Atmanand Prakash Pustak 004 Ank 12

Author(s): Motichand Oghavji Shah
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531048/1

Page #1

છે આત્માનંદ પ્રકાશ. હું
દેહરો. આત્મવૃત્તિ નિર્મલ કરે, આપે તત્વ વિકાસ: આત્માને આરામ દે, આનંદ પ્રકાશ.
પુસ્તક ૪ થું. વિક્રમ સંવત ૧૯૬૩. અશાહઅંક ૧૨ મ.
પ્રભુસ્તુતે.
શાર્દૂલવિક્રીડિત. પૂરે વાંછિત વેગથી સકલ જે છાયા ધરે શાંતિની, ટાળે તાપ કષાય કમજ તણે પીડા હરે બ્રાંતિની; રક્ષા આશ્રિતની કરે પ્રણયથી રાખે સુખાકારમાં, તે સે જિનકલ્પવૃક્ષ સુખથી જે સાર સંસારમાં.
૧
બધાટક.
વસંતતિલકા, મિથ્યાત્વને મલિનતા મન જે ધરે છે, નિત્યે દુરાચરણથી નવ જે ડરે છે;
જે થે *પ્રમાદ વશ શ્રાવક જન્મ હા, ૧ મનોરથ ૨ કામ, ક્રોધ, માન, માયા. ૩ સંસારમાં ભ્રમણ કરવાની. * પ્રમાદને વશ થઈને.

Page #2

આત્માનઃ પ્રકાશ
તે પામરે મનુજ જન્મ બધા ગુમાવ્યેા. જે યત્નવાન નહિ' કેમ સુધારવાને, સાધર્મિને વિષમાંથીજ તારવાને; જેણે સ્વધર્મ મનથી ન કર્દિ ખજાળ્યે, તે પામરે મનુજ જન્મ મા શુમાવ્યે. જેણે જન્મ્યું નવ કદિ 'જિનનામ પ્રીતે, *સત્યર્વમાં નવ કા તપ જે સુરીતે; પાળી પછરી સુજિનતીર્થ વિષે ન આવ્યે. તે પામરે મનુજ જન્મ ધેા ગુમાવ્યું. ચારિત્રર`ગ નિજ અગ વિષે ન ધારે, *આરામ આમ ધરવા નહિ જે વિચારે; આનંદ આત્મિક કદિ મનમાં ન લાવ્યે, તે પામરે મનુજ જન્મ બધા ગુમાવ્યા.
ચિતામણી.
એક ચમત્કારી વાત્તા.
(ગત અફના પૃષ્ઠ ૨૫ર થી શરૂ. ) ઐક્ય.
મ
મહામુનિ ચિતામણીએ ભારતવર્ષીય જ્ઞાન મંદિર વિષે દેશના આપ્યા પછી બીજેજ દિવસે એકય વિષે એક ટુકુ અને સોધક વ્યાખ્યાન આપ્યું હતું. જ્ઞાન મદિર વિષે કરેલી એ મહાનુભાવની દેશના સાંભળી વમાન પુરના શ્રાવક વર્ગમાં
૧ પ્રયત્ન ચાલે!. ૨ વિપત્તિ-દુઃખમાંથી તારવાનું યત્નવાનું. થયા નથી. ૩ જિન ભગવતનું નામ, ૪ અઠ્ઠમ યાદશ વગેરે સારા પમાં. પ છરી પાલતા યાત્રા ન કરી. હું ચારિત્રને રંગ છ આત્મામાં આરામ-વિશ્રામ, પક્ષે આત્મારામજી ગુરૂજીનું ધ્યાન ધરવા. ૮ આત્માના આનંદ પક્ષે મા માનદ પ્રકાશથી થયેલેા આનંદ.

Page #3

1
ચિંતામણી, તેની સારી અસર થઈ ગઈ હતી. કેટલાએક આસ્તિક શ્રાવકોએ તે તેવું જ્ઞાન મંદિર સ્થાપન કરવા નિશ્ચય કર્યો હતે. અને પોતાની લમને તેમાંજ સદુપયેગ કરવા તત્પર થયા હતા.
બીજે દિવસે મહાનુભાવ ચિંતામણિએ એવું જાણું અકર્યો વિષે વ્યાખ્યાન આપ્યું હતું. વ્યાખ્યાન સમયે વર્ધમાનપુરની શ્રાવક પ્રજા તે સાંભળવાને ઉલટથી ખાવી હાજર થઈ હતી. વ્યાયામશાળા છેતા અને શ્રેત્રીઓથી ચીકાર ભરાઈ ગઈ હતી. જ્યારે બરાબર સમયથયો એટલે મહામુનિ ચિંતામણીએ નીચે પ્રમાણે પોતાનું વ્યાખ્યાન શરૂ કર્યું.--
પ્રિય શ્રાવક ગણુ, આજે એકય ઉપર વ્યાખ્યાન આપવાનું છે. આ જગતમાં ધર્મ, અર્થ, કામ અને મોક્ષ–એ ચાર પુરૂષાર્થ સાધવાનું મુખ્ય સાધન ઐક્ય છે. જ્યાં ઐકય હોય ત્યાં સર્વ પ્રકારના વિજય અને સર્વ પ્રકારની સંપત્તિ વાસ કરીને રહે છે. શ્રાવકો, તમારે પ્રથમ એક શબ્દને અર્થ સમજવાનું છે, એકયને અર્થ એકતા થાય છે, તે એયના ત્રણ પ્રકાર છે. ધર્મએ, ગુણ ઐક્ય અને સ્વભાવ ચિક્ય. એક ધર્મ સાંભલી એકજ ધર્મભાવના માનવી તે ધર્મઐક્ય કહેવાય છે. જેઓ જુદા જુદા ધર્મની ભાવનાઓને માને છે અને એક જ્ઞાતિ અથવા એક વર્ગમાં સામેલ થાય છે, તેમાં ધર્મ એક્ય રહી શકતું નથી. દાખલા તરીકે તમારી શ્રાવક કોમમાં પ્રતિમા માનનારા શુદ્ધ શ્રાવકો જે પ્રતિમાને નહિ માનનારા શ્રાવકભાસની સાથે એક્ય કરવા જાય તે તેઓનું ઐકય કદિપણ થતું નથી. જ્યાં એક જ ધર્મ ભાવના સર્વના હૃદયમાં રમી રહી હોય, જયાં પૂજ્ય અને માન્ય એકજ દેવ, ગુરૂ અને ધર્મ હોય, ત્યાં ધર્મનું એક્ય પ્રકાશમાન થાય છે અને તેને દિવ્ય પ્રભાવ સર્વ સ્થલે પ્રસરી રહે છે.
બીજુ ગુણઐય એકજ જાતના ગુણોથી સંપાદિત થાય. છે. જે વ્યક્તિમાં જે ગુણ હોય, તે વ્યક્તિનું તેવા ગુણીની સાથે

Page #4

આત્માનંદ પ્રકાશ. ઐક્ય થાય છે. સમાન ગુણ વાળા મનુષ્યો તેવા નિર્મલ એક સાધી શકે છે. જેમાં પરસ્પર વિરૂદ્ધ ગુણ રહેલા હોય તેઓની વચ્ચે કદિપણ ઐક્ય થઈ શકતું નથી. - ત્રીજું સ્વભાવઅય. સ્વભાવ એ પ્રકૃતિની સાથે સંબંધ ધરાવે છે. સુશીલ સ્વભાવી મનુનું ઐકય સુશીલ સ્વભાવી મનુષ્યોની સાથે જ થાય છે. અને કુશીલ સ્વભાવી મનુષ્યનું ઐક્ય કુશીલ સ્વભાવી મનુષ્યની સાથે જ થાય છે. ભિન્ન ભિન્ન સ્વભાવ કે પ્રકૃતિવાલા મનુષે કદિપણ ઐકય મેળવી શકતા નથી.
પ્રિય શ્રાવકે, આ ત્રણ પ્રકારનું એક્ય બરાબર ધ્યાનમાં રાખી તેવા શુદ્ધ ઐક્યને મેળવવા પ્રયત્ન કરો. તમે સઘળાઓ એક ધર્મ ના આશ્રિત છે એટલે તમારામાં ધર્મઐક્ય સત્વર આવી શકશે. હવે તમારે ગુણક્ય અને સ્વભાવઐકય-એ બને એજ્ય મેળવવા પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. શ્રાવક એ શબ્દ કેવી વ્યક્તિને લાગુ પડે? શ્રાવકમ શા શા ગુણ હોવા જોઈએ? અને શ્રાવકપણને અધિકાર કયારે પ્રાપ્ત થાય? એ બધાને વિચાર કરી શ્રાવક પણના સર્વ ગુણ સંપાદન કરવાથી ગુણ એકય પ્રાપ્ત થાય છે. અર્થાત્ બધા શ્રાવકે એકજ ગુણ વાલા હોય તે તેઓમાં ગુણ અકય એવું પ્રાપ્ત થાય કે, જેથી સંપની સંપત્તિ સહજ પ્રાપ્ત થાય છે. આથી દરેક શ્રાવકોએ ગુણઐક્ય મેળવવા પ્રયત્ન કરે જોઈએ. ત્રીજું સ્વભાવઐકય પણ તેવી જ રીતે પ્રાપ્ત કરી શકાય છે. સ્વભાવ પણ ગુણને અનુસરીને હોય છે. જ્યારે સમાન ગુણ પ્રાપ્ત થયે તો પછી સ્વભાવ એક્ય સંપાદન કરવું અશક્ય થતું નથી, કારણ કે, સ્વભાવની પ્રવૃત્તિ ગુણને અનુસરીને રહેલી છે. સ્વભાવના બે ભેદ છે. દુઃસ્વભાવ અને સુસ્વભાવ. જે સારા ગુણ સંપાદિત થયા હોય તે સુસ્વભાવજ થાય છે અને ગુણ સંપાદન થયા ન હોય તે દુ:સ્વભાવ થાય છે.
પ્રિય શ્રાવકગણ, તમે એ ત્રણ પ્રકારના એક વિષે વિચાર કરી તે પ્રમાણે પ્રવર્તન કરજે. એથી તમારામાં સંપની પૂર્ણ કળા ઉદય પામશે અને તમારા ધર્મની જાહેજહાલી વૃદ્ધિ પામશે. આજ

Page #5

ચિંતામણી.
૨૭૩ કાલ એ ત્રણ પ્રકારના એકયના અભાવથી તમારી ધાર્મિક અને સાંસારિક અવનતિ દેખાય છે. તમારામાં કુસંપ, કલેશ અને સ્પર્ધા વગેરે વિપરીત દે એથીજ પ્રબલતાને પામ્યા છે. સંઘ તથા જ્ઞાતિની સુધારણામાં તમને એ દે ખરેખર અંતરાય કરનારા થઈ પડયા છે. સંપરૂપી કઃપવૃક્ષનું તેથી સર્વથા. ઊમૂલન થઈ ગયું છે. સામાજિક (કેન્ફરન્સ સંબંધી) ઊનતિ રૂપ સૂર્ય પ્રભાને આચ્છાદન કરવામાં તે મેઘપટલનું આચરણ કરે છે.
પ્રિય શ્રાવક વર્ગ, એ ત્રણ પ્રકારનું ઐકય સંપાદન કરતી વખતે તમે તમારા ચંચળ મનને તાબે કરજે. જે એ મના તાબે નહીં રહી શકે તે તમારા એકને ક્ષણમાં તેડી પાડશે. મન એ સર્વ કષાયનું સાધન છે. બીજાના દેષ કે દુર્ગુણ જોઈને મનુષ્ય તેના ઉપર કોધે ભરાય છે અથવા તેને અપ્રીતિનું પાત્ર ગણે છે. તે નું કારણ એ છે કે મનુષ્ય અન્યને પિતાનાથી જુદા જાણે છે તથા માને છે. દોષવાન ગણાતાં છતાં પણ એ મનુષ્ય આપણુંજ અંગ છે આપણાજ વર્ગનો છે, એથી તે આપણાથી ભિન્ન નથી. તે કર્માધીન થઈ વિપરીત સ્વભાવને ધારણ કરનારે થયે છે, તેમાં તેને દેષ નથી, તે નિર્દોષ ધર્મબંધુ આપણી અપ્રીતિનું પાત્ર નથી, પણ અધિક પ્રીતિનું પાત્ર છે. તે કર્મના બલથી દેવાનું છે અને આપણે નિર્દોષ છીએ, માટે જ આપણું અનુગ્રહનું, આપણું દયાનું અને આપણી અમૃત દષ્ટિનું તે પાત્ર છે, માટે તેને સન્માર્ગે ચડાવ જોઈએ. પિતાની મેલે ચાલવાને અસમર્થ એવા બે માસના બાલકને, તેના અશક્તિરૂપ દેષને જોઈને કયી માતા પ્રીતિથી લઈને કટીલ કે નથી બેસારતી? આંધળા મનુષ્યને શું દેખતા માણસે તેના અંધત્વના દેષ માટે દયાપાત્ર ગણ કે તેની કુટેલી આંખે જોઈ તેને અનાદર કરે? જેમ નિરાશ્રિત મનુષ્યને આશ્રમ આપવાથી જ શ્રીમતની શ્રીમંતાઈ શેભે છે, તેમ સદ્દગુણી શ્રાવકે દુર્ગણીના દેષ ટાળવાના પ્રયત્ન થીજ અને પિતાના સદગુણેનું ઉત્તમ ઉદાહરણ તેને આપવાથી જ

Page #6

૨૭૪
માભાવપ્રકાશ.
તેનું સદ્ગુણીપણું ોભે છે. તમારા ધર્મી બધુ દોષવાન શ્રાવક દે!ષ કરેછે તે જાણી જોઇને કરતા નથી પણ તેમના અજ્ઞાનથી કરે છે. તે દોષમાં જેટલી તમને દોષ બુદ્ધિ થઇ છે, તેટલી તેમને થઇ હોય તે તે કદ્વિજ દોષ કરે નહુિ; અને એવા તમારામાં પણ ઘણા અવગુણા હશે કે જેમાં તમને ગુણુબુદ્ધિ હાવાથી તમે તે છાડી શકતા નથી. મનુષ્ય પ્રકૃતિના એવે સ્વભાવ છે કે જે ક્ષણે તે દોષને યથાર્થ દોષ રૂપ સમજે છે તે ક્ષણે તે અવશ્ય તેને ત્યજી ઢ છે. તેથી ટ્રાષવાલાના દોષ ટાલવાને તેના સામે થઇ તેની ઊપર ગુસ્સા કરવા એ સલ ઊપાય નથી, પણ તે દ્વેષમાં તેને દોષ બુદ્ધિ પ્રગટે એવે તેને આધ આપવા એજ સફલ ઉપાય છે. તેની સામે ગુસ્સો કરવાથી તમે પણ કર્મ બંધના કારણુ રૂપ ચાએ છે, ક તેથી તેના દોષને તમે થોડી વાર દાખી શકે છે, પણ દોષનુ' મૂલ જે અજ્ઞાન તે તેનાં હૃદયમાં વિદ્યમાન હોવાથી પુનઃ પુનઃ તેનાથી દોષ જ થાય છે. અને એમ થવુ એ સ્વાભાવિક છે.
માટે હું શ્રાવક ગણુ, તમે જો બીજાને એધના કારણ રૂપ થશે તે તમારામાં ત્રણ પ્રકારનુ ઐકય પ્રાપ્ત થશે એટલે તે ઐકયના બલથી તમે સંઘ અને જ્ઞાતિનું હિત સારી રીતે કરી શકશે. અપૂર્ણ
યાતિધર્મ અને શ્રાવકધર્મના સંવાદ, ( દ્વિતિય દર્શન ).
(ગત 'કના પૃષ્ઠ ૨૫૭થી શરૂ.)
આવક ધર્મ-પાલુ, કહા તેવી આનંદ દાયક વાર્તા શી છે યતિ ધર્મ–મારા કેટલાએક આશ્રિત મુનિઓએ દીર્ઘ વિચાર

Page #7

યતિધર્મ અને શ્રાવકધર્મને સંવાદ ૨૫ કરીને જૈન કોન્ફરન્સના સબલ પક્ષને સ્વીકાર્યો છે. તેમની પવિત્ર મને વૃત્તિમાં એ નિર્ણય થતો જાય છે કે, ભારત વર્ષની જેના કેન્ફરન્સ આર્વત ધર્મની પવિત્ર ભાવનાને જાગ્રત કરનારી છે. તેની અંદર સાંસારિક અને ધાર્મિક બને વિષે ચર્ચાય છે. જે સાંસારિક વિષયે છે, તે પણ પરિણામે ધર્મને પુષ્ટિ આપનારા છે. આ કાંઇ ઓછા આનંદની વાર્તા નથી.
શ્રાવક ધર્મ-મહાનુભાવ, એ ખરેખર આનંદની વાર્તા છે. જે મુનિએ તનમનથી કોન્ફરન્સની ઉન્નતિમાં ભાગ લેશે તે અલ્પ સમયમાં જ તેની ઉન્નતિ થઈ શકશે.
હવે આપને એટલું કહેવાનું છે કે, આ વખતની કરસની બેઠકમાં કાંઈ નવું જોવામાં આવ્યું છે અને તેથી આપે તેનું કાંઈ ભવિષ્ય ધાર્યું હોય તે તે મને જણાવી કૃપા કરશે.
યતિ ધર્મ–ભદ્ર, આ વખતની કેન્ફરન્સે પિતાને વિજય વાવટે સારી રીતે ફરકાવ્યું છે. લાખ રૂપિઆની સખાવત કરવામાં આવી છે. રાજનગરના ધર્મવીર પુરૂએ પિતાનું ધર્મવિર્ય દર્શાવી આપ્યું છે. મારા આશ્રિત મુનિવરેએ પણ તે મહા કાર્યને સારું અનુમોદન આપેલું છે. રાજનગર કે જે ભારતવર્ષમાં જૈન ધર્મનું પ્રખ્યાત પાટનગરના જેવું છે, તે સર્વની દષ્ટિએ સાબીત થઈ ચુકયું છે. ત્યાંના સંઘના આગેવાને જે સિદ્ધક્ષેત્ર ના વ્યવહારના રક્ષક અને સત્તાધીશે છે, એ સત્તાનું મહામ્ય તેમણે વિશ્વના સંઘની આગલ ઉદારતાથી દર્શાવી આપ્યું છે.
આવક ધર્મ–મહાનુભાવ, એ વાત ખરેખરી છે. રાજનગર તે રાજનગરજ છે. આપ તેની જે પ્રશંસા કરી છે, તે સર્વ રીતે યોગ્ય જ છે.
(અટલું કહી શ્રાવક ધર્મ ચિંતાતુર થઈ ગયો.)
શ્રાવક ધર્મની આવી ચિંતાતુર સ્થિતિ જોઈ યતિ ધર્મ નીચે પ્રમાણે પુછયું.

Page #8

૭૬
મામાનદ પ્રકાશ, યતિ ધર્મ-ભદ્ર, હમણું જ હર્ષમાં હતા અને પાછા ચિંતાતુર કેમ થઈ ગયા? મે જે પ્રશંસા કરી છે, તે તમારા આશ્રિત શ્રાવક વર્ગની જ કરી છે. પોતાના સ્વજનની પ્રશંસા સાંભલી તમને વધારે આનંદ થ જોઈએ. તે છતાં આનંદ ને ચિંતા શેની થાય છે.
શ્રાવક ધર્મ-ભગવદ્, આપની આગલ સ્પષ્ટ કહેવામાં કાંઈ પણ હરકત નથી. જ્યારે આપ મહાશયે રાજનગરના મારા આશ્રિત વર્ગની પ્રશંસા કરી તે સાંભળી મને પહેલે તે હર્ષ થયે હતું, પણ તરત જ મને એક વાત યાદ આવવાથી મારા મનમાં ભારે ચિંતા થઈ આવી છે.
યતિ ધર્મ–ભદ્ર, કહો શી ચિંતા થઈ આવી છે?
શ્રાવક ધર્મ-મહાશય જે મારા આશ્રિત વર્ગની આપ આવી ભારે પ્રશંસા કરે છે, પણ તેમાં જોઇએ તેવી એકતા નથી. તેમાંના કેટલાકના અંતર જુદા છે. કોન્ફરન્સ તરફ ભક્તિભાવ ધારણ કરનારો વર્ગ જોઈએ તેટલા બલવાળે હજુ થયે નથી.
યતિ ધર્મ–ભદ્ર, એ વાત શી રીતે જાણવામાં આવી? મને તે સર્વના હૃદયને એકજ ભાવ લાગતો હતો.
શ્રાવક શર્મ–મહાનુભાવ, આપનું હૃદય નિર્મલ છે, તેથી આપને એમ ભાસે તેમાં કાંઈ આશ્ચર્ય નથી. પણ મને તે મારા હૃદયમાં ખરેખર ભાસ થઈ આવ્યું છે. કદિ કોઈ કન્ફરન્સ તરફ ભક્તિભાવ રાખતા હોય છે તથાપિ તેઓ અમુક બાબતમાં પોતાની ઈચ્છા પ્રમાણે ન થાય એટલે કેટલીક વખત તેઓ પાછા હઠે છે. અને વખતે તેમ થતાં આ મહાપરિષની વિરૂદ્ધ થાય તે ભય રહે છે. મહાનુભાવ, આ બાબત કેન્ફરન્યને હાનિ કરનારી છે અને તેથી કઈ વાર ભારતની જૈન મ સમાજમાં અંતરાય આવવાને મહા ભય રહે છે. અને તેને માટે મને મોટી ચિંતા ઉદ્ભવી છે.
યતિ ધર્મ-ભદ્ર, એવી ચિંતા કરશે નહિં. જિન શાસન

Page #9

તિધર્મ અને શ્રાષકધર્મના સંવાદ,
૨૯૭
ના પ્રભાવિક દેવતા તે અંતરાય દૂર કરશે.
શ્રાવક ધર્મ--મહાશય, આપના વચન સાંભળી મને હર્ષ ચાય છે. તથાપિ જ્યારે કાંઇ નવીન અનિષ્ટ બનાવ બને છે,ત્યારે સારા મનમાં અતિશય અંતરાય થવાના ભય રહે છે.
વળી જૈન મહા સમાજ એ ભારતીય જૈન પ્રજાના સર્વ પ્રકારના ઉદ્ધાર કરવાનુ` મહા મડલ છે. તેમાં સામેલ થનારા સર્વ ગૃહસ્થે પરસ્પર સાધામ ખંધુએ છે. તેમના દેવ, ગુરૂ અને ધર્મ એકજ છે. અને તેમની હૃદયની ભાવનાએ સમાન છે. તે છતાં પરસ્પર ભેઢ ભાવ ધારણ કરે અને એકતાને ભંગ થાય તેવા કારણેા ઉત્પાદન કરે તે કેવા અનર્થ થાય ?
ભગવન્ડ ઇચ્છું છું' કે, શાસન દેવતા જૈન કારન્સની રક્ષા કરે. ઉદિત થતા અંતરાયે નાશ પામી જાએ. મારા અને તમારા આશ્રિત એવા શ્રાવકે અને સાધુએના હૃદયમાં સારી ભાવના પ્રગટ થાએ.
યતિધર્મ—ભદ્ર, મારા હૃદયમાં પણ કેઇ વખત શંકા રહ્યા કરે છે કે, જો કોન્ફરન્સમાં કેઇપણુ વખત અશાંતિના કારણેાના ઉદય થશે તે સપરૂપી કલ્પ વૃક્ષ સુકાઇ જશે અને સુપરૂપી વિષ વૃક્ષ પલાવત થશે.
શ્રાવક ધર્મ—ભગવન, મને પણ એવીશકા થયા કરે છે. અને કેન્ફરન્સમાં સ`પ રૂપી કલ્પવૃક્ષ શી રીતે પલ્લવિત થાય? તેને માટે વિચાર આવ્યા કરે છે.
યતિ ધર્મ—(હર્ષ પામીને) ભદ્ર, નિઃશંક થા. મને એક ખરેખરા ઉપાય સુઝી આવ્યે છે, જો તે પ્રમાણે વર્ઝન થાય તે ભારત વર્ષની જૈન પ્રજામાં કાયમને માટે સ`પરૂપી કલ્પવૃક્ષ પલ્લવિત થાય.
શ્રાવક ધર્મ—તેવે શ ઉપાય છે !
યતિ ધર્મ—ભદ્ર, તે ઉપાય એ છે કે, હું મારા આશ્રિતામાં પ્રવેશ કરૂ, અને તમે તમારા આશ્રિતેમાં પ્રવેશ કરી, તેથી

Page #10

આ માનદ પ્રકાશ. તે પિત પિતાના પર્સમાં દઢીભૂત થવાથી કદિ પણ કુસં થવાને વખત આવશે જ નહિં. વળી મુનિઓનો મુનિ કેઇની સાથે રાગદ્વેષ રાબ ન જોઈએ તેવો હોવાથી, તેમજ શ્રાવકેને ધર્મ તેમણે સર્વ સાધર્મિ બંધુઓ ઉપર સમાન ભાવ
ખી વર્તવું જોઈએ તે હેવાથી જ્યારે તેઓ આ પ્રમાણે સંપૂર્ણ અંશે અમલ કરશે ત્યારે તેમાં સંપરૂપી કપવૃક્ષ સ્વરઃ પલવિત થશે.
શ્રાવક ધર્મ–ભગવન, આપે દર્શાવેલો આ ઉપાય બરાબર છે, પણ તેમાં મને શંકા રહે છે.
યતિ ધર્મ–શેની શંકા રહે છે?
શ્રાવક ધર્મ–ભગવન, સાંભો. મારા આશ્રિત શ્રાવકોને કેટલેક ભાગ મારે અનાદર કરનારે છે. હું તેમની આગળ જાઊં છું, તથાપિ તેઓ મારો જોઈએ તેટલે સકાર કરતા નથી અને કેટલાક તો મારો તિરસ્કાર પણ કરે છે. એટલે હું નિરાશ થઇને પાછે આવું છું
યતિ – શોક કરીને) , મારે પણ તેમજ બને છે. મારા કેટલાક મુનિઓ મારે ર કાર કરતા નથી જે કે મારે કહેવું જોઇએ કે, કેટલાએક અનગારે મને ઘણે આદર પણ આપે છે અને ચારિત્ર ધર્મને પ્રભાવ દર્શાવી મારી તરફ પ્રેમની દષ્ટિએ જુએ છે.
શ્રાવક ધર્સ–ભગવન, એવી રીતે કેટલાક મને પણ માન આપે છે, પણ તે વર્ગ ઘણોજ એ છે કે, મહાનુભાવ, કહે ત્યારે હવે આપણે શું ઉપાય કરે?
યાત ધર્મ–ભદ્ર, મારા મનમાં એવું સકુરે છે કે, હાલ આપણે ધર્ય રાખીને રહેવું અને જ્યારે તેવો પ્રસંગ આવે જયારે આપણે કઈ સારે ઉપાય શોધી કાઢીશું કે, જેથી મુનિઓ અને શ્રાવકોના રસમાજમાં સપરૂપી ક૯પવૃક્ષ નિરંતરને માટે પલ્લવિત થઈ જાય.

Page #11

જ કોન્ફરન્સમાં વળી હવે પછીના મહાન કાર્યને સારુ
સમુદ્રતટપરના વિચારો, ૨૭૭ શ્રાવક ધર્મ–મહારાજ તે પ્રસંગ કયારે થશે? યાતિ ધર્મ–ભદ્ર, તેને માટે લાંબો કાલ વિચાર કરે પડશે. શ્રાવક ધર્મ-ભગવદ્ , તે કામ સત્વર કરે તે વધારે સારું. કારણ કે જે વિલંબ થશે તો પછી આવા મહાન કાર્યને મોટી હાનિ થવા સંભવ છે. વળી હવે પછી ભવિષ્યમાં મળનારી કેધ પણ કોન્ફરન્સમાં જો સંપરૂપી કલ્પવૃક્ષ પવિત થયેલું નહિં હેય તે વખતે મોટી હાનિ થાય.
યતિ ધર્મ-ભદ્ર એ શંકા રાખશે નહિ, કારણ કે, હવે પછી મળનારી કોન્ફરન્સમાં પ્રથમ (છ) ભાવનગરમાં મળનરી છે. અને ભાવનગર એ સિરા... દેશમાં ઉત્તમ ક્ષેત્ર કહેવા છે. સારા સારા વિદ્વાન અને ચારિત્રધારી સુનિવર છેક્ષેત્રમાં વિચરેલ છે. પવિત્ર મુનિવરની ઉપરાવારૂપ અમૃત જલથી એ ક્ષેત્ર ઉપર ઘણા લાંબા વખતથી હમેશાં સારું સિંચન થયા કરે છે. તેમજ તમારા આશિત કાવટ પણ આ ક્ષેત્રમાં ધાર્મિક અને રાંસારિક ઉન્નતિ પામેલા છે. ભદ્ર, વધારે શું કહેવું ? એ ક્ષેત્રના સંઘની અંદર કુસંપને પ્રવેશ થવો પણ અશક્ય છે. તેમ છતાં કદિ કાલના પ્રભાવથી જે ત્યાં કુસંપરૂપ વિષવૃક્ષ પ્રગટ થશે તે પણ તે ચિરકાલ ટકી શકશે નહિ. કારણ કે, એ સંઘને તેવે પ્રસંગે શાસન દેવતા સંપૂર્ણ સહાય કરવા તત્પર થશે.
અપૂર્ણ
સમુદ્રતટપરના વિચારો. લીના કડાપ્રદેશ જેવા, લલિત લલનામાં લુબ્ધ અનેક લક્ષ્મીપતિઓના નિવાસસ્થાનરૂપ, ચિત્તને ચમત્કાર પમાડનાર, વિરકત વિચારવાળાને પણ મહા મેહમાં નાખનાર એવી સાર્થક નામાભિધાનવાળી મોહમયી નગરીના પશ્ચિમ તરફના, એક શાન્ત પણ વેત સુંદર હવેલીઓની હરેની હારને લીધે જેનારની દ્રષ્ટિ

Page #12

૧૮૦
આત્માનંદ પ્રકાશ.
અને ચિત્ત ઉભય ને વિસ્મય અને આનન્દ આપનાર લત્તામાંથી, ચામાસાની એક સુંદર સાંજે, એ યુવાન મિત્રાનુ... જેડુ' પસાર થતુ હતુ. એમન! દેખાવપરથી એએ ઊચ્ચ હિંદુ કુટુબના ફરજ દા હાય એમ જણાતું હતું. ઉભયે ઉજવળ મગાળી કુમાશના ખેતી અને કાળા ચકચકીત કાશ્મીરીના ડગલા પહે હતા. એકે મસ્તકના રક્ષણાર્થે ચાઈના બ્રધર્સની ઊંચી વાડની એક ટર્કીશ કેપ પહેરી હતી ત્યારે તેના સામતીએ એક આછા ગુલાબી રબને જેપુરી ક્ટાવીંટયેા હતેા. નવીજ ફેશનના તૈયાર કરેલા પેટર્ન પ્રમાણે બનાવેલી ગીનીની વીંટીએ એમની આંગળીઓમાં, અને રૂપેરી હાથાવાળી ઇઇંગ્લીશ અનાવટની છત્રી આ તેમનાહાથમાંશે ભીરહી હતી. (એક ઘડીએ ઘડીએ શિવેનને હાથમાંલઇ ચાલતાં ચાલતાં એને આમતેમ નિહાળતા તા; વળી કઇ સ્મરણ થતાં એ પદભ્રષ્ટ કરેલી તે પુનઃ સ્વસ્થાને પ્રતિષ્ઠિત કરતા હતા ત્યારે બીજો પેાતાની ઇગ્લીશમેડ' છત્રીને હવામાં આમ તેમ ફેરવતા, હાથને, પટ્ટા ખેલનારાઓ કરે છે તેવા ‘હા ની કસરતને અનુભવ કરાવતા તે. )
ઉભચે ધીમે પગલે વાત કરતા ચાલતાં ચાલતાં રસ્તાના એ કાંટા આવ્યા ત્યાં જમણા હાથ ભણીને પસદ કર્યા. એ પરથી એમ અનુમાન થયું કે એમને ઇરાદો સમુદ્ર તરફ ફરવા જવાના હશે; કારણ કે, એ જમણા હાથ ભણીને રસ્તે એકાદ વળષ્ણુ લીધા પછી સીધા ત્યાંજ જતા હતા; અને અનેક નિર્ધન કે ધનવાન, યુવાન કે વૃદ્ધ, નાગરિકાને વ્યાપાર રાજગારના પરિશ્રમથીએ ઘડીને વિશ્રામ લેવા ત્યાં ક્વા ડુ૨વા આવવાના પરિચય પડી ગયા હતા. યવહારથી ખિન્ન થએલા હુસ્થ નાગરિકોનેજ આ સ્થાન ઇષ્ટ હતું એમ નહાતુ.. ગૃહૅ વાસ ત્યજેલા વિરાગીયેાગીજન પણુ અપ્રતિમ રવાભાવિક સ્રષ્ટિ સાંદર્યના અનુભવ પામવા કોઇ અન્તર મળના પ્રેરાયલાઆકર્ષાયેલા ત્યાં આવતા કુરવા આવેલાની દ્રષ્ટિએ પડતા,

Page #13

ના વિશે,
સમુદ્રતટપરના વિચારે,
૨૮૧ ભાઈ રમણિક જળનિધિનાં ઊછળતાં જળ જોઈ ટોપીવાળે જેને હરતાં ફરતાં ટેપી મસ્તક પરથી હાથમાં લેવાને અભ્યાસ પડી ગયે હતું તે બોલ્યઃ “ગારવ અને ઉત્કૃષ્ટતાને આદર્શ કેઇએ કયાંય પણ વિલેક હોય તે તે આજ છે. આને જોઈને મને એક અંગ્રેજ કવિની કૃતિ સ્મરણમાં આવે છે–
Stupendous Ocean, Beautiful, Sublime, and glorious Mild, majestic, foaming, free Overtime itself victorious Image of iternity.
વાસ્તવિક છે. એ અંગ્રેજ ચિતારાએ એના સ્વરૂપને યથાયોગ્ય ચિતાર આપે છે” વાતવાતમાં બેઉ મિત્ર રત્નાકરના તટપર આવ્યા અને એક લાંબી શીલા ગેલી પડી હતી તેના ઉપર બેઠાં. બેસતાં બેસતાં રમણિક બે - “તું કહે છે તે બરાબર છે. હું તરફ નજર કરૂં છું તે દ્રષ્ટિ મર્યાદાથી પણ પેલે પાર સુધી વિસ્તાર પામેલે એટલે કે જેની હદ હું નકી કરી શકતું નથી એ આ જળનિધિ મને ખરેખર એક ચમત્કાર લાગે છે. એને જોઈ, એના અત્તમાં તર ઉછળે છે તેમ મારા અતમાં પણ અનેક તરંગે ઉદ્ભવે છે. પણ–પણ હું મારા તરંગો કહી બતાવું તેની પૂર્વે એ પશ્ચિમાત્ય કાવની કૃતિ બરાબર ધ્યાનમાં લઈએ.”
ઠીક, જે. અતિવિશાળ એવા આ રત્નાકર સાગરને વિશેષણો આપ્યાં છે એ પ્રત્યેક સાભિપ્રાય છે,” પિતે જે કડી બોલ્યું હતું તેમના પત્યેક પદને પુનઃ ઉચ્ચારતે એનો અર્થ બેસાર મોહન બોલે “એ સુંદર છે, કારણકે એનામાં સિન્દર્ય અને શોભા રહેલી છે. વળી ગારવવાળે છે, કારણ કે ઉન્નતિ અને મહત્વને idea આપે છે. એ કાર્તિમાન પણ છે, કારણકે આવે વશાળ અને ગેરવવાળે તેને સર્વ કેઈના મુખથી પિતાના

Page #14

૨૮૨
આમાનંદ પ્રકાશ. યશગાન શ્રવણ કરે છે. વળી એને ક્ષમાશીલ કરે એ પણ સાભિપ્રાયજ છે, કારણ કે એ કદી પોતાને શાન્ત અને દયાર્દ્ર સ્વભાવ ત્યજીને પ્રચંડભાવ ધારણ કરે તો એના ઉદરપર આરૂઢ થઈને વહેતા અનેક નૌકા સમુહ કુશલજળપ્રયાણ કરી સુખે પિતાને ઈષ્ટ સ્થાને પહોંચે છે એ દુએ પહોંચી વળી અને એક રાજાની જેવા પ્રતાપવાળે વર્ણએ એમાં કંઇ અસત્ય નથી, કારણ કે એક રાજાના જેટલુંજ એનું પણ અતિ પ્રઢ ઐશ્વર્ય , છા એને foaming કહ્યા છે તે પ્રત્યક્ષજ છે કારણ કે જી એમાં હિમાદ્રિના શિખર સમાન ઉજવળ નવા રૂના ઢગલા જેવા ફીણના રાશિ ને રાશિ ચઢયાજ કરે છે, આ રાકરને વળી free નું ઉપનામ આપ્યું એમાં પણ કંઈ અતિશયોક્તિ નથી કારણ કે એ સ્વતંત્ર અને સ્વેચ્છાચારિ છે, હે રાત્રિ ગમે એમ ઊછળ્યા ઊછળ કરે છે. વળી એ ગમે એ સમયે પણ અસ્તિત્વવાળે છે. એ સર્વદા વિદ્યમાન છે માટે Time (કાળ) ઉપર એને વિજય મેળ વનારો કહે. એ પણ યથાર્થ છે. કારણ કે કાગે ગમે એ વસ્તુ ને ઉપારરૂપે નાશ છે, પણ આને નાશ નથી. છે! આ મેં કહ્યું એનું આ કવિનું છેલ્લું ચરણ સાક્ષી ભૂત છે. આ વિદ્રત્તાને અધિકારિજ આ રતનાકરને Image of ctnity એટલે નિત્યતાની પ્રતિમા-અર્થાત્ સાક્ષાત શાશ્વતત્વ કહે છે.”
શું સુંદર ચિત્ર” મેહને કરેલ કાવાર્થને રામજી સમજીને, ચર્વણ કરેલું ગળે ઉતારતું હોય એમ રમણિક બોલે.
ધન્ય છે એ ચિત્રકાર કવિને અને એની લેખનશક્તિને ! પણ ભાઈ મેહન, તને અત્યારે આ જળસમૂહ જોઈને એ અંગ્રેજ કવિએ વર્ણવેલા વિચારનું સ્મરણ થયું તેમ મને પણ એને ઇશનથી કંઈક અનુભવ થાય છે. પણ એ મારા અનુભવ એ તદ્દન ભિન્ન, તારા અંગ્રેજથી ઈતર તારા અંગ્રેજને બોધ આપણને એક માર્ગે દોરી જાય છે, ત્યારે મારા અંતઃકરણને મારી બુદ્ધિ અન્ય વિચાર શ્રેણીમાં પ્રેરે છે. એ બહુદશી અંગ્રેજના અનુભવ

Page #15

સમુદ્રતટપરના વિચારે.
૨૮૩ માર્ગમાં આવ્યું એ એણે ચિતર્યું એ ઉત્તમ છે; જળનિધિ સમુદ્રના યશ વાદને ગુણગાન કરી, એને ઉચિત ન્યાય આપે છે. પણ મારા અંતઃકરણમાં ઉર્દૂભવે છે એ એના ગુણુવાદ કે યશોગાનના વિચારો નથી. આપણા પકવબુદ્ધિના શાસ્ત્રકારોના બુદ્ધિપરિપાક આવા સ્થળોના દર્શનરૂપી દધિમાંથી જે તાત્પર્યાસારભૂત માખણ લેવી કાઢે છે તેના વિચારોમાં મારૂ હદય રોકાયેલું છે. *
જે ભાઈ ... વિચારોના વમળમાં ગોથાં ખાતે ખાતે નિશ્ચયની સપાટી ઉપર તરી આવે જણાતાં, રમણિક મેહનને પિતાના અકુર પણ દઢ Morals પતે સમજતો હતો તેવી રીતે સમજાવવા પ્રયત્ન કરવા લાગ્યું –
જે ભાઈ મોહન, તારા અ ગ્રેજના sea-side thoughts ૨ માં એની વિશાળતા, સન્દર્ય, શ્રેષ્ઠતા, સહિષ્ણુતા, અશ્વર્ય અને નિત્યતા આદિનું ભાન કરાવ્યું છે ત્યારે મારા આર્ય શાસ્ત્રકાર મને આ જ સમુદ્રનું દર્શન કરાવી એના–ક્ષણમાં ગગન સુધી ઉછળતા અને ક્ષણમાં પાતાળમાં પેસી જતા ચંચળ કલૈલેનું, પ્રસંગે પ્રસંગે જળ ઉભરાઈ આવતાં થતી કહેવાતી ભરવાનું અને પુનઃ એ શાન્ત થઈ જતાં થતા કહેવાતા એટનું, અને એને અગાધ ઉંડાણમાંથી જન્મ પામી વય થયે પ્રબલ થઈ અનિષ્ટ કરતાં પાછું વળી ન જોતા એવા એના તોફાનનું તાદશ ચિત્ર મારા પે ખડું કરી, વસ્તુ માત્રના ઉદય અને અસ્તનું અપાજના સુખ-દુ:ખનું અને સંસારમાં મનુષ્ય માત્રને નાની અનેક બલવાન ઉપાધિઓનું અસ્તિત્વ સાબીત કરી આપે છે.” , “ એ તો કપાળે કપાળે જુદી મતિ ” હુન બે –
એક-એક સ્થળને એક વ્યકિત કેમ અનુભવે અને અન્ય વ્યકિત કેમ અનુભવે. ર રા અંગ્રેજે તે ફક્ત સમુદ્રના ગુણ
૧ પિઠ ૨ સમુદ્રતટપરના વિચારે

Page #16

ખામાનંદ પ્રકાશ, અવલોક્યા છે. અને તારા શાસ્ત્રકારોએ એ ગુણ અવલેવા કારવવાનું એક બાજુએ મુકી તું કહે છે તેમ એ જળનિધિના છાતપરથી આપણે શું સાર ગ્રહણ કરવાને છે એ બતાવવા પ્રયત્ન કર્યો છે. તે એ એમના પ્રયત્નમાં તેઓ સંપૂર્ણ અંશે વિજયી નીવડયા છે કે કેમ એ અવેલેકવાનું રહે છે. કારણ કે, આ વિશાળતાના આબેહુબ ચિતારરૂપ સમુદ્રને જોઈને શું વસ્તુમાત્રને ઉદય અને પસ્ત, જનસમાજમાં સુખ અને સાથે લાગ્યું દુઃખ, અને સંસાર ચકની બળવાન ઉપાધિઓ જ સ્મરણમાં આવે છે? પણ વાત પછી—એ પછી જેવાશે. પહેલાં તે તું મને એમ કહે કે સંસારમાં શુ એ ઉદયાસ્ત-સુખ-દુઃખ આધિ ઉપાધિ, સર્વ છે? ”
હા ભાઈ હા, સંસારમાં એ સર્વ છે.” મેહનના મનની શંકાનું સમાધાન કરવા પ્રયત્ન કરતા રમણિકે હાસ્યથી ઉત્તર આપે“ સંસારમાં એ સર્વ સુખ (?) છે. સમજ કે સંસારી જીવને સુખ ક્યાંથી હોય? અનેક વિધ દુ:ખમાં કદાચિત યત્કિંચિત સુખ પ્રાપ્ત થાય તે તે એ નશ્વર હોય છે, માટે જ શિષ્ટ પુરૂએ આ સંસારને અસાર અને મિથ્યા કહ્યો છે. એમાં એક પરમાત્માનું સ્મરણ જ સાચું છે. એમાં અવતરનારને પિતાના પૂર્વભવનાં કર્મના ગે નાનાં પ્રકારના સુખ દુઃખ ભેગવવાં પડે છે. (નિર્ધનતા કે દ્રવ્યપ્રાપ્તિ, વંધ્યત્વ કે પુત્ર પ્રાપ્તિ ઇત્યાદિ એ કમજન્ય દુઃખ સુખ છે.) ”
ત્યારે આ વાત તું મારા ચિત્તમાં ઠસાવવા માગે છે, તે સર્વ મનુષ્ય નથી સમજતા એમ તારૂં કહેવું છે?”
ના, મારૂં એવું કહેવું નથી. સર્વ મનુ એ સમજે છે અને કહે છે સુદ્ધાં કે આ સંસાર સુખની ઇરછા કેવળ કુમાડાના બાચકા ભરવા જેવી છે. પણ એક પણ જણ પિતાના અન્તઃ કરણમાં એ વાત ઠસાવતું નથી. માત્ર મુખેથી દુઃખ દુઃખ પિકાચર્ચા કરે છે,

Page #17

સમુદ્રતટપરના વિચારો. fછે ત્યારે એવા શું દુ:ખને દુઃખરૂપ નથી જાણતા કે દુખ દુખ પિકાર્ય કરે છે ને સુખને માર્ગ શેલતા નથી ?”
ના, એમ નથી. જો કે કેટલાક અજ્ઞાની છો એવા હશે કે દુઃખને સુખરૂપે માનતા હશે (કારણકે પિતાનું મન માને તે સુખ અને ન માને તે દુઃખ) તે એ કેટલાએક ભાગ એ હશે કે જે દુઃખને દુઃખ જ માનતે હશે, પરંતુ કર્યો કર્મ ભેગવવાં પડે છે. ભેગવવા શિવાય છુટકો નથી. પછી તે શુભ હો કે અશુભ છે. શુભ કર્મ તે પુણ્યએ એ ભેગવવું જોઈએ છીએ; નહિં કે કેવળ અશુભ ક કે પાપજ. ”
મોહનની શંકાએ નિવારણ કરવા રૂપ આ સંવાદ આટલે સુધી ચાલ્યા પછી રોડા સમય પર્યન્ત શાતિનું રાજ્ય પ્રસર્યું.
એવામાં રમણિકના સમુદ્રના દર્શનથી ઉદ્ભવેલા વિચારોને જાણે વિશેષ સહાયની અપેક્ષા છે તે હું પરિપૂર્ણ કરું એમ ધાકરીને જ હોયની એમ સામે દૃષ્ટિ મર્યાદામાં ભૂરા આકાશમાં એક ન્હાની નાજુક વાદળી સમુદ્ર ઉપર ઝુલતી હતી તે ક્ષણવારમાં આપણુ મિત્રને મસ્તકે આવીને વિખરાઈ ગઈ.
દિવસ વષરૂતુનો હતો તેથી થોડા વખત પહેલાં જે મેઘ બે છાંટા માગતાં માત્ર શરમ આવે વૃષ્ટિ કરી ગયે હતો અને જે બાળકો કહે છે તેમ પાણી થઈ રહેવાથી પાછું પાણી ભરવા ગયા હશે–તે પુન: વગર માગે વર્ષવા માંડશે તે સર્વને પવિત્ર સ્નાન કરાવતાં આપણને કેમ બાતલ કરશે દેવી ભીતિથી, રમણિક, જે વખતે વખતે ઉચે દૃષ્ટિપાત નાખ્યા કરતે હતો તેની દષ્ટિએ આ બનાવ પડશે. એ જોતાં જ એ બોલી ઉઠ્યા
જોયું કે ?” મોહન જે પિતાના મિત્ર રમણિકના આ "હાન શા વ્યાખ્યાન ઉપર–એમાં ભરેલાં અમૃતમય બેધ વચન ઉપર અને વિશેષતઃ એની પિતાની આવી અનુપમ વિદ્વત્તા અને ગુરૂના સમાન ગજાવવાની શતિ–ઉપર મેહિત થઈ ગયે તે

Page #18

આમાનંદ પ્રકાશ.
એને એની મેહનિદ્રામાંથી જાણે જાગ્રત કરી એની દષ્ટિને પિતાની દષ્ટિ સામું જોવરાવી રમણિકે ઉચે આકાશ ભણી આંગળીની સંજ્ઞા કરી કહ્યું—“જોયું કે, ભાઈ મેહન? મારા આ વિચારને આ વાદળી પણ સહાયભૂત થવા આવી––ને ગઈ. સમુદ્રના કાલે આપણને જે વસ્તુ માત્રને અનિત્ય સ્વભાવ આદિ બતાવે છે તે જ અનિત્યતા આપણને આ ન્હાની શી વાદળી, જે ક્ષણ પૂર્વે તે સ્વછારે વિહાર કરતી આકાશ ને સમુથી વચ્ચે અદૂભૂત-અલૈકિક લીલા ભરી લતી હતી, તે વાયુના એકજ સપાટાથી વિપરાતાં, શીખવી ગઈ.”
મેહને ઉચે જોયું–આકાશ ભણી જોયું–તે વાદળાંથી આશ્યામ જણાતું હતું તે વાદળને વીખરાઈ ગયેલી વાદળીએ નિર્મળતા આપેલી જણાઈ.
પણ મોહન આ બધું શ્રવણ કરીને તેના ઉપર મનન કરે તે કરતાં રમણિક આ બધી Philosophy વૈરાગ્ય, ને ડહાપણ, ને કયાં શીખી આવ્યું તે જાણવાની એને પ્રબળતર જિજ્ઞાસા થઈ
પ્રિય વાંચનાર, હનની એ પ્રબળ જિજ્ઞાસાને તૃપ્ત કરવાની આવશ્યક્તા સ્વીકારીને પણ, એને તૃપ્ત કરતાં પહેલાં એક ત્રીજા પાત્રની સાથે ઓળખાણ કરવી જરૂરની છે.
મોહન અને રમણિકના ન્હાના ન્હાનાં lectures જે કે એ બે મિત્રની વચ્ચે જ હતાં, ત્રીજા કેઈને માટે ન હતા. તે પણ એને એક ત્રીજો જણ શ્રોતા તે હતે. એમણે અહીં આવીને શીલાપર બેઠક લીધી ને સેહેજ વખત થયે હશે એટલામાં ત્યાં એક ધાઢ વયનો ગૃહસ્થ આવીને એજ શિલાને એક ખૂણે બેઠે હતે.
એણે શરીરે એક સ્વૈત ઝીણુ અગરખુ પહેર્યું હતું, અને માથે એક નવા જેવી કસબી તેરા વાળી પાઘડી હતી પણ પગ ઉઘાડ હતા; વળી કપાળમાં કેસરનું તિલક હતું. તેથી અને મસ્તકે રહેલી પાઘડીને ઘાટ જોતાં, એ એક ગુજરાત તરફના જુના

Page #19

સમુદ્રતટપરના વિચારો વિચારના જેન ગૃહસ્થ હશે એમ અનુમાન થતું હતું.
એ ગૃહસ્થ વાલકેશ્વરની ઉચી ટેકરી પરથી ધીમે ધીમે ચાલ્યા આવતા હતા ત્યાં શ્રમ લાગવાથી, જગ્યા જોઈ જરા વિશ્રામ લેવા બેઠ્ઠા હતા.
બેઠા બેઠા એ બને મિત્રના “સમુદ્રતટપર” ના વિચારો એક ધ્યાનથી શ્રવણ કરતા હતા. એમને પણ એ ગોષ્ટીમાં ભાગ લેવાની પ્રબળ ઈચ્છા થતી હતી પરંતુ તે એક વદેશિક અને એમની સાથે અશ પણ પરિચય મહેતા-એ અવસ્થાએ એમની પ્રબળ ઇચછાને દાબી દીધી હતી.
એમણે મેહનનું અંગ્રેજી જ્ઞાન,-એણે સમજાવેલી કવિતાના અર્થ પરથી જાણીને મસ્તક ધુણાવ્યું. પોતે જે કે એ ભાષા જાણતા નહોતા, તે પણ જે એણે અર્થ કર્યો તેને મર્મ સારી રીતે સમજ્યા હતા અને એ સમજાવનાર પ્રત્યે કેઈ અવ્યકત આકર્ષણને લીધે જ જાણે નેહભર્યા દ્રષ્ટિપાત નાખતા હતા.
રમણિકની જ્ઞાન સંપત્તિએ એમને સવિશેષ આશ્ચર્ય પમાડયા હતા. પિતાને પ્રઢાવસ્થા પ્રાપ્ત થયેલી હોવાથી યુવાવસ્થાને ગ્ય સંસારના વિચિત્ર છ દે તરફ કંઈક કંઈક ત્યાગવૃત્તિ થવા માંડી હતી. એ ત્યાગવૃત્તિને વિશેષ સફળ કરવાના હેતુથી એ એ વળી એને વૈરાગ્યના પુસ્તક-કથાઓ આદિનું જળ સિંચન કર્યા કરતા હતા અને ત્યાગી એવા ગીજને-સંવેગી મુનીઓ આદિના સંસર્ગમાં પિતાને ઘણેખર કાળ નિર્ગમન કરતા હતા. “સારસ્વત” ની એકાદ વૃત્તિ ધારી શીખી, પછી, સંસ્કૃત કાવ્ય આદિ સ્વયમેવ વાંચતાં–સમજતાં–અર્થ કરતાં આવડે એવી વેગવતી ઈચ્છાને વશ થઈ, અંગ્રેજી સ્કૂલેમાં શીખવવામાં આવે છે એ માર્ગેપદેશિકાને અભ્યાસ કર્યો હતો. આટલે અભ્યાસ એમને તુરંત કંઈ સહાયક થઈ પડ નહોતે પરન્તુ એટલું તો એટલું સંસકૃત પણ કંઈ વાકયે લખતાં વાંચતાં સમજતાં આવડવામાં સડાય મત થાય એજ એમનું તુરતને માટે ઈષ્ટ હતું. જો કે,

Page #20

આમાન પ્રકાશ.
પાછળથી એટલે જ્યારે આપણે એમને અહી જઈએ છીએ ત્યારે એમને એ વિષયને અભ્યાસ કંઈક અનુભવથી કંઈક વિજ્યના અભ્યાસીઓના સંસર્ગથી અને કંઈક પિતાની મેળે જ રૂર ગા પુસ્તકે બેસે, ન બેસે તે પણ ગુરૂ પાસે જઈ પુછી પુછીને, સમજીને વાંચવાથી વધી ગયે હતે.
આમ હોવાથી રમણિ કે સમુદ્રને જોઈને જે જે વિચાર દર્શાવ્યા તથા મેહનના મનની શંકાઓનું અખલિત પણે સમધાન કરવા પ્રયત્ન કર્યો તે સાંભળીને પિતે એવું વૈરાગ્ય વૃત્તિને સિંચન કરતારૂં ઘણું વાચેલું–અનુભવેલું એને લીધે, સાનન્દાશ્ચર્ય પામ્યું. વળી એને “ સમુદ્ર તટ પર ”ને વિચારોને ઉપકારક એવા તત્ક્ષણ મળી આવેલા વાદળીને દષ્ટાંતે તે એને આ ગૃહસ્થ પાસેથી ઘણું જ ઉત્તમ Certificate અપાવ્યું.
એ વિદેશી 50 મુંબઈ આવ્યા અને અડઆ યુવાન મિત્ર જેને પિતે અંગ્રેજી ભણેલા ધારતે હતા તેમને આવા અમૂલ્ય ઉગારો સાંભળ્યા, તે પહેલાં તે પિતે એમ જ સમજતા હતા કે, જેઓ અંગ્રેજી ભણે છે તેઓ કંઈ સહેજ સાજ ગુજરાતી ભટ્ટ જરૂર જેગુ અંગ્રેજી જાણી પરીક્ષા આપી આવે છે એટલુંજ બાકી એમને સંસાર વ્યવડારનું કશું જ્ઞાન હોતું નથી, અને સાધારણ સમજ શક્તિ સમજ સિવાય વિશેષ જાણવાનો પ્રયત્ન કરવાની સુદ્ધાં ઈચ્છા હતી નથી. પણ આ ઉભય મિત્રની આવી અનુકરણ કરવા યોગ્ય ગોષ્ટીએ એમને શ્રવણ પથે પહોંચી એમની એ સમજણ ફેરવી, એમની ભૂલ સુધારી, એમને પ્રાય. શ્ચિત આપ્યું. પ્રાયશ્ચિયને અને એમને કહ્યા વિના ચાલ્યું નહિ કે મેં અત્યાર સુધી ઉતાવળા થઈને કોઈને વિષે અગ્ય અભિપ્રાય બાંધ્યા હોય તે તે મારો દેષ મિથ્યા છે. આજ રમણિક અને આજ મેહન એમના સંવાદપરથી અંગ્રેજી ભણેલા જણાય છે છતાં, મે પૂર્વે બાંધેલે અભિપ્રાય એમને માટે અંશ માત્ર સત્ય નથી,
અપૂર્ણ

Page #21

બ્રહ્મચર્ય પ્રભા,
બ્રહ્યચર્ચ પ્રભાવ.
નર્મદાસુંદરી. (ગત અંકના પૃષ્ઠ ૨૧૯થી શરૂ.)
જગલમાં ભયંકર જંગલમાં સિંહ, વ્યાઘ, વગેરે કર પ્રાણીઓની ગર્જના થઈ રહી હતી. કોઈ પણ મનુષ્ય દષ્ટિ માર્ગમાં આવતું ન હતું. શીકારી પ્રાણીઓના જુદા જુદા ભયંકર શબ્દ શ્રવણગોચર થતા હતા. આ વખતે એક મુસાફર તે જંગલમાં આવી ચડે હતે. આ જજાળમાંથી પ્રસાર થઈ તે એક બંદર ઉપર જવાનો હતો. પિતે એક સારી સ્થિતિને વેપારી હતે.
માત્ર કેતકથી આ જંગલ જેવાને આવી ચડે હતો. તેને બીજે કાલે બંદર ઉપર પડાવ કરી રહ્યું હતું. તે મુસાફર આગળ ચાલે ત્યાં એક સુંદર સ્ત્રી વૃક્ષ નીચે બેસી રૂદન કરતી તેના જેવામાં આવી. તેને જોતાંજ મુસાફરના હૃદયમાં દયા આવી, તે સહાય કરવાની બુદ્ધિથી તેની પાસે આવ્યે. તે મુસાફરને જોતાં જ તે સ્ત્રી વધારે રૂદન કરવા લાગી. મુસાફરી તેને ઓલખી શક્યો નહિ પણ તે સ્ત્રીએ તેને ઓળખી લીધે. તે લી, કાકા, હું કમાગે અહિં આવી ચડી છું. મારા પતિ મને અંહી મુકી કાંઈ ચાલ્યા ગયા છે, તે શા માટે ગયા હશે? એ વાત હું તદન જાણતી નથી.
તે મુસાફર બે -બહેન તમે કેમ છો? અને અહિ શા માટે આવી ચડયાં છે? તે સ્ત્રી બોલી, કાકા, શું મને નથી ઓળખતા ? હું તમારી ભત્રીજી નર્મદા સુંદરી છું. તે નામ સાંભળતાં જ તે મુસાફર આશ્ચર્ય પામી ગયે. તેણે નર્મદા સુંદરીને સારી રીતે એલખી લીધી. પિતાની ભત્રીજી આવા ઘેર જંગ લમાં અનાથા–અશરણ થઈ ફરે છે, તેને માટે તેના હૃદયમાં ઘણોજ ખેદ ઉત્પન્ન થયે.

Page #22

૨૯૦
આમાનંદ પ્રકાશ.
વાંચનાર, આ મુસાફરને લખી શકશે નહિં. તેમજ નર્મદા સુંદરી આ જંગલમાં શી રીતે આવી? એ વાત પણ તેને જાણવામાં આવી શકશે નહિ. તેથી તે વાત પ્રગટ કરવી તેવી આવશ્યક છે.
મહેશ્વરદત્ત જ્યારે નર્મદા સુંદરીને લઈને યવનદ્વીપમાં જતું હતું. બંને દંપતી વહાણમાં બેસી સમુદ્ર પ્રયાણ કરતા હતા. તે વખતે કોઈ પાસેના દ્વીપમાંથી એક મધુર સંગીત સાંભળવામાં આવ્યું. તે સંગીતને સ્વર પુરૂષને હતો. તે સાંભળી નર્મદાએ પિતાના પતિને જણાવ્યું, “ પ્રાણનાથ, સાંભલે આ કે મધુર કંડ છે? અનુમાનથી જણાય છે કે, તે સ્વર કે પુરૂષને છે. આ ગાયન કરનાર પુરૂષનું શરીર શ્યામ છે, તેના હાથ, પગ અને કેશ ધૂલ છે. અને આ ગાયક મહા સત્વવંતુ પુરૂષ છે. ” સતી નર્મદાએ પોતાના જ્ઞાનબલથી અને નિર્મલ હૃદયથી ગાયકની આ પ્રમાણે પ્રશંસા કરી. તે સાંભળી મહેશ્વરદત્તના હૃદયમાં શંકા આવી. તેણે વિચાર્યું કે, “ જરૂર કાંઈક આ સ્ત્રીના હૃદયમાં વિકાર થયેલ છે. જેમ મેના કેશીક પક્ષી સાથે લુબ્ધ થાય છે, તેમ આ મારી પ્રિયા એ ગાયકની સાથે લુબ્ધ થએલી જણાય છે. જે તે લુબ્ધ ન હોય તે તે અદૃશ્ય પુરૂષના સ્વરૂપને શી રીતે જાણું શકે? અહા! સ્ત્રીઓ કેવી અધમ હોય છે. આ પ્રિયાને હું તે મહાસતી જાણતું હતું, પણ તે પિતા અને મારા શ્રાવક કુલને કલંકિત કરનારી નીકલી. અમૃતવલ્લી, વિષવલ્લી થઈ પછી આવી દુષ્ટ સ્ત્રીને વિશ્વાસ કરે એગ્ય નથી. તેને તો ત્યાગજ કરે ઉચિત છે. ” આ પ્રમાણે મહેશ્વર દત્ત ચિંતે હતું, ત્યાં યવનદ્વીપનું બંદર આવી પહોંચ્યું. મહેશ્વર દત્ત નર્મદાને લઈને ત્યાં ઉતર્યો. તેના મનમાં નિશ્ચય થયે કે, આ દુષ્ટ સ્ત્રીને ત્યાગ કરી દેવે આવા વિચારથી તે બંદર ઉપર ઉતરી નર્મદાને લઈને પાસેના વનમાં ગયે હતે. એક સરોવરને કાંઠે બેઠે ત્યાં શ્રાંત થયેલી નર્મદા સુંદરીને નિદ્રા આવી

Page #23

બ્રહ્મચર્ય પ્રભાવ ગઈ. તેણીને નિદ્રા આવેલી જોઈ મહેશ્વરે વિચાર્યું કે, “જે હું આ સ્ત્રીને મારી નાખું તે મને સ્ત્રીહત્યાનું મહાપાપ લાગે, માટે એણને અહિ નિદ્રાવા મુકી ચાલ્યા જાઉં.” આવું વિચારી મહેશ્વરદત તેને સૂતી મુકી ચાલ્યા ગયે. પછવાડે પિલે મુસાફર આવ્યું અને તેણે નર્મદા સુંદરીને જોઈ હતી. જે પ્રસંગ વાંચનારને ધ્યાનમાં છે,
જ્યારે નર્મદા સુંદરી જાગ્રત થઈ ત્યારે તેણુએ પિતાની પાસે પિતાના પતિને જોયે નહિ, એટલે એ ચિંતામગ્ન થઈ ગઈ. તેણીએ ભયભીત થઈ જંગલના ચારે ભાગ લેવા માંડયા. પણ ક્યાંઈ પણ મહેશ્વરદત્ત જોવામાં આવ્યું નહિં. “પતિ એ પતિ ! આ પતિ ! ” એમ પિકાર કરતી એ બલા અરણ્યમાં અટન કરતી હતી. અને પંચમેષ્ટીનું સ્મરણ કરતી હતી. તેવા માં પેલે મુસાફર તેણીને મ હતો. જે પ્રસંગ વાંચનારના ધ્યાન ઉપર આવેલો છે. નર્મદા સુંદરીને જે મુસાફર મળે છે. તે વીરદાસે નામે વણિક છે. તે નર્મદા સુંદરીને કાકે થાય છે. તે વ્યાપાર કરવાને યવન પિમાં આવી હતી. તેને કર્મણે નર્મદાસુંદરીને મેલાપ થઈ આવ્યો હતો.
વીરદાસે પોતાની ભત્રીજીને શાંત કરી અહિ આવવાનું કારણ પૂછ્યું, તેણીએ પિતાને વૃતાંત સવિસ્તર કહી સંભળાવ્યો પછી નર્મદાને ધીરજ આપી અને પોતાની સાથે લઈ વીરદાસ બર્બર દેશ (યવનદ્વીપ) માં આવ્યું. નગરની બાહેર તંબૂ નાખી તેણે પિતાને કાફલે ત્યાં ઉતાર્યો અને નર્મદા સુંદરી સુખે ત્યાં રહેતી હતી.
વિપતિમાંથી વિમુક્તિ. વિરદાસ યવનદ્વિપમાં રહેતું હતું. તે નગરમાં તે સારી રીતે વિખ્યાતિ પામ્યું હતું. ચાચક લેકેને સારા સારા કામ

Page #24

આમાન પ્રકાશ આપી તેણે પિતાની દાન કીર્તિ સર્વ સ્થળે પ્રસરાવી હતી. તેના પટભવન (તબુ) ની આગલ યાચકને વૃદ ઉભરાઈ જતાં હતા.
એક વખતે એક દારસી વીરદાસની પાસે આવી ઉભી રહી. વીરદાસે તેણીને પિતાની પાસે લાવીને પુછ્યું-સુંદરી, તું કોણ છે? અને અહિં શા માટે આવી છું ? તે રમણી હસતી હસતી બોલી–શેઠજી, આ નગરમાં હરિ નામે એક સુંદર વેશ્યા છે. તે આ નગર યવનપતિ મહારાજાની માનિતી છે. યવનપતિ તેણીના સંદર્ય અને સંગીતથી મોહિત છે. તેથી મહારાજા યવન પતિએ એવી વ્યવસ્થા કરી છે કે, જે કઈ વ્યાપારી આ દ્વીપમાં વેપાર કરવાને આવે તે દરવર્ષે તે હરિણી વેશ્યાને એક સે આઠ સોના મહોરો આપે. તેથી તે મને આપની પાસે મોકલી છે. વળી તે આપને પ્રત્યક્ષ મલવા ઈચ્છે છે. આપ જે એક વખત તે રણની મનોહર મૂર્તિ અવલોકશો તે આપનું હૃદય ઘણું પ્રસન્ન થશે.”
દાસીના આવા વચન સાંભળી વીરદાસ વિચારમાં પડે. વીરદાસ સદા તેલનું મહાવ્રત ધારણ કરતા હતા. એની મનોવૃત્તિ પરસ્ત્રી કે વેશ્યા તરફ પણું અનાદર ધરાવતી હતી. તેથી તેણે હરિણી વેશ્યાને તે દાસીની સાથે એકસો આઠ સોનામહેર મેકલાવી આપી. દાસીએ તે દ્રવ્ય પિતાની સ્વામિની હરિણીને આપ્યું. તે વખતે વેશ્યાએ દાસીને કહ્યું, દોસી, મારે તેની પાસે થી દ્રવ્ય લેવાની ઈચ્છા નથી. ગમે તેમ કરીને તેને અહીં લાવ્ય. તે ઉપરથી દાસી વીરદાસને બેલાવા ગઇ. વિવેકી વીરદાસે વેશ્યાની પાસે આવવાની ના કહી. પણ તે ચતુર દાસી તેને ગમે તેમ સમજાવીને વેશ્યાની પાસે લાવી. વેશ્યાએ વરદાસને હાવભાવથી વશ કરવા માંડે, પણ તેણીના હાવભાવ વૃથા થયા. વીરદાસની પવિત્ર વૃત્તિ તેણીના હાવભાવને તાબે થઈ નહિ. વેશ્ય હરિણી જયારે વીરદાસની ઉપર વિજય મેલવી શકી નહિ, એટલે તે વેશ્યા એ કપટ કરવીદાસના હાથમાંથી તેના નામની મુદ્રિકાકાઢી લીધી પછી

Page #25

બ્રહ્મચર્ય પ્રભાવ.
૧૯૩
તેણીએ વિરક્ત ભાવ દર્શાવ્યે અને વીરદાસ ત્યાંથી છુટી
પેાતાના પેટભવનમાં આવ્યેા.
વીરદાસન! આવાસમાં એક સુદર સ્ત્રી રહે છે, એ વાત હિરણીના જાવામાં આવી હતી. તેથી હરિણી કાઇપણ યુક્તિ થી તેને હરણુ કરવાની ઇચ્છા રાખતી હતી. જે તે રમણીપાતાના તમામાં આવે તે તેણીને એક શ્રૃંગારનું... ઉત્તમ સાધન થઇ પડે આવી કુધારણા તે હરણીનાં હૃદયમાં રહેલી હતી.
એક વખતે વીરદાસ વેપાર અર્થે ઉતારાની માડેર ગએલ તે અવસર જાણી હરણીએ દાસીને કત્તુ' કે, આ મુદ્રિકાની એધાણી આપી તું શેઠને ઉત્તરેથી તે સુંદર સ્ત્રીને લઇ આવ્ય. શ્વેતાની શેઠાણીની અજ્ઞાથી તે ચતુરદાસી નર્મદાસુંદરીની પાસે આવી અને કહ્યું કે, વીદાસ શેડ મારે ઘેર બેડા છે અને ત ને ત્યાં ખેલાવે છે. જુએ આ મુદ્રિકાની એધાણી આપેલી છે. નર્મદા સુંદરી પેતુના કાકાની નામાંકિત પુકાન્તે નિઃશક પગે દાસીની સાથે ચાડી. દાસી તેણીને વસ્યાના ઘરમાં લઈ ગઇ. ત્યાં વેશ્યાએ તેને પેતાના એક ગુપ્તગૃહમાં સંતાડી રાખી.
અપૂર્ણ.
વર્તમાન સમાચાર.
વિદ્યાભ્યાસને માટે પ્રખ્યાતી પામેલા કચ્છ કાડાય ગામમાં સુનિ મહારાજ શ્રી હંસ વિજયજી સાહેળ તથા પન્યાસજી શ્રી સપ લેયજી આદી મુનિરાજ પધાા હતા.
આ ગામમાં એ જીનાલય ઉપરાંત એક શિખરમધ પાષાણુનુ જ્ઞાન મદિર છે, તથા મીજા બે મેટા જ્ઞાન ભડારે છે. તેમાં

Page #26

૯૪
આત્માનદ પ્રકાશે.
પણ એક ભડાર તેા વિવિધ ર‘ગના આરસ પાષાણના કપાટેથી સુશોભિત થયેલે છે. તેમજ જૈનશાળા, કન્યાશાળા, તથા પરજ્ઞાનથી વિદ્યાભ્યાસ માટે આવનારી જૈન ખાનુએ માટે મર્ફીંગ સહિત એક શ્રાવિકાશાળા પણુ અહીંયા છે. જેવી રીતની સાન પુસ્તકની સાર સ`ભાળ અને જ્ઞાન ભક્તિ અહી' દેખવામાં આવે છે. તેવી અન્યસ્થલે આખા હિંદુસ્તાનમાં જવલેજ આપણે જોઇ શકીશું. અહીં હંમેશ દેરાશરની માફક ગણધરાદિ મુક્િત આર્હત્ વાણીના પુસ્તકાની ધૂપ પૂજા પૂર્વક સ્તુતિ સ્તોત્ર સ્તવનાદિથી ભક્તિ થાય છે. યદ્યપિ આવી રીતે ઊન્નતિના શિખર ઉપર આ ક્ષેત્ર ચડેલું છે. તાપણુ ખામીએ! ઘણી છે, અહીના ત્રણે ભડાર ની ટીપ જૂના જમાનાને અનુસતી છે, તે નવી ઢખપર ગ્રંથ કારાનાં નામ વિગેરેથી ભુષિત થવી જોઇયે.—
પઢિત વર્ગમાં પણ કેટલાએક સ્ત્રી પુરૂષ તભેદને લઈ પ્રાચીન દેરાસરને અવિધિ ચૈત્ય ગણી ત્યાં દર્શન કરવા જવું પસદ કરતા નથી, અને તેએ ઘેાડા વર્ષેા ઉપર બનેલા નવીન દેરાસરમાં જાય છે.
અહિત પુરૂષના મોટા ભાગ ખેડુત વર્ગ છે, તેએ માંહેલા કેટલાક તે કોઇપણ દેરાસરે દર્શન કરતા નથી. કારણકે તે આપણા શ્રાવક ભાઇચેાને હળ લઇને અને શ્રાવિકાઓને પેાતાનાં માળ પચ્ચાં સાથે ખભે કાદળે મૂકી ક્ષેત્રમાં જવું પડે છે. તે બિચારા ખેડુત વર્ગ સત્રારના પહેરમાં ઉડી માથે રેટલા સુકી સિમમાં જાય છે, તે વર્ગની દયાજનક એવી સ્થિતિ છે કે, તેએ ગળે ચાંદા પડેલા જખમી લેાહી લુહાણ થયેલા ખલાને ગાડે તથા હળમાં કે પાણીના કેસ ખેંચવામાં ખેડતાં જરા પણુ અે ચકા ખાતા નધી, તે જોઇને દયાળુ સાધુ સાધવી વર્ગના હૃદયમાં ક્રમકમાટી ઉઠે છે, તેવા જુલમ એક કૅડાયમાંજ છે એમ નહિ', આ કચ્છ દેશમાં ઘણા ખરા સ્થલે ખેલેાના આ હાલ છે. તે

Page #27

વર્તમાન સમાચાર,
બીચારા મુંગા પ્રાણુની દાદ કેણ સાંભળે, એટલાજ માટે મુનિ મહારાજ હંસ વિજ્યજી સાહેબ વારંવાર જેનપત્ર માં લેખ આપી પિકાર ઉઠાવે છે. આ બાબતને રાજસભાથી બબસ્ત માટે પગલા ભરવાના મી. અમરચંદ પી. પરમારે મુનિ મહારાજના પત્રમાં સ્વીકાર કર્યો હતો, પરંતુ તે વિષે હજુ કાંઇ પણ પગલા ભરવામાં આવ્યાં હોય એમ લાગતું નથી. અરે! અહીને અપઠિત વર્ગજ આવે છે, એમ ન સમજવું પઠિત વર્ગમાંથી પણ કેટલાક ખેતીવાડી કરે છે. ખેડૂત વર્ગમાં વાશી વિદળને પણ બહુ કમ વિચાર હોય છે. તેમની સ્ત્રીઓ રૂતુ ધર્મ પણ કવચિતજ પાળે છે, તેથી બીજી સુશીલ સ્ત્રીઓને પર્શ કરી આભડછેટ કરી મુકે છે. તેથી દેવગુરૂ અને જ્ઞાનની મેટી આશાતના થાય છે, અલબત આવા કુરીવાજને તદન બંધકરવા ન્યાતથી બંબસ્ત થવાની જરૂર છે. કચછ દેશની અંદર કે ડાયને શ્રાવક વર્ગ વ્યાખ્યાન શ્રવણ કરવામાં ઘણો ઉત્સાહ ભર્યો ભાગ લે છે, મુનિ મહારાજ ના વ્યાખ્યાનની અસર થતાં કેટલાક ભાવિક સદગૃહસ્થાએ દેવ પૂજા કરવાનો તથા દર્શન કરવાને નિયમ લીધે છે, અને સાથે રાત્રી લેજનાદિકને પણ ત્યાગ કર્યો છે.–
તે ઉપરાંત કેડાય ગામના જખમી બેલોની દવા કરવાને અહી ની પાંજરાપોળ તરફથી સ્તુત્ય ઠરાવ કર્યો છે. આવી રીતે કરછના સર્વ ગામેવાળા ઠરાવ કરે તે કેટલે મોટો લાભ થાય, અને તે અવાચક પ્રાણનો કેટલે મોટો આશિર્વાદ મળે તે સુજ્ઞ સજજને સહેજ સમજી શકે તેમ છે, આ ઠરાવ ઉપરાંત અહીંના દેરાસરને નગ્ન પુતળીઓને સુધારી લેવામાં આવી છે, અહીંને તથા રાયણ ગામને દાખલો લઈ મુદ્રા તથા ભદ્રેશ્વરાદિ દેવલના કાર્યભારીએ બીભત્સ પુતળાને સુધારવાની ખાસ આવશ્યક્તા છે.

Page #28
મામાન આકાશ, અમારા જાણવામાં ખાસ બારીકીથી જેનાર તરફથી આવ્યું છે કે, આબુજીમાં પણ આવાં બિભત્સ ચિત્રે સૂફમ આકારમાં કેરેલાની લાઈન છે. જો આમ હોય તેમ લાગતા વળગતાઓએ બારીકીથી તપાસ કરી તેને તાબડતોબ સુધરે કર જોઈએ. કારણ કે આવા નામાંકિત દેલે માં ખરાબ ચિત્ર કે કેતરકામ હોય તે તેની પેટી અસર બીજાના દિલમાં સચોટ બેસી જાય છે, જેને દેવળમાં વૈરાગ્ય જનક કે ભક્તિ દર્શક ચિત્ર હોવા જોઈએ. કે ડાયથી વિહાર કરી મહારાજ સાહેબ નાગલપુર થઈ કચ્છ માંડવી પધાર્યા છે, તેમનું ચોમાસું એ માંડવીના દરિયા કોઠે તારઓસની પાસેના મકાનમાં થનાર હોવાથી તેમનું પધારવું દાદાવાડી થતાં પ્રાતઃકાળથી માંડવીના ઉત્સાહી કા સયું તૈયાર કરવા મા હતા, તેઓ વડા ઠાઠમાઠથી વાકારમાં સજજ થઈ સામા ગયા હતા. શહેરમાં બે વાગ્યાના સુમારે દબદબા ભર્યા તેમને પ્રવેશ થતાં દરેક રસ્તાઓમાં કેકના ટોળાને ઠઠ જોવા મળ્યું હતું, તેની સામુદ્રા જોઈ જ ઉપરાંત ક્ષત્રી બ્રાહ્મણ અને ભાટીયા લેકે કાર કરતાં નજરે આવતા હતા. દશ વાગતાના સુમારે વરઘોડો શહેર બહાર નીકન્ય હતું, ત્યાં દરિયા કાંઠા ઉપર આવેલા શ્રી અજીતનાથજી મારાજના શિખર બંધ દેરાસરમાં દર્શન કરી મહારાજ શ્રી ઉપાશ્રયના સ્થાન પર પધારી શ્રી અજીતનાથ સ્વામી અને સગર ચક્રવતીની ઉત્પત્તિનું વ્યાખ્યાન આપ્યું હતું. આ વ્યાખ્યાનમાં પ્રત્યે હજાર શ્રેતા સ્ત્રી પુરૂષે ભાગ લીધો હતો, થાનકવાસી ભાઈ તથા અન્યદર્શનીયો પણ હાજર હતા, અને છેવટે મુનિ મહારાજની મીણ વાણી સાંભળી સાકરની પ્રભાવને લઈ શ્રેતાજનો વિદાય થયા હતા. For Private And Personal Use Only