Atmanand Prakash Pustak 002 Ank 07

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531019/1

Page #1

श्री
આત્માનંદ પ્રકાશ
દાહરા.
આત્મવૃત્ત નિર્મલ કરે, આપે તત્વ વિકાશ; આત્માને આરામ કે, આત્માનંદ પ્રકાશ,
પુસ્તક ૨ જી. વિક્રમ સંવત્ ૧૯૬૧ માહુ
પ્રભુ સ્તુતિ શાર્દૂલવિક્રીડિત.
જેથી પાપમૃગે પલાયન કરે દૂરે વિલેઝી ડેરી, નારો કર્મ ૨ ગઈંદ્ર નાદ કરતા જેથી ન આવે ફીઃ જે ગાજે ગુરૂ દેશના રવ ૐ કરી માજા' ન મુકે કદા‚ તેવા શ્રી જિન કેશરી ભવતણી ભી તે વિદ્યાર। સદા.
અંક છ મા.
૧
આત્માનઃ પ્રકાશનું આશાષ્ટક. સધરા.
જૈનોના નિત્ય થાયે વિજય અતિ ધા વિશ્વમાં ધર્મ ધારી, ૧ પાપરૂપી મૃગલા, ૨ કર્મરૂપી હાથી. ૩ શબ્દ. ૪ ધર્મની મર્યાદા,

Page #2

૧૪૬
આત્માન પ્રકાશ, storteste testetstestretestetestetesteteatre testeret etestetstest testattete te kete
ગાજે ગર્જરથી નિરમલ ગગને ત—તિ ધ્વાન ભારી; આનંદે સંપ જામે અખિલ ૨ જગતના સંઘને એક રંગે, આત્માનંદ પ્રકાશ પ્રગટ થઈ ધરે આશ એવી ઉમંગે. ૧ ભાવેથી શ્રાવકોમાં પરમગુરૂતણી ભક્તિને ભાવ જામે, ઈષ્યને દ્વેષ નિંદા સકલ અવગુણો સદ્ય તે નાશ પામે ધારીને સંપ સારે ઊદય અતિ ધરે જૈન વીરે અભેગે, આત્માનંદ પ્રકાશ પ્રગટ થઈ ધરે આશ એવી ઊમંગે. ૨ સ્થાને સ્થાને વિહારી મુનિવર વિચરી ધર્મને બેધ આપે, અજ્ઞાની શ્રાવકના અબુધ હૃદયથી સર્વ અજ્ઞાન કાપે; સંઘાડે સંપ રાખે સકલ મુનિવરે એકતા ધારી અંગે, આત્માનંદ પ્રકાશ પ્રગટ થઈધરે આશ એવી ઉમંગે. ૩ થાયે શ્રી શ્રાવકના અગણિત તો વિશ્વવિદ્યા વિલાસી, વિદ્વત્તાથી વિકાસે અખિલ અવનિમાં ધર્મ તેજે પ્રકાશી; સતેથી સુશોભી સકલ ગુણ ધરી શોભતા સાધુ સંગે, આત્માનંદ પ્રકાશ પ્રગટ થઈ ધરે આશએવી ઊમંગે. ૪
અપૂર્ણ.
વિરાગ્ય – તરંગ. ઇસ તન ધનકી કૌન બડાઈ, દેખત નયનમેં મદી મિલાઈ.
એ રાગ. શંગ વિનાના પુચ્છ વિનાના, માનવ મન મોહી રહેશે. એઆંકણી
૧ પડદે. ૨ બધા.
--
-
-
-

Page #3

વૈરાગ્ય-તરંગ
t
જાય સરિતા પુર પલકમાં, તે શુ રોકી શકાય ઘડીરે;
જાય મળી સરિતા સાગરમાં, જાવું તારે તેમ મળીરે. શૃંગ આજ કાઇ કાઈ કાલ ચલે, પરતુ દિન માસ છમાસ પછીરે; વરસ પચીસ પચાસ પછી પણુ, જાવું એતે વાત ખરીરે, પૃ. ૨ ચઠ્ઠી ચલે ગયે ઠ્ઠીર ચલે ગયે, એકહી પથકા દેાહી ગયે રે; પાપ પુન્ય હૈ સકા સહારા, ધન દારા સબ દૂર રહેરે. શ કાળ કાળીએ સબકા કરતા, સ્થીર ન કાઇ રહીજ શકેરે; સ્થિર અવિનાશી આતમરાજા, પ્રકૃતિ વશ સુખ દુઃખ સહેરે. હરિહર બ્રહ્માદિક સબ દુનિયા, છેડ ચલે ચલે કૃષ્ણ મુરારી; નામ ધરાયા નાશ સાપાયા, ઐસી ભલી તતખીર બનીરે. ચેતન ચેતી લે ચિતમાં ચટ, વખત હજી નથી વીતી ગયોરે; જાગ્યા ત્યાંથી સવાર ગણીલે, ગઇ ગુજરી સભા નહીરે. શુ. મુક્તિ મારગ મૂકી ભૂંડા, ભ્રમ જાળ મહી શાને ઝંપલાયે; કામિની કામ વશે પડી પ્યારા, આતમ બનતુ શાને ગુમાવે. મેરી માતા, મેરા પિતા, બંધુજન સબ મેરા મેરા; કાયા મેરી જાયા મેરી, ધનમાલ હવેલી મેરા મેરા. તેરા કયા મૂરખ મન મનવા, ભેદ ન જાણે તેરા મેરા, શાચ, વિચાર જરા ચેતનજી, માહ જાળક કે ક દૂર (અલ્યા) કાળ કરાળ પ્રવાહ મહીં, જનમ્યાજ મુએ જસપાર નહીંરે; હેતુ નવીન નવીન ધા વળી, નવનવલા હુવા માત પિતારે શું. રખડયા રઝળ્યા કૈંક થળે, દુઃખ સુખ સહ્યાં જીવ કમવશેરેઃ તેય ન ભાન ન જ્ઞાન થયું, ભ્રમ જાળ: ખરાખર છાઇ રહીરે.. નારી પ્યારી મુકાય પરી કયન, જીવ જાનસે જેમ લગીરે,
૧૦
૧૪૭
૧
e
હું
૧૧

Page #4

૧૪૮
આત્માનંદ' પ્રાશે,
Su હ s
&&&&&&&& છેડયા વિણ નહી મુક્તિ મિલેગી, કહેત ગયે જિનરાજ હમેરે ૧૨ માયાકા બંધન બહુ મોટાં, છોટાં જન શું છેડી શકે રે, કર્મરાજ જબ હેત સવારી, જોર ન ચાલે ઔરના રે. ૧૩; ચિગીંદ્ર છૂટે કે મુનીંદ્ર છેટે, કભી છૂટી શકે જીવ હલુકમાં રે; અંતર આત્મ વિકાસ થયા વિણ, પરાળકા જોર બડારે. ૧૪ લેના ફકીરી યા દુનિયાદારી, અબ સમજ પડેન કહાંહાં; જાય જીવિત જોસ બંધ, કયા કરના. અબ કયા કરના હાં ૧૫ ભારી કરી ભગવાન ભુલાવા, મહી નાંખી દૂર રહ્યારી; પંથ દિખાયે દો દુનિયામાં, કાંત ફકીરી કાં ઘરબારી ઈંગ–૧૬ મારી વશ જે પામર પ્રાણી. પરમાન દશાકું કૈસે પિછાણે; ખાખરકી ખિસકોલી કદી શું, સાકર કેરા સ્વાદને જાણે. શ–૧૭ ભગત બન્યા ઠગવા જગ જનને, કૈક ઉપનિંગ ધરામાં ઉઠાવે; ડૂબે આપ ડૂબાડે અવરને, પથ્થર નાવ સમાન કહાવે. ઈંગ–૧૮ પારકે પૈસે કરે દીવાળી, સ્ત્રી સંગે અતિ રંગ ઉડાવે; તોય અહા, ખુબી તારી જમાના, દુનિયા દિવાની શીર મુકાવે.૧૯ અબ માનવ તું મનન કરીલે, મુક્તિ ગમે તુજને કે ફાંસી; ફાંશી ગમે તે મુક્તિ તજી દે, મુક્તિ ગમે તો ફેક દે ફાંશી. ૨૦ મેહપ્રિયા ધન વિષય કષાયા, સ્વારથ ઇનકે ફાંશી સમજ પરમારથ પ્રભુ ચિંતન નિશ દિન, મુક્તિ માર્ગ સહેજ સમજીલે. ૨૧ ધીરે ધીરે કશી ઉપધિ, અ૯પ કરી પ્રભુ ધ્યાન લગાદે; બંધન ઓછાં કરતાં કરતાં, મુક્તિ સુખ કે સહજ મિલાલે– ૨૨ (તત્વની) વાતાં એક (વિચિત્ર) સુનીકે, તલ કરીલે બુદ્ધિ તુલામાં પ્રકૃતિ–પુરૂષ–મિલી, દેહ બને આ, પ્રકૃતિ જડને પુરૂષહૈ આત્મા
શૃંગ--૨૩

Page #5

વૈિરાગ્ય-તરગ,
૧૪૮ sterbeter. Dette beter te bere tee teeter testing terterte tutteetett testeret er tortoretrate ગતિ સંસ સબ દુનિયાકી, હોત પરસ્પર મેલનસે રે; વિગ થયે જબદેહી નકામા, નિજ નિજ ભાવકે દેહી ભરે. ૨૪ (આતમ) પુરૂષ શુદ્ધ સ્થિર અવિનાશી, પ્રકૃતિ મલિન ચલિતવિનાશી માનું કસે કઈ કહે, ટાળી ટળેના પ્રકૃતિ જનકી. ૨૫ જબ જીવ ઉન્નત એણું ચડત હૈ, સઘ ઉનકે વહી માલુમ હેતે, પુરૂષ વશ હૈ પ્રકૃતિ જનકી, પ્રકૃતિ વશ કભી પુરૂષ નહિ હે. ૨૬ તમસ, રજસને સત્વ અનુક્રમે, એક એકસે શુદ્ધ પ્રકૃતિ હૈ, તમસ રજકો છોડ મહણ કર, સત્વ પ્રકૃતિ સબ મુનિજન કહે
ઈંગ–૨૭ તમસ તામસ કું, રજસ વિથ કે, સત્ય જ્ઞાન કે સધ બઢાતે; તેઓં શુદ્ધ આહાર-વિહાર કર્યો, જીવ સાત્વિક નિશ્ચય હેતે. ૨૮ માદક દ્રવ્ય ઔર ઝીકી વાંચ્છા, મઘ માંસ કે દૂર તદે; તપ જપ ધ્યાનદિક કરી કાયા, શુદ્ધ કરીલે શુદ્ધ કરીલે– ૨૯ મલિન પ્રકૃતિ કે વશ કે લિયે જીવ–આત્મ સ્વરૂપ નહીં નજરે પડે રે
ફાટિક નિર્મળ જબ હે પ્રકૃતિ તબ, આત્માનંદકા ભાનુ ખીલેરે ૩૦ સત્ય બઢે ત્યમ, આતમ નિર્મળ, કર્મ વાદળ.(પ્રકૃતિ) સબ દૂર ખસે કેવળ જયોતિ ઝળહળ પ્રગટે, રાજશશી અબ શાંત રહેશે. શંગ
વિનાના. ૩૧ શા રાયચંદ કસળચંદ અમદાવાદ

Page #6

૧૫૦
આત્માનંદ પ્રકાશ, website
this ચિંતામણિ.
એક ચમત્કારી વાર્તા. (પૂર્વ અંકના પૃષ્ટ ૧૨૯ થી ચાલુ.)
પ્રકરણ ૬ ઠું. " पूर्व पुण्य प्रभावेन भवेज्जंतुर्महाव्रती"।
મુનિચંદ્રવિજયજી ઉર્ફે વૈભવવિજ્યજી. પૂર્વના સંકેત પ્રમાણે મુનિ વિચાર વિજય વલ્લભિપુરથી વિહાર કરી ચિંતામણિને વદ્ગમાનપુર (વઢવાણ)માં મલ્યા હતા. પોતાના ઉપકારી ગુરૂના દર્શન થતાં જ ચિંતામણિને અપાર આનંદ થે હતો. સિરાષ્ટ્ર દેશની સીમ ઉપર આવેલું વિમાનપુર પ્રાચીનતાથી, પ્રકાશિત છે. જૈનમુનિઓના ઉપાસક ગુર્જરપતિ સિદ્ધરાજે તે નગરને કીલ્લાવાલું કરેલું છે. પૂર્વ પરમ પવિત્ર અને ભવતારક ભગવા શ્રી મહાવીરસ્વામીએ પોતાના વિમલવિહારથી એ નગરને પવિત કરેલું હતું. જેનું પવિત્ર ચિન્હ રૂપ શૂલપાણિ યક્ષની પ્રતિમાથી અદ્યાપિ એ નગર અંકિત થયેલું છે. પૂર્વ અસ્થિગ્રામથી ઓળખાતા એ પ્રાચીન નગરને ઈતિહાસ પવિત્ર કલ્પસૂત્રની સાથે ગ્રંથિત થયેલો છે.
આ નગરમાં મુનિ વિચારવિજયે ચિંતામણિને ભવતારિણી દીક્ષા આપી. વિદ્ધમાનપુરના નાના સંઘે તે પ્રસંગે યથાશક્તિ મહે-- ત્સવ કર્યો હતો. મુનિ વિચારવિજયને શિષ્ય કરવાની તૃષ્ણા ? પૂર્વે હતી, તેવી અત્યારે ન હતી, તેથી ચિંતામણિની ઈચ્છાને અનુસરી મહા મુનિ વિમલવિજયના નામની તેને દીક્ષા આપી હતી.
ન
છે.

Page #7

ચિંતામણિ.
૧૫૨
વલ્લભપુર છેડયા પછી મુનિ વિચારવિજય જ્યારે વર્દમાનપુરમાં ચિંતામણિને મલ્યા, ત્યારથી મુનિ વિચારવિજ્યના પૂર્વ વિચારમાં ઘણે ફેરફાર થઈ ગયું હતું. ચિંતામણિ જેવા વૈભવ સંપન્ન વણિક પુત્રની વૈરાગ્ય ભાવના ઉપરથી મુનિ વિચાર વિજયે ઉત્તમ શિક્ષા મેળવી હતી તેઓએ વિચાર્યું કે, “આ ચિંતામણિ કે જેનો વૈભવ વલ્લભપુરમાં મેં પ્રત્યક્ષ જોયેલે છે, તે સર્વ વૈભવને તૃણવત્ છોડી આ મહા વ્રત લેવા તૈયાર થયેલ છે તે મહાવ્રતની કેવી શ્રેષ્ઠતા ? જેને માટે મહાન ભૂપતિઓને મોટું માન છે, મહા પુરૂષે જે સંપાદન કરવા મથન કરે છે અને જે આ ભવજનિત મહા પીડાનો ક્ષણવારમાં પ્રલય કરે છે, તેવું મહાવ્રત મને પુ ગે પ્રાપ્ત થયેલ છે. તેનો સદુપયોગ કરે એ મારે પવિત્ર ધર્મ છે. ભવની ભયંકર પીડામાંથી મુક્ત થવાને માર્ગ મેં સંપાદન કર્યો છે. હવે પાછે એ પીડા ભોગવવાનો અધિકારી થાઉં, તે પછી આ મહા વ્રતને કલંક લાગે. એટલું જ નહિ પણ જેમને હું શિષ્ય છું, એવા મારા પરમ ચારિત્રધારી વિમલવિજય જેવા ગુરૂની પ્રતિષ્ઠાની હાનિ થાય.”
આવું વિચારી મુનિ વિચાર વિજયે પોતાની પ્રકૃતિના ધર્મને ફેરવી દીધો હતો. હવે તેઓ પરમ પવિત્ર મુનિ ધર્મથી અલંકૃત થયા હતા. ચિંતામણિને તેના મોહમાં મુઢ થયેલા અને વૃદ્ધવ પુત્રના આલંબનની આશા રાખનારા માતપિતાથી અને પ્રતિવ્રત ધરનારી તેની શુદ્ધ શ્રાવિકા વિમલા જેવી પત્નીથી વિખુટો પાડ, તે માટે તેમને અતિ પશ્ચાતાપ થતો હતો. વળી પોતાની શિષ્ય કરવાની લાલસા જે પૂર્વે પ્રબલ હતી. તે તદન વિલય થઈ ગઈ

Page #8

૧૫૨
આત્માનદ પ્રકાશ. to the starter startete testeste testostes testet tortor tertentes textes de textos teritorit te trete હતી. તેથીજ ચિંતામણિને તેઓએ મુનિરાજ શ્રી વિમલવિજયના નામની દીક્ષા આપી હતી.
ચિંતામણીને દીક્ષા મહોત્સવ મેટા આડંબરથી વમાનપુરમાં કરવામાં આવ્યું ન હતું તથાપિ ત્યાંના શ્રધાતુ સંઘે દીક્ષાની પવિત્ર ક્રિયા વખતે સારે ઉત્સાહ દર્શાવ્યું હતું. ચતુર્વિધ સંઘની સમક્ષ દીક્ષિત થયેલા આ અભિનવ મુનિનું ચારિત્ર આરંભમાંથી જ ચલકાટ આપતું હતું તેની નિર્મળ દ્રષ્ટિમાંથી વૈરાગ્યના કિરણો જ નીકલતા હતા. જોકે યૌવનવય, સુંદરરૂપ અને પૂર્વ પુણ્યથી સંપાદિત વૈભવનું તેજ તેમની શારીરિક સંપત્તિમાં દેખાતા હતા, તથાપિ અત્યારે તે સાધુધર્મની શાંતતાની સાથે મિશ્ર થઈ કઈ અલૈકિક દિવ્યતાને દર્શાવતા હતા. તેઓ આજથી જ મુનિમંડલની ઐઢ ઉન્નતસ્થિતિએ પહોંચ્યા હોય તેવા દેખાતા હતા. તેની મનોવૃત્તિમાં ઉત્તરોત્તર આત્મગુણની સમૃદ્ધિ સંપાદન કરવાની અભિલાષા થયા કરતી હતી. એ યુવાનમુનિ પરમાર્થનું મનન કરી આરૂઢ સંયમબલ પ્રાપ્ત કરી સંકલ્પથી પરેપકાર કરવાની ધાર્મિક ધારણ ધારણ કરતા હતા. તેમના દરેક સૂક્ષ્મ વિચારોમાં ચારિત્રના ઉત્તમ ગુણ રમી રહ્યા હતા. પ્રત્યેક વ્યકિત ઊપર સમાનતા રાખવાની ઊત્તમ પદ્ધતી તેઓએ જન્મથી સંપાદન કરી હોય તેમ સ્વાભાવિક પ્રકૃતિ સાથે તે યુકત થએલી દેખાતી હતી ક્ષણે ક્ષણે કરવાની ઊચિત ક્રિયાઓ આચરવામાં તેમની તત્પરતા સર્વદા જાગ્રત રહેતી હતી. ભગવાસનાના મલિન સંસ્કાર તેમણે મૂલમાંથી જ ઉમૂલન કર્યા હતા.
આ નવદીક્ષિત મુનિ સર્વદા આત્મવરૂપનું મનન કરતા

Page #9

ચિંતામણિ,
૧૫૩ 5. 20ed&
tes અને ક્ષણે ક્ષણે અનિત્ય ભાવને ભાવતા હતા. કોઈવાર પિતાના આત્માને સધી ને કહેતા કે, હે ચેનત, તે અનેક ભવમાં ભ્રમણ કર્યું છે. હવે વિશ્રાંતિ લેવા નિશ્ચય કર. તને જ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્રની ત્રિપુટીરૂપ શીતલ છાયાદાર કલ્પવૃક્ષ મહ્યું છે. તેનો આશ્રિત થઈ અનુપમ આનંદ પ્રાપ્ત કર. પરમાનંદ વિના બીજામાં સુખ માનીશ નહીં. મુનિજીવનને પૃહા કરવા યોગ્ય બીજું કયુ સુખ છે ? કયું આદરણીય છે ? સંસારનું સુખ એ સુખ નથી પણ ઝેરી કુલ છે, તે તું જાણે છે. તો તેમાં સુખની ઈચ્છા શા માટે કરવી જોઈએ ? સંસારની મલિન માયામાં મુગ્ધ થવું, એ તારા જેવા માર્ગનુસારી માત્માને અનુચિત છે. સિદ્ધિનું સા ધન સંપાદન કરવાનીજ તારી પવિત્ર ફરજ છે. આ વિશાલ વસુધામાં તારે બીજો કેણ છે કે જેને માટે તું વ્યાકુળ થઈ રહે ? આ ચપલ સંસારમાં કઈ કોઈનું નથી. નેત્રના સંમલન પછી કાંઇ રહેવાનું નથી; તો તું આટલો અધીરે કેમ બને છે ? આવા સુખ સાધવાના સમયમાં કે તારા મનમાં સદેહ ઉત્પન્ન કર્યો છે ? ચેતન, હવે પાછો વળ. તને ઉન્નતિનું શિખર મલ્યું છે. અવનતિના મહાપંકમાંથી તારો ઉદ્ધાર ગુરૂશ્રીએ કરેલું છે. વલ્લભિપુરના વમળમાંથી, બંધુજનના દઢ પાશમાંથી અને કમલારૂપ કારાગૃહમાંથી તને મહાગુરૂએ બચાવે છે જે મા તને સંપાદન થયું છે, તે મા જે તું એક નિષ્ઠાથી ચાલીશ તે છેવટે મુકિત નગરની સાંનિધ્યમાં સુખે પહોંચી શકીશ.
આ પ્રમાણે ભાવના ભાવતા એ તરૂણમુનિ આત્મ સાધન કરતા હતા. વિનયમૂલ ધર્મને અવલંબી એ મુનિવર્ય પિતાના

Page #10

૧૫૪
આત્માનં પ્રકાશ
ઉપકારી મુનિરાજ વિચાર વિજયની આજ્ઞામાં રહેતા હતા. મુનિ વિચાર વિજયની પૂર્વની વૃત્તિ હુવે બદલાઇ ગઈછે. એ આ નવીન મુનિના જાણવામાં આવી ગયું હતું. જ્ઞાનમય ચક્ષુથી અવાકન કરતા એ મુનિ શુક્રૂ ભાવે ગુરૂ ભકિત કરતા હતા. મુનિ વિચાર વિજય પણ એ અભિનવ અનગારની ઉપર અપાર પ્રિતી રાખતા હતા અને ક્ષણે ક્ષણે તેમની સર્વ જાતની સ ંભાલ લેતા હતા. ધણીવાર આનંદના ઊભરાથી એ પવિત્ર મુનિનું નામ ચંદ્રવિજ્ય છતાં મુનિ વૈ વવિજ્ય એવું ઊપનામ આપી ખેલાવતા હતા અને તે નામ સાર્થક છે એમ તેમની અગલ સિદ્દ કરતા હતા. અપૂર્ણ.
બ્રહ્મચર્ય પ્રભાવ. નર્મદા સુંદરી.
(ગત અંકના પૃષ્ટ ૧૩૩ થી ચાલુ. )
પ્રાણવલ્લભે, તમારા ઉદરમાં આવેલ આ પુત્રીરત્ન સતી ધર્મને ધારણ કરી શ્રાવક કુલની શાભા વધારશે. સતીએએ ભારત વર્ષ ઊપર જે સત્પ્રીત્તિ સંપાદન કરી છે, તે અદ્યાપિ આપણાં ધાર્મિક આચાર સાથે સયુકત થઇ સ્તત્રતામાં ગવાયછે. સતીઓના પવિત્ર નામની માલા દરેક આર્હુત પર ભક્તિથી જપેછે. સતીની શ્રેણીના ગીતની ગર્જનાના નાદથી ભારતની ભૂમિ સર્વદા ગાજેછે. એવી સતીએની શ્રેણીમાં તમારી સુતાની ઊત્તમ રીતે ગણનાથશે. એ વાત ની સદેહે છે.

Page #11

બ્રહ્મચર્ય પ્રભાવ
૧૫૫ este tester teettete te tortiste teetetve teretetrteste teste testosterone tester testete
સહુદેવના આવા વચન સાંભલી પ્રીતિદા પરમ આનંદ પામી. અને પિતાના ઉદરમાં રહેલા સતી ગર્ભથી પિતાના આત્માને કૃતાર્થ માનવા લાગી. આનંદના આવેશમાં આવેલી બાલાએ સ્વામીને આલિંગન આપ્યું અને હર્ષ ભરેલા હૃદયથી પવિત્ર પ્રેમનો પ્રભાવ દર્શાવ્યું. તેણુએ જાણ્યું કે, પિતે અ૯પ સમયમાં એક મહા સતીની માતા થવાની છે. પિતાની શુદ્ધ શ્રાવિકા સતી પુત્રીના સચરિત્ર સાથે પિતાનું નામ સર્વદા ભારત વર્ષ ઉપર રહેવાનું છે. આથી તે મધુર હાસ્ય કરતી બોલી-પ્રાણેશ, આપના વચનામૃતથી મારા શ્રવણને પરમ સુખ મલ્યું છે. અને આ સુંદર સરિતાનું સ્નાન મને સુધાસ્નાન જેવું થયું છે. આટલું કહી તે લજજાના ભારથી દબાઈ ગઈ. તે પછી બંને દંપતી કેટલીક વિવિધ જલ ક્રીડા કરી વસ્થાન પ્રત્યે ચાલ્યા ગયા.
-
- -- પ્રકરણ ૬ ઠું.
સતી જન્મ. પ્રાત:કાલને મંદ મંદ શીતલ પવન વાય છે, અરૂણે પિતાની પ્રભાથી પૂર્વ દિશા રૂપ રમણીને કસુંબાની સાડી પહેરાવી છે. પૂર્વ દિશા ગગન મણિને ઉસંગમાં બેસારવા ઉત્સુક થઈ પ્રકાશતી જાય છે. ધાર્મિક માનવ મંડલ જાગ્રત થઈ ઉચ્ચભાવના ભાવે છે. સવે દિશાઓ પ્રસન્નતાથી પ્રકાશને વધારતી જાય છે. પ્રમાદ રહિત પક્ષિઓ પ્રભાત ના મંગલ ગીત અવ્યકત અને મધુર શબ્દમાં ગાય છે. આવા શુભ સૂચક સમયે પ્રીતિદાએ એક પુત્રી રત્નને જન્મ આપે. સહદેવ

Page #12

૧૫૬
આત્માન પ્રકાશ.
atesteetrit store tested to testosterse testeretsstretneteateretetstestre tre fortretertretestet. Lieto ને વધામણી કહેવાને અનુચરે ડા દોડ કરવા લાગ્યા. નગરના લે કે સહદેવના મંદિરમાં વધામણી કહેવા આવવા લાગ્યા. કારણકે સહદેવ આ પુત્રીને જન્મ પુત્ર જન્મથી અધિક માની જમેન્સવ કરે છે, એમ તેમના જાણવામાં આવ્યું હતુંતેજ દિવસે જિને મંદિરમાં પૂજા આંગી વિગેરેથી મહોત્સવ કરવામાં આવ્યે હ. અનેક વિદેશી વ્યાપારીઓ તરફથ. આ પ્રસંગે ઉત્તમ ભેટ આપવા માં આવતી હતી, આનંદમાં મગ્ન થયેલે સહદેવ યાચંકાને અગણિત દાન આપવા લાગે. સૂતિકાગ્રહમાં રહેલી પ્રીતિદા જનન પીડાને ભૂલી જઈ અતિ હર્ષ પામતી હતી તેની આસપાસ દાસીઓના વૃદ સેવાને માટે તત્પર થઈ ઉભા હતા. શિશુ રૂપે આવેલી સતીના સ્વાભાવિક તેજથી સૂતિકાગ્રહ પ્રકાશિતું હોય તેમ દેખાતું હતું.
આ પ્રસંગે સર્વેના હૃદયમાં આનંદ પ્રવાહ ચાલી રહ્યું છે. હૃદયે હૃદય મેળવી અને કઠે કંઠ મેળવી સહદેવના દ્વારમાં આવી સર્વે આનંદમાં આંદોલન કરે છે. સહૃદેવ નિઃસીમ આનંદમાં મગ્ન થઈ વધેપકાને અંતરથી આવકાર આપે છે. મંદગતિથી પવન ક્રીડા કરતે સરિતાના જલ ઉપર થઈ આવીને સહદેવના શરીરને શીલા કરે છે. નગરના સ્ત્રી પુરૂષ સતીના દર્શન કરવાને ઉત્સુક બની સહદેવના દ્વાર આગલ એકઠા થયા છે. અને ભવિષ્યના એ મહા સતીનું શુભ ચિંતન હૃદય પૂર્વક કરે છે. કેટલાકએક યાચકે સહદેવ પાસેથી વાં છત દાન મેળવી એવી આશા કરતા હતા કે, “સતીનો જય થાઓ.”
અનુક્રમે શુભ દિવસે સહદેવે એ પ્રભાવિક પુત્રીનું નામ નર્મદા સુંદરી એવું પાડ્યું. શુકલ પક્ષની ચંદ્રિકાની જેમ એ બાલસતી

Page #13

બ્રહમચર્ય પ્રભાવ
૧૫૭ storitate to the Internetretante desta teritoritetet e te trete tieteetsete tieteetexternetistret પ્રતિદિન વૃદ્ધિ પામવા લાગી. શિશુ વયમાંથીજ તેનામાં સતીના સર્વ ગુણો પ્રકાશતા હતા. મનુષ્ય જીવનની રવાભાવિક શોભા શિશુ અવસ્થામાં જણાય છે. તેમાં વળી આવી પ્રભાવિક પ્રતિમામાં તે જણાય તેમાં શું આશ્ચર્ય! એ બાલ સતીના મુખ ઉપર મૃદુ મૃદુ હાસ્ય રફુરી રહેતું હતું. સરલતા, નિષ્કપટતા અને નિશ્ચિતતા વિગેરે સ્વાભાવિક ગુણો તેના જીવનની ભાવી ઉન્નતિતું રમણ કરાવતા હતા. તેનામાં જે ગાંભીર્ય અને સૌંદર્ય દેખાતા તે માનવ જીવનનું સૂક્ષ્મ અવલોકન કરાવતા હતા. આવા પ્રભાવિક ભવિ જીવોનું વર્તન પ્રથમથીજ દીવ્યતા દર્શાવી આપે છે. તેવા પુણ્યવંતને સંસારનો પ્રબલ ઝંઝાવાત સન્માર્ગથી કુમાર્ગે લઈ જઈ શકતો નથી. તેમાં સતીઓનું જીવન એક અલૈકિક છે. તેનામાં પતિવ્રત્યેનો પ્રેમ વિરાજમાન હોવાથી તે કદિ વ્યવહારિક પ્રવાહમાં રહેલ હોય તથાપિ તેઓને તે પ્રવાહ ગમે ત્યાં તાણી જવા શક્તિમાન્ થતો નથી. સાધુતા અને સચ્ચરિત્ર કોઈને પણ મત્યેકમાં દેવતા સમાન કરતા હોય તો તે સતીઓને જ કરે છે. સતી ધર્મની સાધક રમણુઓના હૃદયમાં મૃદુ, મૃદુ ભાવે જે તેજ, જે દિવ્ય શક્તિ અને જે પ્રભાવ સંચિત થાય છે, તેજ કાલ ક્રમે જનસમૂહના અજ્ઞાન અંધકારને ભેદી ધાર્મિક ઉન્નતિનો વિજય ધ્વજ ગગનમાં ચઢાવી શકશે.
જેમ જેમ નર્મદા સુંદરીનું વય વૃદ્ધિ પામવા લાગ્યું, તેમ તેમ તેનામાં વિદ્યા, કલા વિગેરેની વૃદ્ધિ થવા લાગી. એ બાલાએ અલ્પ સમયમાં જ સર્વ જાતની વિદ્યા કલા સંપાદન કરી લીધી. શિશુ વયના આરંભથીજ તેનામાં ધાર્મિક વૃત્તિ જાગ્રત હતી. પ્રાતઃકાલથી માંડીને સાયંકાલ સુધી શ્રાવિકાને કરવા એગ્ય ક્રિયાઓ તે આચ

Page #14

૧૫૮
આત્માનંદ પ્રકાશ,
Cetestetetestextest!!
ettetetste
રતી હતી. જ્યારે તે કાઇપણ સઝાય તી ત્યારે તેના સ્વર માધુચેથી કાવાએ આકર્ષાતા હતા. તેના સ્પષ્ટ અને શુદ્ધ ઊચ્ચાર શ્રવણે દ્રિયને પરમ આનંદ આપતા હતા, જ્યારે તે જિન મંદિરમાં પૂજા કરતી વખતે પ્રભુના દિવ્ય સ્તવન ગાતી તે વખતે ચૈત્યને મધ્ય મંડપ સ્વર માધુર્યના પ્રતિધ્વનિથી એવા ગર્જના કરતા કે જાણે બીજી દિવ્ય વાધ આકાશ માર્ગે વાગતું હોય તેમ લાગતુ હતુ. ઘણીવાર જ્યારે પેાતાની સમાન વયની સખીઓ સાથે પ્રભુની આગલ નૃત્ય કરતી તે વખતે તેની ભક્તિની પ્રભા દ્રષ્ટાને અત્યંત અસર કરતી હતી. આ પ્રમાણે નર્મદા સુંદરી તે નર્મદાપુરીના લોકાને આનંદનું સ્થાન થઇ પડી હતી. સર્વ લકા તેને જોઈ અત્યંત પ્રસન્ન થતા હતા. એ ખાલસતીના પ્રભાવથી સહદેવ અને પ્રીતિઢાની ધર્મ પ્રીતિ તે દેશમાં સર્વત્ર પ્રસાર થતી હતી.
• ©* * -
પ્રકરણ ૭ મુ. સંસર્ગના ઢાષ.
રૂદ્રદત્ત કપટી શ્રાવક બની ઋષિદત્તાને પરણ્યા હતા. તે પછી કેટલાક દિવસ સુધી વર્ધમાનનગરમાં રહી તેણે ધણી લક્ષ્મી ઉપાજૈન કરી. પૂર્વ પુણ્યના પ્રભાવથી તેના ધરમાં સપત્તિ નૃત્ય કરવા લાગી. તેના વૈભવની ઊન્નતિ જોઈ સરલ હૃદયની ઋષિદત્તા અંતરમાં આનંદ પામતી હતી.
એક વખતે રૂદ્રદત્તે ઋષિદત્તાને કહ્યું, પ્રિય, હવે આપણે સ્વદેશ જઇએ. સંપત્તિનુ’ સુખ દેશમાં રહી ભાગવીએ. ઋષિદત્તા ખેલી

Page #15

બ્રહ્મચર્ય પ્રભાવ.
૧૫૯ sto testostector to better tretetreter deretter der Listen to tree teen tietetietetrete પ્રાણેશ, જેવી ઈચ્છા પણ આ વાત મારા પિતાને જણાવજો. જો કે, તેથી મને મારા પિતૃ ગ્રહનો વિયોગ થશે પણ કુલીન સ્ત્રીએ પતિની સહચારિણી થવું જોઈએ. જ્યાં પતિ હોય ત્યાં તેની છાયાની જેમ અંગનાએ અનુસરવું જોઈએ. પતિના સુખે સુખી, અને પતિના દુઃખે દુઃખી રહેનારી વનિતા કુલ દીપિકા કહેવાય છે. પિતૃ ગૃહમાં વૈભવ વિલાસ હોય અને પતિગૃહમાં દારિદ્ર હોય પણ કુલીન કાંતાએ દારિદ્રનું સેવન કરવું એ તેનો પવિત્ર ધર્મ છે. પ્રાણેશ, જો તમારી ઈચછા દેશમાં જવાની હોય, તે આ તમારી ચરણ સેવિકા દાસી સાથે આવવા તૈયાર છે. ઋષિદત્તાના આવા વચન સાંભળી રૂદ્રદત્ત ખુશી થે. અને સત્વર પોતાના સાસરા રાષભસેનની આજ્ઞા લેવા આ .
રૂદ્રદત્ત નષભસેનની પાસે આવી વિનયથી બોલ્ય-શેઠજી, હવે મારી મનોવૃતિ સ્વદેશ તરફ જવા ઉત્સુક થઈ છે. માણસ ગમે ત્યાં જાય પણ છેવટે તેને જન્મ ભૂમિ આકર્ષે છે. ધર્મપિતા, મને આપની કૃપાથી વૈભવ પ્રાપ્ત થયો છે. તો હવે સંતોષ માની મારી જન્મ ભૂમિમાં જાવાની પૂર્ણ ઈચ્છા છે, તે આપ આજ્ઞા આપશે. રૂદ્રત્તના આવા વચન સાંભલી ભસેને કહ્યું, શ્રાવક રત્ન, યથા સુખ જેવી તમારી ઈચ્છા. જો કે તમારા જવાથી મારા મનને આનંદ આવશે નહીં પણ નિરૂપાય. પછી રૂદ્રદત્ત આજ્ઞા લઈ ઘેર ગ અને ગષભસેન શેઠે ઘરમાં આવી એ વાત પિતાની પત્ની વીરમતીને જણાવી. એ વાર્તા સાંભળતાં જ વીરમતી પુત્રીના વિયોગથી ભયભીત થઈ ગઈ.
રૂદ્રદત્ત તૈયાર થઈ રૂષિદત્તાને સાથે લઈ પિતાના પૂજય સાસુ

Page #16

૧૬૦
આમાનંદ પ્રકાશ, day & Us
સસરાના મંદિર આગળ આવ્યું. વીરમતી પૂર્ણ પ્રેમથી પ્રિય પુત્રીને પ્રયાણની ભેટ આપવા આવી. રૂષિદત્તાની સખીઓ આવી તેની આસપાસ વીંટાઈ વળી. વીરમતી બે વાત્સલ્યથી નેત્રમાં અશુ લાવી ગણવરે કહ્યું, વસે, તારે વિયો અમને દુ:ખદાયક થઈ પડશે પણ બીજો શો ઉપાય ? પતિની આજ્ઞામાં રહેવું, એ રમણનો સ્વધર્મ છે. પુત્રી, તું સવગુણ સંપન્ન છે, તથાપિ માતૃ ધર્મ સાચવવા ખાતર હું તને કેટલોક ઉપયેગી ઉપદેશ આપું છું, તે ધ્યાનમાં લેજે.
પ્રથમ અમને એજ ટે સ ષ છે કે, એક પરમ જૈન શ્રાવક રત્નને તેં તારે હાથ આપે છે. એ સત્પાત્રના પ્રભાવથી તારી આલેક અને પરલોકની ઉન્નતિ સિદ્ધ થઈ ચુકી છે. ભદ્ર, હવે તારા પતિગૃહની તું રાણી થઈ છું. પિતૃગૃહ કરતાં પતિગૃહમાં વિશેષ સંતોષ માન. તારા પતિની કિરણ શુદ્ધ ભક્તિ કરજે, સ્વામિગૃહમાં જે ગુરૂજન (વડિલ) હેય તેમની આજ્ઞામાં રહી સેવા ઉઠાવજે. સત્પત્નીઓની સાથે વ્યવહાર કરજે. સૌભાગ્યના ગર્વથી અભિમાની થઈશ નહીં, કદિ સ્વામિ કષાયવશ થઈ કઠેરતા પ્રદર્શિત કરે પણ રેષશા અને પ્રતિકૂલચારિણી થઈમાં. દીનવર્ગ ઉપર સંપૂર્ણ દયા દાક્ષિણ્ય દેખાડજે. પ્રત્યેક ક્ષણે ક્ષણે વિચારજે કે, હું કોણ છું, મારૂં કુલ કેવું છે ? અને મારે ધર્મ કયે છે? અહંતની પ્રતિમાની પૂજા કરજે. શ્રાવકની આવશ્યક ક્રિયા કદિ પણ ચુકીશમાં. સાધમને સહાય આપજે, પરધનની નિંદા કરીશ નહીં. સવને આત્મબુદ્ધિથી અવલોકજે. કઠોર વચનથી કેઈનું અપમાન કરીશ નહીં. સ્ત્રીઓ આવા વત્તનથી ગૃહિણી પદમાં પ્રતિષ્ટિતા થાય છે. એથી વિપરીત કરનારી કુમારીએ કુલને કંટકરૂપ છે. એટલું જ

Page #17

વિમલચંદ્રસૂરિ અને પ્રોત્તર રત્નમાલા. ૧૬૧ toutes et de te testeretertrete toote testeretetystertesterteste testeretreteretetrteetestosterets નહીં પણ એ આત્માના અધઃપાતનું કારણરૂપ થાય છે.”
આ પ્રમાણે માતાને ઉપદેશ હૃદયમાં સ્થાપિત કરી રૂષિદત્તા ગણદ્ સ્વરે બોલી–ઉપકારી માતા, તમારા ઉપદેશે મારા હૃદયમાં
સ્થાન કર્યું છે. તમારા જેવી પુત્રી વત્સલ માતાઓ જગતમાં થેડી હશે. જે માતાએ “સ્વસુતાને ઉદય અને સ્ત્રી ધર્મ કેવી રીતે પ્રકાશિત રહેશે ” એવી પવિત્ર ભાવના હૃદયમાં રાખી આ મિષ્ટ ઉપદશ કરે છે, તે જ ખરેખરી માનનીય માતાઓ છે.
(અપૂર્ણ
શ્રી વિમલચંદ્રસૂરિ અને પ્રશ્નોત્તર રત્નમાલા.
(અનુસંધાન ગત અંકના પૃષ્ઠ ૧૩૮ થી.) સૂરિશ્રી નિત્યના નિયમ પ્રમાણે પ્રાતકાલની આવશ્યક ક્રીયા કરી પોતાના વિદ્વાન્ સિપેના ઉપદેશક પ્રશ્નની રાહ જોઈ બેઠા હતા. સર્વ શિષ્ય સમુદાયે એકત્ર થઈ વિચાર કર્યો કે, આજે કયા કયા પ્રશ્ન પુછવા ? છેવટે નિશ્ચય કર્યો કે, જેમના મનમાં કોઈપણ વિષય
કું હોય, તેમણે સર્વની સમક્ષ કહેવું. તેવામાં એક વિદ્વાન અને વૈરાગ્યથી સંગીત એવા મુનિએ વિનયથી આ પ્રમાણે કહ્યું, ભદ્ર, આપણે જાણીએ છીએ કે, આ જગતમાં સર્વ વસ્તુ ચપલ છે. અને તે વિષે કમલના દલ ઊપર રહેલા જલબિંદુની ઉપમા આપણને ઊપસ્થિત છે. તે આપણે તે વિષે ગુરૂ મુખથી જાણીએ તે આપણને અલભ્ય લાભ થશે. તે સાંભળી સર્વ સમાજ હર્ષ પામે અને તે મુનિને એકી અવાજે અભિનંદન આપ્યું.

Page #18

આત્માનંદ પ્રકાશ
ettertytesteret startete te trete tantos testostersectetuete tortistest ettetett
ક્ષણવારે બીજા મુનિ પ્રણયથી બેલ્યા–ધમૅમિત્ર, સાહિત્ય શાસ્ત્રમાં ચંદ્રના કરણેને અમૃતમય કહેલા છે અને તે ખરેખર તેવાજ આલ્હાદક છે. ચંદ્રના અમૃતમય કિરણના જેવો આહાદ આપણને માનવજીવનમાં કેનાથી મલે ? અને તે કોઈ માનવલભ્ય પદાર્થ છે કે, નહીં ? તે આપણે જાણવું જોઈએ. વિદ્વત્તાભરેલ આ પ્રશ્ન સાંભલી સર્વે આનંદ પામ્યા અને તે મુનિની કુશાગ્ર બુદ્ધિની પ્રશંસા કરવા લાગ્યા..
પછી સર્વ મલી શાંત અને ગંભીર મુદ્રાધરી બેઠેલા પોતાના ગુરૂવર્યની પાસે આવ્યા. સર્વેએ અંજલિ જોડી આ પ્રમાણે પ્રથમ પ્રશ્ન કર્યો–“રઢિની ૪તન જીવતરું ” “ કમલના પુપૂના દલ ઊપર રહેલા જલબિંદુના જેવું ચપલ શું છે ?” મંદમંદ હાસ્ય કરતાં ગુરૂ બાલ્યા–“વનૈ ઘનમથry: ” “વનવય, ધન અને આયુષ્ય” તે સાંભળી પરમાનંદને પ્રાપ્ત થયેલા શિષ્યોએ તરત બીજો પ્રશ્ન કર્યો– જે રાધરવા નિરરાનુસાર “ચંદ્રના કીરણોના સમૂહને અનુસરનારા કોણ છે?” ? શિષ્યોની પ્રશ્ન ચાતુરીથી પ્રસન્ન થયેલા સૂરિશ્રીએ કહ્યું-“પદ્મના '' તેવા તે સજજન પુરૂષ જ છે” આ રાધિક ઉત્તર સાંભળી સર્વ સાધુ સમાજ અત્યંત આનંદ પામ્યો. ઉપરના બે પ્રશ્ન ઉપર વિવેચન કરતાં સુરિશ્રી બોલ્યા કે, શિષ્ય તમે એ પુછેલા પ્રથમ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં કહેવામાં આવ્યું કે, “વનવય, ધન અને આયુષ્ય કમલને દલ ઉપર રહેલા જલબિંદુન. જેમ ચપલ છે. આ વિષે તમે તમારા વૈરાગ્ય બલથી સૂક્ષમ રીતે જોશો તો તમને માલમ થશે કે, અક્ષરશઃ સત્ય છે કે જગતના પુદગલક પદાર્થો બધાએ

Page #19

વિમલચંદ્રસૂરિ અને પ્રશ્નાત્તર રત્નમાલા.
ચપલ છે પણ ખાસ આ ત્રણ પદાર્થ વિષે કહ્યું તે હેતુપૂર્વક છે. ચાવનવય કે જેના મદથી મત્ત થયેલા પ્રાણી પેાતાની ધાર્મિક અને વ્યવહારિક સ્થિતિ ભુલી જાય છે અને તે વય શાશ્વત રહેવાનુ છે એમ માની બેસેછે. વલી તે યમાં ઈંદ્રિયોના વિષય પ્રખલ થવાથી તારૂણ્યમાં તરી રહેલા તરૂણેા કુમાર્ગે દેારાઈ અનેક અનુચિત કર્મ કરેછે, જેથી એવય જગતમાં “ ધાપીશી' એ નામથી એલખાય છે. યવનના અપ્રતિહાર્ય મદમાં અંધ થયેલા પ્રાણી કાંધે પણ દેખતા નથી. અકાર્યના પ્રબલ પ્રવાહમાં તે તણાઇ જાયછે. અને તે વયને સ્થિર માનવાની અજ્ઞાનતામાં ઢંકાઇ રહેછે. તે માટેજ અહિં કહેવામાં આવ્યું છે કે, ચૈાત્રનવય કમલપત્રના જલબિંદુની જેમ ચપલ છે.
૧૬૩
:
ખીજા ધન પદાર્થને ચપલ કહેવાનું કારણ પણ તેવું જ વિચાણીય છે. ધન– વૈભવ કે જેની મદાત્મ્યત્તતા શાસ્ત્રકારોએ ઘણે સ્થાને વર્ણવી છે અને તેના પૂર્ણ દષ્ટાંતા આહૂંતવાણીમાં પદે દે આવેછે: તે ધન-વૈભવના મદથી માનવ અનેક અકાર્ય શ્રેણી આચરવા ઉતરી પડે છે. ધન લાભરૂપ મહા સક્ષસની સેવાથી પ્રાણીએ ક્ષણવારમાં પ્રાણાતિપાત જેવા ધારકાર્ય કરેછે. એવા અનર્થકારી અર્થના પરિગ્રહ માટે શાસ્ત્રકારોએ અનેક નિયમથી શિક્ષા આપી છે. ધન એ નારછીની નગરીનું મુખ્યદ્વાર છે, ત ભગના અવાય ઉપાય છે,. સાધુતાને છેઠનાર છે, દુર્જન્યવિદ્યાના શિક્ષક છે, ભ્રષ્ટતાને સહાયક છે અને પ્રમાણિકતાના પ્રલય કાલ છે. આવા અનર્થ હેતુ ધનથી મત્ત થયેલા મનુષ્યા લક્ષ્મીમઢમાં મગ્ન થઇ તે બનને સર્વકાલ સ્થા ચી માને છે. અને તેવી બુદ્ધિએ તેની ઇષ્ટવક્ત ઉપાસના કરેછે પણ

Page #20

આત્માનંદ પ્રકાશ, ete te te det beste besteste testertestartete de totestosterte tortor texto esterto તે ધન–વૈભવપણું ચપલ છે. ઘણાં ધનવત ક્ષણમાં નિધન થયેલા જોવામાં આવે છે. માટે તેને પણ ચપલ. કહેલ છે. - ત્રીજા આયુષ્ય ને ચપલ કહેવાને હેતુને સ્પષ્ટ જ છે. તે વિષે જેટલું વિવેચન કરીએ તેટલું થઈ શકે તેમ છે. આયુષ્યને રિથર માની આમ કર્તવ્યથી વિમુખ થનારા મનુ આખર પશ્ચાતાપમાં પડે છે. ક્ષણવાર પહેલા જેને આપણે સ્વતંત્ર રીતે વિલાસ કરતે જોયો હોય તેને ક્ષણવાર પછી જગતમાં જાણે હજ નહીં તે જોઈએ છીએ. મોટા ચક્રવતીઓ, મહાત્માઓ, કેવલજ્ઞાનીઓ અને તપસ્વીઓ પણ કાલધર્મને આધીન થયેલા છે. આ જગત્સમુદ્રમાં અનેક પ્રાણરૂપ મય આયુષ્યની ચપલતાના ભોગા થઈ પડયા છે. તેવા ચપલ આયુષ્યને સ્થિર માનનારા પ્રાણુઓ ખરેખરા મૂઢ છે. તેથીજ ચૈત્રન, ધન અને આયુષ્ય–એ ત્રણને મુખ્યત્વે કરીને ચપલ કહેલા છે. તમે પણ એ ચાલતા જાણ આમ સાધનામાં પ્રસાદ કરશે નહીં. - પ્રિય શિષ્ય, બીજા પ્રદત્તરમાં કહ્યું કે, “ચંદ્રતા કિરણોના સમૂહને અનુસરનારા સજજન પુરૂષ છે ” એ ખરેખરૂં છે, ચંદ્રના કીરણે જેમ શીતલતાને લીધે આલ્હાદક છે, તેમ સજજને પોતાના શાંત ગુણની શીતલતાથી આલ્હાદક થાય છે. ચંદ્રના કિરણોમાં જેમ દિવ્ય અમૃતના ગુણ દેખાય છે તેમ પુરૂષની વાણીમાં દિવ્ય અમૃતના ગુણ રહેલા છે. આ જગતમાં સજજન પુરૂષોથી જ દુ:ખી દીનજનને પરમ શાંતિ મળે છે. સંસારના મહાતાપથી પરિતપ્ત. થયેલા મનુષ્યને સજજન પુરૂષોની વાણીરૂપ સુધાનું સિંચન સર્વે ત્તમ શાંતિ આપે છે. સજજન પુરૂષો થીજ આ વિશ્વની મર્યાદા

Page #21

વિમલચંદ્રસૂરિ અને પ્રશ્નોત્તર રત્નમાલા પ. stretestete textos testestertestarter tertenties testtestertestiretestetestetes teistest started to ટકી રહેલી છે. ધર્મરૂપ મહા પ્રાસાદના સજજન રૂપી દ્રઢ સ્તભ છે. એ સ્તંભના અવલંબનથીજ ધર્મ ટકી રહે છે. સજજને નીતિરૂપ કલ્પલતાના આશ્રય વૃક્ષ છે, પ્રમાણિકતાના પિોષક છે, દુજનતાના નિવારક છે, ધાર્મિકતાના ધારક છે, અને દાક્ષિણ્યતાના સાગર છે. સજજનોની અમૃતમય દ્રષ્ટિથી સિંચિત થયેલું માનવ જીવન સંપૂર્ણ ફલકથાય છે. સજજનના જીવનનો ઉદ્દેશ પરોપકાર અને આત્મ સાધનને હોય છે. સજજનની દિગંતવ્યાપી, સ્મૃતિમયી કીરૂપ નિર્મલ ગંગે તેના જીવનના જયધ્વનિથી. ગાજતી ગાજતી અનંત સાગરમાં મળે છે. સજ્જનેનું ચારિત્ર માનવ જીવનનું સર્વોત્કૃષ્ટ શિક્ષકરૂપ થાય છે. સજજનોને સમાગમ ભલજાલમાંથી ઉંદ્ધાર કરનાર છે સત્સમાગમને પ્રભાવ અલૌકીક છે, ધાર્મિક અને સાંસારિક ઉન્નતિના બંને માર્ગ સત્સમાગમથી પ્રકાશિત થાય છે.. એવા સજજન પુરૂષો ખરેખરા ચંદ્રના કિરણના સમૂહને અનુસરનારા છે, તેવાજ આલ્હાદક છે, શિષ્યો, તેવા સજજનેના ઉત્તમ ગુણ સંપાદન કરવા તમારે સતત્ પ્રયત્ન કર..
આ પ્રમાણે બંને પ્રશ્ન ઉપર વિચન થયા પછી અંતરમાં આનંદ પામેલા સર્વ શિષ્ય પરસ્પર સરિમતવદને જોવા લાગ્યા અને પોતાના ઉપકારી ગુરૂના ચરણકમલમાં વારંવાર, ભાવપૂર્વક વંદના કરવા લાગ્યા. પછી તે પ્રશ્નોત્તરની દોધક ગાથાને કંઠસ્થ કરી.
नलिनी. दलगतजलतरलं किं यौवनं धनमथायुः । છે. રાધા નિવારણ ના પુલ ૨૨.!

Page #22

૧૬૬
આત્માનંદ પ્રકાશ,
tertrettator testere tre testertestarter teste testeret etre teretertretieteticisteretetetortiete શિષ્ય–કમલના દલ ઉપર રહેલા જલબિંદુના જેવું ચપલ શું છે ? ગુરૂથીવનવય, ધન અને આયુષ્ય. શિષ્યચંદ્રના કિરણોના સમૂહને અનુસરે તેવા કોણ ? ગુરૂ-સજજન પુરૂ છે.
અપૂર્ણ
મિચ્છામિ દુક્કડ ની વિવક્ષા.
લી. મુનિ રતનવિજય. આપણુ ધર્મમાં અનાદિકાલથી સઘલા શ્રાવકે પરસ્પર મિ—છામિ દુક્કડે એ પવિત્ર પાઠ પુનઃપુન સુસ્પષ્ટચારણ પૂર્વક બોલી ને દ્વેષ ભાવને ક્ષય કરે છે. અનાદિકાલથી કેટલાક પ્રાણીઓતો લેક સંજ્ઞા અને એ સંજ્ઞા વડે શુક પાઠવત્ નિરૂપગપણે બોલી પિતાને કૃત કૃત્ય થયે માને છે. પણ તત્વજ્ઞાનીઓ આ વાતને બિન કીમતની ગણે છે. ત્યારે વિટ્ટી જેને એ મહાવાક્યનું અભિલાયાથે જાણવા જરૂર છે. “દુક્કડ મિચ્છામ એટલે દુષ્કૃત વ્યર્થ થાય. દુકૃત એટલે માઠું કરેલું કૃત્ય. માનસિક વાચિક કાયિક. એ ત્રણે પ્રકારનું પાપ વસ્તુગતે તપાસવાથી એમ સમજવું કે, કુશાગ્ર ડાભ કે સાઈ એની અણી (અગ્રભાગ) ઉપર રહે એટલું પણ દ્વેષ બીલકુલ
ગ્ય નથી. તે મેરૂને તળીશકે, આકાશને ઊલંઘન કરી શકે, અને સમુદ્રને શોષણ કરી શકે, એવું ગજવર વૈરને રાખનાર કર્યો પુરૂષ નિર્ભય છે.? કાઈ નહિ. ત્યારે આવા ભયંકર પાપને તત્કાળ ક્ષય

Page #23

મિચ્છામિ દુક્કડની વિવફા.
૧૬૭ sex-2 .06-06
0 કરવું એજ સર્વ આગમનું મુદ્રા લેખ વાકય છે. આટલું નિશ્ચય કરનાર વાચકે ખાત્રીથી મિચ્છામિ દુક્કડંના ભેદ પ્રકાર સમજવા. તે. આ પ્રમાણે પ્રથમ નારકી જીના (૧૪) તિર્યંચ પ્રાણીઓના (૪૮) માનવજાતિનાં (૩૦૩) દેવનિનાં (૧૯૮) કુલ (પ૬૩) પ્રકાર આ સકર્મક જીવનાં જુદા જુદા કર્મ જનિત ભેદ જાણવા. તે સઘલાને અભિયા, વત્તીયા, લેસિયા, સંધાઈયા, સંઘટિયા,પરિયાવઈઆ, કિલામિયા, ઉદવિયા, ઠાણા, ઊડાણ. સંકામિયા, છવિયાઓ, વવવિયા.
આ (૧૦) થી (૫૬૩૦) તે રાગદ્વેષવડે દ્વિ ગુણ કરવા (૧૧૨૬૦) તેને મન વચન કાયા ત્રિગુણ કરવા (33-૭૮૦) તેને કરવું કરાવવું અમેદવું, એથી ત્રિગુણ, (૧૦૧૩૪૦ ) તેને ભૂત ભવિષ્ય વર્તમાન કાલ ત્રિકથી ત્રિગુણા (૩૦૪૦૨૦ ) તેને અરિહંત સિદ્ધ આચાર્ય કેવલી ગુરૂ આત્મા એ છ સાક્ષીવડે છગુણા કરતાં (૧૮ ૨૪૧૨૦) મિચ્છામિદુકડ થાય આગણે વિશુદ્ધિ ઉપયોગ વડે ક્રિયા કરવામાં આવે તો જ ફલ રૂપ ગણાય છે શિવાય (નૃપવિષ્ટિ) રાજાની વેઠ જેમ કુંભારના મિચ્છામિ દુકડે જેમ વ્યર્થ કાય કલેશ, વૃદ્ધિ કરી આજ્ઞા વિરાધક ભાવને જન્મ આપનાર બને છે. “ખમિએને ખમાવીએ એ જિન સાસન રીત ત” એવું વિનયવિજયજી મહારાજ બોલે છે. તે પ્રમાણે કરનાર તત્ત્વ જાણી શકે છે. પણ કેવલ કલ સંચાઓ ચડાવેલા ફેનોગ્રાફ જેમ જીવતા ફેનોગ્રાફ બેધબ બોલી ઉઠનાર જૈની માફીને દા કરનાર હોઈ શકે નહિ. અહે સારા શ્રાવકે નવકારના ગણનાર થઈ આ મહા ભયંકર વ્યાધિને ક્ષયનાર પરમષધી રૂ૫ મિચ્છામિદુકર્ડ સુયથાવિધિ પાન કરી (કરી) પરહેજ પાલવા ખબરદાર અને તત્પર થાઓ. જેથી, આ

Page #24
14 આત્માનેદ પ્રકાશ, tetstestertest toute tretsite testostetstesterte testateetestetieteetaten te tree ભવમાંથી સર્વસ્વ કૃત કૃત્ય થઈ પરમ પદ પ્રાપ્તિ પામો. અને અનેક જીનાં ઊધ્ધાર કરનાર તરીકે સ્મરણ કરવા લાયક થાઓ. એજ. મિચ્છામિ દુકનાં સંબંધમાં બારીકીથી તપાસતાં એમ સાબીતી મળે છે, કે પ્રાયે પ્રકૃતિનાં ક્ષય ઉપસમપણાની હાજરીથી એ ક્રીયા કાઈકજ મહાત્મા પુરૂષ કરતો હશે; પિતાને પવિત્ર થવા માટે ગલથુથી જેમ પુનઃ પુનઃ પ્રધે થયા કરે છે પણ મહા પ્રભુએ એ સંબંધમાં વિશેષ કહ્યું છે. કેવલ વાચિક ક્રિયા યોગ્ય ગણાય નહિ અંતઃકરણ, અધ્યવસાય, પરિણમ.ભાવના, લેસ્યા,યોગ,ઉપગ, હેતુ, ઉદ્દેશ, સ્વરૂપ, જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર, વરણુ, કરણાદિ ઉત્તમ ગુણોની હાજરી હોવી જોઈએ ત્યારે જ મિચ્છામિડું કડું સાર્થક બને સિવાય અંધપરંપરા અજપ્રવાહ ગતાનું ગતિ કે લેકે એવા દાખલા . કરેલું સઘલું વ્યર્થ જ માફી માગ્યા પછી તરતજ મનમાં કડે કૂદાકુદ કરવા મચી પડે વૃત્તિ વિક્ષેપ પામે. ક૯પનાઓ જાગ્રત થાય હું તુમાં અભિસરણ (ફરવું) થાય. લાગણીઓ તાજી થાય. મનતંગ થાય. વાસના વિસ્કરણ થાય, હૃદય ધમાધમ કરે, યોગ ચપલ થાય, પૂર્વ પશ્ચાતૂનાં સંયેગો યાદ આવે, ભૂતભાવિને ભાન થાય, વહાલા વેરીની સંજ્ઞા બંધાય, નિજપરની હદ ગણાય વિગેરે જો રૂપાંત્તર થાય તે, ચોક્કસ કબૂલ કરવું કે માફી માંગીજ નથી. અગર પાપ ત્યજયું જ નથી. તેમ સંસારનાં સંગો ત્યજા જ નથી. કેમકે સૂર્ય પ્રકાશ્યા પછી તમઃ હેય જ નહીં. માફીનાં બદલે બીજું જ બોલાયું લીલમમણિના બદલે લીહલા પકડયા. તેમ માફી બદલે કાફીને કેક ચડી જાય. સંયોગ માત્રનો પરિત્યાગ કરી જૈન મુનિ થઈ શકાય છે. એ પરમાત્માની આજ્ઞા ધ્યાનમાં રાખવી જોઈએ. For Private And Personal Use Only