________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ચૈત્ય પરિપાટી.
૧૧ ઐતિહાસિક વાત નેંધી રાખી છે, તેના આધારે આપણે આપણી પૂર્વની સ્થિતિનું ભાન કરી શકીએ છીએ. આવી પ્રશસ્તિઓ સિવાય બીજા પણ ઐતિહાસિક પ્રબંધ, ચરિત્ર, પટ્ટાવલિઓ, વિજ્ઞપ્તિ અને સ્તવને, સ્વાધ્યાય છે કે જે ખાસ ઈતિહાસના ઉદ્દેશ્યથી જ લખાયેલાં છે. જૂના તીર્થોના નામ અને તીર્થપતિ તીર્થકરેના ઉલેખો માટે ચેત્ય પરિપાટીઓ અથવા તીર્થમાલાના સ્તવને બહુજ ઉપયેગી છે. જેવી રીતે જીવવિજયજીએ “સકલતીર્થ વંદુ કરજેડ” નામના સ્તવનમાં તથા સમયસુંદરજીએ “શત્રુંજય રીપભ સમેસર્યો રે” એ સ્તવનમાં તીર્થોના નામે સંરહ્યા છે તેવી રીતે પૂર્વના અનેક વિદ્વાનોએ આવી જાતની કૃતિઓ-ચૈત્ય પરિપાટીઓ બનાવેલી છે. કેટલાકે તો સ્વયં પતે યાત્રા કરી આવેલા સ્થળોનાં સ્તવન બનાવ્યા છે. આવા સ્તવને ઘણા જૂના જૂના મળી આવે છે. ગુજરાતી ભાષા સિવાય સંસ્કૃત, પ્રાકૃત અને અપભ્રંશ ભાષામાં પણ આવી કૃતિઓ થયેલી છે. સ્વારા જેવામાં આવેલી ચૈત્ય પરિપાટિઓમાંથી કઈ કઈ તો ૧૨ મા સૈકાની પણ બનેલી છે. કેટલીકમાં ખાસ એકજ ગામના બધા રોનાં નામ અને સ્થળ આદિ લખેલાં હોય છે. પાટણ ચૈત્ય પરવાડી, સિદ્ધપુર ચૈત્ય પરવાડી, ઈલાદુઈ ચૈત્ય પરવાડી આદિ કૃતિઓ આવી જ જાતની છે. એ બધી ચૈત્ય પરવાડીઓ હાર લાવવાથી જૂના તીર્થસ્થળો ઉપર કેટલુંક પ્રકાશ પડે તેમ છે તેથી હું કમથી એવી કેટલીક કૃતિઓને પ્રકટ કરવાનો વિચાર કરેલો છે.
આ લેખની નીચે આપેલી “ચૈત્ય પરિપાટિ” રત્નાકર ગચ્છના આચાર્ય શ્રી હેમચંદ્રના શિષ્ય શ્રી જિનતિલકની કરેલી છે. રયાની સાલ આપેલી નથી છતાં લખેલી પ્રતિ ઉપરથી જણાય છે કે સં. ૧૫૦૦ ના પૂર્વે આની રચના થયેલી હોવી જોઈએ. આના બધા મળી ૩૭ પડ્યો છે. જેમાંથી પ્રારંભના ૨૭ પદ્યોમાં ભારતવર્ષના વિદ્યમાન (લેખકના સમયના) તીર્થનાં નામે છે અને પછીના ૧૦ પવોમાં શાસ્વત તીર્થો વિગેરેનું વર્ણન છે.
જૈન ઉપાશ્રય
વડોદરા
}
–નિષિનવિનર છે.
For Private And Personal Use Only
