Atmanand Prakash Pustak 003 Ank 02

Author(s): Motichand Oghavji Shah
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531026/1

Page #1

श्री
( આત્માનંદ પ્રકાશ છે
દેહરે. આત્મવૃત્તિ નિર્મલ કરે, આપે તત્વ વિકાશ; આત્માને આરામ દે, આત્માનંદ પ્રકાશ.
પુસ્તક ૩ જું. વિક્રમ સંવત ૧દ્દાભાદ્રપદ, અંક ૨ જો,
પ્રભુ સ્તુતિ.
| શિખરિણી વૃત્ત. પ્રબંધીભનાં કમળવન ઉવર્શીતળ ફરી, હરી મહદવાન્ત પ્રચુરમત તારા ગ્રસી કરી, વિરાજે છ સિંહાસન વિમળ ભામંડળ થકી, જિનસ્વામી ! જે ઉદય શિખરીએ ઘુતિપતિ.
- कुसुममाला. (શ્રી વિમળ વિરચિત માળા પરથી)
વૃત્ત ઉપરનું. તેવે સૂરાસૂર, નૃપતિ પણ જેને નમી રહ્યા, ૧ પ્રતિ બોધીને (૨) વિકસ્વર કરીને. ૨ ભવ્યજન રૂપી કમલનાવન ! પૃથ્વી. ૪ મેહ-અજ્ઞાનરૂપી અંધકાર. ૫ પ્રચુર ( અનેક) મત ( દર્શન ) રૂપી તારાઓ. ૬ ગ્રહણ કરીને-નિસ્તેજ કરી દઈને. ૭ નિર્મળ ભામંડળ (તેજનું મંડળ)-Halo of light. ૮ શિખરી પર્વત; ઉદય શિખરી ઉદયાચળ, ૮ સૂર્ય.

Page #2

આમાન પ્રકાશ,
અસિધારા તીવ્ર પ્રચુર તપને જે તપી રહ્યા, અમારા એ સ્વામી ચરમ જિનનું દયાન જ ધરી; ગ્રથી અર્પે પ્રશ્ના ત્તર કુસુમમાળા રસભરી. ૧ કશું ગાદ્ય પ્રાણી ? ગુરૂવચન શ્રેણી હિતકરા; ત્યજીને શું દૂર વસવું જ? અકાર્ય શ્રમ , અહે ! આ ભૂભાગે કવણ જન પદ્ધી ગુરૂ તણ; લહેર તસ્વાર્થી જે સતત યતા મૃહિત ભણી. ૨ કશું સાં છેદે વિબુધે? ભકરી નિસરણી, અપાવે મુક્તિ કે ? કરણીસહ જે સચ્ચિદમણિ. કયું માગે ભાતું ? ધરમ, શુચિ કેમ ? જે શુદ્રમના વિવેકી પંડિતે વિષે શું ? અવધીર્યા ગુરૂજના. કશે આ સંસારે બહુ બહુ ફરી સારજ ગ્રાશે ? પરસ્વાર્થે જે આ જનમ તુજ તે જન્મજ ખરે; મદિરા પેઠે શું મcર કહે? સહજ નક, દુઃખ દે કે ચો? વિષય જમ્યા માનસ થકી ૪ વધારે છેશ્રેણિ ભવ તણી જ? તૃષ્ણ વિષયની દીસે છે કે વૈરી? અસુખદ અનુગજ સહી; ભય પ્રાણુ પામે અતનું વદ શાનો? મરણને
છતે નેત્રે અલ્પ પ્રભુ કવણ ? રાગી જન અહો, ૫
૧ ખર્શની ધાર જેવું તા. ર છેલ્લા; અર્થાત ચોવી શમા (શ્રી મહાવીર ) ૩ અહિં પત્તરમાં પ્રશ્નની સાથે જ તેના ઉત્તર આપેલા છે જેમકે ગ્રાહ્ય એટલે ગ્રહણ કરવા યોગ્ય શું ? તો કહે છે કે હિત કરે એવી ગુરૂના વચનની પંકિત. ૪ પ્રયત્ન કરનારા (છે) ૫ જનસમાજના લાભાર્થે. ૬ બુદ્ધિ શાળી પુરો વિશ્રેણિને છેદે છે. ૭ જ્ઞાનરૂપી મણિ. ૮ ગુર જનની અવધારણા કરવી એજ વિષ છે. તે મનથી ઉત્પન્ન થયેલા વિષય,

Page #3

ચિંતામણિ
કહે આ લેકે કે પ્રબળ જન કેરું ૫૪ લહે ? તરૂણ બાળાના નયનશરથી ને વ્યથિત જે સુધા કેરૂં કણજલિ થકી કદિ પાનજ ચહે, (તે) ભવ્ય વિદ્વત્તાએ સુગુરૂજન શિક્ષા વચન લે. ૬ ગુરૂતા ઇછે જે, કદિ ન કર યા-ચા પરકને; ચરિત્ર સ્ત્રી કેરું ગહન નહિં ભૂલે ચતુર છે; નહિં સંતોષી જે નર સરવથા દુગૅત સહી, પ્રવૃત્તિનિર્દષા–જીવન નરનું; અન્ય જ નહિ. 8
મેની ચંદ ઓધવજી ભાવનગર
ચિંતામણિ.
એક ચમત્કારી વાર્તા. ( પૂર્વ અંકના પૃષ્ટ ૨પપ થી શરૂ) શ્રાવક, જે તમારે આહતધર્મના સંપૂર્ણ અધિકારી થવું હોય તે તમારી પ્રવૃત્તિ કર્તવ્યપરાયણ સખજો. કર્તવ્યની પ્રવૃત્તિ એજ ખરેખરી પ્રવૃત્તિ છે. તમે અવિરત ધર્મના અધિકારી છે, તેથી તમારે સંસાર વ્યવહારની પ્રવૃત્તિ પણ કસ્વી જોઈએ. તેમાં એટલું ધ્યાન રાખજો કે, એ સંસાર વ્યવહારની પ્રવૃત્તિ પણ પારમાર્થિક પ્રવૃત્તિથી પ્રતિકૂલ નહીં હેવી જોઈએ પણ અનુકૂલ હેવી જોઈએ.
જ પ્રાપ્તવ્ય સહેલાઈથી પ્રાપ્ત કરી શકાવા સાથે સંસાર વ્યવહારેમાં પણ સુખ મેળવી શકાય છે. આળસને ત્યાગ અને ઉદ્યોગને
૧. વિતાએ ભરેલાં. ૨ ગ્રહણ કર. ૩ દરિદ્ર. ૪ નિર્દોષ પ્રવૃત્તિવાળું જીવન એજ જીવન, અન્ય જીવન એ જીવન નહીં (પણ મૃત્યુ જ સમજવું કે

Page #4

૨
આત્માત પ્રકાશ,
આદર કરવા જોઇએ. અને તે ઊદ્યાગ પણ ઐહિક પારલૌકિક અને પ્રવૃત્તિને અનુકૂલ ઢાવો જોઇએ. એવી પ્રવૃત્તિજ વાસ્તવિક રીતે શ્રાવકધર્મની સત્યતા પ્રાર્શત કરેછે તથા પરમ સુખનુ મૂળ થાયછે.
આ પ્રવૃત્તિ પાપ તથા પુણ્યને લઈ બે વિભાગમાં આવેછે એટલે પાપ પ્રવૃત્તિ અને પુણ્ય પ્રવૃત્તિ-એવી રીતે તેના નામ પડેછે. પાપ પ્રવૃત્તિ ગૃહસ્થને દેશથી ત્યાગ કરવા ચાગ્ય છે. તેના પણ સ્થૂળ અને સૂક્ષ્મ એવા બે ભેદ પડેછે એટલે સ્થૂળ પાપ પ્રવૃત્તિ ગૃહસ્થને દેશથી અને સર્વેથી ત્યાગ કરવા યાગ્ય છે, અને સૂક્ષ્મ પાપ પ્રવૃત્તિ દેશથી ત્યાગ કરવા ચેાગ્ય છે. પુણ્ય પ્રવૃત્તિ સર્વદા આદરણીય અને અનુકરણીય છે. તે પ્રવૃત્તિની પવિત્રતાથી પ્રાણી અનુક્રમે રત્નત્રય ધ રી થઈ સિદ્ધ શિલાને અધિકારી થઇ શકેછે.
પુણ્ય પ્રવૃત્તિના પવિત્ર પ્રભાવથી પ્રાણી પ્રશ’સનીય અને પૂજન નીય થાય છે. તે સાથે તેમણે સર્વાત્મભાવ,-સર્વમાં આત્માવ બતાવી મમતા રાખવી તથા પ્રેમ રાખી દાઇના તિરસ્કાર કરવા નહીં, દયા અને સમતા સર્વદા ધારણ કરવી.
ܙ
શ્રાવક ભાઈઓ, તમારે તમારા વ્યવહાર માર્ગમાં સર્વદા નીતિનું *અવલ ખન કરવું. જે વત્તનથી પરિણામ સારૂ આવે, અથવા જે કર્મનું ફળ પરિણામે સુખકર નીવડે તે વર્ત્તન કે કર્મના નિયમાને “ નીતિ ” કહેછે એ નીતિના નિયમે આ સ ંસારમાં રહી પાળવા તેનેજ “ વ્યવહાર ” કહેછે. વળી માનવ જીવિતના હેતુ રૂપ ધર્મ, અર્થ, કામ અને મેાક્ષની પ્રાપ્તિ થાય તેવા નિયમોને પણ નીતિના નિયમે કહેલા છે. તે પણ યથાર્થ છે. આવા નીતિ નિયમાનું અત્રલખન કરી શુદ્ધ વ્યવહાર માર્ગે ચાલનારા મહાશયેા આર્હત ધર્મના અધિકારી છે.

Page #5

ચિંતામણિ.
રસ્ટ de her the trete ter ter to taste te teste testosteste testeretter to testostertestens beter te tretete
- સગુણ શ્રાવકે, તમારે શાંતિને મહાન ગુણ ધારણ કરવો. શાંતિને સંબંધ સ્વભાવની સાથે રહે છે. શાંત સ્વભાવ વાળે માણસ દીર્ધ અને ઊંડી વિચાર શક્તિવાળો હે શકે છે અને તેથી તે નીતિના પવિત્ર નિયમોને શોધી પાળી શકે છે. આ જગતમાં સર્વ માન્ય નીતિનું બંધારણ પણ શાંત વિચારથી બંધાવું જોઇએ. શાંત વૃત્તિ વિના વિચાર એકાગ્ર થઈ શકતું નથી. તેમાં વૃત્તિની એકાગ્રતા થવાની જરૂર છે. આથી શાંતિને મહાન ગુણ સંયમ ની સાથે ઉત્તમ સંબંધ ધરાવે છે. શાંતિના મહાન ગુણની સેવા કરનારા મહાશયાના ચરિત્રે શ્રીજૈન શાસનમાં ક્ષણે ક્ષણે આવે છે આનંદધનજીના ઉદ્ગાર અનેક સ્થળે શાંતિના સંબંધથી અલંકૃત છે. શમતા અને શાંતિની ભવ્યતા વિષે એ મહાનુશયના સદ્વિચારો ખરેખરા મનન કરવા ગ્ય છે. આવી શાંતિનું સેવન કરનારા શ્રાવકે આતંતધર્મના પૂર્ણરીતે અધિકારી થઈ શકે છે.
શ્રાતમારે એક મહાન ગુણ સેવવા યોગ્ય છે તે ક્ષમાગુ છે. ક્ષમાગુણની મહત્તા વિષે જેટલું કહીએ તેટલું ડું છે. ક્ષમા પણ શાંત સ્વભાવમાં રહેલી છે. અપરાધથી કંપાયમાન થતાં પ્રાણીએને ક્ષમા આપવાથી કેટલું આશ્વાસન મળે છે? ક્ષમારૂ૫ દિવ્યશક્તિ ક્ષમાવાન ને દિવ્ય બનાવે છે અને તે લેકેત્તર ગુણથી અલંકતા થાય છે. આ ક્ષમામાં અન્યાય નહીં જોઈએ. ક્ષમા ન્યાય સહિત હેવી જોઈએ. ક્ષમા વડે અનીતિને ટેકે નહીં મળવો જોઈએ. પણ તે સાથે નિર્દયતા ન જોઈએ. સર્વથી સમાગુણની પ્રશંસા શાસ્ત્રકાર વિશેષ કરે છે, એ મહાન ગુણને લઈ જૈન મુનિઓ ક્ષમા શ્રમણ કહેવાછે. જેના હાથમાં સમારૂપ ન હોય તેને કોઈપણ પરાભવ કરી

Page #6

૩૦
આત્મન પ્રકાર
શકતું નથી. પુરૂષનું આભૂષણ રૂપ છે, રૂપનું આભૂષણ ગુણ છે, ગુણનું આભૂષણ જ્ઞાન છે અને જ્ઞાનનુ આભૂષણ ક્ષમા છે. શિત વગરના પુરૂષાનુ અને શક્તિવાળા પુરૂષનુ બળક્ષમા છે, આ લેકમાં ખરેખરૂ વશીકરણ ક્ષમા છે, ક્ષમાથી શું સિદ્ધ નથી થતું ! આવે ક્ષમાગુણ જેનામાં સર્વા જાગૃત હોય તે શ્રાવક આર્હુત ધર્મને અધિકારી થાયછે.
આટલું વિવેચન કરી મુનિ વૈભવ વિજયે પેાતાનુ વ્યાખ્યાન: સમાપ્ત કર્યું. તેમના વચનામૃતથી તૃપ્ત થએલી સર્વ પરિષદ્મ પર આનઢને પ્રાપ્ત થઈ અને આદીશ્વર ભગવતના જય માલાવી તત્કાલ: વિસર્જન થઈ ગઈ.
અપૂર્ણ.
અસલ ફકીરી અથવા ખરી નિગ્રંથતા. (લેખક મુની ગુરાગી કપુર વિજયજી.) (અનુસધાન પાને ૨૪ થી ચાલુ.)
સર્પ જેમ કાંચળીને ત્યાગ કરે તેમ બાહ્ય પરિગ્રહ માત્રને ત્યાગ કરી. અંતરંગ કામ ક્રોધાદિક અરિ વર્ગ જેમણે જય કર્યો છે. તેઆજ ખરા નિગ્રંથ છે.-નિગ્રંથ નામને તેજ સાર્થક કરે છે. પરંતુ તેથી ઉલટા વર્તનારા તે નિશ્ર્ચથ નામને એળે છેલજવે છે. અલબત એવા દંભી—માયાદેવીના સેવાને તેમના પ્રતિકૂળ વર્ત્તન માટે ઘટિત શિક્ષા ચરોજ થશે. એમાં કરશે સદેહ નથી. ઉપશમ રસમાં ઝીલતા ક્ષમા શ્રમણ, નિ*ક કે વદક ઉપર સમભાવને ધરતાં સમાધિસ્થ રહે છે. તેઓ કષાય કલુષિત લિંગ ધારીઆની પેરે ક્ષમાસા ક્ષણ તાલ

Page #7

અસલ ફકીરી અથવા ખરી નિગ્રંથતા.
૩૧
થતા નથી. નિંદકને લગાવતા કે વંદકને વખાણતા નથી. બંને પર સરખી હિત બુદ્ધિજ ધારે છે, ખરા ગીશ્વર એજ કહેવાય છે કે જેઓ ગમે તેવા વિષમ સંયોગો વિષે પણ એક ક્ષણ માત્ર સમભાવ ત્યજતા નથી. બાકી સ્વછંદપણે સાધુ વેષ ધારણ કર્યા છતાં ભેગી ભ્રમર પેરે વિવિધ વિષય વાસના વિવશ થઈ તુચ્છ આશાના મા જયાં ત્યાં ભટકનારા તે, ભીખારી લેકાથી પણ, (ગ ભ્રષ્ટ હોવાથી) ઉતરતા છે, કોઈ રીતે ચઢીઆતા તે નથી જ. એવા પાપ પ્રમણે પવિત્ર શાસનની પ્રભાવના કરવાને બદલે ઉલટી હીલના કરે છે. તેથીજ શાસ્ત્રમાં તેઓ અદિઠ કલ્યાણ કરનારા કહેવાય છે. યશ કીર્તિની અભિલાષા નહિ રાખતાં કેવળ આત્માથી પણે વર્તનારા સુસાધુ જને તો માન અપમાન કે નિંદા સ્તુતિને સમ જ ગણે છે તે પ્રસંગે હર્ષ શોક કરતાજ નથી. તેવા અવધૂત યોગીશ્વરે સર્વથા વંધે છે. તેવા મુમુક્ષુઓ જ પ્રતિદિન અપ્રમત્તપણે વત્તી ગુણ શ્રેણી પર ચઢતા જતાં અનુક્રમે મિક્ષ મહેલમાં અક્ષય સ્થિતિ કરી મહાલે છે. પરંતુ પરિગ્રહ (મસા) ના ભારથી ભરેલા દ્રવ્ય લિંગીઓ તે કેવળ દુઃખ પાત્ર હેઈ અધોગતિના જ ભાગી થાય છે, એટલું જ નહિ પણ તેઓને પછી ઊંચું આવવું અત્યંત કઠિન થઈ પડે છે. છતાં કેવળ મેહના મા તેઓ બાપડા અતિ અહિતકર અવળે ફતે વતી ચાર ગતિમાં રવડે છે. ત્યાં દીન અનાથ એવા તે બાપ' ને આધાર કોણ?કઈ કહેતાં કેઈજ નહિ. આનું કારણ માત્ર એજ કે તેમણે સર્વ સુખદાયક સર્વજ્ઞ ભાષિત સત્ય ધર્મને સ્વછંદ વર્તમથી ધકકો માર્યો, એક સામાન્ય પણ રાજા, અમાત્ય વગેરે અધિફારીનું અપમાન કરવાથી અપમાન કરનારને સમ્ર શિક્ષા ભેગવવી
છે તે પછી ત્રિભુવનપતિ શ્રી તીર્થકર મહારાજની પરમ હિત

Page #8

'ખામાનંદ પ્રકાશ. weetestriteitritestortestertestretestete te tretestet teretetet e tetritestostertretete કારી પવિત્ર આજ્ઞાનું આપમતિ (આપખુદી) થી અપમાન–અવળા અનાદર–તિરસ્કાર–ઉલંઘન કરવાથી તેમ કરનારની શી વલે થશે તે સહજ સમજી શકાય તેવું છે. બાહ્ય અને અંતર ઉભય ગ્રંથ (ગ્રંથિ-પરિગ્રહ) ને પરિહાર કરવાથીજ નિગ્રંથપણું સિદ્ધ થાય છે. તે વિના તે સિદ્ધ થતું નથી. માટે જ પરમાત્મા પ્રભુની પવિત્ર અજ્ઞાને અક્ષરશઃ અનુસરવાના કામી મુમુક્ષુ જને દ્રવ્ય અને ભાવ ઉભય પરિગ્રહ અવશ્ય પરિહર ધટે છે. દ્રવ્ય માત્રના ત્યાગથી અંતર શુદ્ધિ કર્યા વિના નિવેષપણું પ્રાપ્ત થઈ શકતું નથી માટે જ પરમ પદના અભિલાષી જનને ઉભયને જ પરીવાર કરે અવશ્ય છે. દીક્ષિત થયા છતાં દ્રવ્ય પરની અનુચિત (અઘટિત) મૂછી પિતાના સંયમ પ્રાણને અવય અપહરે છે એટલું જ નહિ પણ તે મછંત મુમુક્ષુને મેક્ષને બદલે સંસાર ફળ આપે છે. અહા ! તે પણ દારૂણ દુઃખદાયી દ્રવ્ય મૂછ વિચારીને જ પ્રવૃતિ કરે તે તેને આવડી મેટી હાણ ખમવી પડે જ નહિ. ખરા યતીશ્વરે જગતથી ઉદાસીન રહે છે. તેઓ ઉત્તમ પ્રકારની ક્ષમા, ઉત્તમ પ્રકારની મૃદુતા (નરમાશ) ઉત્તમ પ્રકારની ઋજુતા (સરલતા) ઉત્તમ પ્રકારની મુક્તિ (સંતોષ) ઉત્તમ પ્રકારની તપસ્યા (ઈછા નિધ) ઉત્તમ પ્રકારને સંયમ (ઇંદ્રિયાદિ નિકાહ) ઉત્તમ પ્રકારનું સત્ય (હિત મિત ભાષણ) ઉત્તમ પ્રકારને શૌચ (પવિત્રતા) ઉત્તમ પ્રકારની આર્કિચનતા ( સર્વથા પરિગ્રહ રહિતતા) અને ઉત્તમ પ્રકારનું બ્રહ્મચર્ય (બ્રહ્મચરિતા, આત્મરતિપણું) એ દશવિધ શુદ્ધ યતિ માર્ગને અક્ષરશ અનુસરવાળા હોય છે. તેઓને શત્રુ મિત્ર સરખા છે. પરમ કરૂણા રસથી તેઓનું હૃદય સદા દ્રવિત (ભીનું) જ હોય છે ગંભીરતાથી સાગરની તુલના કરતા તે મહાશયે અન્ય જનોને બોધકારી

Page #9

-
-
*
*
:
-
અસલ ફકીરી અથવા ખરી નિર્ચથતા ૩૩ . the time there for those interneten te stes tester tertestarter to testitora tretention to the થાય છે, અને અપ્રમત્તતાના ઉંચા શિખર પર બીરાજી અન્ય ભવ્ય સમૂહને ઉત્તમ દષ્ટાંત ભૂત થાય છે. ઉક્ત મહાનુભાવે કમળનીપેરે બેણ પંકથી ન્યારાજ રહે છે, તેથી જ તે શુદ્ધાશયો મુક્તિ યુવતી (કન્યા) ને વરવા ગ્ય બને છે, અર્થાત્ આવા સંવિજ્ઞ-શુદ્ધાશય સજજનેને જ મુક્તિ કન્યા સ્વયંવરમાળા આપે છે અને કાયમને માટે પોતાના વલ્લભ (સ્વામી) તરીકે સ્વીકારી તેમને અનંત અક્ષય અભ્યાબાધ સુખના ભક્તા કરે છે. પરંતુ જેઓ આથી વિલક્ષણ સ્વભવના છે, તેથી તે મુક્તિકન્યા દૂર જ રહે છે. જાણે ગુણના વેષી જ હેય તેમ ગણી જનેને સહવાસ પણ જેઓ કરતા નથી, જાણે દોષનાજ પક્ષપાતી હોય તેમ જેમને તેવા હીણા માણસની જ સેબત રૂચે છે, જેઓ પ્રમાણિક પંથ તજી અપ્રમાણિક માર્ગને જ અવા લંબી રહે છે, સદગુણીની સ્તુતિ નહિ કરતાં અન્યાયી અને દુરાચારી દુર્જનની જ ખુશામત કર્યા કરે છે, યાવત્ આત્મશ્લાઘા અને પરાપવાદ કરવામાં જ કુશળતા વાપરે છે, તેવા સ્વછંદચારી સાધુજન ઉપર પરમ ન્યાયી પ્રભુ શી રીતે પ્રસન્ન થાય ? જેઓ શાંતિ–સુખદાયક ભવભીતિવારક, અમૂલ્ય ઉપદેશ દાનથી ભવ્યજને દ્ધારક, પરમશાંત મુદ્રાલંકૃત શ્રીજિનેશ્વરાદિકની પરમ સમાધિકારક સમૂર્તિની ઉચિત ભક્તિ-સેવા બહુ માનાદિકને આપમતિથી અનાદર કરી ઉત્પથ ગામી મુગ્ધ જનોને પરિચય–આદર કરે છે તેવા સ્વછંદ વર્તનમાટે ભવાંતરમાં તેમનોજ આત્મા પરિતાપ સહન કરશે. જેમાં મર્યાદા મુકી, નાના પ્રકારના રસગ્રહણ કરવામાં કે મોજમાં આવે તેવું આડું અવળું વેતરવા (મુખરી પણ) માંજ રસના (જીભ)નું સાર્થક પણું માને છે. પરંતુ જ્ઞાની પુરૂષના હિતબંધ મુજબ

Page #10

૪
આત્માને પ્રકાશ,
intertestestere
-
ભાગને રાગ સમાન અથવા વિષય રસને વિષ ( હલાહલ ઝેર ) સમાન લેખી તેથી લગાર પણ વિરમતા નથી, ચાવતું ઉચ્છંખલ થઈ જેમ આવે તેમ મદ–માની પેરે ખયા કરેછે, તેમનુ ભવ્ય ( ભલું ) થવુ વેગળુ જ છે. જેઓ આત્માની સહજ (સ્વભાવિક ) સુગંધ (સુવાસના ) ના અનાદર કરી, કેવળ કૃત્રિમ પુદગ્લિક સુગંધ લેત્રા લલચાય છે અને દુર્ગંધ પ્રતિદ્વેષ ( અરૂચી ) ધારે છે એન મુખ્ય મુમુક્ષુ મહાદય-મોક્ષ મેળવવા ભાગ્યશાળી શીરીતે નીવી શકે ? જે પરમ ઊપગારી તથા ગુણનિધાન શ્રી ગૈતમ સદશ ગુરૂમહારાજની દ્રવ્ય અને ભાવ ( માહ્ય અને અભ્યતર ) ભક્તિના અપૂર્વ લાભ તજી અવગણી વિવેક વિકળ બની નીચ અબળા (પુ‰લી-કુલટા-કુમતિ-કુટિલા) ને સંગ-પરિચય કરી પૂર્વે અરિહંતદિક પંચ સાક્ષીથી ગ્રહણ કરેલા મહાત્રતાને ઉંચા મૂકેછે અને પવિત્ર હુંસ વૃત્તિ ત્યજી કાગવૃત્તિ ધારેછે. યાવત્ સિંહવૃત્તિ ત્યજી શ્વાન વૃત્તિ ધારેછે તેવા અધમ અનાયારી વેષ વિડ’બક હેવાનાના શા હાવ્ર થશે તે સહજ સમજી શકાય તેવુ' છે, મન વચન અને કાયાના ચાળાને શ્રી વીતરાગ વચનાનુસારે નિયમમાં રાખવાથી ક્ષણાર્ધમાં પ્રાણી વસમીહિત ( વાંચ્છિત ) સાધી શકેછે, અને તેથી વિરૂદ્ગુ વર્તતાં સ’સાર ચક્રમાં વારવાર છુદાયછે, તે ઉપર શ્રી ઉપદેશ માળામાં કંડરિક અને પુ ંડરિકનું દ્રષ્ટાંત ખાસ ધડેા લેવા યોગ્ય હૈં, તે આત્માથી સજ્જનાએ ત્યાંધીજ જોઇ લેવું. એમ સમજી હિતકાંક્ષી કાણુ મુમુક્ષુ સજ્જન ઉતયાગાના દુરૂપયોગ-વચ્છંદ વાન કૅરી ભવભ્રમણ વધારવું પસ ંદ કરશે ? અપિતુ કોઇજ નહિ. અને કાણ મુર્ખ શિરામણી હાય કે ચિંતામણી રત્ન કાગડાને ઉડાડના
مد

Page #11

અસલ ફકીરી અથવા ખરી નિર્ચથતા
તું
માત્રમાં હારી જાય? એ કોણ બુદ્ધિને બારવટીઓ હોય કે ગજરાજને તજી ગર્દભ ઉપરવારી કરવા સ્વીકારે એ કેણ મતિહીન હશે કે જે સુવર્ણ સ્થાળમાં ધૂળ ભરશે ? એવો કોણ મતિઅંધ હશે કે જે મહાસાગર પાર પમાડવા સમર્થ પ્રહણને ફકત એક ફલકની ખા તર ભરદરીઆમાં ભાંગી નાંખશે? તેમ આ દુસ્તર દુઃખે દધિથી તારી ક્ષેમકુશળ મોક્ષનગર પહોંચાડવા સમર્થ સર્વવિરતિ ચારિત્ર રૂપ પ્રવર પ્રહણ ઉપર પૂર્વ પૂ ગે આરૂઢ થઈ. પછી કેમંદ મતિ કેવળ વિષય તૃષ્ણાને વાહ્યા વદ વર્તનથી તેને વચાળેજા ભાંગી નાંખી પોતાના આત્માને પણ દુઃખ દરિયામાં સાથે જ ડુબાડેઃ આ પ્રસંગે દરેક ભવભીરૂ આત્માથી સજજનને કેટલું બધું ચેતતા રહેવાનું છે તેનો સહૃદયને તે ખ્યાલ આવ્યા વિના રહેશે નહિં. બાકી, દુર્વિદગ્ધ (અર્ધદગ્ધ)ને માટે તે સમજાવવા બ્રહ્મા સરખે પણ સફળ થઈ શકતો નથી તો પછી આપણા જેવાનું તે શું ગજું ? અર્થાત્ તેવા મિથ્યાડંબરી–પંડિત મન્યને સમજાવી–ઠેકાણે આણવાનો એક ઉપાય દેખાતા નથી. છેવટે થાકીને “પાપાન, જૂથમ એજા સિદ્ધાંત પર આવવું પડે છે. આમ જ્ઞાનાનંદી શ્રી મદ્ ચિદાનંદજી મહારાજજીએ આપણ અજ્ઞજનોને ટુંકમાં અસલી નિગ્રંથ (સાધુ–અણગાર) નું સ્વરૂપ સમજાવી આપણું ધ્યાન સત્ય વસ્તુ તરફ ખેંચ્યું છે, જો આવા મહાપુરૂષનાં પ્રમાણિક વચનથી આપણને સત્યવસ્તુનું (અન અધિકાર સુગુરૂનું) ભાન થયું તે આપણને અવ૫ ખટી વસ્તુ ઉપર અરૂચિ–ત્યાગ ભાવથ જોઈએ. વતઃ જ્ઞાનસ્થ વિત: સૂર્ય ઉદય થયે છતે અંધકારને નાશ થવેજ જોઈએ તેમ સત્ય જ્ઞાન પ્રકાશથી અનાદિ અવિદ્યા-અવિવેક ટળવો

Page #12

૩૬
આત્માન પ્રકાશ teetettester testet retretterstattetestetestetstestetieteities જોઈએ. જગતમાં પરીક્ષક લેાિ સુવર્ણ રત્નાદિક બરાબર પરીક્ષા પૂર્વકજ લે છે, તે વિના લેતા નથી. આ પ્રગટ વ્યવહાર અનુભવ સિદ્ધ છતાં તત્વ પરીક્ષામાં પ્રાણી બેદરકાર રહે તે ઓછા ખેદની વાત નથી. આવી બેદરકારીથી અને મુગ્ધ અને મુધાઓ કુગુરૂના પાસ પડી વિપરિત આચરણથી આત્માને મલીન કરી અગતિ પામ્યા છે. આવું પવિત્ર શાસ્ત્ર પ્રમાણથી જાણતાં છતાં રાગાંધ થઈ વિવેક વિકળ બની પ્રાણુ અવળે રસ્તે દોરાય તેમાં શું આશ્ચર્ય માટે મધ્ય
થતા પૂર્વક સર્વજ્ઞ કથિત આગમ અનુસાર તત્વ પરીક્ષા કરી શુદ્ધ દેવગુરૂ ધર્મને નિર્ધાર કરીઅશુદ્ધિને સર્વથા ત્યાગ અને શુદ્ધનો સર્વથા સ્વીકાર કરે વિવેકી સજજનોને સર્વદા ઉચિત છે. અને બાહ્યાડંબરીદંભી–માયાદેવીના ભકતોની પેરે ધર્મને બાને મુગ્ધ જનોને ઠાવામાં મહા પાપ છે એમ સમજી સારા ભાગ્ય યોગે સાંપડેલા સાધુ વેષ (ભેખ) ને ભજવવા ભવમીરૂ મુનિજને એ સતત પ્રયત્ન કરો, ઘટે છે. “ઉત્તમ સંગે ઉત્તમતા વધે' એ વૃદ્ધ વાકય પ્રમાણ કરી જેમ જગ જ્યવંતા જિનશાસનની પ્રભાવના થવા પામે તેમ મુરાસુવર્ગને સમય અનુસરી વર્તવા વિનંતી છે. આશા છે કે તે સફળ થશે. - જેમના ઉપર કેવળ જૈન કામને જ નહિ કિંતુ સારી આલમને આધાર છે તે મહાત્માઓનું વર્તન કેવા ઉત્તમ પ્રકારનું જોઈએ ? તેમની કહેણી અને કરણ કેવી એક સખી જોઈએ? ઉદ્ધત ઘોડાની જેમ અવળે રસ્તે જ દોરી જતાં મન અને ઈદ્રિયને કાબુમાં રાખવા તેમણે કેવા સાવધાન રહેવું જોઈએ? ચિંતામણી સદૃશ નવ ટિ શુદ્ધ બ્રહ્મચર્યનું રક્ષણ કરવા બ્રહ્મવાડા તેમણે કેવી શુદ્ધ પાળવી

Page #13

અસલ ફકીરી અથવા ખરી નિધતા. ૩૦ but tett tatutitutitutitutitetstatitat tattetitetett tante • જોઈએ. તેમજ નિર્મળ સ્ફટિક રત્ન સમાન શુદ્ધ આત્મસ્વભાવ પ્રગટ કરવા તેમણે ચંડાળ ચેકડી (ક્રોધ, માન, માયા અને લેભ) ને સર્વથા ત્યાગ કરી કેવી નિષ્કષાય વૃત્તિ ધારવી જોઈએ? નિર્મળ ધર્મ પુરણ થઈ અહિંસાદિક પંચ મહાવ્રતનો અપાર ભાર કેવી સાહસીકતાથી નિર્વહ જોઈએ? વળી પવિત્ર પંચાચાર પતે પાળવા તથા અન્ય મુમુક્ષુ વર્ગ પાસે પ્રતિદિન પળાવવા તેઓ કેવા પ્રયત્ન શીલ જોઈએ ? તથા પરમ પવિત્ર પ્રવચન માતા (પાંચ સમિતિ અને ત્રણ ગુપ્તિ) ને પરમ આદર કરવા તેઓ કેવા લબ્ધ લક્ષ્ય હેવા જોઈએ? તેને માટે તે પવિત્ર જૈનાગમજ પ્રમાણ છે. ઉક્ત આગમમાં સત્ય-નિર્દભ મુમુક્ષુ માટે જે જે રીતિ નીતિ જણાવેલી છે તે તે સર્વ સંપૂર્ણ આદરથી આદરતાંજ ખરી નિગ્રંથતા ટકી શકે છે. તે વિના કેવળ લિંગધારીપણું તો માત્ર વિડંબના રૂપજ છે. મહા લબ્ધિ પાત્ર શ્રી ગૌતમસ્વામી જે ઉત્તમ વેષ ધારણ કર્યા છતાં જેઓ ઈદ્રિએના દાસ છે, પવિત્ર બ્રહ્મચર્યના ઘાતકારી સ્ત્રી પરિચયાદિકને નિઃશંક પણે સેવ્યા કરે છે તેમજ જેઓ ક્રોધાદિ કષાય તાપને શાંત કરવાને બદલે ઉલટા વધારતા જ જાય છે, જોકલજજા તેમજ ધર્મ લજજા (મર્યાદા ને લોપી સંસારની વૃદ્ધિ કરતા જાય છે. શ્રી અરિહંતાદિક પંચની સાક્ષીથી પવિત્ર પંચ મહાવ્રત ધારણ કર્યા છતાં તેથી વિરૂદ્ધ વર્તન કરે છે, ક્ષમાદિક દશ વિધ યતિ ધર્મનો આદર કરતા નથી, ગળીઆ બળદ પેરે પ્રમાદ વિવ વત્તી પંચાચારને અનાદર કરે છે; ચાવતા અષ્ટ પ્રવચન માતાને પણ કુપુત્રની પેરે તિરરકાર કરે છે; આવા અનાર્ય આચરણવાળાનું દ્રવ્ય લિંગ માત્રથી ભલું શી રીતે થાય તે સમવું મુશ્કેલ નથી. તાત્પર્ય એ જ છે કે સગુણે વિના લિંગ

Page #14

૩૮
આત્માનંદ પ્રકાશ tsetest testetstestestertestertestarte te teretestete tretetestetestatutatatatatata માત્રથી કંઈપણ વળવાનું નથી. એમ સમજી શાણા સજજને હત્ય નીતિ રીતિ આદરી સદ્ય પર ઉપકાર સાધવા ચૂકશે નહિ.
તથાતું
ભવાટવીમાં ભ્રમણતા..
(અનુસંધાન પાનું ૨૬૪ થી ચાલુ) હવે તેના પૂર્વના પુણ્યના પ્રભાવથી એક પવિત્ર પુરૂષને સમાગમ થયે. તે પુરૂષ ભવાટવીના પશ્ચિમ ભાગે ઉભે હતા. તેની મુખ– મુદ્રા શાંત હતી. લલાટ ઉપર દિવ્ય તેજ ચળકતું હતું મુખાકૃતિ ઉપર પરોપકાર, પવિત્રતા અને ધાર્મિકતા દેખાતી હતી. તેને જોતાંજા મુસાફર ખુશી છે. તેના હૃદયમાં સ્વાભાવીક રીતે ભક્તિભાવ જાગ્રતા થયું. તેણે આવી તે મહાત્માને વંદના કરી. પછી મહાત્માએ તે પુરૂષને પુછ્યું કે, તું કોણ છે ? અને ક્યાંથી આવે છે ? મુસાફરે વિયથી કહ્યું, હું મુસાફર છું. વિવિધ દેશ જેતે જોત ભુલો પડી આ ભવાટવીમાં આવી ચડો છું. હવે આ ભવાટવીને છેડો ક્યાં છે તે હું શોધું છું. આપ કૃપાલુ મહાશય, મને સારે માર્ગ બતાવશે તે ઉપકાર થશે. હું હિંમૂઢ થઈ ભમ્યા કરું છું, અનેક જાતના જંગલી પુરૂ ષોએ આ અટવમાં મારી વિડંબના કરી છે. હવે આપ કૃપા કરી સન્માર્ગ બતાવી મારે ઉદ્ધાર કરશે. તે મુસાફરના પાવા. વચન સાંભળી તે પવિત્ર પુરુષને દયા આવી. તેણે હાય કરી જણવ્યું, ભદ્ર, તું ભાવિક છું. આ ભવાટવીને અહિં છેડે છે. પણ અહિંથી બે માર્ગ તારી દ્રષ્ટિએ પડશે. તેમાં જે દક્ષિણ માર્ગ છે, તેમાં

Page #15

ભવાટવીમાં ભ્રમણતા.
૩ entiteettoritetetritestatoritate titretetrtete teretetetstestere te tretetreto-Leite તું પ્રસાર થજે. જે વામ માર્ગ છે, તેને છેડી દેજે. જે વામ માર્ગે જઈશ તે તારે ફરીવાર ભવાટવીનું ભ્રમણ થશે. આટલું કહી તે મહારાય અદશ્ય થઈ ચાલ્યા ગયા. પેલે મુસાફર તેમના વચનને અનું. સારી દક્ષિણ માર્ગે ચાલ્યું અને છેવટે કેટલેક કાળે ભવાટવીમાંથી તેમ ઉદ્ધાર થઈ ગયા.
વાંચનાર, ભવાટવીમાં ભ્રમણ કરનારા સંસારી જીવરૂપ મુસાફરને જે પવિત્ર પુરૂષ મલે, તે ચારિત્ર ધારી ગુરૂ હતા. ગુરૂએ તે ભવિક પ્રાણને બે માર્ગ બતાવ્યા, તે જૈન અને મિથ્યાત્વ સમજવા. દક્ષિણ ભાર્ગ તે જૈન અને વામ માર્ગ તે મિથ્યાત્વ. તે મુસાકર જે વામ માર્ગ રૂપ મિથ્યાત્વે ચાલ્ય હેત તે તેને પાછું ભવાદેવીમાં ભ્રમણ કરવું પડત. ઉપકારી ગુરૂએ તેને તેથી દક્ષિણ માર્ગે ચાલવાની સૂચના આપી હતી. દક્ષિણ માર્ગે ચાલનાર અને ગુરૂ ભકિતથી પવિત્ર એવો એ જીવ રૂપ મુસાફર કામ, ક્રોધ, લોભ અને મહું રૂપ ચાર કષાયને છોડી સતિને પ્રાપ્ત થશે. - આ પ્રમાણે ભવિપ્રાણ આ ભવાટવીનું સ્વરૂપ સમજી અને તેને ઉપનય યથાર્થ રીતે જાણું ગુરૂનું શરણ લઈ પરમપદને પ્રાપ્ત થાય છે. ગુરૂને પવિત્ર ઉપદેશ કેવું મહત કાર્ય કરે છે અને તે ઉપદેશની સહાયથી પ્રાણીને કેવું બળ આવે છે તેનું આબેહુબ અવર્ણન કવિકુલ શિરોમણી પદ્માનંદ નીચેના લેકમાં કરે છે—
रे रे मोहताश तावकामिदं धिक्पौरुषोज्जृमितं विस्रब्धं भवसागरे किल भवान्संयम्य मां क्षिप्तवान् । संप्रत्याप्तगुरुपदेशफलकः पारं प्रयातोऽस्म्यहं गोटीर्य तत्र विद्यते यदधुना दोष्णोस्तदा दर्शय ॥ १ ॥

Page #16

આત્માનંદ પ્રકાશ
&& &&&&&
&& && & & & અરે અભાગી મહ ! તારા આ પરાક્રમને ધિક્કાર છે. તેં મારા જેવા વિશ્વાસી માણસને બાંધીને આ સંસાર રૂપ સાગરમાં નાખી દીધે. પણ હમણાં ગુરૂના ઊપદેશ રૂપ પાટીયું મને પ્રાપ્ત થયું છે, તેથી હુ એ મહાસાગરના પારને પામ્યો છુ હવે જે તારી ભુજામાં પરાક્રમ હોય તે બતાવજે.” અહા ! આ કેવી હિમત ? તે હિંમત આવવાનું કારણ ગુરૂને ઉપદેશ હતો.
કચ્છ મહદય
અથવા મુનિવિહારનો મહિમા. મુનિરાજ શ્રી હંસવિજયજી મહારાજના પ્રભાવથી કચ્છશમાં આહત ધર્મની ઉન્નતિના શુભ ચિન્હ પ્રત્યેક સ્થાને પ્રકાશિ રહ્યા છે. આ અનૂપદેશને ધાર્મિક ઊદય ઉત્કૃષ્ટ પ્રકારે થઈ છે. સ્થાને સ્થાને જૈન ધર્મના વિજયનાદના પ્રતિ દેવની નભમડલને ગજાવે છે. મિથ્યાત્વના કુરીવાજને ઉછેદ નિર્મલથી થત જાય છે. વ્યાખ્યાનશાલામાં જિનાગમની વાણી રૂપ સુધામય બ્રષ્ટિ થાય છે. કચ્છી જૈન પ્રજાના મુખમાંથી અભિનંદનના ૯ગારે નીકલે છે. મુનિરાજ શ્રી હંસવિજયજી મહારાજની વ્યાખ્યાન વાણી સાંભળવાને લકે ઉમંગથી ભાગ લેવા આવે છે.
ગયા શ્રાવણ માસની શુકલ ત્રદશીને દિવસ દેશની રાજધાનીમાં મહત્સવને હતો. ત્યાં આવેલા દાદાના દેરાસરમાં ઘણા ઠાઠમાઠથી પૂજા ભણાવવામાં આવી હતી. કચ્છી કે આત્માને

Page #17

કચ્છમહેદય, tatatatatatatertitat tettet tatatatatatatatatatatatatatatatistute કૃતાર્થ કરવા તે મહોત્સવમાં આનંદ પૂર્વક પ્રવર્તેતા હતા. અનેક વાજિંત્રોના વિનિઓથી કચ્છ ભૂમિને ગજાવતે જલયાત્રાને વરઘોડો ભોટા આડંબરથી નીકલ્યો હતો. પૂજા વખતે કચ્છીભાષાના ધર્મગીતથી જિનમંદીરને મધ્યમંડપ ગાજી રહ્યા હતા.
આજ ઘણે વખત થયા કચ્છ દેશમાં પ્રભુના વરઘોડાની અંદર પ્રભુની પાલખીને મજુરે ઉપાડતા હતા. આવા કુરીવાજની પ્રવૃત્તિ ઘણા દિવસ થયા એ અનભિજ્ઞ દેશમાં ચાલતી હતી તે કુરીવાજને અનુચિત જાણ મુનિરાજ શ્રી હંસવિજયજીએ દૂર કરાવ્યો છે. હવે પ્રભુની પ્રભાવિક પાલખીને શ્રાવકે વહન કરવા લાગ્યા છે.
આજે ઘણાં વર્ષ થયા કચછ દેશમાં શીતળા સાતમ પાળવાનું મિથ્યાત્વ ચાલતું હતું. અજ્ઞાની અબળાઓ એ કુરીવાજને કદીપણ છોડતી ન હતી. આ મહામિથ્યાત્વને મહામુનિ શ્રી હંસવિજયજીએ પોતાની વાણીના પ્રભાવથી દૂર કર્યું છે. પ્રતિબંધ પામેલા શ્રાવ અને શ્રાવિકાઓએ એ કુરીવાજ દૂર કરવાના પ્રત્યાખ્યાન લીધા છે. ધર્મ પ્રભાવક મહામુનિશ્રીના પવિત્ર પ્રતિબોધથી ભદ્રશ્વર તીર્થમાં શ્રી સુધર્મ સ્વામિની મૂર્તિ સ્થાપવા અને માંડવીના દેદીપ્યમાન દેરાસરમાં મહેપકારી આચાર્ય શ્રી વિજયાનંદ સૂરિની મૂર્તિ પધરાવવા નિશ્ચય કરવામાં આવે છે. ભારતવર્ષની જૈન પ્રજાના મહેપારી મહાશયેનું સતત સ્મરણ રહેવાના હેતુથી તે પ્રચાર સર્વ જૈનેએ અનુકરણ કરવા એગ્ય છે.

Page #18

૪
આહ્વાન પ્રકાશ
સૈાથી સરસ માગે.
જે લૉકા પેાતાની વિચાર શક્તિને જરા વધારે લખાવીને મનન કરશે, તેને સહજ જણાશે દે “ પુરૂષ પ્રયત્ન કરે છે છતાં કેટલીકવાર એવુ બને છે કે તેમાં તેને ફતેહ મળતી નથી. ' આ ઉપરથી એમ જણાય છે કે ફતેહ મળવી અગર નહિ મળવી તે મનુષ્યના સ્વાધીનમાં નથી. હવે સ્વાભાવિક એવા સવાલ પેદા થાય છે કે ત્યારે તે ફતેહ મળવી કાના સ્વાધીનમાં છે? આપણે કહી શુ કે તે કર્મને આધીન છે. ત્યારે શુ આપણે એમ માની લઇશું કે જેમ કર્મમાં હરશે તેમ બનશે ? નહિ. તેમ માનવુ કાયર અને ભીરૂ પુરૂષનુ કાલ છે; તેમ કહેનારા લોક કર્મની વ્યાખ્યા બરાબર સમજતા નથી. પ્રથમ તો ઉધમ અને કર્મ એ બેઉ કાંઈ વસ્તુતઃ એ ભિન્ન નથી, અન્ય શાસ્ત્રમાં પણ કહેલું છે કે પુરા ચન ને શ્વર રૂચ્છા, તથા ચન્ને તેાંય નામતિ ક્ષેત્ર યોઃ આ વાકયેા આપણને એવું સૂચવે છે જે ઉદ્યમ કર્યા વિના તેમજ બુદ્ધિ પૂર્વક શકેિતના ઉપચેાગ કર્યા વિના કોઈ માણસ ઊંચી પાયરીમાં આવી શકતે નથી, અલખત, જે કાર્યમાં કાંઇપણ લાભજ ન હોય તેને માટે ઉદ્યમ કરવે નિષિદ્ધ છે.
પરંતુ શુભ કમાં હમેશાં પ્રવતૅમાન રહેવું જોઈએ. આપણે કહીએ છીએ કે કર્મને આધારે સર્વ રહેલુ છે, જેવાં આપણું પૂર્વ ભવમાં તેમજ જન્મથી માંડીને અત્યાર સુધીમાં કર્મ કરેલાં થાય છે તેનુ ફળ આપણા ભાગવવામાં પ્રત્યક્ષ આવે છે, તે તેના ઉપરથી પણ સમજાઈ જાય છે કે શુભ કાર્યમાં ઉદ્યમ કરવે તે દરેક મનુ

Page #19

સથી સરસ માર્ગ for den totes les to return to detector tertentatatataterte testen tartotestatestestertestarter ધની ઉત્તમ ફરજ છે. કર્મનો અર્થ પણ એજ છે કે “કાર્ય – મતલબ કે શુભ કાર્ય કરવું અથવા ઉદ્યમ કરે. શુભ કાર્ય કરે તે રાબ ફળ ઉત્પન્ન થાય છે અને અશુભ કાર્યનું અશુભ ફળ મળે છે. મિાટે કર્મ અને ઉદ્યમ બેઉ જુદી વસ્તુ છે, એમ માનવું વ્યાજબી નથી. કોઈ વખતે શુભ કાર્ય કર્યા વિના સારા ફળની આશા રાખનાર માણસ મૂર્ખ છે. અલબત, શુભ કાર્ય કર્યું છતાં તેનું ફળ તકાળ ન મળ્યું તે અમુક કાળ પછી અગર જન્માંતરમાં તે જરૂર મળવાનું જ. આ વાત સર્વ શાસ્ત્ર સિદ્ધ છે. આપણે બીજનું દ્રષ્ટાંત લઈશું કેટલાંક બીજ એવાં હોય છે કે જેને વાવ્યાં છતાં ફળ આવતાં ઘણી વાર લાગે છે, અને કોઈ એવાં પણ બીજ હોય છે કે જેનાં ફળ આપણને સત્વર મળે છે. જે પ્રમાણે સારાં અથવા નઠારાં બીજના પ્રમાણમાં આપણને સારાં અથવા નઠારાં ફળ મળે છે, તે જ પ્રમાણે આ પણ નિરંતર સમજવાનું છે જે સારા અથવા નઠારા કર્મને. બદલે પણ કોઈ પણ કાળે ભોગવ્યા વગર છૂટકે નથી.
જે પ્રમાણે બીજ કારણ છે અને ફળ વિગેરે તેનાં કાર્ય છે, તે જ પ્રમાણે પ્રથમ કરેલું કર્મ કારણ છે, અને હાલમાં જે આપણે તેને વિપાક ભોગવીએ છીએ તે કાર્ય રૂપ છે, માટે કારણથી કાર્ય કોઈ દિવસ ભિન્ન હેતું નથી. અને તેથી કરીને આપણે પ્રથમ જે શુભ
અગર અશુભ કર્મ રૂપ ઉદ્યમ કર્યો હતો તેને જ આપણે ભેગવીએ છીએ. માટે શુભ અગર અશુભ ઉદ્યમ જેનું નામ કર્મ અપાયેલું છે તે જ આપણને સુખ દુઃખ આપનાર છે. માટે શુભ ઉદ્યમ કરો તે ઉભય લેકને પવિત્ર કરનાર છે. ઉપર કહ્યા પ્રમાણે આપણા સર્વેની જાણ વામાં છે જે “ કર્મ તેવું ફળ” મળશે પરંતુ તેમ છતાં આપણને

Page #20

ક
આત્માન પ્રકાશ, internet to their destinations to test test teatest testetistes test testosterstietestete ચોરી, પરસ્ત્રી સેવન, અસત્ય બોલવા વિગેરેનું મન શા માટે થાય છે, તેને ખુલાસે કરે અને જરૂર છે તેનું કારણ એટલું જ કહો શકાય છે કે આપણામાં હજુ અશુભ કર્મને જીતવાની યોગ્યતા આવી નથી. કોઈએ સવાલ કરશે કે “ગ્યતા તે શી વસ્તુ છે ? તે યોગ્યતા આપણામાં જ રહેલી છે, કે આપણાથી ભિન્ન છે ? તેને જવાબ એટલે જ આપી શકાય છે કે તે આપણામાં જ છે. તે અમુક પ્રકારની આપણા દેહમાં રહેલી સત્તા છે, તેને આત્મ સત્તા કહે છે. તે સત્તા જ્યારે પ્રબળ થાય છે ત્યારેજ કર્મપર જય મેળવી શકાય છે. પરંતુ જ્યાં સુધી દુરૂગ કરી બાહ્ય (પુદગળીક) સુખમાં મજા માણવામાં આવે છે, ત્યાં સુધી કર્મની સત્તા પ્રબળ થતી જાય છે અને આત્મસત્તા ઓછી થતી જાય છે, પરંતુ જયારે દેહ પર તથા અન્ય વસ્તુઓ પરથી મમત્વ ઉઠાવી લઈ સ્વાર્થને પરિત્યા” કરી જીવ જયારે વાત્મામાંજ આનંદ માનવા લાગે છે, ત્યારે તેની આ સઘળી મુશ્કેલીઓ પરાસ્ત થઈ જાય છે, અને તે વખતે તે આત્મા યેગ્ય અને સત્તાવાન થયે કહેવાય છે. આટલી હદે પહોંચવા સુધીમાં સધળું ઉદ્યમે કરીને જ સાધ્ય છે, માટે જ કહેલું છે કે સદુધમ કર. જ્યાં સુધી કર્મનું જોર માણસમાં પ્રબળ હોય છે ત્યાં સુધી જ તેને એવી ભાવના રહે છે કે Kભાવી ' બનવાનું હશે તેમ બનશે પણ જ્યારે કર્મ સ્થિતિ પરિપાક પામી ગઈ હોય છે અથવા અલ્પ થઈ હોય છે, ત્યારે તે વલણ આત્મ નિરીક્ષણ તરફ થાય છે. તેની સ્વાભાવિક જ એવું સમજવાની ઈચ્છા થાય છે કે હું કોણ છું ? આ સંસાર શું છે ? આ જન્મ મરણની વિચિત્રતા શું છે ? આ બધું કેના પ્રભાવથી જપજજે જાળ ચાલે છે ? અને મારૂં કર્તવ્ય શું છે ? વિગેરે બાબતે

Page #21

વર્તમાન સમાચાર,
&&&&& & &&&& & &&& વિચાર કરતાં તેને સાફ જણાય છે જે મોત એ વાતતો પ્રત્યક્ષ છે, સોયે કાંઈક આવવાનું નથી, માટે યથાશક્તિ પરોપકાર કરે અને પોતાના આત્માને ઉદ્ધાર કરે તેજ કર્તવ્ય છે માટે આ પ્રમાણે ઉધામથી મોક્ષ મેળવી અને અશુંભ ઉદ્યમ કરી આત્માને ભારે. કામ નહિ બનાવે, તેમજ આ સંસારમાં પણ આપણું આખી જીદગીને દુઃખમય ઉપાધિવાળી કરી નાંખી અશુભ કર્મથી લિપ્ત ન કરવી એજ આ લેખને ઊદેશ છે. તથાસ્તુ શું ભવતુ.
Shab Raiehand Kasalehand. Benares Jaina Pathashalaa
વર્તમાન સમાચાર.
આત્માનંદ પ્રક્રાના નવા તંત્રી. અમારી આત્માનંદ સભાને અંગે પ્રસિદ્ધ થતાં આ આત્મનંદ પ્રકાશના તંત્રી મહૂમ મી. મુલચંદ નથુભાઈના સ્વર્ગ વાસને લીધે ખાલી પડેલું એ તંત્રીપદ મી. મેતીચંદ ઓધવજી કે જેમના લેખ આ પ્રકાશમાં હમણાં હમણાં પ્રસિદ્ધ થતાં હોવાથી
કાઈ નામથી તે ઓળખતા હશેજ, તેમને એ (તંત્રીપદ સ્વીકારવાને આ સભાના આગેવાન સભાસદાએ આગ્રહ પૂર્વક વિનંતિ કરવાથી, એમણે એ તંત્રીપદ સ્વીકાર્યું છે. એ કારણને લઈને હર્ષ પ્રકર્શિત કરવાને અમારી સભાની એકજનરલ મીટીંગ મી. મગનલાલ ઓધવજીના પ્રમુખપણ નીચે મળી હતી. મીટીંગ મળવાનું કારણ કહી સંભળાવ્યા બાદ મી. મેતીચંદને લેવા માટે બે આગેવાન

Page #22

અભાન પ્રકાશ,
jetet tetstestet et atstat
સાસાને મેકલવામાં આવ્યા હતા-જેમની સાથે મી. મેાતી ચંદ સભાના મકાનમાં દાખલ થતાં સર્વે સભાસદે એ એમને હર્ષ-નાદથી વધાવી લીધા હતા. ત્યારબાદ આ સભાના એક આગેવાન સભાસદ. મી. વીરચંદ્ર પ્રેમચંદ દલાલ જેએ! હાલની યુનિવર્સી ટીની કેળવણી લીધેલ હોવાથી વિદ્યાદેવીના પૂરા ઊપાસક હૈ, એમણે મી. મેાતીચંદની લાયકાતની પ્રશંસા કરીને જણાશ્યુ હતુ કે મી. મેાતીચંદ જેવા આપણા પ્રકાશના તંત્રી મળવાથી આપણે આપણને પુરા ભાગ્યશાળી સમજવા; કારણકે એસ્મા હાલના જમાનાને અનુસરી કાલેજની કૅલવણી અને તેની સાથે સંસ્કૃત ભાષાનું પણ ધણું ઊચ્ચ જ્ઞાન સંપાદન કરેલુ છે. તે પછી મી. મેાતીચઢે પાતે સ્વીકારેલું એ કાર્ય ધણી. ખેતી બજાવી. આત્માનંદ પ્રકાશને ચઢતે પદે લઇ જવાને માટે પેાતાથી બ તે પ્રયાસ કરવાનું જાહેર કર્યું હતુ; છેવટે પ્રમુખ સાટુંબ પેાતાના અભિ પ્રાય દર્શાવતાં બોલ્યા હતા કે આવા વિદ્વાન નરરતને આપણા માસિકના ત ંત્રી તરીકેનુ માનવતુ ઊંચ્ચપદ સ્વીકારવાની ભલા મણ કરવામાં આપણે ધણા વ્યાજખી છીએ અને એએએ પણ એ પદ સ્વીકારીને પેાતાની લાયકાતને છાજતુ કરી આ સભાને આભારી કરી છે. જેથી આપણે આપણા અભ્યુદય થયેલા સમજવે જોઇએ. ત્યારબાદ એમને ફુલહાર ગેટા આપી, પધારેલા ગૃહસ્થાને ઉપકાર માની મીટીંગ ખરખાસ્ત કરવામાં આવી હતી.
શેહેર ભાવનગરમાં અઠ્ઠાઇ મહાત્સવ.. ભાવનગરના જૈન વર્ગના ગ્રહસ્થ અને મુ ંબઈના કાપડન વેપારી થા ત્રીભાવનદાશ ભાજીએ પેાતાની માતુ શ્રી ખાઈ

Page #23

વર્તમાન સમાચાર, teritoritesterketaste tratate de teretneter teeteetse toetuste toetsetter striker tertente પાર્વતી ગયા ફાગણ માસમાં સ્વર્ગવાસ થવાથી તેની ઉત્તર ક્રિયા ધર્મક્રિયા પૂર્વક કરેલી છે આજકાલ ફરજીઆત રીતે દ્રવ્યનો મોટો ભાગ ઘણા માણસે ખર્ચે છે. પરંતુ મરનારની પાછળ કાંઈપણ ધર્મ ક્રિયા થઈ શકતી નથી. આ કનિષ્ટ પદ્ધતિને દૂર મૂકી શા. ગીભેવનદાસ ભાણજીએ ઉભય પક્ષને માન આપી પોતાના સ્વર્ગવાસી માતુશ્રીની ઉત્તરક્રિયા પૂર્ણ શ્રદ્ધાથી દીપાવી છે તેની પાછળ અઠ્ઠાઈઉત્સવને આરંભ કરી સાત દિવસ સુધી લઘુ સ્વામીવાત્સલ્ય અને એક દિવસ નવકારશીનું સ્વામીવાત્સલ્ય કર્યું હતું. અમે તેમને ધન્યવાદ આપીએ છીએ. અને બીજા શ્રીમંતે તેમનું અનુકરણ કરે એવી આશા રાખીએ છીયે.
શ્રી મુલચંદ સ્મારક ફંડ.
૭૩-૦-૦ આગળ ફંડમાં ભરાયેલા.
સ્પ-૦-૦ ધારી. દુર્લભદાસ કલ્યાણજી. મહુવાવાળા મુંબાઈ. ૨૫-૦-૦ શા. દામોદરદાસ હરજીવન.
--૦ શા. ઉજમશી પોપટલાલ કું. દલાલ મુંબાઈ. ૩-૦–૦ શા. ઉજમશી માણેકચંદ દલાલ. ભાવનગર.
G૧- ૦-૦
*
*
4િ
નવા થયેલા મેમ્બર તથા માસિકના કાયમી ગ્રાહકોનાં નામ. વિ. ઝવેરચંદ ઈદરજી. માસિકના કાયમી ગ્રાહકો શા મેતીચંદ ઓધવજી.
બીજો વર્ગ શિ. વીરચંદ પ્રેમચંદ.

Page #24
48 આત્માન પ્રકાશ, શા, પુરૂષોત્તમદાસ ગીગાભાઈ. બીજો વર્ગ. શા. મુલચંદ કરશનજી દામજી. શા મોતીલાલ જુઠાભાઈ વાલજી. શા. પરભુદાસ દીપચંદ. પારી. દુર્લભદાસ કલ્યાણજી મહુવાવાળા હાલ મુંબાઈ, શા. માણેકલાલ છગનલાલ. સોત. જગજીવન ફુલચંદ, શા. રતનશી હઠીસંગ. શ. નાગરદાસ વલભદાસ. શા. પરમાણું રામચંદ. ફોટોગ્રાફર. ત્રીજો વર્ગ. શા. દામોદરદાસ દીયાળજી. શા. અમીચંદ દીપચંદ ધરૂ. શા ચુનીલાલ ત્રીકમજી હા. મણીઆર કુંવરજી ભીખા. સામુનિરાજે, પાઠશાળા, કન્યાશાળા, જ્ઞાનશાળા, લાયબ્રેરી વિગેરેને ભેટ, “નવતત્વને સુંદર બોધ” એ નામનું પુસ્તક મૂળ અવસૂરિ અને ભાષાન્તર સાથે અમારા તરફથી છપાઈને બહાર પડેલ છે. તે ગ્રંથ ઉપર લખેલા ખાતાઓમાં તથા મુનિરાજોને બાઈ ઉજમબાઈ તે શા કાનજી કરશનજી થી ધોરાજીવાળાની વિધવાએ કરેલ વીલના ટ્રસ્ટીઓ શા. મેદરદાસ હરજીવનદાશ તથા શા, દુલભજી લક્ષમીચંદ તરફથી મજકુર બ ઇના સ્મર્ણાર્થે તેના જ્ઞાનખાતામાંથી ભેટ આપવાનું મુકરર કરવામાં આવ્યું છે. જેથી જોઈએ તેમણે અમારી પાસેથી મંગાવી લેવું. સાધુ મુનિરાજ સિવાય બીજાઓએ પિન્ટેજને ફક્ત એક આને મોકલ. આ ગ્રંથ જૈન ધર્મનું જ્ઞાન મેળવવાને માટે અવશ્ય ઉપયોગી છે. સુંદર ટાઈપ ઉંચા કાગળ અને મજબુત બાન્ડેડીંગ સહીત વેચાણ લેનાર પાસેથી રૂ. 1-0-0 લેવામાં આવશે પિન્ટેજ' 0-1-6 જૂદું. મંત્રી, For Private And Personal Use Only