Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
આત્માનંદ
XIIXIIIIIIS
મુ ૨, ૨, ૪, પ્રા.
IIIIIIII
પુસ્તક ૯ મુ KKKK
JSSSSSSSSSSSSSSSSSSY.
વિક્રમ સંવત્ ૧૯૬૭. ભાદ્રપદ, અંક ૨ જો,
**
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રભુસ્તુતિ.
ગીતિ.
જે 'જિનસિંહ વિલેાકી,
કર્મ મૃગા દૂરથી તરત નાશે; નમન અમારૂ તેને,
સદા હુો શુદ્ધ ભાવ ઉદ્ભાસે. વિશ્વ ગગનમાં ઊગ્યા, *જિનવર તરણિ પ્રકાશતા તેજે; કર્મ બ્રૂક ભય પામ્યા,
અંધકાર ‘અઘતણું ગયુ. સ્હેજે,
જિનવર મેઘ વિશ્વપર,
આગમ અમૃત અપાર વર્ષાવે;
પાન કરી વિજન સા,
超
શિવસુખ સાધેા ઉમ‘ગથી ભાવે.
૧ જિન ભગવાન રૂપી સિંહ. ૨ કર્મરૂપી મૃગલા. ૩ આ જગતરૂપી
આકાશમાં. ૪ જન ભગવાન રૂપી સૂ.૫ કર્મરૂપી ધુડ પક્ષીઓ. પાપ. જિન ભગવાન રૂપી મેઘ. ૮ શાસ્ત્ર રૂપી અમૃત, હું મક્ષ સુખ.
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૪૦
આત્માનંદ પ્રકાશ,
V
પ
ક
vwwvwwwvwUVUUUUUUUUUUUUUUUUUVI
गुरुस्तुति. જે ગુણ ગારવ ધરતા, સંયમથી તપ અખંડ આચસ્તા; જ્ઞાનમમ થઈ રહેતાં, તે ગુરૂ જયવંત હે ક્ષમા ધરતા. ૧
અધ્યાત્મ રસિકશ્રીમાચિઘનંદજી મહારાજ
કૃતપદ (રાગ મારૂ).
[ વ્યાખ્યા સહિત.] પિયા નિજ મહેલ પધારરે, કરી કરૂણ મહારાજ. એ આંક. તુમ બીન સુંદર સાહેબારે, મ મન અતિદુઃખ થાય છે મનકી વ્યથા મનહી મન જાનત, કેમ મુખથી કહેવાય છે પિયા શાળા બાલ ભાવ અવિસરીરે, ગ્રાઉચિત મરજાદ છે આતમસુખ અનુભવ કરે પ્યારે, ભાંગે સાદિ અનાદ પિયા ૧ ૨ | સેવકકી લજજા સૂધીરે, દાખી સાહેબ હાથ છે તેસી કરે વિમાસણ પ્યારે, અમઘેર આવત નાથ છે પિયા ના રૂછે મમ ચિત્ત ચાતકઘન તુમેરે, ઈ ભાવ વિચાર છે વાચકદાની ઉભય મત્યે પ્યારે, શેભે ન ઢીલ લગાર પિયા કા ચિદાનંદ પ્રભુ ચિત્ત ગમીર, સુમતાકી અરદાસ છે નિજ ઘર ઘેરણીજકે યાર, સફલ કરી મન આસપિયા પા
વ્યાખ્યા–સુમતિ પિતાના સ્વામી ચેતનને વિનવે છે કે હું પ્રિય! આપ મારા૫ર કરૂણા લાવીને મારા મહેલમાં પધારે. આપ જે કુમતિને સંગે રમે છે તેને સંગ તજી આપ આ સુમતિનું ઘર પાવન કર. હે પ્રભુ ! આપના વિરહે મારા મનમાં બહુ ભારે દુઃખ
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અધ્યાત્મ રસિક શ્રીમાન્ ચિદાનંદજી કૃત પ
૪૧
થાય છે તે મારા મનની વ્યથા-પીડા માશ મનમાંજ સમજી રહી છુ' તે કથી કથાય તેમ નથી. કથતાં લાજ-શરમ પણ આવે છે. વધારે શું કહું...? ૧. વળી હે પ્રભુ ! હવે હું મળભાવ મૂકીને ચાવન વય પામી છું, અને સમજણુના ઘરમાં આવી મે' ઉચિત મર્યાદા આદરી છે, મતલબ કે હું હવે ધર્મ ચૈાવન અનુકુળ સ્થિતિ પામેલી છું તેથી આપને હવે સવેળા વિનતિ કરૂ' છુ` કે આપ મને આપના અધાને સ્થાપી સહજ સ્વભાવિક સુખના અન ́ત કાળ પર્યંત અનુભવ કરે. સુમતિ ચેાગે સાચા ખાટા સુખને તેમજ તેના માર્ગને જાણી શકાય છે, અને સાચા સુખના માર્ગ સેવતાં સુમતિસહાયકારી થાય છે. તેથી ચેતન સત્ય સ્વભાવિક સુખ મેળવવા ભાગ્યશાળી બને છે. સુમતિ ચેાગે સ્વપુરૂષાર્થ સફળ થઇ શકે છે. ર
વળી સેવકની લાજ પૂરી પાધરી સાચવવી એ આપ સાહેબના હાથમાં છે. આપ મ્હારી ખાંડુ ગ્રહો તાજ મ્હારી લાજ રહી શકે એમ છે,તે પછી હે નાથ ! મ્હારે મહેલે આવતાં હુવે શી વિમાસણુ કરા છે? કુમતિના સંગતજી સુમતિના સ`ગ કરવા એ આપની ખાસ ફરજ જ છે અને તેથી આપ જાતેજ સત્ય સ્વભાવિક સુખ સાક્ષાત્ પામી શકે એમ છે તે પછી તેમ કરવામાં ઢીલ શી અનેશા માટે ? આમાં તે એક ક્ષણભર પણ ઢીલ કરવી ઘટે નહિં. ૩ ને કદાચ એકનીજ પ્રીતિ હાય અને મીજાની ન હાય તા તે પ્રીત વધુ પડે નહિ. ઉભયની પ્રીતિથીજ કાર્ય નીપજે એ સ્વભાવિક છે, મારૂ ચિત્ત ચાતકની જેમ મેઘ સમાન આપને મળવાને તરષી રહ્યું છે. મતલખ કે મારી પ્રીતિમાં કશી ખામી નથી. તેથી પણ આપને સ`કાચ કરવાની કશી જરૂર નથી, મારા જેવા યાચક અને આપ સમાન દાનેશ્વરીના જાગ મળ્યા છતે લગારે ઢીલ કરવી શોભે નઢુિં. તેથી મારી વિનતિ શીઘ્ર સ્વીકારી મને કૃતાર્થ કરો. ૪
આ પ્રમાણે સુમતિએ યા સમતાએ કરેલી અરદાસ ચતુર ચેતનના દીલમાં વસી, સમજવાન અને સત્ય સુખના અર્થી ચેતનને એ વિનંતી ગમી તેથી સુમતિને પેાતાની પ્યારી પ્રેમદા જાણીને તેની
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૪૨
આત્માનંદ પ્રકાશ,
માંગણી કબૂલ કરી કુટિલ કુમતિને સંગ નિવાર સુમતિનું મન સારી રીતે સોષિત કર્યું
સાર–સુમતિ અને કુમતિ અંતરંગ નારીઓ છે, જેમાંની એક સજ્જન અને બીજી દુર્જન છે. સુમતિ સુખદાયી અને કુમતિ દુઃખદાથી છે. બહુધા જીવ માત્ર બાળ–અજ્ઞાનપણે સુમતિને અનાદર કરી કુમતિનાજ ફંદમાં પડી વિધ વિધ વિડંબના પામ્યા કરે છે. એમ અનંતકાળ વીતતાં કવચિત પુન્ય ગે કોઈ સુમતિના સંગી જ્ઞાની મહાત્માને ચેગ મળતાં તેમની પાસે સુમતિ કુમતિના ગુણ દોષ જાણું, વિવિધ દુખથી મુક્ત થઈ સત્ય સ્વભાવિક સુખ પામવાની લાલસાથી ચેતન કુમતિને સંગ તજી સુમતિને સંગ કરવા લલચાય છે. એટલે જ્ઞાની મહાત્માએ આપેલા સદ્દબોધ અનુસારે ચાલવા ઈ છે. જે તે ફરી કુમતિના પાસમાં પડે નહિ અને સુમતિને સંગ તજે નહિ તે તે તે સ્વ૫ સમયમાં સત્ય સુખ સાક્ષાત્ અનુ. ભવી શકે છે. પણ જે તે કામણગારી કુમતિના ફંદમાં ફરીવાર ફસાઈ જાય છે તે પાછે વિવિધ દુઃખના ચકાવામાંજ પડે છે, અને એવા . જ દુઃખમાં પુનઃ પુનઃ અનંત કાળ તેને વીતાવ પડે છે. એમ વિચારી સુજ્ઞ–ચકેર જનેએ ચેતી લઈ કષ્ટદાયી કુમતિનો સંગ સર્વથા નિવારી સુખદાયી સુમતિનેજ સંગ સદા સજે ઉચિત છે. જેવી સુમતિ અને કુમતિ અંતરંગ નારીએ કહી તેવી જ રીતે તે સુમતિ અને કુમતિથી વાસિત બંને પ્રકારની બાહ્ય વ્યવહારિક નારીઓ પણ હેાય છે. જેમાંની એક સ્વપતિને સર્વ રીતે સ્વ ચરિત્ર-વર્તન ( ઉત્તમ પ્રકારનાં આચરણ)થી સંતેષ પમાડે છે અને બીજી તેથી વિપરીત વર્તનથી સ્વપતિને પરિતાપ ઉપજાવે છે. તે તે વ્યવહારિક સ્ત્રીઓમાં પણ પિતાના પતિને સંતોષ કે પરિતાપ ઉપજાવવાનું મુખ્ય કાણું પૂર્વોકત સુમતિ અને કુમતિજ છે એમ સમજી ચતુર આત્માઓ! ભાઈઓ અને બહેને ! તમે હિતાહિતને વિવેકથી વિચાર કરી સુમતિને સંગ આદરી કુમતિને સંગ સર્વથા તજો ઈતિશમ
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્મજ્ઞાનને સરલ અને શુદ્ધ માગે. ૪૩ આત્મજ્ઞાનનો સરલ અને શુદ્ધ માર્ગ.
(આત્મબોધ.) દુષ્ટ અંતવાલા અને અનંત ચાર પ્રકારની ગતિના સ્વરૂપને પ્રસાર કરનારા આ સંસારને વિષે આ જગતના સર્વ જંતુઓના ચિત્તને ચમત્કાર કરનારા એવા ઈદ્રાદિક સુર અસુરોએ રચેલા ઉત્કૃષ્ટ આઠ મહા પ્રાતિહાર્ય વિગેરે સર્વે અતિશયેથી યુકત એવા જગદગુરૂ શ્રી વીર પ્રભુએ સર્વ ઘનઘાતિ કર્મના દલીયાના સમૂહના નાશથી ઉત્પન્ન થયેલ સર્વ કલેક લક્ષણવાળા લક્ષ્યને અવકન કરવામાં કુશળ એવા નિર્મળ કેવળજ્ઞાનના બલથી ત્રણ પ્રકારના જીવે કહેલા છે. ૧ ભવ્ય, ૨ અભવ્ય, અને ૩ જાતિભવ્ય. જે જીવ કાલાદિકના યેગની સામગ્રી પ્રાપ્ત કરી પિતાની શકિતથી સર્વ કર્મોને ખપાવી મુક્તિએ ગયા છે, જાય છે અને જવાના છે, તે સર્વ જી ત્રિકાલની અપેક્ષાએ ભવ્ય કહેવાય છે.
જે આર્ય ક્ષેત્ર વિગેરેની સામગ્રી છતાં પણ તેવી જાતના કોઈ જાતિ સ્વભાવને લઈને સર્વદા તત્વશ્રદ્ધાના અભાવથી કયારે પણ મુકિતને પામ્યા નથી, પામતા નથી અને પામવાના નથી, તે અભવ્ય કહેવાય છે.
મુકિતની પ્રાપ્તિનું મૂળ કારણ સમ્યકત્વ જ છે, તેને માટે શાસ્ત્રમાં કહ્યું છે–
दसणनहो नहो देसण नहस्स नस्थि निव्वाणं । सिति चरणरहिया दंसणरहिया न सिति ।। જે રામ્યકત્વથી ભ્રષ્ટ થયેલ છે, તે સર્વથી ભ્રષ્ટ સમજ. સમ્યકવથી ભ્રષ્ટ થયેલા પ્રાણીને મોક્ષ પ્રાપ્ત થતું નથી; પ્રાણીઓ ચારિત્ર રહિત મુક્તિ પામે છે પરંતુ સમ્યકત્વ રહિત કદાપિ મુકિતમાર્ગ પ્રતિ પ્રયાણ કરી શકતા નથી.
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માનંદ પ્રકાશ.
ان
بی بی سی عمر میں
یو اس
ه اب
بی مه
ی نهایة فیه
ی
ی
ی
فراه به مرد نی
અહિં જે “ચારિત્ર રહિત” એમ કહ્યું, તે દ્રવ્ય ચારિત્રથી રહિત એમ સમજવું.
વળી જે જીવ અનાદિકાલથી આશ્રિત એવા સૂક્ષમ ભાવને ત્યાગ કરી જે બાદર ભાવને પામે તો તે અવશ્ય સિદ્ધ થાય છે, પરંતુ સર્વ સંસ્કારને કરનારાના વિષયમાં નહિં આવેલી ખાણની અંદર રહેલ સંસ્કારને એગ્ય એવા પાષાણની જેમ સૂક્ષમ ભાવને ત્યાગ કરી કદિ પણ અવ્યવહાર રાશિરૂપ ખાણથી બાહેર આવેલા નથી, આવતા અને આવવાના નથી, તે જાતિભવ્ય કહેવાય છે. આ છે માત્ર કહે વાનાજ ભવ્ય છે, પણ સિદ્ધિ સાધકપણે ભવ્ય નથી, તેને માટે આગમમાં કહ્યું છે કે –
"सामग्गिअनावात्रओ, ववहाररासिअप्पवेसाओ।
जव्वावि ते अनंता, जे सिधिसुहं न पावंतित्ति ॥" સામગ્રીને અભાવ હેવાથી જેમને વ્યવહાર રાશિમાં પ્રવેશ નથી એવા ભવ્ય છે પણ અનંતા છે કે, જેઓ મેક્ષ સુખને પામતા નથી અને પામવાને નથી.
ઉપર કહેલા ત્રિવિધ જીવોમાંથી જે અભવ્ય અને જાતિભવ્યએ બે રાશિના જ નિર્મલ શ્રદ્ધાથી રહિત હોવાથી આ વિષયને અધિકારી નથી, માટે બાકીના ભવ્ય રાશિના જ રહ્યા, તેજ આ ઉત્તમ માર્ગના અધિકારી છે. તે ભવ્ય બે પ્રકારના છે. એક આસન્નભવ્ય અને ૨ દૂર
ભવ્ય, તેમાં દરભવ્ય કોને કહેવાય? તે કહે છે. ભયજીના જેને અર્ધ પુદગલ પરાવર્તનથી અધિક સંસાર હજી ભેદ વસે છે, તે દૂરભવ્ય કહેવાય છે અને જેને અર્ધ
પુદગલ પરાવર્તનથી જૈન સંસાર વ છે, તે આસજભવ્ય કહેવાય છે. તેમાં જે દૂરભવ્ય છે, તેમને મિથ્યાત્વને ઉદય પ્રબલ હોવાથી કેટલાક કાળ પર્યત સમ્યક્દર્શનની પ્રાપ્તિને અભાવ હોય છે, તેથી તેમનું પર્યટન આ સંસાર અટવીમાં ઘણે
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૧
.૨
અથ
આત્મજ્ઞાનને સરલ અને શુદ્ધ માર્ગ. ૪૫ કાળ રહે છે, એટલે તેમને આત્મબંધને સદ્ધર્મ માર્ગ દુર્લભ થાય છે, અને જેઓ આસનભવ્ય છે, તેમને કાંઈક ન્યૂન અર્ધ પુદગલ પરાવર્તન કાલ હેવાથી આત્મબંધને સદ્ધર્મ માર્ગ સુલભ થાય છે. વળી તેમને હલકા કર્મને લઈને તત્વશ્રદ્ધા સુલભ છે, માટે આસનભવ્ય છે આ વિષયના અધિકારી છે, તે આસન્નભવ્ય જીના ઉપકારને અર્થે આત્મબંધનું કાંઈક સ્વરૂપ નિરૂપણ કરવામાં આવે છે. તે તે ભાવને સતતપણે પ્રાપ્ત થાય તે આત્મા કહેવાય છે.
5. (અતતીતિ આત્મા) એટલે આ જગતના પદાર્થોને અમા ના લેવા દેવાની જેનામાં શકિત છે, તે આમાં
' કહેવાય છે.
આમાના પ્રકાર–તે આત્મા ત્રણ પ્રકારના છે. ૧ બહિ. રામા, ૨ અંતરાત્મા, અને ૩ પરમાત્મા. મિથ્યાત્વના ઉદયને વશ થઈ શરીર, ધન, પરિવાર, મંદિર,
નગર, દેશ, મિત્ર અને શત્રુ વગેરે ઈષ્ટ–અનિષ્ટ બહિરાત્માનું વસ્તુઓમાં રાગ દ્વેષની બુદ્ધિને ધારણ કરે છે અને સ્વરૂપ સર્વ અસાર વસ્તુને સારરૂપે જાણે છે. તે પહેલા
ગુણ ઠાણમાં વર્તનારો જીવ બાહ્ય દષ્ટિનેપણુને લઈને બહિરામાં કહેવાય છે. જે તત્વ શ્રદ્ધાસહિત થઈ કર્મના બંધ વગેરેનું સ્વરૂપ સારી
રીતે જાણે છે. જેમ કે “આ જીવ આ સંસારને અંતર આત્મા વિષે કર્મ બંધના હેતુ રૂપ એવા મિથ્યાત્વ, અવિનું સ્વરૂપ, રતિ, કષાય અને ગવડે, સમય સમય પ્રત્યે
કમને બાંધે છે, તે કર્મ જ્યારે ઉદય આવે છે, ત્યારે એ જીવ તેિજ તેને ભગવે છે, તેને કોઈ બીજે જીવ સહાય પણ કરતું નથી.” આ પ્રમાણે ચિંતવે છે. અને જ્યારે દ્રવ્ય વગેરે કાંઈક વસ્તુ જાય છે, ત્યારે તે આ પ્રમાણે ચિંતવે છે, મારે આ વસ્તુની સાથે સબંધ નષ્ટ થયે, મારૂં ખરૂં દ્રવ્ય તે જ્ઞાનાદિ છે, જે
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
४९
આત્માનેદ પ્રકાશ,
આત્મ પ્રદેશની સાથે સંબંધ ધરાવે છે, તે દ્રવ્ય કયાંઈ જવાનું નથી.” જ્યારે કાંઈ દ્રવ્ય વગેરેને લાભ થાય છે, ત્યારે તે આ પ્રમાણે જાણે છે–“આ પદગલિક વસ્તુને સંબંધ મારે થયે છે, તેમાં હર્ષ શે ધારણ કરે?” જ્યારે વેદનીય કર્મના ઉદયથી કષ્ટ વગેરેની પ્રાપ્તિ થાય ત્યારે તે સમભાવને ધારણ કરે છે અને આત્માને પરભાવથી ભિન્ન માની તેને ત્યાગ કરવાને ઉપાય કરે છે અને ચિત્તમાં પરમાર
ભાનું ધ્યાન કરે છે, તેમજ આવશ્યકાદિ ધર્મ કૃત્યમાં વિશેષ ઉદ્યમ વંત થાય છે, તે ચેથા ગુણઠાણુથી બા૨માં ગુણઠાણુ સુધી વર્તનાર જીવ અંતર્દષ્ટિથી અંતરાત્મા કહેવાય છે. જે જીવ શુદ્ધ આત્મસ્વભાવને પ્રતિબંધ કરનારા કર્મ શત્રુઓ
એને હણી અને નિરૂપમ કેવળજ્ઞાનાદિકની ઉત્તપરમાત્માનું મ સંપત્તિને પ્રાપ્ત કરી સર્વ પદાર્થોના સમૂહને સ્વરૂપ હથેલીમાં રહેલ આમળાની જેમ અથવા હથેળી.
માં રહેલ નિર્મળ જળની જેમ જાણે અને જુવે, તેમજ પરમ આનંદના સંદેહથી સંપન્ન થાય તે તેરમા અને ચૌદમા ગુણઠાણામાં રહેલ આત્મા તથા સિદ્ધાત્મા (શુદ્ધ સ્વરૂપ પણે) પરમામાં કહેવાય છે. બેઃધ એટલે વસ્તુના યથાર્થ સ્વરૂપનું જ્ઞાન તે બેધ. આમા કે
જેનું લક્ષણ આગળ કહેવામાં આવશે, એ આમ બધ ચેતન અને તેનાથી અભિન્ન સમ્યકત્વાદિ ધર્મ એટલે શું? તેને બેધ, તે આત્મબોધ જે પ્રાણને આત્મજ્ઞાન થયેલું હોય છે, તે પ્રાણી પરમાનંદ
માં મગ્ન હોવાથી કદિ પણ સંસાર સુખને આત્મજ્ઞાનનું અભિલાષી થતું નથી. કારણ કે, તે સંસાર સુખ મહાભ્ય. અહ૫ અને અસ્થિર હોય છે. જેમ કે માણસ
વિશિષ્ટ ઇચ્છિત વસ્તુને આપનારા કલ્પવૃક્ષને પ્રાપ્ત કરી તેની પાસે લુખા ભજનની પ્રાર્થના કરતું નથી, તેમ પ્રાણી પરમાનંદમાં મગ્ન થઈ સંસાર સુખને અભિલાષી થતું નથી. જેમ
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્મજ્ઞાનને સરલ અને શુદ્ધ માગ ૪૭ સારા માર્ગે ચાલનારે દેખાતે પુરૂષ કુવામાં પડતું નથી, તેમ જે પ્રાણુઓ આત્મજ્ઞાનમાં તત્પર છે, તેઓ કદિ પણ નરકાદિ દુઃખને પામતા નથી. જેણે અમૃતને સ્વાદ લીધે હોય તેવા પુરૂષને જેમ ખારા પાણીને પીવાની રૂચી થતી નથી, તેમ જેણે તેને પ્રાપ્ત કરેલ છે, તેને બાહરની વસ્તુના સંસર્ગની ઈચ્છા થતી નથી. જેને આત્મબંધ થ નથી તે પ્રાણને મનુષ્ય દેહ હોવાથી
શીંગડા પંછડા પ્રમુખ કાંઈ હેતું નથી, તે પણ આત્મબોધ તેને પશુ જ જાણ. કારણ કે, આહાર, નિદ્રા, વગરના પ્રાણ ભય અને મૈથુન વડે યુકત હોવાથી તેના તે ધર્મ કેવા હેય? પશુના જેવાં છે તેમ વલી જે પ્રાણુએ વસ્તુતાએ
આત્માને જાણે નથી, તેને સિદ્ધિની પ્રાપ્તિ દર છે, અને પરમાત્મ સંપત્તિને ઉપલક્ષક તે થતું નથી, અને સંસારની ધન ધાન્ય વિગેરેની સમૃદ્ધિ તેના ઉત્સાહનું કારણ રહે છે તેમજ તેની આશા રૂપી નદી સદા પૂર્ણ રહે છે. તેથી જ્યાં સુધી પ્રાણીને આત્મબંધ થયે નથી, ત્યાંસુધી તેને આ સંસાર સમુદ્ર દુરતર છે ત્યાંસુધી મેહરૂપી મહા સુભટ તેને દુર્જય છે અને ત્યાં સુધી અતિ વિષમ એવા કષામે ટકે છે, તેથી તેની અસ્તિ સર્વોત્તમ છે. કારણ વિના કાર્યની ઉત્પત્તિ થતી નથી એ જાય છે, તે
આત્મબોધ પ્રગટ થવામાં કાંઈ સતરૂપ કારણ હોવું આત્મજ્ઞાન જોઇએ. તે કારણ વસ્તુતાએ સમ્યક જ છે. બીજી શાથી થાય? કાંઈ નથી. આગમમાં પણ સમ્યકત્વ શિવાય આત્મ
બેધની ઉત્પત્તિ સાંભળવામાં નથી, તે ઉપરથી આમેધ સમ્યકત્વ મૂળ છે એમ સિદ્ધ થયું.
(અપૂર્ણ.)
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૪૮
આત્માનંદ પ્રકાશ,
બાર વ્રતના અંતરંગ હેતુઓ.
[ ગત અંક પૃષ્ટ ૧૫ થી શરૂ. ] ત્રીજું અચાર્ય નામનું આણુવ્રત છે, તેમાં સ્કૂલ ચોરીને ત્યાગ કરવામાં આવે છે. કેઈનું રાખેલું, પડેલું, ભુલી ગયેલું અને થાપણુરૂપે રાખેલ પરધન ગ્રહણ કરવું, તે ચેરી કહેવાય છે. તેના પણ પાંચ દેષ છે. ૧ ચેરને મદદ આપવી, ચેરીને માલ લે, ૩ પિતાના રાજાના વિરોધી-શત્રુના રાજ્યમાં અતિકમણું કરવું, ૪ જખવાના તથા ભરવાના માપ ઓછાં વધતાં રાખવાં અને ૫ ઉંચી કીંમતની વસ્તુમાં હલકી વસ્તુ મેળવીને તેનું સ્વરૂપ છુપાવી ઉંચા ભાવથી વેચવું.આ પાંચ દે ટાળવાથી ત્રીજું અર્થ નામનું અણુવ્રત નિર્દોષ રીતે પાળી શકાય છે.
જૈન ધર્મના પ્રવર્તકેએ આ ત્રીજા અણુવ્રતની અંદર ધર્મ અને વ્યવહારના શુદ્ધ વર્તને સૂચવેલા છે. જે પુરૂષ ચેરીથી દૂર રહેનાર છે, તેનામાં બીજા વ્યવહારના મલિન વિચારે પ્રગટ થતા નથી, તે સર્વદા વ્યવહાર શુદ્ધિ પાળી પોતાના વર્તનને માટે જગતમાં સારી પ્રતિષ્ઠા મેળવી શકે છે. મહાનુભાવ ધર્મવેત્તાઓએ તે અણુવ્રતના પાંચ દે દર્શાવી ચેરી કરવાના જે સૂક્ષમ ભાવે છે, તેમનું પણ સ્વરૂપ કહી બતાવ્યું છે. “ચારને મદદ કરવી તેના ઉપાય બતાવવા, આ પ્રથમ દેષની અંદર ગૃહસ્થને એવી સૂચના કરવામાં આવી છે કે, તેણે પિતાને ચોરી કરવી નહીં તેમ કેઈ બીજાને ચોરી કરવાની સહાય કે પ્રેરણું કરવી નહીં. તેમ ન કરવાથી ગૃહસ્થ લોકોમાં ઉત્તમ પ્રકારની પ્રતિષ્ઠા મેળવી શકે છે, અને જે તે કદિ એવું કુવર્તન કરે છે, તે તેના ઉપર રાજદંડની આપત્તિ અને લેકે તરફથી તિરસ્કાર મળે છે. ચેરીને માલ લે–એ પણ લેકમાં ચોરીના જે ગુન્હો ગણાય છે. કારણ કે, શાસ્ત્રકારે સાત પ્રકારે ચેર કહેલા છે જેમાં પણ આ પ્રકાર છે. આથી તેનાથી પણ દૂર રહેવાને ધર્મના પ્રવર્તકેએ ફરમાન કરેલું છે. તે મહાત્માએ ત્રીજા દેષમાં જણાવે છે કે,
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
-
-
બાર વ્રતના અંતરંગ હેતુઓ. ૪૯ રાજાના વિરોધીના રાજ્યમાં અતિક્રમણ કરવું નહીં. ” આ સૂચના ગૃહસ્થને ઘણુજ ઉત્તમ પ્રકારની કરેલી છે. રાજાની આજ્ઞા વિરૂદ્ધનું આ વર્તનતે મેટેગ ગણાય છે અને તેથી તેવી રીતે વર્તનાર ગૃહસ્થ રાજાની શિક્ષાને પાત્ર બને છે. જ્યારે ગૃહસથ રાજભક્ત ન હોય તે પછી તે ક્ષણે ક્ષણે રાજ વિરૂદ્ધ કાર્યો કરનારે હેઈ આ લેકમાં નિંદનીય અને દંડનીય થાય છે. આવા ઉત્તમ હેતુથી ધર્મના મહાન પ્રવકોએ અચાર્ય વ્રતની અંદર તે દોષને સમાવેશ કરી તેનાથી દૂર રહેવા કહેલું છે.
વળી રાજાની આજ્ઞા વિરૂદ્ધ તેમ કરવું એ એક જાતની ચેરી છે. કારણ કે, તેમ કરનારે રાજાની આજ્ઞા રૂપ વસ્તુનું છુપી રીતે પરિવર્તન કરનાર છે. એ ગૃહસ્થ ખરેખર ચાર જ ગણાય છે.
જોખવાના તથા ભરવાના તેલ-માપમાં ફેરફાર કરે અને ઉંચી વસ્તુમાં હલકી વસ્તુ મેળવી ઉંચી વસ્તુની કીંમત ઉપજાવવી એ દગો ગણાય છે. તેમ કરવાથી લેકમાં પ્રતિષ્ઠાની હાનિ થાય છે અને જાહેર થવાથી રાજાની શિક્ષા ભેગવવી પડે છે.
આવી રીતે આ વ્રત અખંડ રીતે જાળવવાથી ગૃહસ્થ આ લેકમાં પ્રતિષ્ઠા, માન અને યશ મેળવે છે અને પરલોકમાં તે પિતાને શુદ્ધ કર્તવ્ય રૂપ ધર્મનું ફલ ભેગવે છે. ધર્મના ઉપકારી પ્રવર્ત. કોએ આ વતની એજનામાં કેવા ઉત્તમ હેતુઓ રાખેલા છે તે મહાત્માઓની પ્રવૃત્તિને જેટલે ધન્યવાદ આપીએ તેટલે થડે છે.
ગૃહસ્થ સંસારી મનુષ્ય દાંપત્ય ભાવથી રહી ગૃહ વ્યવહાર ચલાવી શકે છે. પુરૂષ અને સ્ત્રી એ ઉભયના વેગથી ગૃહ-સંસારનું રાજ્ય ચાલે છે. કવિઓ અને વિદ્વાને સંસારને એક ગાડાની ઉપમા આપે છે. અને તે ગાડાના સ્ત્રી અને પુરૂષ–બંનેને વહન કરનારા ધુર્યની સાથે સરખાવે છે. સ્ત્રી પુરૂષના યુગલથી સંસારની પ્રવૃત્તિ થાય છે. દંપતિ આ સંસાર રૂપ પ્રાસાદના સ્તભ રૂપ છે. સંસારના કાર્યો સાધવાને માટે સ્ત્રીને પુરૂષની અને પુરૂષને સ્ત્રીની પૂરેપૂરી અપેક્ષા છે. પરંતુ તે અપેક્ષા માત્ર વિષય ભેગને ઉદ્દેશીને નથી, પણ
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અસ્મિાનંદ પ્રકાશ
કેટલાએક કર્તવ્ય સાધવાને માટે છે. દંપતી ઉભયને વેગ તે અમુક પ્રકારની ધાર્મિક ઉન્નતિ સાધવાને માટે છે. તેમણે બંનેએ મલીને ગૃહસ્થાવાસને ચલાવવાનું છે.
તે ગૃહાવાસને અંગે બીજા નાના મોટા ઘણું નિયમે પાલવાના છે, પરંતુ તેમાં મુખ્ય નિયમ પુરૂષને માટે પરસ્ત્રી સેવનના ત્યાગને છે અને સ્ત્રીને માટે પર પુરૂષ સેવનના ત્યાગને છે. આ નિયમને ધર્મના પ્રવર્તકે ચેથા અણુવ્રતના નામથી કહે છે. ગુહાવાસને મુખ્ય નાયક પુરૂષ છે, અને તે સ્વતંત્રતાથી વર્તનારે છે, માટે આ વ્રતના પ્રકારે તેને ઉદ્દેશીને જ દર્શાવેલા છે. તે ચોથા અણુવ્રતના પાંચ દેષ છે. બીજાને વિવાહ કરો, કામ ક્રીડા કરવી, અશ્લીલ વચન બેલવા, કામ સેવનમાં અતિશય આસકિત રાખવી અને વ્યભિચારિણે સ્ત્રીઓ (વેશ્યા વિગેરે) તેમજ અન્ય સ્ત્રીઓ સાથે કઈ પણ પ્રકારને સંબંધ રાખવે આ પાંચ દે - અતિચારે ટાળવાથી શું વ્રત નિર્દોષ ગણાય છે.
મહાત્મા ધર્મના પ્રવર્તકેએ આ વ્રતને ઉપદેશ આપી ગૃહવાસની ઉત્તમ પ્રકારની શુદ્ધિ બતાવી છે. જો એ વ્રતને યથાર્થ રીતે પાલવામાં આવે તે દંપતિ ગૃહાવાસનું સંપૂર્ણ સુખ મેળવી શકે છે. સ્વદાર સંતેષથી યુકત એ પુરૂષ સ્વ પતિ સંતોષથી યુક્ત એવી ગૃહિણી સાથે રહી જે સાંસારિક સુખ મેળવી શકે છે, તે અવર્ણનીય છે. શુદ્ધ પ્રેમનું સ્વરૂપ પણ તેમાં જ દેખાય છે. પવિત્ર પ્રેમવતી પત્નીના સહવાસમાં રહેનારો પવિત્ર પ્રેમ ધારી પુરૂષ તેના ગૃહ જીવનને સારી રીતે સુધારી શકે છે. તેમ વલી ચેથા વ્રતને નિર્દોષ રીતે પાલનારે પુરૂષ લેકમાં વિશ્વાસ પાત્ર બને છે, અને ઉત્તમ પ્રકારની પ્રતિષ્ઠા અને માન મેળવી શકે છે.
જે પુરૂષ તે ચોથા અણુવ્રતથી ભ્રષ્ટ થાય છે, તે લેકનિંદાનું અને રાજ શિક્ષાને પાત્ર બને છે. તેમજ તેવા અયોગ્ય પુરૂષને પ્રતિ છિત ગૃહસ્થ માન આપતા નથી અને તે સર્વ રીતે અવિશ્વાસ પાત્ર હેઈ સારા કુટુંબમાં પ્રવેશને પણ પ્રાપ્ત કરી શકતું નથી.
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
બાર વ્રતના અતરંગ હતુ.
૫૧
આ પ્રમાણે ઉભય લેાકના વિચાર કરી મહાત્મા પુરૂષાએ એ ચેાથા અણુવ્રતની ચેાજના કરેલી છે, તે ઉપકારી પુરૂષોએ તેની અંદર અનેક પ્રકારના કલ્યાણુના તત્ત્વ અવલેાકી ગૃદુસ્થ જીવનને સર્વાંત્તમ અનાવવાની ઘટના કરેલી છે.
પાંચમુ· પરિગ્રહ પરિમાણ નામનુ અણુવ્રત છે. પાતાના ભાગ ઉપભેગમાં આવનારા પદાર્થનું પરિમાણુ કરી તેથી અધિકના ત્યાગ કરવા અને જરૂર કરતાં વધારે વ્યય ન કરવા તે પરિગ્રહ પરિ માણુ નામનુ અણુવ્રત કહેવાય છે. ખેતર, ઘર, રૂપ, સાનુ', ધન, ધાન્ય, દાસી, દાસ અને આશન શય્યા વિગેરેનું જે પ્રમાણુ કર્યું હોય તેનુ અતિક્રમણ કરવુ એ પાંચ તેના અતિચાર છે આ પ્રકારે પાંચ અતિચાર ટાળવાથી પાંચમું અણુવ્રત નિર્દોષ રીતે પલે છે.
મહાત્મા ધર્મ પ્રવર્તી કાએ આ પાંચમા અણુવ્રતની ચેજના કરી ગૃહસ્થનુ' જીનન સતાષથી સુખી કેવી રીતે બને ? એ વાત દર્શાવી છે. આ જગતમાં પાર્થિવ પદાર્થોં એવા મેાહક છે કે જેથી આકર્ષાએલેા ગૃહસ્થ સ્વકર્તવ્યને ભુલી જાય છે, જયારે ગૃહસ્થ સ્વક વ્યથી વિમુખ થયે. તે પછી તે અનુક્રમે ધર્મ ભ્રષ્ટ થઇ અને અનાચારના પાત્ર બની અધોગતિના અધિકારી થઇ જાય છે. આથી પારલોકિક લેને તે ગુમાવી બેસે છે. આવી રીતે ન બને તેથી મહાત્માએ એ આ પાંચમા અણુવ્રતની યાજના ઘડેલી છે.
આ
હુંવે તે વ્રતથી વ્યુત થયેલા ગૃહસ્થા લેકમાં પણ અનેક જાતની વિડ’બનાએ પામે છે. લાલના કારણે શકિત ઉપરાંત કામ લેવાથી તે અત્યંત નિચ ગડ્ડાય છે, એટલુંજ નહીં પણ કાઈ વાર તેને મોટી હાનિ પણ થઇ પડે છે, જરૂર વિનાની વસ્તુઓના સગ્રહ કરવામાં તે પેાતાના સમયને નકામે વ્યય કરે છે અને ચેગ ક્ષેમની નીતિને ચુકી જાય છે. ખીજાને વૈભવ જોઈ આશ્ચય પામવાથી તે નાહક ચિંતાતુર રહ્યા કરે છે અને તેવા વૈભવ ન મલવાથી અનેક જાતના કર્મ બધક અશુભ ધ્યાના ધ્યાયા કરે છે. વિશેષ લાભ (મુર્છાભાવ) રાખવાથી તે પોતાના સર્વાં ઉત્તમ ગુણાને ગુમાવી બેસે છે અને
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માનંદ પ્રકાશ,
novinar announnararanasan
લેભને વશ થતાં તેનાથી અનેક જાતના પાપાચારો સેવાય છે. અધિ કબજે વહન કરવામાં તે નિર્દયતાની મહાનિદાનું પાત્ર બની લેકમાં અપ્રિય થઈ પડે છે.
આ પ્રમાણે ગૃહસ્થને પાંચમાં આણુવ્રતના અભાવથી આ લોકમાં પણ મેટી હાની થવાને પૂર્ણ સંભવ ઈ મહાત્માઓએ એ વ્રત પાલવાની આજ્ઞા ફરમાવી છે. ગૃહસ્થનું જીવન ઉભય લેકમાં ઉચ્ય બનાવવાની અંતરંગ હેતુઓને વિલકનારા તે જ્ઞાની પુરૂના પ્રવર્તનને જેટલું અભિનંદન આપીએ, તેટલું છે ડું છે. અને તેમને જેટલે આભાર માનીએ તેટલે કેડે છે. તેઓ સર્વદા પૂજનીય, વંદનીય અને સેવનીય છે,
અપૂર્ણ
વિચાર, વાણી અને આચારમાં
- અસાધારણ અંતર. વિચાર શકિત એ મનુષ્યપ્રાણીનું ઉત્તમ આભૂષણ છે કે જે વડે મનુષ્ય અન્ય પશુ પક્ષી આદિ તિર્યંચ વર્ગથી જુદા પડી શ્રેષ્ઠતાનું ભાન કરાવે છે. આહાર નિદ્રા ભય વિગેરેમાં પશુવૃત્તિ અને મનુષ્ય વૃત્તિને વ્યાપાર એક સરખો હોય છે છતાં વિચાર શકિત વડે મનજો અદ્દભુત કાર્ય કરે છે એટલું જ નહિ, પરંતુ પોતાના સંબંધમાં આહાર નિદ્રા વિગેરે ઉપર અલૈકિક સંયમ પ્રાપ્ત કરી શકે છે. પાશવ વૃત્તિને જય કરી માનુષિક અથવા સાત્વિક વૃત્તિનું પાલન કરવું એ વિચાર શકિતના બળ વગર બની શકતું નથી. મનુષ્ય પ્રાણીઓ કે જે જે વિચાર શકિત પ્રાપ્ત થયેલી છે તેમાં મોટો ભાગ વિચાર કરવામાં પ્રવૃત્તિ કરતું નથી એટલે કે પ્રમાદ અને આલસ્ય યુકત જીવન વ્યતીત કરતે હેય છે. કેટલાક પ્રાણીઓને શુદ્ધાશુદ્ધ વિચા. નરેનું પરિજ્ઞાન નહીં હોવાથી પિતાના મગજમાં અનીતિમય વિચારોને
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
w
.. .
.
......
...
વિચાર, વાણું અને આચરમાં અસાધારણ અંતર, પ૩ દાખલ કરાવે છે કે જે વિચારે પક્ષીઓની માફક પિતાને માળો બનાવીને ત્યાં સુખેથી નિરંતર રહે છે. કેટલાક પ્રાણીઓ પિતા ની વિચાર શકિતને ઉપગ ગતિશૂન્ય રાખી વ્યાવહારિક પ્રવૃત્તિઓમાં એવા તે મશગુલ રહેલા હોય છે કે તેઓ અંદગીને પૂર્ણ થયેથી વિચાર શકિત જાણે પ્રાપ્ત થઈજ નથી તેમ એમને એમ અન્ય સ્થાને પ્રયાણ કરી જાય છે. વિચારોની શુદ્ધતા અને અશુદ્ધતાનું નિરીક્ષણ કરી અશુદ્ધ વિચારોને રોકવાની શકિત પ્રાપ્ત કરી શુદ્ધ વિચારોને દીર્ઘ સમાગમ રાખી તે વિચારોને વચન પથમાં મુકી અન્ય જનોને જણાવતાં તથા તે વિચારે પ્રમાણેજ આચારનું પરિશીલન કરતાં બહુજ ચેડાં વિરલ મનુષ્ય અત્યારે દૃષ્ટિ ગોચર થાય છે.
શુદ્ધ વિચારે તે હોઈ શકે કે જે આધ્યાત્મિક આનંદ ઉત્પન્ન કરવાનું અનંતર કારણ અથવા પરંપર કારણ હોય શકે. અશુદ્ધ વિચારે કચબીજથી મેગરાની ઉત્પત્તિના અસંભવની પેઠે કદાપિ આભાને ઉપકારક થતા જ નથી, તેમ તેથી આધ્યાત્મિક આનંદનું બિંદુ પણ ઉદભવતું નથી.
શુદ્ધ વિચારો કેવા હોવા જોઈએ, કયા પ્રસંગે કેવા વિચારને સ્થાન મળવું જોઈએ ક્યા વિચારથી આત્માની ઉન્નતિ અથવા અવનતિ થશે, તેથી અજ્ઞાત હોવાથી મનુષ્ય ગમે તેવા વિચાર કરી તેનું ફળ એગ્ય રીતે નહીં મેળવી શકતાં ક્ષણિક જીવન પૂરું કરી મનુષ્યજીવનની સાર્થકતાથી બેનસીબ રહે છે. વિચાર સંકળના બરાબર નહીં હોવાથી માનસગ્રંથના દરેક વિષયે અને પ્રકરણે અવ્યવસ્થિત હોય તેમાં કાંઈ આશ્ચર્ય નથી. માનસગ્રંથના કાડે,સંકળનાશૂન્ય હેવાથી આત્મારૂપ વાંચકને તે શોધ્યા જડતા નથી. અથવા કવચિત્ જડે છે તે હૃદયમાં તેમને અવકાશ મળી શકતું નથી.
માનસગ્રંથની વિચારસંકળનામાં રહેલા શુભાશુભ વિચારોનું તેલન કરી પ્રતિદિન સવારથી રાત્રિ સુધીનું પરિણામ દરેક પ્રાણીઓ સુઈ જવા પહેલાં તપાસવાની સંપૂર્ણ આવશ્યકતા છે. જેથી માનસમંદિરમાં શુભ વિચારને કેટલા પુરતું તેમજ અશુભ વિચારને
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અસ્મિાનંદ પ્રકાશ, કેટલા પુરતું સ્થાન મળેલું છે, તેને હીસાબ સહેલાઈથી ગણાઈ જાય અને ત્યાર પછી નફા અને ટેટાના સરવૈયું ખુલ્લું રહેવાથી વિશેષ લાભ ઉપાર્જન કરવાનો સમય નજીક આવી શકે.
વિચા૨ સંકળને કેવી રીતે શુદ્ધ હોવી જોઈએ, તેનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવાની એવી અનિવાર્ય આવશ્યકતા છે કે તેથી ખચિત આચારની શુદ્ધિ થવાનું બની આવે છે. શુભાશુભ વિચારોના વિવેકશૂન્ય પ્રાણએની વિચારશ્રેણિને પ્રવાહ સીધી પ્રણાલિકામાં કદિ પણ વહેતે નથી; એ હકીક્ત સિદ્ધ થયા પછી જે પ્રાણીઓને શુભાશુભ વિચાજેની યથાર્થ પરીક્ષા હોય છે તેઓ માનસિક સંયમ હવાના અભાવે શુભ વિચારને ટકાવી રાખવા ઈચ્છતાં છતાં અશુભ વિચારોની પ્રબળતાને ક્ષણવારમાં આધીન થઈ જાય છે અને એક અંગ્રેજ વિદ્વાને કહ્યું છે કે, “વિચાર એ આચારનો પિતા છે તેમ અશુભ વિચારેને પ્રવેશ થતાં જ આચારની બ્રછતા તુરતજ તેને પતિત કરે છે. મનઃસંયમને અદ્દભુત ગુણ પ્રાપ્ત કરવાને માટે વિચારને સંકલિત અને રિથતિસ્થાપક બનાવવા જોઈએ. મન એ શું વસ્તુ છે, તેનું ચલિતપણું કેવા વેગવાળું છેવિગેરે જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવા પછી નિર્દોષ શિક્ષણ અને સત્સંગથી મન સંયમ પ્રાપ્ત થાય છે અને ચિરકાળ ટકી રહે છે. આમ હોવાથી દરેક પ્રાણીએ પિતાનું કર્તવ્ય ક્ષેત્ર નિર્માણ કરી તેની મર્યાદાના લક્ષ્યપ્રતિ હમેશાં વિચારશીળ રહેવું જોઈએ, તે સાધ્ય કરવાને માટે અનુકૂળ વિચારની પરંપરાનું સેવન કરવું જોઈએ અને મનઃસંયમ વૈર્ય અને ખંતથી રાખી, કર્તવ્ય ક્ષેત્રની બહારના વિધી વિચારોને તજી દેવા જોઈએ,
મનુષ્યમાંથી જેઓ અશુદ્ધ વિચારને અંતરપટ ભેદી શુદ્ધ વિચારેની પર્યાલચના કરે છે તેઓ તત્ત્વજ્ઞાનીઓ, લેખકે વકતાઓ, નીતિ દક, અને કવિઓ વિગેરે રૂપે જન સમૂહની સમક્ષ ખડા થાય છે, પરંતુ જે જે વિચારે તેઓ જનસમુહની સમક્ષ
માં, લેખમાં, વાણીમાં, નિતિક શાસ્ત્રમાં અને કવિતામાં રજુ કરે છે તે વિચારે શુદ્ધ અને નિર્દોષ હોવાથી જનમંડળને રૂચે છે અને
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિચાર, વાણી અને આચારમાં અસાધારણ અંતર, ૫૫
પ્રશસાપાત્ર પણ બને છે પરતુ તે વિચારાને અનુકૂળ તેમનુ પેતાનું વર્તન છે કે નહિં તે તપાસ કરતાં જીજ મનુષ્યા શિવાય મોટા વિભાગમાં વિચાર અને વર્તનમાં અસાધારણ અંતર માલુમ પડે છે. તેમના ગ્રંથા અધ્યાત્મ રસથી ભરપૂર હાય છે, તેમના લેખા છટાદાર અને ચમકદાર અલંકાર યુકત હાય છે, તેમની વાણી અસ્ખલિતપણે વહુન થતી શ્વેતાએના કણાને આરપાર ભેદી નાંખી હૃદયમાં ઉતરી જતી હાય છે, તેમના ઉપદેશ ગમે તેવા મનુષ્યને સદાચરણી બનાવી શકવાને સમર્થ હોય છે, તેમની કવિતા વૈરાગ્ય રસથી છલકાતી હાય છે છતાં તેઓનુ' ખાનગી જીવનનું પડ ઉંચુ કરીને તપાસતાં તેઓ શુષ્ક અધ્યાત્મીક માલૂમ પડે છે. જે ક્રિયાએ કરીને ચારગતિ પ્રાપ્ત થાય તેવી ક્રિયાઓનું સેવન કરનારા હાય છે; પેાતાનુ હૃદય ખાલી કરીને વૈરાગ્યને કવિતામાં ગાઠવી દીધેલા હાય છેનીતિના ઉપદેશકનુ ડાળ ઘાલી અનીતિમાન આચરણા કરતાં જરા પણ અચકાતાં નથી. કેટલાક પ્રાણીએ ક્રોધ અને ક્ષમાની તુલના કરતાં દર્શાવે છે કે ક્રોધ કરવામાં આટલે દૂર આત્માની અવનતિ થાય છે અને ક્ષમા ધારણ કરવાથી આત્માને અદ્દભુત ગુણુ પ્રકટે છે, પરંતુ તે જ્યારે અન્યના પ્રસ’ગમાં આવતાં તેમને ખેદ ઉત્પન્ન થાય તેવું અન્ય તરફથી નુકસાની ભરેલું કાર્ય થતાં, ક્ષણવારમાં શાંતિ ક્રોધના રૂપમાં ફેરવાઇજાય છે, અને એક એક પગથીયુ' ઉતરનાર પ્રાણી જેમ તદન નીચે ઉતરી જાય છે, તેમ દુષ્ટ ધ્યાનમાં પ્રવેશ કરતાં ખીજા અકાર્યો કરતાં ચુકતા નથી.
કેટલાક પ્રાણીઓ માનના માદેવવડે જય કરવાને સદુપદેશ કરે છે અને તે જનમડળને ઘણાજ ઈષ્ટ લાગે છે; તે પ્રાણીઓને જ્યારે જનસમૂહ પેાતાના નેતા તરીકે નીમે છે તે વખતે જાણે કે સાપરી સત્તાવાળા છું એવા અભિમાન પૂર્વક પેાતાને ચાગ્ય લાગે તેમ સારાસારની તપાસ વગ૨ અધિકાર ચલાવે જાય છે, માન રૂપ હસ્તી ઉપર ચડવાથી દૃષ્ટિ અંધ બની જાય છે, કીર્તિની પ્રબળ અભિલાષા ઉત્પન્ન થાય છે. વિદ્યા અથવા મળના કેાઈએ વખાણ કરવાથી અભિમાન જવર શરીરમાં ચડીઆવતાં વાર લાગતી નથી.
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૫૬
આત્માનંદ પ્રકાશ. - કેટલાક મનુ માયાના પ્રતીકાર રૂપે આર્જવ સિત કરતાં દંભથી મહાપાપ દર્શાવી ધૂળ પ્રમાણે વડે માયાનું ભયંકર સવરૂપ વાણી દ્વારા ખડું કરે છે, પરંતુ તેમના પિતાના અંગત જીવનને પ્રસ ગોમાં તેઓ જે સંઘનાયક તરીકે નિર્માણ થયેલા હોય છે તે સંધનું હિત વાસ્તવિક શી રીતે થઈ શકે તેને ગતિમાં મુકવાની દરકાર રાખતા નથી, અથવા કીર્તિની ઈસાને આગળ કરી બાહા દેખાવ વડે મુગ્ધ જનેને છેતરી વાહવાહ કહેવડાવવાથી સંતોષ માને છે, અને સંઘના હિત તરફ ઉપેક્ષા ભાવ રાખે છે.
કેટલાક રાગથી અભિભૂત થયેલા પ્રાણીઓ પુત્રોને વિત્તવહેંચણના પ્રસંગે અમુક અમુક પુત્રને અન્યાય આપી જુદી ગાંઠ ગુપ્ત રીતે રાખે છે, કેટલાક મિત્રે સાથે એવી ગાઢ મૈત્રી બાંધે છે કે જે દેખાવમાં અનુકરણીય લાગતી હોય છતાં અંદરના ભાગમાં સ્વાર્થ સાધી લેવા પુરતી હોય છે. વ્યાપાર કરતાં દ્રવ્યને સંચય એકદમ એકઠો કરવામાં પ્રપંચની જાળ પાયરતા હોય છે.
સંતોષવૃત્તિ એ ખરેખરૂં સુખ છે, લેભ એ પાપનું મૂળ છે. એવું મનાવતા પ્રાણીઓ પિતાને અંગે પ્રાપ્ત થયેલા પ્રસંગોમાં ઈચ્છાઓની લગામ છુટી જાય છે અને શરાવની પેઠે ઈચ્છાઓનું પરિમંડળ વધતું ચાલે છે. ન્યાયાધીશ હેવા છતાં દ્રવ્યની લાલચથી લાંચ ખાવા ઈચછે છે. વકીલાત અને વ્યાપારના ધંધામાં પણ ધનાઢય થવાને અપ્રમાણિકપણું એ ખાનગી જીવનને નિયમ નિર્માણ થયેલ હોય છે.
સ્પર્શનેન્દ્રિયનું નિર્લજજ સ્વરૂપ ખડું કરતાં હસ્તીનું દાંત આપતાં, ઇંદ્રિયજ્યને સુંદર રીતે ઉપદેશ કરતાં, પ્રાણીઓ પ્રાપ્ત પ્રસંગોમાં તેનું મનોબળ પરસ્ત્રીઓને નિરખવાથી નિર્બળ થતું હોય છે, એકાંત પ્રાપ્ત થતાં નિર્લજજપણે પરીને ઉપગમાં તe૫૨ થાય છે, કેટલાએક તે મને બળ શ્રેષ્ઠ હવાને હવે કરી
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિચાર, વાણી અને આચારમાં અસાધારણ અંતર
મિત્રાની સીમાના પ્રસગેામાં આવે છે તેઆજ સમય થયે ક્ષણવારમાં કુસુમાયુધના ઉપકરણુથી હડ્ડાય છે.
૧૭
"
રસને‘દ્રિયની વિષમતાને માટે કીડી અથવા મત્સ્યામિષ * નું દૃષ્ટાંત આપી સમર્થન કરનારા પ્રાણીએ પેાતે મિતાહારી, ઢાતા નથી, મૃદુ અને સ્વાદિષ્ટ પદાર્થો જોઈ તેમના મુખેામાં રસ પ્રકટ થવા માંડે છે, કાઈ મિષ્ટ પકવાન પ્રાપ્ત થતાં ગળાં સુધી ખાય છે, ભઠ્યાભક્ષ્ય અને પેયાપેયને વિવેક પેાતાના સંબંધમાં રાખવા કઠિન થઈ પડે છે એવું પણ સેવામાં આવે છે.
પ્રાપ્ત
For Private And Personal Use Only
પ્રાણંદ્રિયની વિકટતા અનુભવનાર ભ્રમરનુ ાંત જાણુતાં છતાં ઇંદ્રિયાને ચસકાવનાર ખુશમેામાં તલ્લીન થઇ જાય છે,તેમજ ચક્ષુરિંદ્રયુને આધીન પતંગના મૃત્યુને પ્રત્યક્ષ જોવા છતાં નેત્રને ઉપયેગ પોતાના પ્રસ’ગમાં સુદર સ્ત્રીને નિરીક્ષણ કરવામાં મશગુલ રહે છે.
શ્રેત્રે દ્રિયથી હરિજીનું ભયંકર પરિણામ વાંચ્યા અને વિચાર્ય છતાં નાટકના ગાયના પ્રીતિથી સાંભળે છે જેથી ઉન્મત્ત અવ સ્થાના અધિકારી થવાથી આત્માની ઉન્નત અવસ્થા પ્રાપ્ત થવાને અવકાશ મળી શકતા નથી. તેવીજ રીતે હિંસા અસત્ય અને ચેરી વિગેરેમાં કહુક પરિણામે દર્શાવનાર પ્રાણીઓ'ગત જીવનમાં હિંસા કરવાથી સુખ ઉત્પન્ન થતુ. હાય તે તેમ તત્કાલ કરે છે, કીર્તિની સ્પૃહા હાય તા કાઇ પાસે પત્તાના અસય વખાણ્ જનસમૂહની આગળ કરાવતાં શરમાતા નથી. લેવડ દેવડના વ્યવહારમાં પણ અસત્ય લવ' તેમને સ્વાભાવિક થઈ ગયેલુ' હાય છે,અને અન્યથી ગુપ્ત રાખેલુ તે અસત્ય ચારી આદિઅન્ય કુકર્મોમાં પ્રવૃત્તિ કરાવે તેમાં આશ્ચર્ય નથી.
શગથી દૂર રહેવાના ઉપદેશ કરનાર પ્રાણી પોતેજ કામ રાગ, સ્નેહરાગ અથવા ષ્ટિરાગના પાશમાં વીંટાયેલે ડાય છે તેમજ દ્વેષનુ” નિરૂપણ કરનાર પ્રાણીના મુખમાં મધુ અને હ્રદયમાં હલાહલ પેાતાના શત્રુ તરફ વર્તતું ઢાય છે,
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૫૮
આત્માનંદ પ્રકાશ, nanaman
પકત પ્રકારે વિચાર અને વાણી સાથે આચારનું અસાધારણ અંતર મનઃસંયમને અભાવ અને ગ્ય વિચાર સંકલનાની શયતા ને આભારી છે. આવા હેતુથી માનસ મંદિરમાં શુદ્ધ વિચારોને સત્કાર થ ઇએ. અશુદ્ધ વિચારે રૂપ પિશાને આવતાં મદિર ના દ્વાર બંધ કરવા જોઈએ. જે જે વિચાર કરવામાં આવે તે તે વિચારેને માનસ સંસ્કાર સાથે મેળવી દઈ વણી દેવા જોઈએ. આમ થવાથી ધીમે ધીમે મને બળ જવલંત થાય છે. અને માનસરોવરમાં શુદ્ધ વિચારે જીવન્તપણે તરવા માંડે છે. વિચારોને પ્રતિ સમય જીવન્ત રાખવાથી તે વિચારો જળવાઈ રહે છે અને તેને સદાને માટે જાળવી રાખવાને મનઃસંયમની પૂર્ણ આવશ્યકતા છે. મનઃસંયમના અભાવે વિચારોની પ્રગતિ કુંઠિત થઈ વક્રગતિમાં ચાલવા માંડે છે એટલું જ નહિ પરંતુ આંતર શરીરને હચમચાવી અશ્વસ્થાનું સામ્રાજ્ય કરી દે છે.
ઉત્તમ પંકિતમાં ગણુતા કવિ કાલિદાસ, ભવભૂતિ, દંડી વિગેરે જનસમૂહની સમક્ષ પોતાના પાંડિત્યને માટે શુભ વિચારે ઉત્પન્ન કરાવનારા હોવા છતાં તેમના ખાનગી જીવનમાં સદેષ માલૂમ પડેલા છે. કવિ સુંદરદાસ કે જેની વૈરાગ્ય રસથી છલકાતી કવિતા વાંચી એક નૃપતિએ સંન્યાસ ગ્રહણ કરી લીધે, તેજ નૃપતિ એ જ્યારે તેના આવાસમાં તેને સ્ત્રી સાથે શૃંગાર ગૃહમાં તેને જે ત્યારે અમચંદ અંતર સમજવામાં આવ્યું છે.
હવભાવસિદ્ધ નિયમ પ્રમાણે જેવા વિચારે તેવા આચારની પ્રતિમાનું સ્વરૂપ બંધાય છે. કેઈપણ સાકાર સ્વરૂપના અવલબન વગર કાર્ય સિદ્ધિ નથી એ સિદ્ધાંત વિદ્વજનાએ માન્ય કરેલ છે. વિચારે જેટલે અંશે જવલંત હેય તેટલે અંશે તેમની પ્રતિમા (આચાર) ઉજવલ હોય છે. પરંતુ તે વિચારને સંસ્કાર રૂપ પાષાણુ સાથે ઘડવાની જરૂર રહેલી છે, તેજ પ્રતિમા ઘાઈને તૈયાર થાય છે. વિચારોનું લક્ષ્ય આચારમાં લીન થવા પછી વિચારોનું વંધ્યત્વ ટળી જાય છે. જેમ જ્ઞાન તેના ફળ રૂપે વિ
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન સાહિત્ય.
૫૯
તિમાં લગ્ન પામે છે, તેમ શુદ્ધ વિચારાનું સતત અવલખન પછીજ તે વિચારી જનક રૂપે જન્ય આચારને ચિરસ્મરણીય તત્ત્વદાહન છે,
ઉત્પન્ન કરે છે આ
હૃદય જેને અનુમાદન આપે એવા જ વિચાર માત્ર વિચાર અને વાણીના માર્ગમાં મૂકવાની જેમ પ્રથમ આવશ્યકતા છે, તેમ તે મૂક્યા પછી તેમને જીવન્ત રીતિએ આપુ' હૃદય અનુભવે, એટલે કે તે વિચારી અને વાણીને અનુરૂપ આચારની ઉત્ત્પત્તિ હાય, અને તે પુસ્તકામાં રાખવા માટે અથવા ખીજાને ઉપદેશ કરવા માટે ઘડાયા નથી, એમ પાતાના ખાનગી જીવનમાં ખાત રી અંધ પુરવાર થવુ... જોઇએ, આ પ્રકારે તત્વચિંતકા, લેખકા, વકતા, કવિઓ અને નીતિકારામાં, માટે ભાગે, વિચાર વાણી અને આચારમાં મહુડ્ અતર માલૂમ પડે છે. તેમનામાં તત્ત્વ ગવેષાની સૂક્ષ્મતા, લેખ લખવાનુ` સાહસ અને વકતૃત્વ શકિતનું હૃદયખલ વિગેરે સામગ્રીયુકત હાવા છતાં તેમનું મનેાખલ નિ. વીય હાય તે સડી ગયેલાં મૂળની પેઠે આત્મારૂપ વૃક્ષનુ અધઃપતન થયા કરે છે. સ`સ્કારવડે કર્યું છે શ્રેષ્ઠ મનેાખળ જેમણે એવા વિરલ મનુષ્ય દષ્ટિગોચર થાય છે. તેઓ વિચાર વાણી અને આચારમાં કાઇપણ પ્રસંગે જીવનના લઘુ પ્રસ ંગોમાં પણ ભિન્ન થતા નથી. તેથીજ તેઓ સત્પુરૂષા કહેવાય છે માટે જ કહેવામાં આવ્યુ છે કેચિત્તે વાષિયામાં ૨ સાધૂનામે
करूपता.
જૈન સાહિત્ય.
જૈન સાહિત્યના સર્વ અગા ઉત્કૃષ્ટ હોય છે, એ તે નિર્વિવાદ સિદ્ધ થયેલું છે. ગમે તે સાહિત્ય હાય, પણ તેની અંદર દર્શનીચ ગુણ ભાષાના છે. જો ભાષાની શ’ખુલા પ્રાસાદ ગુણુથી અલંકૃત હાય તા તે સાહિત્ય સર્વાંત્તમ ગણાય છે. જૈન સાહિત્યમાં પ્રાયઃ ભાષા પ્રાસાક્રિક અને માધુર્ય વાલી હોય છે. તેમાં જે પદ્મમય લેખો છે,
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માનંદ પ્રકાશ. તેની અંદર રસિક ભાષાને ઉપન્યાસ ઘણેજ સુંદર જોવામાં આવે છે. ઇતર વિદ્વાને પણ જૈન સાહિત્યની ભાષાને ગેરવવાલી ગણે છે. વસ્તુ કવરૂપને સંક્ષેપમાં કહી સમજાવવું, એ મહાન ગુણ જૈન સાહિત્યની ભાષામાં જ રહે છે. પૂર્વના જિન લેખકે જન સ્વભાવનું સ્વરૂપ, દુરાચારમય વર્તનને દષ્ટાંત સાથે તિરસ્કાર અને ઉપનયાદિ પ્રકારે સબધ કરવાની પદ્ધતી પ્રગટ કરવામાં ઉત્તમ પ્રવીણતા ધરાવે છે. અષમતાને દુષ્ટ પરિણામથી પણ નરકાદિકની યાતનાની સમજણ પમાડી સમાગને બોધ કરે એ કુશલતા પ્રાચીન જૈન લેખકેમાં રહેલી છે. કઈ પણ વસ્તુ એકાંત હોતી નથી, માત્ર અધિકાર પરત્વે શુદ્ધ, અશુદ્ધ કે ઉભય કે અનુભયરૂપે જણાય છે, પણ લેખકનું તે એજ કર્તવ્ય છે કે, અશુભમાંથી સુધારાને કમે શુભને ફેલાવવું અને નિસારમાંથી સાર સમજાવ. - જૈન સાહિત્યમાં એવા લેખકે ઘણાં નજરે ચડે છે, કે જેઓ બાપ્ય વસ્તુના સમગ્ર સ્વરૂપને વિવેકી શકે છે. કદિ કેઈ લેખક એક દેશને ગ્રહણ કરી વિચાર આપવા વલે છે, પરંતુ તે એક દેશમાં પણ જે બેધનીય વસ્તુ છે, તેનું સમગ્ર રીતે ભાન કરાવી શકે છે.
ઉપાધ્યાયજી શ્રી યશોવિજયજીના યુગ દષ્ટિ વાધ્યાયમાં એ સ્વરૂપ ઘણાં પદ્યમાં દેખાઈ આવે છે. યોગ દષ્ટિ સ્વાધ્યાયને લેખ દેશી ભાષામાં છે, પણ તેની અંદર કવિત્વને પૂર્ણ પ્રકાશ જવામાં આવે છે. તે મહાનુભાવે કેટલા એક ભાષા પદ્યમાં યેગનું મનોહર સુંદર ચિત્ર હદયની મર્મભેદક ભાવના સાથે દર્શાવી આપ્યું છે. તે મહાનુભાવ સાતમી પ્રભા નામની યોગ હષ્ટિ નું વર્ણન કરતાં કહે છે કે,
વિ જાળ ફ ત વાણિતા, શિવમાન યુર નામ. कहे असंग क्रिया इहां योगी, विमल सुयज्ञ परिणामरे ॥१॥
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન સાહિત્ય.
આ પદ્યથી તે મહાનુભાવે અન્ય દર્શનીઓની માન્યતાનું દિગદર્શન કરાવી પ્રભા દષ્ટિને ઉત્કર્ષ બતાવી આપે છે અને અન્યદર્શનીઓની માન્યતામાં કેટલી ન્યૂનતા છે ? એ વાત પણ જણાવી આપી છે. તે પદ્યને આશય એ છે કે, રાગદ્વેષ, અહંકાર, કામકેક વગેરે દેશને ક્ષય થવાથી મેક્ષ થાય છે, એમ બોદ્ધ લોકો માને છે, નિરંતર શાંતપણું રાખવાથી મોક્ષ થાય છે એમ સાંખ્યમતવાલા કહે છે, જ્યાં ઉત્પાત અને વિનાશ નહી તે મુવ રૂપ મેક્ષ છે, એમ જમિનિ કહે છે અને સર્વ પદાર્થના અસંગ ભાવથી અલિપ્ત કિયા હોય છે, તેથી નિર્મલ શરૂપ આત્મ ગુણના કમપાધિ રહિત શુદ્ધ પરિણામ એ સર્વ મલીને મોક્ષ છે એમ સાતમી પ્રભા દષ્ટિથી બંધ થાય છે ”
આ કવિતામાં કર્તાએ સંક્ષેપથી કેટલે બધે બધુ સમજાએ છે? જે ઉપરથી વિદ્વાન વાચકને તેની ભવ્યતા, પ્રીતિ અને તન્મયતા સાથે અનુપમ આનંદ ઉદય પામે છે. આ ઉપરથી જેન લેખકોના લેખમાં તેની પ્રતિભાની અપ્રતિમ ખુબી દેખાઈ આવે છે. સાહિત્યકાર લેખકેના પરિણામને ચિત્રના જેવી ઉપમા આપે છે. ચિત્રને ચીતરનાર, તેની પછી, તેના રંગ, કે તે ચિત્રના ભિન્ન ભિન્ન અવયવ,એ બધું જેમ વિસરી જવાનું છે, તેમ લેખનું પણ જાણવું. સમગ્ર ચિત્રમાત્ર કેવું છે? સમગ્ર વિષય નિરૂપણ કેવું છે? આટલેજ વિચારવાનો વિષય છે અને તે વિચારનું ફલ બીજાને સ્પષ્ટ રીતે સમજાવવું છે. મહાનુભાવ ઉપાધ્યાયજીની કવિતામાં પણ વિષયના ઉદેશનું એવું જ સુંદર ચિત્ર રહેલું છે. તેમણે એ પગના ઉપયોગી વિષપર્વ અવલંબન કરી તેને અંગે મનેવિકારનું સ્વરૂપ ખડું કરી તે મનને નિરાધ કરવા માટે મન અને તેનું સ્વરૂપ, ધર્મ તથા તે પછી તેના જુદા જુદા અને તે પરત્વે પેદા થતાં વિષયોનું વિવે. ચન કરી સાહિત્યના સ્વરૂપમાં એગ વિઘાને સારી રીતે ઉતારી છે. બાહ્ય પદાર્થ અને મનને સંબંધ તથા તજજન્ય વિકાર ઈ. ચાટી સલિપ્ત કવિતાથી બતાવી ગ્રંથકારે સાહિત્યના સ કારને અનસારે એ વિષયને ઉત્તમ રીતે પલવિત કર્યું છે.
સચિન, એ બધુ તેની
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
uuuuwwwwww
vv * .. vvvvvv -
1
આત્માનંદ પ્રકાશ, બીજે પ્રસંગે તે મહાનુભાવ તેજ ગ્રંથમાં જણાવે છે કે,
चंदन गंध समान खिमा इहां, वासकने न गवेषे जी।
आसंगे वर्जित पनि एहमां
किरिया निज गुण लेखेजी આ કવિતાને આશય એ છે કે, જેમ શરીરાદિકને ચંદનના જે સહજ ગંધ હોય તેમ ક્ષમા યુક્ત વચન પણ ચંદનના જેવું સહજ શીતળ હોય છે. સહજ સુગંધી શરીર જેમ બીજા ચંદનાદિકની અપેક્ષા રાખતું નથી, તેમ સહજ ક્ષમા ગુણ બીજાની અપેક્ષા રાખતા નથી. તેવી રીતે સંસારમાં આસક્તિ ન હોય તે તેની સર્વ કિયા આત્માના ગુણને લેખે થાય છે.
આ કવિતામાં કર્તાએ ઉપમાન અને ઉપમેયનું ચિત્ર અસરકારક રીતે વર્ણવ્યું છે તેમણે વર્ય વિષયને એવી સરસ રીતે કથન કર્યો છે કે તે સમજવાથી વાંચનારના મનને આખા વિષયનું ભાન થઈ આવેછે અને તેથી અતિશય આનંદ પેદા થાય છે. આનું નામ કવિની ચમત્કારિક રચના પેદા કરવાની શકિત કહેવાય છે, જે કવિ કોઈ એવી બેધક વસ્તુનું કેઈ વિલક્ષણ વ્યંજનાથી ટુંકામાં વર્ણન કરે કે વાચકને “અહે ” થયા વિના રહેજ નહીં.
આવા કાવ્યોથી જન સાહિત્ય ઉચ્ચ કેટમાં આવી શકે છે. આવા અનેક ગ્રંથ લખી જૈન કવિઓએ જન સાહિત્યના ઉદ્યાનને નવપલ્લવિત કરેલું છે. આજ કાલ એવું નવીન સાહિત્ય થવું મુશ્કેલ છે. એ એવા જુના સાહિત્યને વાંચી તેમાંથી દર્શાવેલી ચમત્કૃતિઓ અને ખુબીઓ સમજી શકાયતે બસ છે. જ્યાં સુધી જિન પ્રજા પિતાના સાહિત્યના અંતરંગના રસના સ્વાદથી વિમુખ રહે છે, ત્યાં સુધી તે પિતાના પ્રાચીન લેખકોના જણમાંથી મુકત થવાની નથી. તે ઉપકારી મહાત્માએ ઉપકાર બુદ્ધિથી જે લખી ગયા છે તેમના કરેલા નિસ્વાર્થ મને જૈનપ્રજાએ સાર્થક કરવો જોઈએ,
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વર્તમાન સમાચાર,
વર્તમાન સમાચાર, મુનિ વિહારથી થતા અપૂર્વ લાભે. આપણુ પરમ પૂજ્ય ધર્મગુરૂઓના દરેક જુદે જુદે સ્થળે વિચરવાથી અને ચાતુર્માસથી આપણને તેમજ અન્ય પ્રાણીઓને તેમના ઉપદેશથી અનેક લાભ થાય છે. અને તેવી રીતે સતત વિહાર કરતા અને વિચારતા મુનિરાજે ઉપદેશરૂપી પાનથી સ્વપરનું કેટલું હિત કરે છે, તે નીચેની હકીકતથી માલમ પડે તેવું હોવાથી દરેક જિન બંધુઓને વાંચવાની ખાસ ભલામણ કરીયે છીયે.
આપણે ભલી રીતે જાણીએ છીએ કે જ્યાં જ્યાં મુનિ મહાત્મા એને વિહાર થાય છે ત્યાં અવશ્ય કાંઈને કાંઈ થયા વગર રહેતું નથી? પછી તે શું થયું તે વિચરનાર મુનિ ઉપર આધાર રાખે છે. જે મુનિ મહાત્મા તદ્દન જુની ઢબના જ હોય છે તે ત્યાં માત્ર જુની ઢબનાંજ નગારાં વાગવા જેવું કામ થાય છે. પણ જયાં જરા જમાનાને થોડા ઘણે અંશે પણ માન આપનારા મુનિરાજે સમાગમ થાય છે ત્યાં અવશ્ય જુની ઢબમાં કઈને કઈ પ્રકારને અવને ધર્મને સુધારે જમાનાને અનુસરી આપણને સુખપ્રદ થયા વગર રહેતું નથી.
લખવાને ખુશી ઉપજે છે કે આ શાલ આ શહેર મિયાગામ જ્યાં શેષા કાળમાં પણ પ્રાયઃ સાધુઓને સમાગમ થવો દુર્લભ ત્યાં એકદમ આઠ સાધુ અને બે સાધ્વીઓને સમાગમ તે પણ કેને? જગપ્રસિદ્ધ જ્ઞાનકિયાના ભંડાર ઉગ્રવિહારી તપગચ્છાચાર્ય ન્યાયાનિધિ શ્રી ૧૦૦૮ શ્રીમદ વિજયાનંદ સર (આત્મારામજી) મહારાજજીના સંઘાડાના સુપ્રસિદ્ધ વિદ્વરત્ન મુનિ શ્રી વલ્લભવિજ. યજી મહારાજ, મુનિશ્રી લાવણ્યવિજયજી, મુનિશ્રી વિમળવિજયજી મુનિશ્રી વિબુધવિજયજી, મુનિશ્રી વિદ્યાવિજયજી, મુનિશ્રી વિચારવિજયજી, મુનિશ્રી વિચક્ષણવિજયજી, અને મુનિશ્રી મિત્રવિજયજી આઠ સાધુ તથા સાધ્વીજી શ્રી દેવશ્રી અને હમશ્રી. આ અપૂર્વ આનંદદાતા સાધુ સાધ્વીઓને સમાગમન થઈ રહ્યા છે કે મિયા
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માનંદ પ્રકાશ,
ગામના જૈન બંધુઓને આ વર્ષ કેઈ અપૂર્વજ પુણ્યદય પ્રાપ્ત થયે છે! અને તે પ્રમાણે મિયાગામના જૈન બંધુઓએ અપૂર્વ આનંદજનક ધર્મકાર્યમાં ભાગ લીધે છે એ પણ બીજા જૈન બંધુઓને અવશ્ય અનુકરણ કરવા ગ્ય છે. જ્યારે આપણું નગર કે ગામમાં મુનિમહારાજને જોગ હોય તેમ છતાં કાંઇ ધર્મકાર્ય ન બને તે પછી કયારે બની શકે ? માટે આ બાબતમાં મિયાગામના જૈન બંધુઓને ખરા અંત:કરણથી ધન્યવાદ ઘટે છે.
સમાધાન. સંઘમાં થોડા સમયથી કાંઈક નજીવા કારણને લઈ બે ફાંટા પડી ગયા હતા. તે સમાધાની ઉપર આવી એક થઈ ગયા છે. આ ઠેકાણે અમારાથી કહ્યા વગર રહેવાતું નથી કે કેટલેક ઠેકાણે આથી ઉલટું જ થાતું નજરે આવે છે ? તે નહિ જણાવતાં આશુભ સમાચારમાં એવા ગરબડિયા સમાચાર લખવા ઠીક નથી.
પાઠશાળાનું બંધારણ. મુનિરાજેના સદુપદેશથી આપણું ભાઈઓ સમજવા લાગ્યા છે કે કેળવણી વિના આપણુમાં સે મણ તેલે અંધારા જેવું છે ! માટે ગમે તે પ્રકારે નાની વયના બાળકોને ધાર્મિક કેળવણી સાથે જ સાંસારિક કેળવણી આપવી ઉચિત છે. એકલી સાંસારિક કેળવણી આપવાથી ધર્મની શ્રદ્ધા જેવી જોઈએ તેવી રહેતી નથી અને પાછળથી જુની શ્રદ્ધા વાળાઓની સાથે આજ કાલના નવા કેળવણી પામેલા યુવકેની બનતી રાશ ન આવવાથી ઘણી વખતે ગડબડ થઈ આવે છે, માટે પ્રથમથીજ સાંસારિક કેળવણીની સાથે ધાર્મિક કેળવણી આપવામાં આવે તે શ્રદ્ધાપરિપકવ રહેવાથી હરેક પ્રકારે ધર્મની વૃદ્ધિ થવાને કારણે ભૂત તે કેળવાયેલ શખસ થઈ શકે છે. આવા
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વર્તમાન સમાચાર,
શુભ હેતુને લઈ પ્રથમથી જ બાળકોને ધાર્મિક કેળવણી મળવાનું સાધન પુરું પાડવા જૈન પાઠશાળાની સ્થાપના કરવી અને તેને હમે શના નિભાવને માટે વ્યાપાર ઉપર અમુક લાગે નાંખવે, જે વાતને સર્વ ભાઈઓએ માત્રા કરી કાગળ ઉપર સહીઓ કરી આપી છે. આટલું થતાં પણ અફસોસની વાત છે કે પાઠશાળામાં ભણાવવા લાયક પુરતે પગાર આપવા છતાં પણ મનપસંદ માસ્તર મળી શક્તિ નથી; જોકે આપણામાં જુદી જુદી માતો પુરા પાડવાની સંસ્થાએ મહેસાણ પાઠશાળા વગેરે ઘણું સાંભળવામાં આવે છે ખરી, પણ વખતસર જ્યારે ત્યારે પણ પાઠકને માટે ફાંફાં મારતા લોકોને સાંભળીએ છીએ અને એવા કારણથી ઉત્સાહ પૂર્વક કરેલું કામ વચમાંજ રહી પાર પડતું નથી ! તેનું કારણ સંસ્થાઓના વ્યવસ્થાપકની જેઈતી કાળજી હોય તે તે સાધન પુરૂં પડે તે સ્વભાવિક છે. જ્યારે જુદે જુદે સ્થળેથી જૈન ભાઈઓની પાસેથી સેંકડે અને હજારો રૂપીઆ ફંડમાં લઈ તે ફંડની મદદથી હુશીયાર કરેલ આદમી પિતાનાજ ધર્મના કામેને માટે મદદગાર ન થઈ શકે તે પછી એવી રીતે ઉછેરવાનું ફળ શું? માટે મેનેજરેએ કાળજી સાખવાની જરૂર છે કે આપણી મદદથી આપણું હાથ તળે ઉછરેલ વિદ્યાર્થીઓ આપણી મરજીને અનુસરીને ધમના કામમાં ખપ પડે ત્યારે મદદ આપવા વાળ તૈિયાર કરે જોઈએ ! બીજે ઠેકાણે પચીસ પગારના મળે તે છોડી દે, પણ પિતાના ધર્મની વૃદ્ધિને માટે વિશ સ્વીકાર કરે, એવા ઉત્સાહી નર નીકળે ત્યારેજ ઉત્તરોત્તર જ્ઞાન વૃદ્ધિ દ્વારા કેળવણુને પ્રસાર થઈ ધર્મોન્નતિ થઈ શકે તેમ છે, પણ આતે એકઠેકાણે પંદર મળતા હાય બીજા વીસ આપવા તૈયાર થાય છે તે પાઠશાળાનું ચાલતું કામ વચમાંજ છેડી ખરાબ કરી બીજે ઠેકાણે દેડી જવા તૈયાર થાય છે ! આનું કારણ પ્રથમથીજ તેની સાથે કોઈ પણ પ્રકારને નિયમ કાયમ ન કરે એજ છે બીજું કાંઈ નહિં જ્યારે સંસ્થાવાળાઓ પાઠશાળાને મદદ આપવા માસ્તરે પેદા કરવાનો દાવો ધરાવે છે તે આબાબતમાં તેઓ એ પ્રથમથી ખાસ કાળજી રાખવાની જરૂર છે. વળી માસ્તર સુશીલ, શ્ર દ્વાળુ હોય તે નાની વયના બાળકો ઉપર તેવી જ છાપ પડી શકે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માનંદ પ્રકાશ.
પરંતુ શ્રાવક નામ ધરાવીને તેિજ પ્રાયઃ પૂજા, સામાયિક, પ્રતિક મણ, પચ્ચખાણ, દેવવંદન ગુરૂવંદન વિગેરેમાં સુસ્ત હોય તે તેના ભણવેલા છેકરાએ પણ તેજ રીતે પકડે તેમાં નવાઈ શી? માટે મિયાગામના જૈન બંધુઓની જે તીવ્રલાગણે છે, તે અવશ્ય સ્તુતિ પાત્ર છે અને તે બીજાઓને પણ અનુકરણ કરવા છે. પણ આજે લાગણું એમના મગજમાં ઠસી છે. તેનું કારણ મુનિરાજના સદુપદેશ સિવાય બીજું કાંઈ ન સમજવું અને જે મુનિરાજની હાજ. રીમાં એ લાગણી પારપડી શકશે તે પડી શકસે, નહીંતે પાછું ગજ. નાન જેવું જ સમજવું? - મિયાગામના જૈન બંધુઓની લાગણી એવી છે કે માસ્તર ભલે પચીસ નહીં પરંતુ ત્રીસને પગાર લેનાર હોય, પણ તે જાતે શ્રાવક હેય, શ્રદ્ધાળુ હોય, નિરંતર દેવપૂજા, ગુરૂસેવા, સામાયિક, પ્રતિક્રમસુદિ નિત્ય ક્રિયાને કરનાર હોય, અભક્ષ્યને ત્યાગી હય, માર્ગો પદે શિકાના બે પુસ્તક અને પ્રકરણમાં કર્મગ્રંથ સુધીને અભ્યાસ કરાવી શકે તે હવે જોઈએ.એમાં શક નહીં કે મિયાગામના જૈન બંધુઓની અભિલાષા ઘણીજ સ્તુત્ય છે, અને એવી જ હોવી જોઈએ. પણ આજ કાલની પ્રવૃત્તિ તરફ નજર દોડે છે તે જેમ શ્રી પ્રભવાસ્વામીને પિતાના સકળ સમુદાયમાં પણ પોતાના પાટને યોગ્ય નજર ન આવ્યું તેમ હિંદુસ્તાનની સકળ જૈન સંપ્રદાયમાં મિયાગામના જૈન બંધુએની સંપુર્ણ અભિલાષાને સંપુર્ણ કરનાર હજી સુધી કે ઈ મળી શકતે નથી? આશું શેડા ખેદની વાત છે. - હવે અત્રે પ્રસંગથી અમે મિયાગામના જન બંધુઓને સૂચના કરીએ છીએ કે આશામાંને આશામાં તે કાંઈએ બનવાનું નથી? જો કે તમારી આશા ઘણું સુંદર છે, પણ તેની ખેાળમાં રહી હાલ કામ ચલાઉ શમ્સ ખોળી કાઢી કામ ચાલતું કરશે તે આગળ જાતાં તમારા ઉત્સાહની વૃદ્ધિ થાશે, નહીં તે હાલમાં જે આશા છે તે એસના બીંદુ જેવી થઈ જશે દુધપાક પૂરી લાડવાના અભાવે ખાખરા પણ કોઈ વખત ખાઈ પેટ પુરૂં કરવું પડે છે માટે મળતી
For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વર્તમાન સમાચાર.
૬૭
ચીજને ખપ કરી વધારેને માટે આકાંક્ષાવાળા અન્યા રહેવુ અને તે વસ્તુ મળે તરતજ તેના ખપ કરી લેવા એ અમા ઉચિત જાણીએ છીએ.
પયુ ષણાપૉરાધન.
પર્યુષણપત્ર જૈન સમુદાયમાં સર્વોત્તમ પ કહેવાય છે શુ? મનાય છે. જે ખાખતમાં આ માલ પર્યંત જૈનના મુખમાંથી એકજ ધ્વનિ પ્રગટે છે. જે જૈન કુળમાં પેટ્ઠા થયેલ કાઇ દિવસ પશુ વર્ષ મધ્યે ઉપાશ્રયનું માઢું નહીં જોતા હાય તે પશુ પ્રાયઃ પયુંષણા
માં તે અવશ્યહી ઉપાશ્રયમાં આવે છે; આજ પૂર્વની મહત્તા દેખાડી આપે છે. આવા શુભ પર્વારાધનને માટે પેાતાના ગામ કે નગરમાં જોઇતું સાધન ન મળી શકવાથી જ્યાં તેવુ સાધન હાય છે ત્યાં નજીક નજીકના ગામ કે નગરવાળા ભાઇએ પધારે છે. તે મુજબ આ સાલમાં સુપ્રસિદ્ધ મહામુનિ મહારાજનુ ચામાસુ`હાવાથી આસપાસના આશરે એક હજાર આઇભાઈઆના સમુદાય પેાતાનુ ઘરબાર છેડી મીયાગામમાં જ આવી વયા હતા જેથી મીયાગામ ગામને અદલે નગર જેવુ' થઈ ગયું' હેતુ ! જયાં જુએ ત્યાં શ્રાવક અને શ્રાવિકાનાંજ ટોળાં ને ટાળાં નજરે પડતાં હતાં જે અન્ય લેાકેાના મનને ઉત્સાહિત કરતાં હતાં !
'
તપસ્યા.
પ્રથમ અત્રે જે કાઇ મેાટી તપસ્યા કરે તેને માથે લાગેા કાયમ થઇ ગયા હતા. અન્ય ઘણે સ્થળે પણુ તેમજ એવા કે સાંભળવામાં આવે છે ! જો કે શાસ્ત્રામાં તપની પાછળ ઉદ્યાપન કરવા ફરમાવેલ છે પણ તે યથા શકિત સ્વામીવત્સલ વગેરે જેનાથી જે મની આવે તે પેાતાની ઉલટથી ઉત્સાહ પુવક ખુશીથી કરે,તેમાં કોઈને આરે આવવાનુ કારણ નથી. પણ આ તે કેટલેક સ્થળે કેટલાકએ શામા
For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માનંદ પ્રકાશ,
જ્ઞાનું આલંબન લેઈ એક પ્રકારને ટેકસ બનાવી દેવા જેવું પ્રાયઃ કરી મુકયું છે કે, અમુક તપસ્યા ત્યારેજ કરી શકે જ્યારે નકારસી કરે વગેરે, વગેરે કારણેને લઈ ઘણે ઠેકાણે ઘણા બાઈ ભાઈના (પતાની તપસ્યા કરવાની શકિત હોવા છતાં પણ ખર્ચવાના ભયથી) મનના ભાવ મનમાં જ રહી જાય છે! માટે તેમ થાવું ઠીક નહીં સમજી, શ્રી સંઘના તરફથી ખુલે ઓર્ડર થઈ ગયે કે જેની જેટલી તપસ્યા કરવાની શકિત હેતે ખુશીથી કરે. ખર્ચને કારણથી જો કેઈનું મન પાછું હડતું હોય તે તે હઠાવે નહીં, ખુશીથી બનતી તપ
સ્યા કરે. સંઘના તરફથી એ બાબતમાં કઈપણ પ્રકારનું કારસી વગેરેને લાગે નહીં સમજ. જેનું તત્કાળ ફળ સર્વના અનુભવમાં આવી ગયું અને વધારેમાં વધારે એક મહિના સુધીની તપસ્યા મીયાયામમાં થઈ. આ વાતને પણ લક્ષમાં રાખવા અમે અમારા વિવેકી સુજ્ઞ સાધમીભાઈઓને વિનંતી કરીએ છીએ.
તપસ્યા કરનાર શ્રાવકભાઈનું નામ જગજીવન છે. ઉમર આસરે ચાલીશ અને પચાસની અંદર છે. એક મહિનાની તપસ્યામાં એક દિવસ પણ પૂજા, વ્યાખ્યાન, બે વખતનું પડિક્કમાણુ કે ગુરૂવંદન છોડયું નથી. રોજ ત્રણે દેરાસર પગે ચાલી દર્શન કરવા જતા. સંવસરીને દિવસે ચતુવિધિ સંઘની સાથે ચત્ય પરિપાટીમાં પણ પિતે સાથે પગે ચાલતા જ ગયા હતા. પારણાને દિવસે પિતે પિતાના તરફથી સ્વામીવાત્સલ્ય કરી સર્વ સ્વામી ભાઈઓને પિતાને હાથે પીર. સતા હતા જેથી લેકે ના મુખેથી ધન્ય ધન્યને વનિજ નીકળને હતે કે ધન્ય છે! તપસ્યા થાય તે આવીજ થવી જોઈએ. એક દિવસ પણ ધર્મ ક્રિયામાં ફરક નથી પડયે, બલકે સંવત્સરી પડિકમણમાં વંદિતા સૂત્ર પિતે એવા જોરથી કહ્યું હતું કે આખા ઉપાશ્રયમાં તે શું પણ ઉપાશ્રયમાં ન કમાવાથી બહારના ભાગમાં પડિકમણ કરવા બેઠેલા ભાઈઓ પણ ખુશીથી સાંભળી શકતા હતા ! બાકી લાંબા પડી દિવસ પુરા કરવા અને દેવપૂજા, ગુરૂવંદન પડિકક.
For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વર્તમાન સમાચાર,
મણું, વ્યાખ્યાન, દેવદર્શન વગેરે છેડી દેવું એમાં અને આમાં પુર્વેકતમાં કેટલે તફાવત છે તે સ્વયંહી વિચારવું યંગ્ય છે !
બે અઠા મહોત્સવ તથા બે રથયાત્રા. પર્યુષણ પર્વરાઇન નિમિત્ત બે અઠ્ઠઈ મહત્સવ અને બે રથયાત્રાના વરઘોડા ચઢ્યા હતા.અડ્ડાઈ મહેત્સવમાં પૂજા પ્રભાવના વગેરે ને આનંદ વડોદરા તથા સુરતથી ગયા બોલાવવાથી અવર્ણનીય થયે હતે.
ત્રણ સ્વામીવચ્છલ અને બે નોકારસી, હમેશના રીવાજ મુજબ એક સવામીવચ્છલ અગિયારસે એક ભાદરવા સુદિ ૧ જન્મ મહિમાને દિવસે અને એક ભાદરવા સુદિ પાંચમ સંવત્સરીના પારણાને દિવસે એમ ત્રણ સ્વામી વચ્છલ અને ભાદરવા સુદિ છટ્ઠને દિવસે નેકારસી થઈ છે.
હમેશાં એક દેરે અઠ્ઠાઈ મહેત્સવ વારાફરતી થતે આવે છે, પરંતુ આ વર્ષ બહારના ભાઈઓને વધારે ઉત્સાહ હેવાથી બીજે દેરે અાઈ મહોત્સવ થયું હતું, જેને વરઘોડા રથયાત્રાને ભાદરવા સુદ નેમે ચઢયે હતું અને તે જ દિવસે બીજી નકારસી થઈ હતી.
જીવ દયા વગેરેની ટીપ. ઉપર મુજબને ઉત્સાહ જોઈ મહારાજશ્રીએ વ્યક્ષેત્ર કાળ ભાવાનુસાર ઉપદેશ કર્યો કે આવા પર્વના દિવસે માં તમે લેકે આવા ઉત્સાહ ભર્યા ઉમંગથી અનેક પ્રકારનાં ભેજનેથી આનંદ માને છે અને તમારા જેની કહેવાતા સાધમભાઈ તથા બાપડાં ખેડાં ઢોરે વગેરે જેટલાથી કે ઘાસ ચારાથી પણ ભુખે મરે તે શું આજ
For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir આત્માનંદ પ્રકાશ. કાલ સંભળાતા દુષ્કાળના સમયમાં તે તરફ ધ્યાન કરવાની તમારી ફરજ નથી ? અમારી સમજ મુજબ તે આવા સમયમાં સર્વ ઠેકાણે સર્વ ગામ નગરમાં જે કાંઈ ઉત્તમ પર્યુષણ પર્વમાં ખર્ચ કરવાને જેને કેઈને પણ ભાવ હોય તેણે આવા કામની તરફ વધારે ખ્યાલ કરવાની જરૂરત છે. શ્રી સંઘ જયવતે છે. દેહરા ઉપાશ્રયનાં કામ અટકે તેમ નથી. તેમાં તે દરસાલ આવક થાતી જ રહે છે. પણ આવા સમયમાં ભરતાને ન ભરતાં ખાલીની ખબર લેવાય તે ઘણું સારું કહેવાય? ઈત્યાદિ સારભૂત વાણી સાંભળી લોકનાં હૃદય પીગળી આવ્યાં. તત્કાળ એક ટીપ શરૂ થઈ જેમાં જેમાં અનુમાન બે હજારથી ઉપર રકમ મંડાઈ છે! જે રકમના વિભાગ કરી ગ્ય સ્થળે મોકલવામાં આવે છે. આવી જ રીતે અન્યત્ર પણ થવાની આવશ્યકતા છે તે અમારા સુજ્ઞ જૈન બંધુએ યં વિચાર કરી ધ્યાનમાં લેશે એવી આશા છે. આવી રીતે મુનિ મહારાજાઓના સમાગમથી જૈન ધર્મની કેટલી ઉન્નતિ થાય તેવું છે તે સહેજે જણાઈ આવે છે. (મળેલું.) For Private And Personal Use Only