Atmanand Prakash Pustak 001 Ank 10

Author(s): Atmaramji Jain Pustakalay Vyavasthapak Sabha Bhavnagar
Publisher: Atmaramji Jain Pustakalay Vyavasthapak Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531010/1

Page #1

આ માનદ પ્રકાશ.
આત્મવૃત્તિ. નિર્મલ કરે, આપે તત્વ વિકાશ; આત્માને આરામ , આમાંનંદ પ્રકાશ
પુસ્તક ૧ લું
વિક્રમ સંવત ૧૯
વૈશાખ અંક ૧૦ મે.
N)
* *
*
.
પ્રભુસ્તુતિ, જનું દર્શન સંથી અધિક આ ભારતે ગાજતું, જે સત્તત્વ સુધા તણા રસ ભર્યો યાદ્વાદથી રાજતું; જેમાં વાદિ છે શરી બન્યા સર્વે સૂરિ પંડિતા, તે શ્રી વીરજિદ્રના ચરણમાં રહેજો મતિ મંડિતા. ૧
શ્રી ગુરૂ ગુણ વર્ણન.
શિખરણી. પ્રતાપી પંજાને પ્રગટ થઈ જ ઊત્તમ ફૂલે, ધરી વિધા વેગે બુધવાર બન્યા બુદ્ધિ અતુલે; તથાપિ ધારા તે તિજમાં જ્ઞાન મદને,
મે પ્રેમે તે વિજય વિજયાનંદ પદને ૧
: :
:
: : :
' ,
' ',
' '

Page #2

૨૧
statatatat
આત્માનંદ પ્રકાશ
પ્રકાશી ચારિત્રે ચતુરમણિ જે જ્ઞાન ધરતા, અખંડાનં દેથી ગુણધર ધરામાં વિહરતા; ધરે જે વાણીનાં સુખકર સુધા આતવદને પ્રણામા પ્રેમે તે વિયિ વિજયાનંદ પદને.૨ રચી તે સદ્ધ થા જિનમત પ્રસા જગતમાં, ઊતાયા વેગેથી અતિમદ હતા જે કુમતમાં; સમાજે સન્માને સૂરિપદ ધર્યું તીથૅ સદને, પ્રણામમાં પ્રેમે તે વિજય વિજયાનદ પદને, ૩ વિદાયું. વેગેથી મથન કરી મિથ્યાત્વ બલને, ઉગાર્યું. આન દે કુમત ભયથી ભૂમિ તલને સુધાર્યું સન્માર્ગે શ્રમણ કુલ રાખી સ્વહુદને, પ્રણામે પ્રેમે તે વિજય વિજયાન પદને, ૪
Setetuintetet tattet.
3
અપૂર્યું.
ષટ્કર્શનાનું કમિશન.
(ગત અંકના પૃષ્ટ ૧૯૮ થી ચાલુ. )
બાદર્શને પેાતાની જુબાની આપતાં જણાવ્યું કે, ભગવન, પ્રત્યક્ષ અને અનુમાન એ બે પ્રમાણ વિષેજ નીચે પ્રમાણે પાછો પૂર્વ અને ઉત્તરપક્ષ ચાલ્યા હતા—
પુર્વપક્ષ તેનુ કારણ શું ?
ઉત્તરપક્ષ——જેનું જ્ઞાન પ્રત્યક્ષ ઈંદ્રિય દ્વારા થયેલું નથી તેવા પાપરાક્ષ કાટિમાં આવે છે. જો એમ ન હેાય તે। અન્ય પદાર્થ વ્યવચ્છેદ પામી, સ્વરૂપમાં ભાસવા રૂપી
જે પ્રત્યા

Page #3

પપ્રદર્શનનું કમિશન,
ર૧૦
પરિછે તે પણ સંભવે નહીં અને પ્રત્યક્ષ પ્રમાણુથી કશું જ્ઞાન થાય જ નહીં.
પુર્વપક્ષ-પદાર્થોનું પ્રતિનિયત સ્વરૂપ શેને લીધે વ્યવ રથામાં રહેલ છે
ઉત્તરપક્ષ—પદાર્થોનું પ્રતિનિયત સ્વરૂપ પ્રમાણને લીધે જ થવસ્થામાં રહેલ છે.
પુર્વપક્ષ–એમ ન માનીએ તે શી હાનિ થાય ?
ઉત્તરપક્ષ—છે એમ ન માનીએ તે સર્વ ઠેકાણે દોષ પ્રાપ્ત થાય અને તેથી પ્રતિનિયતઃ વસ્તુની વ્યવસ્થાને આધીન રહેશે જે વ્યવહાર છે તેને ઉછેદ થઈ જાય - પુર્વપક્ષ-વસ્તુનું પ્રતિનિયત સ્વરૂપ જો. પ્રત્યક્ષથી જાણ્યું ન હોય તે પ્રત્યક્ષથી તેનું બીજું રૂપ કયું જણાય ?
ઉત્તરપક્ષ જરા વિચારી જ એને અર્થ એ થાય કે, પદાર્થના સ્વરૂપને પ્રકાશ કરનાર એવા પ્રત્યક્ષથીજ બીજા પ્રમેયને સ્પષ્ટ રીતે અભાવ સિદ્ધ થયેલ છે અનુમાનથી પણ બીજા પ્રમેયને અભાવ સાધી શકાય તેમ છે.
પુર્વપક્ષ–તેનું કારણ શું ?
ઉત્તરપક્ષ અન્ય વિભાગરૂપ જે હેય તેનાથી જે ચાનિ વ્યવચ્છેદ થાય-એટલાથી જ કઈ અન્ય પદાર્થના વિભાગ સિદ્ધિ રપષ્ટ જ છે.
પુર્વપક્ષ તે બાબત ઈરગ છે ? ઊત્તરપક્ષ-હા, તે બાબત એ મગ છે કે, જ્યાં જે પ્ર

Page #4

૨૨૯
આત્માનંદ પ્રકાશ.
કારના છેદથી તેના કરતાં બીજા પ્રકારની વ્યવસ્થા હા - ત્યાં બીજા પ્રકારનો સંભવ નથી.
પુર્વપક્ષ તે વિષે કઈ દષ્ટાંત હોય તે આપો.
ઊત્તરપક્ષ –તે વિષે એવું દ્રષ્ટાંત છે કે, જેમ પીલા વી. નીલવર્ણથી વ્યવછેદ કરતાંજ અનીલ વર્ણની વ્યવસ્થા થઈ રહે, છે, તેમ અહિં સમજવું,
પુર્વપક્ષનૃત્યારે તે કેવા પ્રકારની વ્યવસ્થા થાય ?
ઉત્તરપક્ષ——ત્યક્ષ અને પક્ષથી બીજા પ્રકારનો દ કરતાં ભિન્ન પ્રકારના વિષયમાં નહીં આવતા એવા પ્રમેયને વિષે પ્રત્યક્ષ અને પરોક્ષથી ભિન્ન પ્રકારની વ્યવસ્થા થાય.
પુર્વપક્ષ-તેવી વ્યવસ્થાનું કાંઈ બીજું નામ છે. ? ઉત્તરપક્ષ- હા, તે વ્યવસ્થાનેજા વિરપલબ્ધિ કહે છે. પુર્વપક્ષને વિરૂધ્ધપલબ્ધિ શી રીતે કહેવાય? ઉતરપક્ષ. જેમાં એક પ્રકાર સિદ્ધ છે. તેમાં તેથી વિરૂદ્ધ જો પ્રકાર સિદ્ધ થતું નથી. માટે તે વિરૂધ્ધપલબ્ધિ કહેવાય છે.. પુર્વપક્ષએથી અહીં શું લાભ થશે ? ઉિત્તરપક્ષ-એથી એમ સિદ્ધ થયું કે, બીજા પ્રમેય અ જ સિદ્ધ થશે એટલે બે પ્રમાણ વિના દિઈ ત્રીજું પ્રમાણ
ચુપક્ષ ત્યારે શબ્દ, ઊપસાન, અપત્તિ, આદિ પ્રમાણે છેજ નહીં એમ સમજવું ?

Page #5

દર્શનનું કમિશન,
ઉત્તર પક્ષ તે સમાણા છે. ખરા પણ તે બધાને પ્રત્યક્ષ, અનુમાનમાં અતભાવ થઈ જાય, એટલે તેમને જુદા લેવાની જરૂર નથી. તે વિષે પ્રમાણ સમુચ્ચય અને સ મતિ વિગેરે સિદ્ધાંત સંસ્થામાં ઘણા વિસ્તારથી લખેલું છે.
૨૬
પૂર્વપક્ષ -જ્યારે પ્રત્યક્ષ અને અનુમાનના ખરેખરા લક્ષણે તમે માને છે. તા પ્રત્યક્ષ અને અનુમાનના ખરેખરા લક્ષણા બતાવેા.
ઉત્તરરક્ષ-અક્ષએટલે ઇન્દ્રિયો,. તેથી જે જણાય તે પ્રત્યક્ષ કહેવાય છે. તે પ્રત્યક્ષ નામ, જાતિ, ગુણ, ક્રિયા અને દ્રવ્ય રૂપ કલ્પનાથી રહિત છે.
પૂર્વપક્ષ તે નામાવિ, કલ્પના વિષે દષ્ટાંત આપી સમજૂતી
આપે,
ઉત્તરપક્ષ જેમ ડિલ્થ ( શાખા પત્ર રહિત હું હું) તે વામ કલ્પના, ગાય એ જાતિ કલ્પના. શુકલ એ ગુણુ કલ્પના. પાવક (અતિ) એ ક્રિયા કલ્પના. દંડી ( દડવાલે ) તે દ્રવ્ય કલ્પના આ બધી કલ્પનાથી રહિત એવુ પ્રત્યક્ષ જ્ઞાન છે.
પૂર્વપક્ષ જ્યારે કોઈ કલ્પના પ્રત્યક્ષમાં આવે નહીં ત્યારે પ્રત્યક્ષની ઉત્પત્તિ શેમાંથી થાય ?
ઉત્તરપ—પ્રત્યક્ષની ઉત્પત્તિ શબ્દ રહિત એક પેાતાના વલક્ષણથીજ થાય છે. અને તે વિષે કહ્યુ પણ છે,,ાર્યમાં શબ્દ રહેલા નથી તેમ તે પદાર્થરૂપ નથી કે જેથી દાર્થનુ પ્રત્યક્ષ થતાં શબ્દનુ પણ પ્રત્યક્ષ થાય આથી એને સિદ્ધ થાય હૈં,

Page #6

આત્માનંદ પ્રકાર,
ભૂલ એવા ધટપટાદિ બ્રાહ્ય વસ્તુનું જે સવિકલપ જ્ઞાન થાય છે તે પ્રત્યક્ષ નથી જ.
પૂર્વપક્ષ—હવે બીજું પ્રત્યક્ષ પ્રમાણનું કાંઈ લક્ષણ છે ?
ઉત્તરપક્ષ-હા, જેવું ઉપર કહેલ કલ્પના રહિત પ્રત્યક્ષનું લક્ષણ છે તેવું પ્રત્યક્ષ ભ્રમરૂપ નથી એ પણ તેનું લક્ષણ છે.
પૂર્વપક્ષ—ભ્રમરૂપ એટલે શું ? તે સમજો.
ઉત્તરપક્ષ–જે વસ્તુ જેવી ન હોય તેને તેવી દેખવી તે ભમ. તેવા ભ્રમને ગ્રહણ કરનારૂં પ્રત્યક્ષ નથી અર્થાત્ યથાર્થ જેવી વસ્તુ હોય તેને જ ગ્રહણ કરનારૂં છે એટલે યથાયોગ્ય રીતે પરસ્પર સંતાનરૂપે વળગેલી એવી નિર્વિકલ્પ. અને ક્ષણે ક્ષણે ક્ષય પામવાવાલા પરમાણુંરૂપે રહેલી જે વસ્તુ તેનું લક્ષણ જે સ્વલક્ષણ તેને યથાર્થ ગ્રહણ કરનારૂં પ્રત્યક્ષ છે. આ ઊપરથી એવાં પણ ભ્રાંતિમય, તિમિરિક વિગેરે જ્ઞાનના પ્રત્યક્ષપણાને નિષેધ થાય છે.
પૂર્વપક્ષએ પ્રત્યક્ષના કઈ ભેદ છે ખરા ? ઉત્તરપક્ષ–હા, એ પ્રત્યક્ષ ચાર પ્રકારનું છે.. પૂર્વપક્ષ—તે ચાર પ્રકાર ક્યા ?
ઉત્તરપક્ષ-૧ ઇંદ્રિય પ્રત્યક્ષ, ૨ માસ પ્રત્યક્ષ, ૩ સ્વસંદિન લો અને ૪ ગિજ્ઞાન પ્રત્યક્ષ
અપૂર્ણ
*
*

Page #7

ધતિધર્મ અને શ્રાવકધર્મને સંવાદ.
૨૩
ચંતિધર્મ અને શ્રાવકધર્મનો સંવાદ.
( પૂર્વ અંકના પૃષ્ટ ૨૦૨ થી ચાલું. ) યતિ ધર્મ શીતલ પવન નાખી શ્રાવકધર્મને સાવધાન કરી બેઠો કર્યો અને મધુર સ્વરે તે નીચે પ્રમાણે બે —
યતિધર્મ—રસ, શાંત થાઓ તમારા આશ્રિત શ્રાવકાને તેમાં બીલકુલ અપરાધ નથી. એ પાંચમા આરાને પ્રભાવ છે. પૂર્વકાલે શ્રાવકવન આચારશ્રેષ્ઠ ગણાતા હતા. ભરતચક્કીના સમચમાં શ્રાવકની ભોજન પંક્તિ અલૈકિક હતી. તે પછીના મહારાજાઓ જ્યારે ભેજનથી સ્વામિ વાત્સલ્ય કરતાં ત્યારે પણ આચારથી જ શ્રાવકની ઓળખાણ થતી હતી. તેઆની શુદ્ધ પંક્તિમાં અનાચારી વર્ગ દાખલ ન થાય તે માટે કાંકણું રત્નના શ્રાવકાના શરીર ઉપર ચિન્હ કરવામાં આવતા હતા. અનુક્રમે કાલચક્રને પ્રભાવે છેવટે ઉતરતા ઉતરતા સૂત્રેના સિન્હ થયા તે વિન્ડ બ્રાહ્મણાદિ ભિક્ષુકવર્ગ અત્યારસુધી ધારણ કરવા લાગ્યા અને આચા
માં ઉત્તમ ગણાતા શ્રાવકે તેથી જુદા પડ્યા પણ તેઓ કાળયોગે અનાચારમાં સપડાઈ ગયા. તે વિષે હવે શો અપશેષ કરે. સુજ્ઞ શ્રાવકે પોતાના સદાચારનું પુનઃ અવલંબન કરે, એ આપણે તેમને અંત:કરણથી આશિર્વાદ આપે છે, જેથી તેઓના સંસ્કારી હૃદયમાં પિતાના નષ્ટ થયેલા સદાચારને પુનઃ જીવવા તેમની પવિત્ર ઈચ્છા ઊદિત થાય.
શ્રાવકઘર્મ–ભગવન, આપના અમૃતમય વચન મને જરા હૈયે પ્રાપ્ત થયું છે. ઓપ જેવા દિવ્ય મહાત્માના આશીર્વાદથી

Page #8

પર.
આદતમાનંદ પ્રકારે
તેઓ પાછો પૂર્વ સ્થિતિમાં આવે પણ કાઈ એ લકીક ઉપાય બતાવો કે જેથી તેઓને આચાર સેવવાની ફરજ પડે. - યતિધર્મ-વત્સ તે લૌકીક ઉપાય એક મારા સ્મરણમાં આવે છે. તે એ છે કે, જે એ વાત આપણી વિજયિની મહાસભા (કોન્ફરન્સ) પિતાના ધ્યાનમાં લે અને આચારમાં અવનતિ પામેલા શ્રાવકોને તે સુધારણા કરવા સુચના કરે તે તેઓ અનુક્રમે પશ્ચાત્તાપ સાથે પોતાને પવિત્ર આચાર સેવવા ઉત્સાહિત થાય, આ શ્રાવકધર્મ-કૃપાનાથ, આપે એ ઊપાય સર્વોત્તમ બતાવે છે. હવે આપની દિવ્ય શક્તિથી જન કોન્ફરન્સમાં અગ્રેસની મનોવૃત્તિ ઊપર તે સૂચના પ્રગટ થાય, તે યત્ન કરવા કૃપા કરશે. ' યતિધર્મ-ભદ્ર, ધૈર્ય રાખે આપણું વિજયિની મહાપરિષદાએ સંઘસુધારણા કરવાનું કાર્ય પ્રથમથી જ ધ્યાનમાં લીધું છે. તેની અંદર જૈનોને આચાર સુધારવાની સૂચના કરશેજ. કોન્ફરન્સના અગ્રેસરે તેવી અગત્યની બાબત ભૂલી જાય તેવા નથી.
શ્રાવકધર્મ–ભગવન, હવે મને પૂર્ણરીતે વૈર્ય પ્રાપ્ત થાય છે. મારા પુત્રોને સર્વ પ્રકારની ઉન્નતિને માર્ગ દર્શાવનાર, અને જૈન ધર્મના દિવ્ય તેજને પ્રકાશ કરનારી આપણું વિજયિર્ન કેન્સર સદા જયવંત રહે. એજ મારી શાસનપતિ દેવ પ્રત્યે
છે
,
ચતિધર્મ-વત્સ, હવે આપણે પોત પોતાને સ્થાને ચાલ્યા જઈએ. સમય ઘણે વિતી ગયેલ છે. આપણે વાર્તાલાપ પણ ઘણે કર્યો છે. હવે કોઈ વિષય ચર્ચવાયેગ્ય રહેશે નથી,

Page #9

રુતિધર્મ અને શ્રાવકધર્મના સવાદ.
stitut
ના
આવકમ-ભ એક વાત સ્મરણમાં આવતાં હૃદયમાં પાછા ખેદ થવા લાગ્યા છે. તે વાત આપ જેવા પવિત્ર પુરૂષ ની આગલ જણાવતાં મને લજ્જા આવે છે. જ્યાં સુધી આપની આગલ તે વિષે ન જણાયું ત્યાં સુધી હૃદયમાં શલ્યની જેમ તે દુઃખ આપ્યા કરશે. પણ તેવી અપત્રિત્ર વાત જણાવાને ઈચ્છા થતી નથી. હું વાત વકતા અને ત્રાતા બનેને અપત્ર કરે તેવી છે. પણ આપજેવા અતિ પવિત્ર પુરૂષને અપવિત્ર કરી શકે તેમ નથી. તથાપિ ઢુવાને ઉ સાહ આવતા નથી.
યુતિધમ- ભદ્ર, ખુશીથી તે વાત જણાવે. જરા પણ શકા લાવા નહીં આપણી વચ્ચે. પવિત્રતાના સંબંધ રહેલો છે. જેમ મારા આશ્રિત મુર્તિઓના દુર્ગુણ જો હું છુપા રાખુ તા તેથી મોટી હાનિ થવા સંભવ છે, તેમ તમે પણ જો તમારા આશ્રિત આવકના દુર્ગંગ પાં રાખો! તે શ્રાવક વર્ષ કેઇ લે સુધરી શકરો નહીં. દુર્ગુણ કે દુરાચાર જો છુપો રાખ્યો. હાય તો તે વિષવૃક્ષની જેમ બૃહૅપામી મેડી હિન કરે છે. એ દુર્ગુણ રૂપ નિવૃક્ષને ઊચ્છેદ કરવું એ આપણે ધન છે. ણુને છુપાવવા થી અયારે જેનપ્રા અનેક સકષ્ટ કહે છે. હાઈ ફાઈ વાર શાસન ની હીલા પણ થયા કરે છે.
'ધુક
શ્રાવકધર્મ-ભગવન, આપનુ કહેવુ થાય છે,,, હવે કહેવાની હિંમત આવી છે. કૃપાનાથ, હેતા કંપારી છૂટે મારા અસિત શ્રાવકોમાં એક અતિ દુષ્ટ દુરાચાર પ્રવેશ
છે. જે સાંભલી મને અપાર ખેદ થાય છે, એ દુરાચાર કન્યાવિક્રયના નામથી પ્રખ્યાત છે. આવક જેવા ઉત્તમ વર્ગમાં કેટલે

Page #10

२२१
આત્માનંદ પ્રકાશ
એક ભાગ એ દુરાચારને ભેગા થઈ પડે છે. કેટલાએક લુબ્ધ શ્રાવકે પોતાની પુત્રીઓને કરીયાણા રૂપ ગણે છે. ન. વાંછિત દ્રવ્ય લઇ તેમને વૃદ્ધ પુરૂષને સે પી દે છે. કેટલા એક યુવાન પુરૂ પિાસેથી પણ કન્યા દ્રવ્ય પડાવે છે. દ્રવ્યના લેબી અને લાલવું વણિકે પોતાને ઘેર પુત્રીને જન્મ થવાથી હર્ષ પામે છે અને ચંદ્ર કલાની જેમ વૃદ્ધિ પામતી તે પરાધીન બાલા ઉપર ઊમટી આ રમ એ બાંધે છે. તેવા કન્યાવિક્રય કરનાર પૂર પિતાઓને સહવાર ધિક્કાર છે.
આટલું કહેતાંજ શ્રાવકધર્મને મૂછા આવી ગઈ. યાત ધર્મ તેને ઉસંગમાં લઈ લીધે અને પાછી વારમાં શીલ ઉપચારથી પુન:સાવધાન કર્યો.
અપૂર્ણ,
ગૃહસ્થાવાસમાં કેવળજ્ઞાની,
અનુસંધાન અંક સાતમાના પાના ૧૬૮ થી. પૂર્વ ભવમાં આ મૃગાક્ષીની સાથે મને ગાઢ પરિચય થયો હોય એમ મારું મન મને સાક્ષી આપે છે, જે તેણીની સાથે મને પૂર્વ વને કઈપણ સંબંધ નહોયતો આ ભવમાં તેની સાથેના લેખાવ પરિચય વિના મારા ઉપર તેણીને પ્રેમ થાય નહી
એને પણ તેણુના ઉપર ડ્યુકત દષ્ટિપાત કરવાની અરજી થાયે નો એ પ્રમાણે અંતઃકરણમાં વારંવાર ઇહાપ કરતાં દુલભ કુમારને જામરણ જ્ઞાન ઉત્પન્ન થયું.

Page #11

& Ed
ગૃહસ્થાવાસમાં કેવળજ્ઞાની, Editor જાતિસ્મરણ જ્ઞાન ઉત્પન્ન થતાંજ તે વ્યતરી થતા પૂર્વ ભવના સબંધ સાક્ષાત્કાર થયા અને આ દેવી પૂર્વે ભવનો, મારી પત્ની છે. એવા દૃઢ નિંક્ષ્ય થયા. તેણીની સાથે દિગ્ગ ભાગ ભાંગવવાની તીવ્ર જિજ્ઞાસા થતાં તે દેવીએ સ્વશકિતવડે દુર્લભ કુમારના રારીરમાંથી અશુભપુલા દૂર કરી શુભ પુલોના સેર કર્યા. જેના પ્રતાપથી દુર્લભ કુમારનું શરીર સુગંધમય થઇ ગયું. કુમાર પણ પેાતાનું દિવ્ય. શરીર થતાંજ મનોજ્ઞપણે સર્વ લજ્જાને પરિહાર કરી તે ત્ર્ય તરીની સાથે અનેક પ્રકારથી વિધ ય ભાગ રૂપ ક્રીડા કરવા લાગ્યા. દેવતાઓ દિવ્યભાગમાં તલ્લીન થતાં કાલ નિર્ગમન સબંધી તેઓને લેશમાત્ર સ થતા નથી તો મનુષ્ય દેહને દિવ્યભાગ પ્રાપ્ત થયા પછી તેને કાલ નિર્ગમન સ ંબંધી ચિંતા ન થાય તેમાં શું આશ્ચર્ય ! શ્રી સ્થાનોંગ સૂત્રમાં દેવ તથા મનુષ્ય સંબંધી. ચારપ્રકારના ભંગનું સ્વરૂપ તીર્થંકર મહારાજે પ્રરૂપેલું છે. કાઇપણ દેવ, દેવાંગનાની સાધ વિષય ભાગ સબધી થ્રિલાસ કરવાની ઈચ્છા કરે અને તેજ પ્રમાણે વત્તું તે પહેલા ભેદ છે. પૂર્વ ભવના સંબંધથી વા અન્ય કારણથી કાઈપણ દેવ વા દેવાંગના કાઈપણ મનુષ્ય વા મનુષ્યણીની સાથે વિષય ભાગ સ ંબંધી વિલાસ કરવાનં (છા કરે અને તે પ્રમાણે વર્તે તે બીજો ભેદ છે. અને તેવીજ રીતે કાઇ પણ મનુષ્ય ના મનુષ્યણી કાઈ પણ દે બાં દેવની સાથે : વિષય ભાગ વિલાસ કરવાની ઇચ્છા કરે ને તેજ પ્રમાણે ાવને તે ત્રીજો ભેદ છે અને સાચા હોદ મનુષ્ય રાજાતિની લીસાથે વિષય ભાગ સંબધી વિલાસ કરવાની
2
આ

Page #12

મિતભાન પ્રકાશ
ઈચ્છા કરે અને તે પ્રમાણે પ્રવર્તે છે. આ પ્રમાણે વિશે ય ભેગ સંબધી દિવ્ય વિલાસમાં દુર્લભ કુમાર નિમગ્ન થતાં તેને પોતાના માતા પિતા વિગેરેનું સંપૂર્ણ વિરમરણ થઈ ગયું.
દુર્લભ કુમારનું યક્ષણીએ હરણ કર્યા પછી જયારે પિતાના પુત્રને ક્રીડાને કાલ વ્યતીત થયા છતાં પોતાની પાસે આવેલા ન દીઠે અને સહ ચારીઓના મુખથી પિતાના પુજને દૂર પ્રદેશમાં ગમન કરવા સંબંધી વૃતાંતસાંભળે ત્યારે બહુ દિવસ સુધી પોતાના પુરની શોધ ખોળ કરવા મડી પરંતુ પુત્રનું મુખ દર્શન કેઈપણ રીતે થયું નહીં તેમ પુત્ર સંબંધી ઈપણ સમાચાર મળી શકયા ન તેથી પૂત્રના વિયોગના દુ:ખથી માત પિતા બને અતિશય દુખીયા થઈ ગયા. કેઇ બળવાન મનુષ્ય પતાથી અપ બલવાળા મનુષ્ય પાસેથી કોઈપણ વસ્તુનું હરણ ક લઈ જાય તો તે વસ્તુ પણ જયારે તે અલ્પ બળવાળા મનુષ્યથી પુનઃ સંપાદન થઈ શકતી નથી તે દેવતાએ જે વસ્તુનું હરણ કર્યું હોય અને તે પણ ગુમ, રીતે હરણ કર્યું હોય તેવા પ્રસંગમાં મનુષ્ય પોતાની દેવતા હરણ થયેલી વસ્તુને પુનઃ પ્રાપ્ત કરવામાં કેવી રીતે સમર્થ હેઈ શકે. મનુષ્ય અને દેવની થiીમાં બહુજ અંતર છેએમ સિરા તમાં પ્રરૂપેલું છે.
આ પ્રમાણે દુર્લભ કુમારને બહુ કાલ સુધી વિમરહેવા તેના માતાપિતા દુ:ખાસ્ત થઈ ગયા અને પોતાના પુત્ર સંબંધીત વમન જાણવાની તીવ્ર ચિંતા બની રહેલી હોવાથી કેવલી ભગતને રોગ ચિંતવવા લાગ્યા. નજીક વનમાં જ કેવલી ભંવંત સુચન મહારાજ આવી સમસ છે એમ અનુચના મુખી
-
જે.
!

Page #13

ગૃહસ્થાવાસમાં કેવળજ્ઞાની.
Sab E ,
વિ દત થતા તે રાજા તથા રાણીએ કેવલી ભગવંતની સન્મુખ આવી તેમને યથા વિજ વંદન કરી પોતાના પુત્રના વિયોગ સં. બંધી સો વૃતાંત નિદત કયા અને પછી પુછ્યું કે હે ભગવંત અમારે પુન કાં ગયે . શું તેનું કોઈએ હરણ કર્યું છે? જ. નું કેઈએ હરણ હય, તે પણ તેનું શરીર અત્યાર સુધી વિદ્યમાન છે કે કેમ તે સર્વ બીના જણાવવા અમારી ઉપર સર્ણ કૃપા કરી. ત્યારબાદ તે કેવલી ભગવંતે દુર્લભકુમાર અને ભદ્રમુખી એસ. બધી સર્વ વૃત્તાંત અથથી તે ઈતિ સુધી રાજાને સંભળાવે તે સાંભળી મક રાજા અત્યંત આશ્ચર્ય પામવા લાગે. અને રાજાએ પ્રશ્ન કર્યો કે હે ભગવત અનુષ્યને મળમૂત્રવાળા દુધમય અપવિત્ર શરીરને હરણ કરી લઈ જવાની અને તેની સાથે ભોગ વિલાસ કરવાની ટેવ વા વીને ઈચ્છા થાય એમ કેમ હોઈ શકે છે કારણકે સિદ્ધાંતમાં કહ્યું છે કે મનુષ્યના શરીરને મળમૂત્રની દુર્ગધ તથા પશુના કલેવરની દુર્ગધ મનુષ્ય જેઠથી ચાર વા પાંચસે જન સુધી ઉંચે ઉછળે છે.
અને તે દુધના કારણથી દેવાએ મનુષ્યમાં આવવાની ઈજ કરતા નથી તેથી હે સ્વામી આ ભદ્રમુખી ચક્ષણ મારા પુત્રનું મનુષ્યનું શરીર હોવા છતાં તેનું હરણ કરવાને તેને કેમ ઈચ્છા થઈ કેવલી ભગવતે કહ્યું કે હે રાજન તમારા પુત્રની સાથે તે ચક્ષણને જન્માંતરને સહ સંબંધ અત્યંત ગાઢ હતે અને તેના સંબંધના કારણથી તમારા પુત્રની સાથે તીબેન વિલાસ કરવાની વાંછા તેણીને બની રહેલી હોવાથી તમારા રૂગનું ધારણ કરી તેને પિતાના ભુવનમાં સ્વસ્થ કરી, આસ્વાસન આપી
*
:
S
:
/
૧

Page #14

આનંદ પ્રકાશ &ASAS ASASAS& &&& પ્રેમ ઉન્ન કરાવી, અશુભ પુનું તમારા પુત્રને શરીરમાંથી સં હરણ કરી અને તે શરીરમાં શુભલેને સંચાર કરી તેની એ મનોજ્ઞપણે વર્તે છે અને તે બંને જણા દિવ્ય ભોગવિલાસ કરતાં પિતાને કાળ નિર્મન કરે છે.
કેવલી ભગવંતના વચને શ્રવણ કરી રાજા ચિત્તમાં અત્યંત ચમત્કાર પામ્ય અને વિચારવા લાગે કે અહો ! કર્મની કેવી ચિત્ર વિચિત્ર ગતિ છે ! કર્મ પરિણામ રાજા અતિ બલખિ છે અને તેના નચાવ્યા સર્વ પ્રાણિ માત્ર નાચ્યા કરે છે. સિદ્ધાંતમાં કહ્યું છે, કે કર્મની અતિ ગહન ગતિ છે તે અક્ષરશ: સત્ય છે. મારા રાજપુત્ર ની ઉપર દેવાંગના મોહ પામી તેનું હરણ કરી લઈ જાય આ બીના કેવલી ભગવંત શિવાય બીજાના મુખેથી સાંભળી હું કેવી રીતે સત્ય માની શકું? આ પ્રમાણે વિચાર કરતાં કરતાં વળી રાજાએ પુછયું કે હે ભગવંત અમારે પુત્ર અમારા આ ભવમાંજ અર્થાત્ અમારું શરીર વિદ્યમાન છતાં અમને પ્રાપ્ત થશે અને અમે તેનું મને હર મુખ નિહાળવાને ભાગ્યશાળી થઈ શું ? કેવલી ભગવંતે ઉત્તર, આપ્યો કે રાજા તમારે પુત્ર આ ભવમાં જ તમને આવીને મળશે, પરંતુ અત્રેથી અમે વિહાર કરી રામાનું ગ્રામ વિચરતાં વિચરતાં, ફરી આ વનમાં આવશું ત્યારે તમારો પુત્ર તમને સંપાદન થશે.
વિલી ભગવંતના આ ઉત્તરથી અને ચમત્કારિક-ભવહરણ, દેશના પ્રવણ કરવાથી દુર્લભ કુમારના માત પિતા (રાજપત્ની તથા રાજા . તીજ સંવેગ (મોક્ષાભિલાષ) થયે અને પ્રચુર વૈરાગ્ય ઉપલ ધ દિન સારી ઉદાસીનતા) રૂપ ભાવનાએ

Page #15

બનારસ જૈન પાઠશાળાના હેવાલ,
ના હેવાલ
ચઢતાં કેવલી ભગવંતને વાંદી સ્વસ્થાનકે આવ્યા. પોતાના લે પુત્રને રાજયાસન પર બેસાડી રાજ્ય સબંધી સવ સાર સંભાળ દિવાન, સામતે વિગેરે રાજય પુરૂષને સુપ્રત કરી મહત્સવ સહિત કેવલી ભગવત પાસે આવી રાજા તથા રણુ બંનેએ ચાર ધર્મ અંગીકાર કર્યો. દસવિધ યતિધર્મ પ્રતિપાલન કરવા લાગ્યા. - બાહ્ય અને અત્યંતર દ્વાદશ વિધ તપશ્વર્યાને સેવવા લાગ્યા સત્તર વિધ સંયમ માર્ગને સુશોભિત કરવા લાગ્યા. બેંળીશ દોષ રહિત આહાર લઈ નિસંગપણે વિહાર કરવા લાગ્યા. અને એકાગ્રચિત્તથી માત્ર ધર્મ ધ્યાનમાં જ પિતાના આત્માને પ્રવ તાવવા લાગ્યા. પંચ સમિતિએ સમિત અને ત્રણ ગુપ્તિએ ગુપ્ત એવા ત સાધુ સાધવી (રાજા રાણું) સાથે કેવલી ભગવંત વિહાર ડરતાં કરતાં દેશ દેશ, નગર નગર અને ગામે ગામ વિચરતાં તે મપુર નગરના તે વનમાં બીજા અનેક સાધુ સાધવના પરિવાર સહિત આવીને સનસર્યા,
બનારસ જૈન સંસ્કૃત પાઠશાળાના વિદ્યાર્થીઓનો અભ્યાસ સંબંધી
હેવાલ લખનાર કલકત્તા નિવાસી શા વલભજી હીરજી,
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશના તંત્રી ,

Page #16

આત્માનંદ પ્રકાશ,
નીચેને હેવાલ આપના માસિકમાં દાખલ કરવા મેહેરબાની કરશે.
શ્રીમાન મુનિરાજશ્રી ધર્મવિજ્યજી ના અત્યંત સ્તુતિપાત્ર પ્રયાસથી બનારસ શહેરમાં ન્યાય વિશારદ મહામહેપાધ્યાય શ્રી યશવિજ્યજી જૈન સંસ્કૃત પાઠશાલાનું સ્થાપન લગભગ એક વર્ષ થયા થયેલ છે એ બીના જૈન સમુદાય મધેના મોટા ભાગને વિદિત છે અને તે સંબંધી પૃથક પૃથક લેખો વિવિધ માસિકમાં તથા જિન પત્રમાં પ્રસિદ્ધ થયેલા છે તે પણ હાલમાં મારૂં જવું ત્યાં થવાથી જે હેવાલ સમગ્ર જૈનવર્ગને જાણવા ગ્ય છે તે જણાવવા જા લઉં છું કે—
આ પાઠશાળાની વાર્ષિક પરિક્ષા ચાલતા મે માસમાં લેવાની હવાથી ચંદભાઈ સુરચંદ મસાણાવાળાની સાથે કલકત્તથી તા. ૩ મે ના રોજ બનારસ આ. દરમીયાન મુનિરાજે તથા વિદ્યાર્થીઓની પરિક્ષા લેવા સંબંધી કામકાજ ચાલતું હતું. વિદ્યા થીઓને જે પ્રશ્ન પુછવામાં આવતા હતા અને જે ઉત્તર દિશા થઓ આપતા હતા તે સાંભલતાં મને અત્યંત અલ્હા થ હ .
બનારસ શહેર તથા તેની આસપાસના પ્રદેશમાં જન મુનિબેને વિહાર નહીં હોવાથી કેટલાક સ્થળે આ મુનિરાજને જોઈ લે બહુજ આશ્ચર્ય પામતા હતા. કેઈપણ વખત જન મુનિને વેલ જેના જોવામાં આવ્યું ન હોય તેને નવાઈ લાગ્યા વિના રહે નહિ તેથી મુનિરાજે અને સાથેના માણસને અજાણ્યા મનુષ્ય એમ પુછતા હતા કે શું તમે નાટકીયા છે ? એવા જુદા જુદા મનુષ્યના

Page #17

બનાસ જૈન પાઠશાળાનો હેવાલ.
સંબંધમાં આવતાં ધર્મ વિજયજી મહારાજ વિગેરે જયારે તેઓને સંતિથી યથાસ્થિત બીનાની સમજ પાડતાં ત્યારે લેક બહુજ ખુશી થતા હતા. જૈન મુનિઓના આચાર અને દેખાવથી કેટલાક એમ પણ બોલતા હતા કે ફકીર, સન્યાસી કે ત્યાગી તે ખરેખર આવા જ જોઈએ જે ગુજરાતથી અત્રે આવતાં રેલવેની અગવડ છતાં તેમાં નહીં બેસતાં, ઉઘાડે પગે ચાલતાં, અને અત્યંત કઈ વેઠતાં છતાં મુંઝાતા નથી. માત્ર આત્મ કલ્યાણ સારૂ ધર્મનું જ્ઞાન સારૂ થાય તેટલા માટે આવે છે ધન્ય છે એવા ત્યાગીને આ પ્રમાણે અનેક મનુષ્ય જૈન મુનિની અનુમોદના કરતા હતા. એક મારવાડીએ જન ધમી રહી છતાં મુનિયોને દેખી પવિત્ર પ્રેમ થવાથી વિનંતિ કરી કે તમે અહીંથી (કાનપુરથી) હેડીમાં બેસીને સામે પાર જવાની ઈચ્છા રાખતા હતા હૈડીને હું બંદેબસ્ત કરી આપું. ધર્મ વિજયજી મહારાજે તેને કહયું કે નદી આદિ ઉતરતાં સામે કિનારે દેખાતો હોય તે મુનિ હેડીમાં બેસી ઉતરી શકે પરંતુ એક બાજુનો જરા દૂરનો કિનારે ઉતરી શકાય એ દેખાતા હેય તે મુનિથી હોડીમાં બેસી નદી ઊતરાય નહિ. * આવી રીતના પરિસહ સહન કરવાની રીતભાત તે મારવાડિને જાણવામાં આવવાથી તે અત્યંત ખુશી થશે અને બનારસમાં પણ અન્ય દર્શની જૈન મુનિને દેખીને સાનંદાશ્ચર્ય પામ્યા.
એક વખત એ પણ હતો કે બનારસમાં વિદ્યાસ બદન કરવા સારૂ આવતા જૈન મુનિને પિતાને વેશ પલટો પડે હત, શ્રી ભાનું યશે વિજ્યજી તથા વિનયવિજયજી મહારાજને પણ એવી દશા ભેગવવાને પ્રસંગ આવ્યું હતું. જેન દાનના

Page #18

૨૩૪
. આત્માને પ્રકાર કચ્છઠહહહહકકચ્છ પરમ પવિત્ર તે બંને યુવાન મુનિને વૈયાકરણ તથા નૈયાયિક થવામાં બાર વર્ષ પયંત ગુપ્ત વેશથી જ વર્તન રાખવું પડયું હતું. જૈન મુનિને વિદ્યાભ્યાસમાં મદદ આપી કુશળ કરવા તે બ્રાહ્મણ પંડિતે અત્યંત અનુચિત ધારતા હતા, છતાં ગુપ્ત વેશમાં અભ્યાસ કરી આખરે શ્રી યશે વિજયજી મહારાજે આઠ મહા સભાઓમાં વિજય મેળવ્યો હતો અને છેવટની રાજય સભામાં વિજય મેળવવાથી તે વખતના રાજાએ તેમને ન્યાય વિશારદની પદવી આપી હતી.
વર્તમાન કાળમાં પ્રતાપી બ્રીટીશ ગવર્નમેન્ટના ન્યાયી રાજ્ય સત્તાથી કોઈ પણ ધર્મવાળે બીજા ધર્મવાળાને વિદ્યાભ્યાસમાં વ બીજા તેના ધર્મ સંબંધી કાર્યમાં અડચણ કરવાને હિંમત ધરી, શકતે નથી, જેને લાભ લઈને શ્રી યશોવિજયજી મહારાજનું નામ મરણ તથા તેમને ઉપકાર જે જૈન સમુદાય ઉપર થયેલે, છે તેનું પણ મરણ કાયમ રહે તેટલા સારૂ શાંત મૂર્તિ મુનિરાઃ શ્રી ધર્મે વિજયજીએ તેમના નામથી આ પાઠશાળા સ્થાપન કરાવેિલી છે. આ પાઠશાળામાં કોઈપણ પ્રકારનો ગ૭ભેદ વા મતભેર રાખવામાં આવેલું નથી. જેને વિદ્યાભ્યાસ કરવાની ઈચ્છા હેમ તેને પાઠશાળાના નિયમાનુસાર દાખલ કરવામાં આવે છે.
આ પાઠશાળાની વાર્ષિક પરિક્ષા ગવર્નમેન્ટ કેલેના કેફેસર વૈયાકરણ શાસ્ત્રી તાતીયાજી ઉર્ફે રામક્રિષ્ણ અને નૈયાયિક શાસ્ત્રી સિતારામજી પાસે લેવરાવવામાં આવી. મુનિરાજેએ ન્યાયની પરિક્ષા આપી અને બીજા વિદ્યાર્થીઓએ વ્યાકરણની પરિક્ષા આપી, તા ૧ લી મેં થી તા 3 જી મે સુધી પરિક્ષા લખવાની તથા મે
બીજા વિઘાથીઓ. મુનિરાજેએ
તા ૧ લી એ

Page #19

બનારસ જૈન પાઠશાળાને હેવાલ,
ઢાની બંને પ્રકારની પરિક્ષા લેવામાં આવી, જેનું પરિણામ સંતપકારક આવેલું છે.
વિદ્યાર્થીઓ બહુજ ખંતથી સતત અભ્યાસ કરે છે તેને એક દાખલે જાણવા જેવ્ય બને છે તે એ છે કે બલદાણા ગામના રહીશ શા. વેલશી છગનલાલ નામના વિદ્યાથીને પગમાં કિડિયારાને વ્યાધિ થવાથી તેનું ઓપરેશન (નસ્તર) કરાવતાં ચારમાસ પર્યત તેને હેપ્પીટલમાં રાખવામાં આવ્યું હતે હેપીટાલમાં રહેવા છતાં અભ્યાસ કસ્વાની પુર્ણ ખંત હોવાથી તેને અભ્યાસ કરાવવા સારૂ પંડિતજીને ત્યાં મોકલવામાં આવતા હતા. પોપટલાલ વિગેરે તેના સહાધ્યાયીઓ તેની સાર સંભાળ લેવા જતા હતા અને ધર્મ વિજ્યજી મહારાજ તેને ધમપદેશ આપવા નિરંતર અડધે કલાક જતા હતા. આ પ્રમાણે દિલાસો મળવાથી અને તેણે અભ્યાસ જારી રાખવાથી તે વિદ્યાથી પણ પરિક્ષામાં પાસ થયેલે છે.' - સાભાગ્યચંદ વસ્તાચંદ નામને એક વિદ્યાર્થી પાઠશાળા - બંધી સર્વ પ્રકારનો હિસાબ રાખે છે અને પિતાના અભ્યાસમાં પૂર્ણ કાળજી રાખી તે પણ પાસ થયેલ છે.
પાઠશાળામાં સર્વ વિદ્યાથીઓ સદવર્તન સાથે સદાચાર પણ સારી રીતે પાળે છે. તમામ વિદ્યાથીઓ ઊષ્ણ જળ પીએ છે. એક માસમાં પાંચ મહાતિથિએ એકાસણા કરે છે. સાંજે પતિરમણ કરે છે. નિરંતર સામાયિક કરે છે. કેટલાએ પિત્તના પણ ત્યાગી છે અને અરસ પરસ સભ્યતાથી વર્તે છે.

Page #20

૨૩૬.
આત્માનઃપ્રકાશ,
પરિક્ષાના મેલાવડા પ્રસ ંગે કેટલાએક ગૃસ્યા હાજર થયા હતા. મુનિરાજ શ્રી ધર્મ વિજ્યજીએ પ્રસગને અનુસરી જ્ઞાનની ચમત્કારિક સહિત માટે અસરકારક ભાષણ આપ્યું હતુ. ત્યાર બાદ પાલીતાણાની વીરબાઇ પાઠશાળાના સેક્રેટરી શીવજી ભાઈ દેવશીએ આ પાઠશાળાની ઉન્નતિ કેવી રીતે થાય તે વિષય ઉપર તેમજ પરમ ક્રુપાલુ ધર્મ વિજયજી મહારાજ તથા શ્રાદ્રગુણ ગુક્િત વેણીચ સુરચંદના આ પાઠશાળા સબંધી તેમનાથી લેવાતા અથાગ પ્રયાસ માટે તેમને ઊપકાર માનવાના સબંધમાં અસરકારક ભાષણ આપ્યુ હતુ. તેમની પછી શા. ઉજમશી ભૂદરદાસે સ્વરચિત શ્રી યશે વિજયજી મહારાજની નવ હરિગીત છંદમાં સ્તુતિ તેમજ વેણીચંદ્ર ભાઈના આવકાર વિશે રચેલુ ગાયન તેમજ પાઠશાળાની મદદ માટે તેમના પ્રયાસ સબધી રીલે મનહર છંદ વિગેરે વાંચી સ ભલાવ્યા હતા. સદરહુ વિધાર્થીની રચેલી કવિતા સાંભળવાથી બહુજ પ્રમાદ થયા હતા. જેથી તેને ચાર રૂપિયા ઇનામનો આપવામાં આવ્યા હતા.
આ વર્ષથી લધુ કૌમુદ્રી વીગેરેના અભ્યાસ વિધાથીઆનેનહીં કરાવવાના નિર્ણય થયા છે. માત્ર શ્રીમદ્ મચંદ્ર આચાર્ય રચિત સિદ્ધ હેમ લઘુ વૃત્તિ તથા બ્રહવૃત્તિના વ્યાકરણ ગ્રંથાને અભ્યાસ રારૂ કરાવવામાં આવ્યા છે. આ વ્યાકરણના । હાલમાં નવા છપાવવામાં આવ્યા છે. આ ગ્રંથૈ છપાવતાં જ્ઞાનની આશાતના કે થવા સબંધી સપૂર્ણ કાળજી રાખવામાં આવી છે. જ્યારે ખીન્ન શાસ્ત્રીઓ આ વ્યાકરણના ગ્રંથનું અવલોકન કરે છે ત્યારે તે આશ્ચર્ય પામી પેાતાની અનહદ ખુશાલી જાહેર કરે છે. કેટ

Page #21

ખનાર જૈન પાઠશાળાને હેવાલ,
સામાન
tatuintataintatutos tatatatatatatatatul
લાએક નિર્મળ અંતઃકરણના શાસ્ત્રીએ એવા અભિપ્રાય આપે છે કે આવા વ્યાકરણના ગ્રંથોના અભ્યાસ કરવાના પ્રચાર શરૂ થશે ત્યારેજ જૈન દર્શન વિદ્વાન મનુષ્યાની દૃષ્ટિમાં પ્રસિદ્ધિમાં આવશે.
જનીએ માં અન્યત્
હું જૈન સંસ્થા—ઊદાર અંતઃકરણના નાયકા-તે ડિ તેની ધારણા કયારે ફલી ભૂત થશે ? જ્યારે જૈન વિદ્યાર્થીઓના અભ્યાસ કરવાના ક્રમ પુનઃ જારી થશે ત્યારે. તેવા અભ્યાસ ક વાની પદ્ધતિ કયારે જારી થશે ? જ્યારે અભ્યાસના વગો અંગે ત્યારે. તેવા અભ્યાસના વગા કયારે બંધાય ? જ્યારે અભ્યાસું કરે નારના વર્તમાનના તથા ભવિષ્યના સાંસારિક ઊત્તેજન માટે ઉદાર દિલના સગૃહસ્થા પુષ્કળ દ્રવ્યના વ્યય કરવા સારૂ મોટા પાયા ઊપર આ પાઠશાળાના ફંડનુ સ્થાપન કરે ત્યારેજ
આ પાઠશાળામાં જૈન દર્શનના આચાર્યેાએ રચેલા વ્યાકરણ, ન્યાય તથા સાહિત્યાદિક ગ્ર ંથાના અભ્યાસને પ્રચાર વધારવા સારૂ પુષ્કળ દ્રવ્યના વ્યય કરવાની જરૂર છે.
ફેસર હર્મન જેકાખી જે જૈન દર્શનના ગ્રંથાને મોટી અ ભ્યાસ કરનારી છે તે એક પત્રમાં મુનિરાજ શ્રી ધર્મત્રિજયજીને જણાવે છે કે બનારસમાં તમે જે પાઠશાળાનુ સ્થાપન કરેલું છે, તે અત્યંત ગૂઢ મતલબથી તમાએ સ્થાપન કરેલું... મારા અનુમાનમાં આવે છે. ભૂતકાળના ઇતિહાસ તપાસતાં જેનાને વિદ્વાન થવામાં વિદન પાડનાર બ્રહ્માજ હતા. આ સમય તમે બહુજ ઊત્તમ લાભ લીધેા છે, જેના વિદ્વાન થાય અને જૈન દર્શનના સે

Page #22

આત્માનંદ પ્રકાશ
ને અતિ પ્રચાર થાય તે આપના અભિપ્રાયને હું ધન્યવાદ આપું છું. વળી મારે અભિપ્રાય એ છે કે જ્યારે સમગ્ર જૈન મંફળ એક મત થશે અને સર્વ કેઈ પોતપોતાની શક્તિ મુજબ દ્રવ્યની મદદ આપશે અને તે દ્રવ્યના સંગ્રહથી જૈનાચાર્ય રચિત વ્યાકરણ થાય, સાહિત્ય વિગેરેના ગ્રંથે છપાવી પ્રસિદ્ધ કરવામાં આવશે અને જૈનના બાળકો તેને અભ્યાસ કરવામાં નિરંતર ઉઘામી થઈ અખિલ આર્ય ભૂમિમાં પિતાના જ્ઞાનની સુગંધી ફેલાવવામાં મચ્યા રહેશે ત્યારેજ જૈન દર્શનની પુનઃ જાહેરજલાલી થશે. વળી આ સમયે મારે કહેવું જોઈએ કે જૈનની માતૃ ભાષા માગધી જે લુપ્ત પ્રાય થઇ ગયેલ છે તેને ઉદ્ધાર કરવાની પણ સંપૂર્ણ આવશ્યક્તા છે.'
વિઘાથીઓને બેડીંગ સંબંધી સર્વ પ્રકારની સગવડ છે પરંતુ રહેવાના મકાનની ખાસ અગવડ છે તે દૂર કરવા માટે તથા પાઠશાળાને મોટા પાયા ઉપર લાવવા માટે તન, મન, ધનથી મદદઆપવાની પ્રત્યેક જૈન બંધુની ફરજ છે. દિનપર દિન વિઘાથીઓની સંખ્યામાં વધારે થતું જાય તેમ તેમ ખર્ચ પણ વધતો જશે. પાંચ વર્ષની મુદતમાં જ સારા વિદ્વાનો થવાને સંભવ છે. તેથી વિનંતિ કરવામાં આવે છે કે માત્ર આ લખાણ વાંચવાથી દિપાઠશાળાને હેતુ પાર પડનાર નથી. જેની જેની જેવી જેવી શક્તિ છે તેવી તેવી શક્તિને આ પાઠશાળાના સંબંધમાં ઉપગ કરબવાને છે. આ પાઠશાળાના સંબંધમાં ધનવાને પિતાની ઉદાસ્તાને
પગ કરી સારૂ ફંડ ઊભું કરશે તો તે ફેડની મદદથી આ પાફશાળામાંથી પાસ થયેલા વિદ્વાનોને મેટા પગાર આપી તે મચ્ચેના

Page #23

ર્તમાન સમાચાર
કેટલાએકન તેમની ચોગ્યતા મુજબ જૈન ધર્મના તવા સબ વી જાહેર ઊપદેશકા નિમવામાં આવશે.
૩૯
જુદા જુદા શહેરો તથા ગામામાં જ્યાં જ્યાં જૈન વિદ્યાથાળાએ છે ત્યાં ત્યાં સારા પગારથી શિક્ષકે તરીકે દાખલ કરવામાં આવશે. જૈન ધર્મનું' કેળવણી ખાતુ પતિ સર બનાવવામાં આવશે. અને એજ્યુકેશનલ ઇન્સ્પેકટર તથા ડેપ્યુટી પણ બનાવી આ પાઠશાળાના કુંડને ઉત્તમ પ્રકારથી ઊપયોગ કરવામાં આવશે. જ્યારે આ પ્રમાણે બ્યવસ્થા થશે ત્યારેજ શાસનની ખરી ઉન્નતિ થશે.
વર્તમાન
સમાચાર.
શેહેર ભાવનગરમાં જૈન ડીરેકટરી.
બીજી જે કાન્ફરન્સમાંથી આવ્યા બાદ કાન્ફરન્સમાં થયેલી સૂચનાનુસાર શેહેર ભાવનગર મધ્યેના જૈનાની ડીરેકટરી શરૂ કરવાનું કામ હાથ પર લેવામાં આવ્યું છે. શ્રી જૈન ધર્મ પ્રસારક સભાના, શ્રી આત્મારામજી જૈન લાઇબ્રેરીના, ધી જૈન યુનિયન કલબના અને શ્રી જૈનધર્મ પ્રબોધક સભાના સભાસદાનુ એકત્ર મંડળ થઇ જૈન ડીરેકટરી સભાનુ' સ્થાપન કરી આ કામને આરંભ કરવામાં માન્ય છે. કામને અંગે જોઇતા સુપરવાઈઝરા અને વેલન્ટીઅરાની ગાઠવણ કરવામાં આવી છે, જેના સવિસ્તર રિપોર્ટ કામ સપૂર્ણ થયા બાદ પુસ્તકને આકારે પ્રસિદ્ધ કરવામાં આવશે. આ પદ્ધતિને અનુસારે જુદા જુદા શેઢેરી તથા ગામામાં તે તે સ્થળના આગેવાન તથા ઉમંગી યુવાનો પોતપાતાના પળની ડીરેકટરી તૈયાર કરો તા આવતી કાન્ફરન્સમાં ડીરેકટરી સ બંધી કાંઇક દિગ્દર્શન થશે,

Page #24
માનદ પ્રકાશ પન્યાસ પદવી. ધ્રાંગધરા મુકામે શ્રી મદ્ વિજયાનંદ સૂરિના શિષ્ય શ્રી હંસવિજયજી મહારાજના શિષ્ય શ્રી સંતવિજ્યજી મહારાજને વિશાક સુદ 10 ના રોજ મહત્સવ સહિત પન્યાસ પદ આપવામાં આવ્યું છે. પન્યાસ પદ આપવા સંબંધીની ક્રિયા પન્યાસજી શ્રી કમલવિ જ્યજી મહારાજના હાથથી કરવામાં આવી છે. પન્યાસ પદવી આપવાના સમય ઉપર શ્રી હંસવિજયજી મહારાજ પણ જુદે જુદે સ્થ વિહાર કરતા કરતાં પ્રાંગધરા મુકામે પધાર્યા હતા. પન્યાસ પદવીને ખ્યિ ચારિત્રના ઉત્તમ ગુણે શ્રી સંપત વિજયજી મહારાજમાં ચળકે છે તે જાણી તેઓ સાહેબને ધન્યવાદ ઘટે છે. વડનગરમાં જૈન સંસ્કૃત પાઠશાળા. વડનગરથી શા. નગીનદાસ જેઠાભાઈ લખે છે કે - આ શહેરમાં મરહુમ શેઠ ઉત્તમલાલ ભાઈચંદના ટ્રસ્ટ ફંડ. માંથી વૈશાક વદી પ બુધવારના રોજ પન્યાસજી શ્રી પ્રતાપ વિ. જયજી મહારાજના ઉપદેશથી તેમના પ્રમુખપણા નીચે આ પાઠશાળાનું સ્થાપન કરવામાં આવ્યું છે. હાલમાં અધ્યાપક તરીકે પંડિત કરતુર વસંતરામ પાટણવાળાની નિમણુંક કરવામાં આવી છે. શરૂઆતમાં વીસથી પચીસ છોકરાઓ તથા તેટલી જ સંખ્યામાં કન્યા વિદ્યાભ્યાસ કરે છે. અભ્યાસ કરનારાઓને મહીને મહીને ઈનામ આપવાની ગોઠવણ કરવામાં આવી છે. For Private And Personal Use Only