચસે! પૃષ્ટોનું ધર્મશિક્ષાનું અપૂર્વ પુસ્તક, પ્રાણીન છેતાર અને અર્વાચીન દ્દિગ’અર્ કી. રૂ. ૦-૪-૦ શાણી સુલસા (હીંદી) કીં. રૂ. ૦-૪-૦.
સદરહુ અક્ષિસ ઉપરાંત ઉપરના બન્ને ગ્રંથા સાથે ખરીદનાર મુનિમહારાજને ચાતુર્માસના સ્થિરવાસ દરમ્યાન જૈન શાસન પત્ર વિના લવાજને આપવામાં આવશે. લખા—ધી વિદ્યા વિજય પ્રીન્ટીંગ પ્રેસ-ભાવનગર.
ચાતુમાસના શાન્તિભાઈ સમય માટે અતિચયેાગી બક્ષીસે. ++
જાહેર લાયબ્રેરીઓ, સસ્થાઓ, જ્ઞાનભંડારા, સુનિ મહારાજાઓ અને સખી ગૃહસ્થાનાં પુસ્તકાલયાનાં અમૂલ્ય આભૂષણો,
===+=+=+
પતિશ્રી હસરત્નગણિ વિરચિત.
શ્રી શત્રુંજય માહાત્મ્યમ્.
( ગયાત્મક)
આ મહાન ગ્રંથ પંદર અધિકારમાં વહેંચાયેલે છે. તેમાં દર હજાર લેકે આપેલા છે, આ ગ્રંથના કર્તાની શૈલી અદ્ભૂત ઘણી પ્રશંસનીય છે. તી રાજની અદ્ ભૂત શાભા તથા તેમનાં દર્શન અને શ્રવણનું મહદ્ પુન્ય, નિવૃતિના સમયમાં પ્રાપ્ત કરવા સરખું છે. પતિશ્રીએ પ્રત્યેક અધિકારમાં સૃષ્ટિ અને પ્રકૃતિના સૌંદર્યનું અપ્ર તિમ વર્ણન કરેલુ છે. સ'સ્કૃત શુદ્ધ અને સરલ ભાષા શરૂઆતના અભ્યાસીએને અહુ ઉપયાગી છે, સુંદર જાડા એન્ટ્રીક પેપર ઉપર છપાએલા છે. ષણના શુભ દિવસેામાં ખાસ વ્યાખ્યાન અને વાચના માટે ઉપયાગી છે. કીંમત રૂ. ૧૦-૦-૦ ટપાલ ખ જીદું.
ઉપરના ગ્રંથ ખરીદનારને ખીજા અપૂર્વ અતિ ઉપયોગી નીચેનાં પુસ્તકો તદન ભેટ આપવામાં આવશે.
શાલીભદ્ ચરીત્ર કીં, રૂ. ૧-૦-૦, ચકશ્રેષ્ડી ચરીત્ર રૂ. ૦-૮-૦, પકથા મૂલ્ય રૂ. ૦૪-૦. સદરહુ પુસ્તકા પેથી આકારના સુદર કાગળામાં છાપેલાં છે, તે પણ સાથે ભેટ મેકલવામાં આવશે.
લખાધી વિદ્યા વિજય પ્રીન્ટીંગ પ્રેસ—માવનગર.
રાજા મહારાજાઓના ઇતિહાસની હકીકતથી ભરપૂર અતિ ઉત્તમ સાહસના અપૂર્વ નમુનારૂપ ઇંડ રાજસ્થાન.
ઇતિહાસને સંશાધી ભારતવર્ષના દેશી રાજ્યાના રજપુતાના વૃતાંત ઉપર અજ

Page #36

વાળું પાડનાર ટેંડ સાહેબનું અતિ માનવંતુ પુસ્તક મેટું સાહસ કરીને પ્રકટ કરવાની પહેલ સાથી અમારી પ્રથમની છે. ટૅડ રાજસ્થાનમાંથી અનેક વસ્તુઓ જણવાની મળે છે. આ પુસ્તકના નામથી કોઈપણ સુશિક્ષિત અજાણ્યું નથી તેથી તેનું વિશેષ શું વિવેચન કરવું ? તેની મુળ કીમત રૂ. ૧૦-૦-૦ રાખવામાં આવી હતી છતાં પર્યુષણ અને ચાતુર્માસ જેવા પ્રસંગને અનુસરીને માત્ર રૂ. ૬-૦-૦ ઘટાડેલી કિંમત રાખી છે. સુન્દર પાકું સોનેરી બાઈડીંગ ઉંચી છપાઈ અને સરસ કાગળ ખરેખર આકર્ષક છે. દરેક લાયબ્રેરીના આભૂષણરૂપ છે. ઉપરનું પુસ્તક ખરીદનારને નીચેનાં પુસ્તક ભેટ આપવામાં આવશે.
જૈન શુભેચ્છક આલ્બમ જેમાં સાધુ અને શ્રીમંત પુરૂષોના ૩૪ ફોટાઓ છે. કી. રૂ. ૧૦-૦, કોન્ફરન્સના મીયે જેના અંદર કોન્ફરન્સના રિપોર્ટ છે. કીં. રૂ. ૧-૦-૦, વ્યગુણપર્યાયને સસ અર્થ સહિત કીં. રૂ. ૧-૪-૦, વ્યાખ્યાન સંગ્રહ કી. રૂ. ૧-૪-૦, લવંગલતા કીં. રૂ. ૦-૪-s, કુસુમકુમારી રૂ. -૪-૦, જયા રૂ. ૦–૬–૦, આઈન-ઈ-અકબરી રૂ. -૮-૨૦, અને નીતિ દપણું રૂ. -૪-૦.
ઉપરનાં પુસ્તકોની બક્ષીસો ઓર્ડર સાથેજ મોકલવામાં આવશે. આ યોજના માત્ર ચાતુર્માસ સુધીની જ છે માટે સત્વરે લખવાની તજવીજ કરવી.
| માલીક–વિદ્યાવિજય પ્રિન્ટીંગ પ્રેસ–ભાવનગર.
અત્યાર સુધીમાં બહાર નહીં પડેલા અને દરેકે દરેક ગૃહસ્થોએ અને ભંડારેના
વ્યવસ્થાપકેએ સંઘરી રાખવા લાયક.
* શ્રી ઉદયપ્રભદેવસૂરિ કૃત શ્રી આરંભસિધ્ધિ સટીક.
[ જેન જયોતિષને અપૂર્વ પ્રથ] આ ગ્રંથના ર્તા ઉદયપ્રભદેવસૂરિ વસ્તુપાળ મંત્રીના સમયમાં થયેલા છે. તે સમયમાં જ્યોતિષના વિષયમાં ભિન્ન ભિન્ન ગ્રંથે હોવાથી હાઈ એક વિષયના મૂહર્તાદિક જેવા માટે વિદ્વાનોને અનેક ગ્રન્થ જેવા જાણવાની અપેક્ષા રહેતી હતી. તે જોઈને ઉક્ત સૂરીશ્વરે જિજ્ઞાસુઓના ઉપકારને માટે “ તકે જિન” એ ન્યાય પ્રમાણે સર્વ વિષનો સંગ્રહ આ એકજ ગ્રન્થમાં કર્યો છે. એટલે કે આ ગ્રન્થમાં-તિથિ ૧, વાર, નક્ષત્ર ૩, ૪, રાશિ ૫, ગોચર ૬, કાર્ય ૭, ગમન (પ્રયાણું) ૮,વાસ્તુ ૯, વિવાહ ૧૦ અને મિશ્ર ૧૧ આ અગ્યાર દ્વાર [વિષયો લીધા છે. દરેક વિષય સાંગોપાંગ કહેલા હોવાથી કોઈ પણ વિષય માટે પ્રસ્થાન્તરના અવલોકનની જરૂર રહેતી નથી.
આ ગ્રન્થ ઉપર વાચનાચાર્ય શ્રી હેમહંસ ગણિએ ટીકા કરેલી છે. તેમાં મૂળ ગ્રન્થનું સ્પષ્ટ સ્પષ્ટીકરણ કરવા ઉપરાંત તે તે સ્થળે સ્વમત તથા અન્ય મતના પ્રાચીન - તિષ ગ્રન્થની સાક્ષી આપી દરેક વિષયે સુદ્રઢ કર્યા છે. તેમજ મૂળ ગ્રન્થની અપૂર્ણતા પણ સ્વપર ગ્રન્થાના પાઠે લખીને પૂર્ણ કરી છે. અર્થાત આ એકજ ગ્રન્થ ઐહિક તથા પારલૌકિક સર્વ શુભ કાર્યો માટે અતિ ઉપગી છે. તેથી અમેએ આ ગ્રન્થ છપાવી પ્રગટ કરવાનું ઉચિત ધાયું છે. - આ ગ્રન્થ છપાઈને પયુંષણ સુધીમાં પ્રસિદ્ધ થશે, તેથી આગળથી ગ્રાહક થનારે પિતાનું નામ ઠેકાણું વિગેરે રીતસર ભરીને અમારા પર મોકલવું. અગાઉના ગ્રાહકની સંખ્યા જેટલી જ નકલ છપાવવામાં આવે છે. આવા ગ્રન્થ વારંવાર છપાતા નથી, તથા તેની નકલે પણ કાવ્ય ચરિત્રાદિકની જેમ વધારે છપાતી નથી, તેથી જિજ્ઞાસુઓએ પ્રથમથી જ ગ્રાહક થવું શ્રેષ્ઠ છે. આ ગ્રન્થ લગભગ ૩૦ કારમને થશે તેમાં સ્પષ્ટતાને માટે તે તે સ્થળે મૂળ ગ્રન્થમાં લખેલાં યંત્ર પણ લેવામાં આવ્યા છે.

Page #37

०-१-०
આગળથી ગ્રાહક થનારને આ ગ્રન્થ રૂ. ૩ાા પાછળથી રૂ. ૫ ની કીંમતે મળશે. પિષ્ટ ખર્ચ..ભિને સમજવું વધારે ખુલાસા માટે નીચેને સિરનામે પત્ર વ્યવહાર अरवो. इतिशम्.
પુસ્તકે મળવાનું ઠેકાણ:શાહ પુરૂષોત્તમદાસ ગીગાભાઈ,
અધિપતિ જૈન શાસન-ભાવનગર. तैयार छे !!!
तैयार छे !! जैन शासन ऑफीसथो प्रगट थयेला तेमज मळतां पुस्तको.
ठे० राधनपुरी बजार-भावनगर-काठियावाड. शास्त्री टाईपमां.
१० स्यादिशब्द समुच्चय.... ०-१२-०
संस्कृत ग्रंथो व्याख्यान माटे. पुस्तकोनां नाम. कीमत.
११ श्री शत्रुञ्जय माहात्म्य (पत्राकारे) १ देव सी-राई प्रतिक्रमण सूत्र ०-२-० पंडित श्री हंसरत्नसूरि विरचित१०-०-० २ स्त्रोत्र रत्नाकर (जेनी अंदर
१२चम्पक श्रेष्ठी कथानकम्(पत्राकारे) ०-८-० १४ स्तोत्र छे.)... .... ०-४-० १३ पर्व कथा संग्रह
०-४-० ३ स्नात्रपूजा ( आत्मारामजी
१४ तपावली महाराज कृत) .... .....
१५ श्री शाळीभद्र चरित्र १-०-० ४ विशस्थानकनी पूजा ,, ०-१-० हवे पछी बहार पडनार पत्राकारे ५ अष्ट प्रकारी पूजा,, ....
कथाना ग्रंथो. ६ सत्तर भेदी पूजा.... , ०-१-० ऋषी मंडळ कथा स्याद्वादमञ्जरी ७ नव पदजीनी पूजा ,, ०-१-० पृथ्वीचंद्र अने गुणसागरनी गद्य-उपदेश८ पूजा संग्रह.... .... ,, ०-३-० माळावृति-उपमितीभवप्रपंचा कथा चाँद ९ सुधारस स्तवन संग्रह. ०-४-० । भाग एकी साथे.
ગુજરાતી ગ્રંથો १६रेनशले२७४ मापन (२नी
सहित .... .... १-४-० અંદર મુનિમહારાજાઓ તેમ..
| ૨૨ વ્યાખ્યાનસંગ્રહ (લેખક વકતા જ કેન્ફરન્સના હિતચિંતકોના રે. ૧ ३४ टा। छे.
यारित्रवियल).... .... १-४-० ૧૭ કોન્ફરન્સને ભોમી (જેની ] [ વાત અને ઐતિહાસીક પુસ્તક.
અંદર ચાર કોન્ફરસના રીપે. | ૨૩ ટોડરાજસ્થાન (બે ભાગ ટેલ તેમજ રિક્ષાચળ ઉપર ? રૂા. ૧ સંપૂર્ણ સુન્દર બાઈન્ડીંગથી આ રૂા. ૪ આવતા યાત્રાળુઓને ઉપ !
ભરપુર) ઘટાડેલી કિંમતઈ રોગી બાબતાથી ભરપુર | २४ स सत ( पात ३) ०-४-० १८ अनानु पूवी.... .... ०-०-
६ २५ सुभ भारी (.) ०-४-० १८ भान मे शीनु गया ०-०- २६ या (") .... ०-६-० २० साभाय सूत्राथ .... ०-०-
८ २७ माधन-४-४५री. .... ०-८-० ૨૧ દ્રવ્યગુણપર્યાયને રાસ અથે | ૨૮ નીતી દર્પણ ટપાલ સહીત -૪-૦
पुस्तको मळवा- ठेका'-जैन शासन ऑफीस-भावनगर..

Page #38

શ્રી શ્રાદ્ધગુણ વિવરણ. (ભાષાંતર) શ્રાવકની વિશેષ ધર્મના કારણરૂપ અને ઉચ્ચ ગૃહસ્થ ધર્મ (શ્રાવકના સામાન્ય ધમ" ); નું શુદ્ધ સ્વરૂપ બતાવનારા, મોક્ષમહેલના પ્રથમ સોપાનરૂપ, જયશ્રીની સિદ્ધિને આપનાર આ અપવ ગ્રંથ છે. જેથી આવા શ્રાવકા પયોગી કાઈપણ ગ્રંથુ અત્યારસુધીમાં પ્રગટ થયે નથી. સરય. સુખેાધ કે, વિવેચન અને અનેક કથાઓ સહિત શ્રીમ= જિનમંડનગણી મહારાજની કૃતિની આ એક સુંદર અને અત્યુત્તમ રચના છે, જેનું સરળ અને શુદ્ધ ભાષાંતર પ્રવત કજી મહારાજશ્રી કાંતિવિજયજી મહારાજના શિષ્ય મુનિરાજ શ્રી ચતુરવિજયજી મહારાજે કરેલ છે. જેન તરીકે દાવો ધરાવનાર કે શ્રાવક ધર્મ ના ઇછક કાઈપણ વ્યક્તિના ઘરમાં આ ગ્રંથ કે જે શ્રાવક ધમની ઉચ્ચ શૈલીને જણાવનારા છે તે અવશ્ય હોવા જ જોઈએ. તે ખરેખર ઉપયોગી જોઈ ગ્રંથ છપાતાના દરમ્યાન ઉપાધ્યાયજી શ્રીમદ્ વીરવિજયજી મહારાજના પ્રશિષ્ય મુનિરાજ શ્રી પ્રેમવિજયજીના નેક અભિપ્રાયથી અત્રેની જે ઓડીંગ તેમજ જૈન નાઈટ કલાસના વિદ્યાર્થીઓને ધાર્મિક અભ્યાસની શરૂઆત તરીકે આ ગ્રંથ ચલાવવાની ખાસ યોજના થયેલી છે તેજ તેની ઉપયોગીતા પૂરતા પુરાવે છે, તે બાબતમાં વધારે કાંઈ પણ ન લખતાં તે સાઘ ત ખાસ વાંચી જવાની ભલામણ કરીએ છીએ,
ઉચા બ્લેજ કાગળા ઉપર, ચાર જાદી જદી જાતના સુદર ટાઇપાથી છપાવી સુદ ભાઈ - ડીંગથી તેને અલંકૃત કરવામાં આવેલ છે. રાયલ આઠમેજી પત્રિીશા કામના સુમારે ૩૦ ૦ પાનાના દલદાર ગ્રંથ. કિંમત માત્ર રૂા. ૧-૮-૦ રાખી છે પાસ્ટેજ જા ૬'. ઘણી નકલાના અગાઉથી શાહુકા થયા છે.
લખેશ્રી જૈન આત્માનદ સભા, ભાવનગર
છે
૪જીનું જ્ઞાનીકા? છપાતા ઉપયોગી થશે.
| માગધી-સંસકૃત મૂળ અવસૃરિ ટીકાના ગ્રંથા. ૧ સત્તરીય ઠાણ સટીક ? શા. ચુનીલાલ મુબચંદ પાટણવાળા તરફથી. ૨ સિદ્ધ પ્રાભૂત સટીક પ્રાંતિજવાળા શેઠ કરમચંદની બીજી સ્ત્રીના સમરણાર્થે”.
હા. શેઠ મગનલાલ કરમચંદ તરફથી. ૩ ૬ રતનશેખરી કથા ?
શા, હીરાચંદ ગહેલચંદની દીકરી એન પીબાઇ પાટણવાળા ત. ૪ ૮૮ દાનપ્રદીપ”
શો. મુળજી ધરમશી તથા દૂલભજી ધરમશી પારબંદરવાળા તા. ૫ ૬ શ્રી મહાવીર ચરિત્ર'' શ. જીવરાજ મતીચંદ તથા પ્રેમજી ધરમશી પોરબંદર- શ્રી નેમિચંદ્રસૂરિ કૃત.
| વાળા તરફથી શા. મુળજી ધરમશીના સ્મરણાર્થે. ૬ સબાધ સિત્તરી સટીક } શો, કયાણજી ખુશાલ વેરાવળવાળા તરફથી. ૭ ‘ પટસ્થાનક પ્રસટીક '' શા પ્રેમ નાગરદાસની માતુશ્રી બાઈ રળીયાતભાઈ માંગ
- શાળવાળા તરફથી. / “ બંધહેતૃદય ત્રિભંગી સટીક ” શા. મુલચંદ વેલજી માંગરોળવાળા તરફથી. કે “ સુમુખા(દૈમિત્ર ચતષ્ક કથા ” શા. ઉત્તમચંદ હીરજી પ્રભાસપાટણવાળા તરફથી. ૧૪ ચૈત્યવંદન મહાભાષ્ય”. - શા, હરખરાદ સકન પ્રભાસપાટણવાળા તરફથી ૧૧ ‘ પ્રતિક્રમણ ગર્ભ હેતુ” શા. મનસુખભાઈ લલુભાઈ પેથાપુરવાળા તરફથી ૧ર ૧ સંસ્તારમાં પ્રકીર્ણ સટીક” શા. ધરમશી ગોવીંદજી માંગરોળવાળા તરફથી. ૧૭ “શ્રાવકધર્મ વિધિ પ્રકરણ સટીક” શા. જમનાદાસ મારારજ માંગરોળવાળા તરફથી, ૧૪ “પ્રાચીન ચાર કર્મગ્રંથ ટીકા સાથે? ઍક પ્રેમચંદ ઝવેરચંદ પાટણવાળા તરફથી. ૧૫ “ધમ પારક્ષા શ્રીજિનમંડનગણી કૃત” એ શાલિકાઓ તરફથી. ૧૬ “ સમાચારી સટીક શ્રીમદ્ - શા. લલુભાઈ ખુબચંદની વિધવા બાઈ મેનાબાઈ પાટણ | વિજયજી ઉપાધ્યાયજી કૃત
વાળા તરફથી.

Page #39
17 66 પંચનિએથી સાવચૂરિ * 18 89 પર્ય”ત આરાધના સાવચૂરિ ". 19 6 પ્રજ્ઞાપના તૃતીયપદ સંગ્રહણી સાવચૂરિ " 20 * બં વાદયસત્તા પ્રકરણ સાવચૂરિ " ર૧ 66 પંચસંગ્રહ”. શેઠ રતનજી વીરજી ભાવનગરવાળા તરફથી. રર 64 શ્રાદ્ધવિધિ'. શેઠ જીવણભાઈ જેચંદ ગોધાવાળા - , 2 3 4 બ્રેડ દર્શન સમુચ્ચય' ર૪ દા ઉત્તરાધ્યયન સુત્ર શ્રીમદ્ બાબુ સાહેબ ચુનીલાલજી પન્નાલાલજી મુંબઈવાળા તરફથી. | ભાવવિજગ જીણી કત ટીકા. રપ 86 બહુત સંધયણી શ્રી જિનભદ્રગણી ક્ષમાશ્રમણકૃત " એ ક સભા તરફથી , 2 H ' કસાર કાળ મહાકાવ્ય શા. મગનચંદ ઉમેદચંદની વિધવા બાઈ ચંદન પાટણ તદ ર૭ ** ક્ષેત્રસમાસ ટીકા? રોડ અમૃતલાલ છગનલાલ ભાવનગરવાળા તરફ થી, 28 ** કવલયસાલા ? (સંસ્કૃત) 29 શ્રી વિજયચંદ કેવળી ચરિત્ર (મૂળ) પાટણ નિવાસી બેન રૂક્ષમણિ તરWી. | હાલમાં નવા પ્રથાની થયેલી યોજના.. ( જેની છપાવવાની શરૂઆત થઇ ચુકી છે. ) 20 વિજ્ઞપ્તિ ત્રિવેનિ, (વિરતૃત ઐતિહાસિક પ્રસ્તાવના સાથે.) 39 પ્રાચિન જોન જેવું શૈJદે. (વિરતારયુકત ટિ૧પણી અને ઉપાદ્રઘાત સાથે) 32 विज्ञप्ति संग्रह. 33 વિનયવ મલ્પિ . (બે ભાગમાં ભાષાંતર વિગેરે ઉપયોગી માહિતી સાથે) 34 कृपारस कोष. 35 करुणावज्रायुध नाटक. રૂદ જૈન ગ્રંથ પ્રાપ્તિ સંપ્રદ, (જૈન ઈતિહાસ નાં અંગભૂત સાધના. ) 37 जैन ऐतेहासिक रास संग्रह. 38 प्राचीन पांचमो कर्मग्रंथ. बाइ मणीवाइ। जामनगरवाळा तरफथी। - નીચેના ગ્રથાની યોજના કરવામાં આવે છે. 39 श्री गणधर साधेशबक लघु टीका. 40 શ્રી નયોપદેશ, ( શ્રીમદ્ યશોવિજયજી કૃત ન્યાયના અપૂર્વ યુ'થ.) (4? Re૫ત્ર જનાવટી. (શ્રીમદ્ ધર્મ સાગરજી ઉપાદેયાયજી કૃત ) " ભાષાંતરના ગ્રંથા, * (નવા). ઝર શ્રી સમ્યકત્વ કમુદિ ( ભાષાંતર) વિવિધ કથાઓ સહિત શ્રી પાછીયાપરવાળા શાહ રણ છેાડદાસ ભાઈચંદ તરફથી. 43 નિગેદિછત્રીશિ. 44 ફૂગલછત્રીશિ. જપ પરમાણુ” ખંડ છત્રીશિ 46 અધ્યાત્મ સંત પરિક્ષા.. | આ માસમાં દાખલ થયેલા માનવતા સભાસદો. 1 ફોટોગ્રાફેર પરભુદાસ રામજીભાઈ પદમશી 20 ભાવનગર થી વ૦ લાઇફમેમ્બર. 2 શાએાતીચંદે હમરાજ 20 જામનગર. બી. વ૦ લાઇફ મેમ્બર.. 3 ટીમાણીયા રણ છોડદાસ દેવકરશુ. 20 મણાર.. - પેટ વ૦ વાર્ષિક સેમ્યા. 4 દેરાઈ નરોત્તમદાસ ખીમચંદ. 20 બોટાદ For Private And Personal Use Only